Akustyka muzyczna Wykład 2 Elementy muzyki. O dźwięku. dr inż. Przemysław Plaskota
Elementy muzyki Rytm organizuje przebiegi czasowe w utworze muzycznym Metrum daje zasady porządkujące przebiegi rytmiczne za pomocą akcentów Melodia jest przebiegiem dźwięków różnej wysokości Harmonia decyduje o współbrzmieniach w utworze muzycznym 2
Elementy muzyki Kolorystyka jest efektem stosowania różnorodnego instrumentarium Dynamika dotyczy zmian głośności dźwięków w obrębie utworów Agogika dotyczy tempa i jego zmian Architektonika utworu odnosi się do ukształtowania przebiegu utworu Artykulacja opisuje sposoby wydobycia dźwięku 3
Fizyczne podstawy materiału dźwiękowego Tworzywem muzyki są dźwięki Podstawą uporządkowania dźwięków muzycznych są skale muzyczne Opis dźwięku obejmuje proces fizyczny (powstawanie i przenoszenie drgań) akustyka fizyczna proces psychofizjologiczny (percepcja dźwięku) psychoakustyka 4
Budowa dźwięku okres drgań częstotliwość amplituda 5
Systematyzacja zjawisk dźwiękowych Klasyfikacja zjawisk dźwiękowych 6
Systematyzacja zjawisk dźwiękowych wieloton wykres drgań i widmo 7
Systematyzacja zjawisk dźwiękowych alikwoty, szereg harmoniczny 8
Szumy widmo szumu białego i barwnego 9
Szumy widmo mieszane 10
Wrażenia słuchowe pole słyszenia 11
Systemy dźwiękowe Materiał dźwiękowy wszystkie dźwięki muzyczne, którymi dysponuje kompozytor przy tworzeniu dzieł Wybór materiału dokonuje się z punktu widzenia wysokości brzmienia dla fortepianu: od A 2 27,5 Hz c 4 4186 Hz orkiestra symfoniczna: E 41,2 Hz ais 3 3799 Hz organy: C 2 16,4 Hz c 5 8372 Hz oznaczenia literowe oznaczają stopnie skali 12
Systemy dźwiękowe Równomiernie temperowany system dwunastostopniowy dominujący system dźwiękowy w Europie ukształtował się około roku 1700 Punktem wyjścia systemów dźwiękowych są proste stosunki częstotliwości 1:2:3:4:5 1:2 oktawa 2:3 kwinta, itd. 13
Systemy dźwiękowe Problem systemu dźwiękowego sprowadza się do zasady podziału wewnątrz oktawy Interwały mniejsze od oktawy występują w szeregu harmonicznym Naturalne interwały uzyskuje się w łatwy sposób na wszystkich instrumentach poprzez skrócenie struny lub słupa powietrza W ten sposób ukształtowała się skala dwunastostopniowa 14
Systemy dźwiękowe System pitagorejski (kwintowy), IV w p.n.e. problem: komat pitagorejski występują półtony o różnej wielkości System Didymosa (kwintowo-tercjowy) I w p.n.e. problem: komat syntoniczny występują tercje wielkie o różnej wielkości 15
Systemy dźwiękowe Późniejsze systemy starały się rozwiązać niedogodności powstawały różne systemy nierównomiernie temperowane System równomiernie temperowany powstał ok. 1700 r. wprowadził podział na 12 równych półtonów każda kwinta została pomniejszona o 1/12 komatu pitagorejskiego 16
Systemy dźwiękowe Pierwsze wykorzystanie: Jan Sebastian Bach Das Wohltemperierte Klavier Istnieją inne systemy dźwiękowe muzyka perska: podział na 23-24 części muzyka arabska: podział na 17-14 części muzyka hinduska: podział oktawy na 22 części wczesne skale europejskie: podział na 5 części 17
Systemy dźwiękowe Próby rozszerzenia systemów dźwiękowych: mikrointerwalistyka system ćwierćtonowy: podział oktawy na 24 części propozycje podziału oktawy na 18, 36, a nawet na 53 części Brak perspektyw rozwoju ze względu na nieprzystosowanie do możliwości przeciętnych możliwości słuchu ludzkiego 18
Strój muzyczny Strój muzyczny daje punkt odniesienia dla systemu dźwiękowego Pierwsza umowa międzynarodowa z roku 1850 przyjęto dla a 1 częstotliwość 435 Hz do tego czasu posługiwano się w różnych krajach różnymi strojami, w których a 1 wahało się od 390 Hz do 475 Hz Od 1939 roku przyjęto a 1 = 440 Hz współcześnie a 1 może mieć większą częstotliwość, nawet 444 Hz. 19
Strój muzyczny Najprostszym przyrządem określającym strój jest kamerton, inaczej widełki strojowe wynalezione w połowie XVIII w. Kamerton pobudza się do drgań poprzez uderzenie swobodną częścią pręta 20
Nazwy dźwięków: A B C D E F G dźwięk A był najniższym osiąganym na kitarze Zmiana nazw: A H C D E F G początkowym dźwiękiem jest dźwięk C C D E F G A H Nazwy powtarzają się w różnych rejestrach 21
Podstawowe znaki nutowe 22
Hymn do św. Jana solmizacja ut re mi fa sol la do re mi fa sol la si 23
Nazwy oktaw subkontra kontra wielka mała razkreślna dwukreślna trzy-, cztero- i pięciokreślna 24
System pięcioliniowy, linie dodane 25
Klucz jest to znak ustalający położenie w systemie liniowym jednego ściśle określonego dźwięku Klucz G wskazuje g 1 (g razkreślne) Klucz F wskazuje f (f małe) Klucz C wskazuje c 1 (c razkreślne) 26
Klucze F, C, G 27
Pisownia w kluczu skrzypcowym (wiolinowym) 28
Praktyczny zakres klucza skrzypcowego 29
Klucz basowy 30
Praktyczny zakres klucza basowego 31
Klucz barytonowy i subbasowy (kontrabasowy) 32
Klucz C (sopranowy, mezzosopranowy, altowy, tenorowy, inne formy klucza) 33
Klucz altowy 34
Klucz tenorowy 35
Ta sama nuta w różnych kluczach 36
Ten sam dźwięk w różnych kluczach 37
Przenośnik oktawowy 38
Tabela kluczy 39
Zmiana klucza w utworze 40
Krzyżyk, podwójny krzyżyk Bemol, podwójny bemol Kasownik 41
Tabela nazw dźwięków 42
Znaki przykluczowe 43
Przykład notacji współczesnej 44
Przykład notacji współczesnej 45
Rytm 46
Łączenie nut, laski 47
Łączenie nut muzyka wokalna 48
Akordy, wielogłos 49
Skróty znaki repetycji 50
Skróty powtarzanie dźwięków 51