KSZTAŁCENIE SŁUCHU I AUDYCJE MUZYCZNE

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA KSZTAŁCENIE SŁUCHU I AUDYCJE MUZYCZNE Klasy IV VI 6 letniego cyklu nauczania i III IV 4 letniego cyklu nauczania OPRACOWANIE: KATARZYNA SOBAS - KLOCEK Nr 29/2013 zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną w dniu r.

2 Spis treści 1. Wstęp... str Ogólne cele edukacyjne... str Szczegółowe cele edukacyjne... str Materiał nauczania: 4.1. Treści nauczania... str Formy sprawdzania osiągnięć ucznia... str Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego... str Komentarz do realizacji programu nauczania: 5.1. Ogólna koncepcja programu nauczania... str Wskazówki metodyczne... str Opis warunków niezbędnych do realizacji programu nauczania... str Literatura pomocnicza... str S trona

3 1. Wstęp Niniejszy program opracowany został w ramach pilotażowego programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wprowadzonego do wybranych szkół muzycznych I stopnia w roku szkolnym 2012/2013. Wśród głównych założeń tego projektu wymieniane są: rozwijanie gry zespołowej i pracy w zespole (przy zachowaniu szczególnej troski o najzdolniejszych uczniów) oraz dbałość lepszą korelację treści przedmiotów. Zmiany w szkołach artystycznych objęły także grupę przedmiotów teoretycznych w klasach I II 4 letniego cyklu nauczania wprowadzony został przedmiot Podstawy kształcenia słuchu (w miejsce dotychczasowego Kształcenia słuchu), natomiast w klasach III IV cyklu 4 letniego oraz IV VI cyklu 6 letniego utworzono jeden przedmiot: Kształcenie słuchu i audycje muzyczne zamiast dwóch osobnych zajęć (Kształcenie słuchu, Audycje muzyczne). Dla prawidłowej realizacji nowopowstałych przedmiotów stworzone zostały nowe podstawy programowe, na których oparty jest niniejszy program nauczania. Wykorzystałam także obecnie obowiązujące Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 grudnia 2010 roku w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (Dz.U z 2011r. Nr 15 poz. 70), Autorką programu jest mgr Katarzyna Sobas Klocek nauczyciel w Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia im. Krzysztofa Komedy w Lubaczowie. 2 S trona

4 2. Ogólne cele edukacyjne: 1. Zainteresowanie ucznia muzyką. 2. Rozbudzanie zamiłowania do muzyki. 3. Rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia w sposób dostosowany do jego wieku i predyspozycji. 4. Rozwijanie naturalnej potrzeby ekspresji twórczej ucznia i kształcenie wyobraźni artystycznej. 5. Rozwijanie umiejętności muzykowania zespołowego. 6. Przygotowanie ucznia do publicznych występów estradowych, zachęcanie do aktywnego uczestnictwa w życiu muzycznym. 7. Zapoznanie ucznia z podstawową wiedzą o muzyce. 8. Kształtowanie wrażliwości estetycznej i poczucia piękna. 9. Przygotowanie absolwentów do dalszego kształcenia w szkole muzycznej II stopnia. Powyższe ogólne cele zaczerpnięte zostały z Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 9 grudnia 2010 roku w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (Dz.U z 2011r. Nr15 poz. 70), W dosyć precyzyjny sposób wyznaczają one rolę szkoły muzycznej I stopnia. Zajęcia teoretyczne także powinny wpisywać się w ten nurt w stałej łączności z innymi zajęciami edukacyjnymi. 3 S trona

5 3. Szczegółowe cele edukacyjne: I. Zastosowanie elementów języka muzycznego Uczeń stosuje zasady notacji i kaligrafii muzycznej; stosuje prawidłowe nazewnictwo dźwięków; stosuje zasady chromatyzacji regularnej i nieregularnej, pokrewieństwa gam; wykorzystuje w praktyce struktury melodyczne, harmoniczne i metrorytmiczne II. Wykorzystanie pojęć związanych z dziełem i kulturą muzyczną. Uczeń opisuje usłyszane przykłady muzyczne i widziane przykłady nutowe stosując pojęcia z zakresu elementów dzieła muzycznego, określeń wykonawczych, budowy i cech utworów muzycznych; wykorzystuje pojęcia dotyczące kultury muzycznej; korzysta z tradycyjnych i multimedialnych źródeł wiedzy. III. Tworzenie wypowiedzi muzycznej Uczeń realizuje zapisany tekst muzyczny, przebiegi melodyczno rytmiczne, improwizuje i tworzy przebiegi muzyczne. 4. Materiał nauczania 4.1. Treści nauczania: Klasa IV/6 I. Zastosowanie elementów języka muzycznego. 1. Uczeń stosuje zasady notacji i kaligrafii muzycznej zapisując tekst muzyczny z uwzględnieniem: a. zapisu wysokości dźwięków w kluczach wiolinowym i basowym, wartości i grup rytmicznych oraz pauz i współbrzmień zapisanych na pięciolinii oraz na liniach dodanych dolnych i górnych b. zapisu kropki przy nucie, fermaty, łuków, znaków przykluczowych, pojedynczych znaków chromatycznych, znaków skrótowej notacji utworu (repetycja, volty, da capo al. Fine), przenośników oktawowych 4 S trona

6 2. uczeń stosuje nazwy solmizacyjne, literowe, nazwy dźwięków zmienionych chromatycznie, określa dźwięki stopniami gamy, określa oktawy, w których zapisane są dźwięki 3. uczeń stosuje zasady pokrewieństwa gam jednoimienność, równoległość 4. uczeń rozpoznaje, odtwarza, realizuje i nazywa: a. struktury melodyczne: gamy majorowe (odmiana naturalna) i minorowe (odmiana naturalna, dorycka, harmoniczna i melodyczna) do dwóch znaków przykluczowych, interwały proste i gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, transpozycje, dźwięki obce w melodii b. struktury harmoniczne: interwały proste gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, triadę harmoniczną w majorze naturalnym i minorze harmonicznym, podstawowe kadencje: małą i wielką c. struktury metrorytmiczne: zawierające regularny i nieregularny podział wartości rytmicznych (nut i pauz), grupy rytmiczne z użyciem kropki przy nucie, synkopy, II. Wykorzystanie pojęć związanych z dziełem muzycznym i kulturą muzyczną 1. Uczeń opisuje usłyszane przykłady muzyczne i widziane przykłady nutowe stosując pojęcia z zakresu: a. Elementów dzieła muzycznego: Rytmika nazwy wartości i grup rytmicznych w podziale regularnym i nieregularnym, podstawowe rodzaje synkop, przedtakt, podstawowe rodzaje rytmu, metrum, takt, kreska taktowa, polimetria, polirytmia, fermata Harmonia triada harmoniczna i funkcje harmoniczne w niej występujące, podstawowe kadencje doskonałe: mała, wielka Artykulacja podstawowe rodzaje artykulacji Agogika nazwy podstawowych temp Dynamika podstawowe określenie, oznaczenia graficzne i skróty dotyczące głośności dźwięku i jej zmian Kolorystyka barwy instrumentów używanych w muzyce solowej, kameralnej i orkiestrowej, rodzaje orkiestr i podstawowych składów kameralnych, głosy żeńskie, męskie, dziecięce, rodzaje chórów; podstawowe określenie dotyczące możliwości zmian barwy instrumentu ze szczególnym zwróceniem uwagi na instrumenty, na których grają uczniowie. 5 S trona

7 b. Budowy utworów muzycznych Budowa okresowa (pieśń zwrotkowa, forma ABA, rondo, wariacje) i ewolucyjna na przykładzie znanych melodii i utworów z repertuaru uczniowskiego, pojęcia związane z budową okresową: okres muzyczny mały i wielki, zdania muzyczne poprzednik i następnik, fraza, motyw 2. Uczeń rozpoznaje w przykładach muzycznych cechy: a. Polskich tańców narodowych b. Wybranych tańców regionalnych c. Wybranych tańców obcych 3. Uczeń wymienia i ogólnie charakteryzuje: a. Zawody związane z muzyką, w tym: wykonawca instrumentalista i wokalista, kompozytor, dyrygent, lutnik, reżyser dźwięku b. Cechy muzyki ludowej ze szczególnym uwzględnieniem folkloru swojego regionu 4. Uczeń potrafi korzystać ze wskazanych tradycyjnych i multimedialnych zbiorów literatury muzycznej i informacji o muzyce 5. Uczeń obsługuje wybrane oprogramowanie komputerowe wspomagające naukę i rozwój kompetencji muzycznych. III. Tworzenie wypowiedzi muzycznej. 1. Uczeń odczytuje i realizuje zapisany tekst muzyczny zgodnie z zawartymi oznaczeniami wykonawczymi i wskazówkami interpretacyjnymi, z dbałością o prawidłowe frazowanie: solmizacją, literowo, stopniami gamy, z tekstem (w przypadku piosenek, pieśni i rytmizacji tekstu), na dowolnej sylabie, klaskaniem, wystukiwaniem. 2. Uczeń odtwarza, zapisuje symultanicznie i z pamięci, uzupełnia, koryguje i transponuje widziane lub słyszane przebiegi melodyczno rytmiczne jednogłosowe (dyktanda, zadania solfeżowe, przykłady z literatury muzycznej oraz repertuaru uczniowskiego). 6 S trona

8 Klasa V/6 I. Zastosowanie elementów języka muzycznego. 1. Uczeń stosuje zasady notacji i kaligrafii muzycznej zapisując tekst muzyczny z uwzględnieniem: a. zapisu wysokości dźwięków w kluczach wiolinowym i basowym, wartości i grup rytmicznych oraz pauz i współbrzmień zapisanych na pięciolinii oraz na liniach dodanych dolnych i górnych b. zapisu kropki przy nucie, fermaty, łuków, znaków przykluczowych, znaków chromatycznych pojedynczych i podwójnych, znaku zakończenia, znaków skrótowej notacji utworu (repetycja, volty, da capo al. Fine), przenośników oktawowych 2. Uczeń stosuje nazwy solmizacyjne, literowe, nazwy dźwięków zmienionych chromatycznie, określa dźwięki stopniami gamy, określa oktawy, w których zapisane są dźwięki 3. Uczeń stosuje zasady pokrewieństwa gam jednoimienność, równoległość i wynikające z układu tonacji wg koła kwintowego 4. Uczeń rozpoznaje, odtwarza, realizuje i nazywa: a. struktury melodyczne: gamy majorowe (odmiana naturalna) i minorowe (odmiana naturalna, dorycka, harmoniczna i melodyczna) do trzech znaków przykluczowych, interwały proste gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, dominantę septymową w postaci zasadniczej z rozwiązaniem, progresje, transpozycje, dźwięki obce w melodii b. struktury harmoniczne: interwały proste gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, triadę harmoniczną w majorze naturalnym i minorze harmonicznym, dominantą septymową w postaci zasadniczej z rozwiązaniem, podstawowe kadencje: małą i wielką c. struktury metrorytmiczne: zawierające regularny i nieregularny podział wartości rytmicznych (nut i pauz), grupy rytmiczne z użyciem kropki przy nucie, synkopy, polirytmię, polimetrię. IV. Wykorzystanie pojęć związanych z dziełem muzycznym i kulturą muzyczną 1. Uczeń opisuje usłyszane przykłady muzyczne i widziane przykłady nutowe stosując pojęcia z zakresu: a. Elementów dzieła muzycznego: Rytmika nazwy wartości i grup rytmicznych w podziale regularnym i nieregularnym, podstawowe rodzaje synkop, 7 S trona

9 przedtakt, podstawowe rodzaje rytmu, metrum, takt, kreska taktowa, polimetria, polirytmia, fermata Melodyka rodzaje melodii: kantylenowa, figuracyjna, ornamentalna, deklamacyjna, rodzaje ozdobników: przednutka krótka i długa, tryl, mordent, obiegnik Harmonia triada harmoniczna i funkcje harmoniczne w niej występujące, podstawowe kadencje doskonałe: mała, wielka Artykulacja podstawowe rodzaje artykulacji Agogika nazwy podstawowych temp, określenie dotyczące zmiany tempa i ich skróty Dynamika podstawowe określenie, oznaczeni graficzne i skróty dotyczące głośności dźwięku i jej zmian Kolorystyka barwy instrumentów używanych w muzyce solowej, kameralnej i orkiestrowej, rodzaje orkiestr i podstawowych składów kameralnych, głosy żeńskie, męskie, dziecięce, rodzaje chórów; podstawowe określenie dotyczące możliwości zmian barwy instrumentu ze szczególnym zwróceniem uwagi na instrumenty, na których grają uczniowie. c. Określeń wykonawczych (ze szczególnym uwzględnieniem spotykanych w repertuarze uczniowskim) i zasad frazowania w utworach muzycznych wokalnych i instrumentalnych d. Budowy utworów muzycznych Budowa okresowa (pieśń zwrotkowa, forma ABA, rondo wariacje) i ewolucyjna na przykładzie znanych melodii i utworów z repertuaru uczniowskiego, pojęcia związane z budową okresową: okres muzyczny mały i wielki, zdania muzyczne poprzednik i następnik, fraza, motyw Formy cykliczne (z uwzględnieniem utworów z repertuaru uczniowskiego) Homofonia i polifonia 2. Uczeń rozpoznaje w przykładach muzycznych cechy: a. Polskich tańców narodowych b. Wybranych tańców regionalnych c. Wybranych tańców obcych 3. Uczeń wymienia i ogólnie charakteryzuje: a. Kompozytorów reprezentujących barok b. Osoby związane z kulturą danego regionu c. Zawody związane z muzyką, w tym: wykonawca instrumentalista i wokalista, kompozytor, dyrygent, lutnik, reżyser dźwięku d. Uczeń opisuje w usłyszanych utworach charakterystyczne cechy stylu danej epoki, gatunku lub formy 8 S trona

10 e. Uczeń potrafi korzystać ze wskazanych tradycyjnych i multimedialnych zbiorów literatury muzycznej i informacji o muzyce f. Uczeń obsługuje wybrane oprogramowanie komputerowe wspomagające naukę i rozwój kompetencji muzycznych. III. Tworzenie wypowiedzi muzycznej. 1. Uczeń odczytuje i realizuje zapisany tekst muzyczny zgodnie z zawartymi oznaczeniami wykonawczymi i wskazówkami interpretacyjnymi, z dbałością o prawidłowe frazowanie: solmizacją, literowo, stopniami gamy, z tekstem (w przypadku piosenek, pieśni i rytmizacji tekstu), na dowolnej sylabie, klaskaniem, wystukiwaniem. 2. Uczeń odtwarza, zapisuje symultanicznie i z pamięci, uzupełnia, koryguje i transponuje widziane lub słyszane przebiegi melodyczno rytmiczne jedno i dwugłosowe (dyktanda, zadania solfeżowe, przykłady z literatury muzycznej oraz repertuaru uczniowskiego). Klasa VI/6 i IV/4 I. Zastosowanie elementów języka muzycznego. 1. Uczeń stosuje zasady notacji i kaligrafii muzycznej zapisując tekst muzyczny z uwzględnieniem: a. zapisu wysokości dźwięków w kluczach wiolinowym i basowym, wartości i grup rytmicznych oraz pauz i współbrzmień zapisanych na pięciolinii oraz na liniach dodanych dolnych i górnych b. zapisu kropki przy nucie, fermaty, łuków, znaków przykluczowych, znaków chromatycznych pojedynczych i podwójnych, znaku zakończenia, znaków skrótowej notacji utworu (repetycja, volty, da capo al Fine), przenośników oktawowych 2. Uczeń stosuje nazwy solmizacyjne, literowe, nazwy dźwięków zmienionych chromatycznie, określa dźwięki stopniami gamy, określa oktawy, w których zapisane są dźwięki 3. uczeń stosuje zasady chromatyzacji regularnej, pokrewieństwa gam jednoimienność, równoległość i wynikające z układu tonacji wg koła kwintowego 4. uczeń rozpoznaje, odtwarza, realizuje i nazywa: a. struktury melodyczne: gamy majorowe (odmiana naturalna) i minorowe (odmiana naturalna, dorycka, harmoniczna i melodyczna) do trzech znaków przykluczowych, interwały proste i złożone (do decymy) gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem 9 S trona

11 trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, dominantę septymową w postaci zasadniczej z rozwiązaniem, wybrane skale modalne, pentatonikę bezpółtonową, progresje, transpozycje, dźwięki obce w melodii b. struktury harmoniczne: interwały proste i złożone (do decymy) gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, triadę harmoniczną w majorze naturalnym i minorze harmonicznym, dominantą septymową w postaci zasadniczej z rozwiązaniem, podstawowe kadencje: małą i wielką c. struktury metrorytmiczne: zawierające regularny i nieregularny podział wartości rytmicznych (nut i pauz), grupy rytmiczne z użyciem kropki przy nucie, synkopy, polirytmię, polimetrię. II. Wykorzystanie pojęć związanych z dziełem muzycznym i kulturą muzyczną 1. Uczeń opisuje usłyszane przykłady muzyczne i widziane przykłady nutowe stosując pojęcia z zakresu: a. Elementów dzieła muzycznego: Rytmika nazwy wartości i grup rytmicznych w podziale regularnym i nieregularnym, podstawowe rodzaje synkop, przedtakt, podstawowe rodzaje rytmu, metrum, takt, kreska taktowa, polimetria, polirytmia, fermata Melodyka rodzaje melodii: kantylenowa, figuracyjna, ornamentalna, deklamacyjna, rodzaje ozdobników: przednutka krótka i długa, tryl, mordent, obiegnik Harmonia triada harmoniczna i funkcje harmoniczne w niej występujące, podstawowe kadencje doskonałe: mała, wielka Artykulacja podstawowe rodzaje artykulacji Agogika nazwy podstawowych temp, określenie dotyczące zmiany tempa i ich skróty Dynamika podstawowe określenie, oznaczeni graficzne i skróty dotyczące głośności dźwięku i jej zmian Kolorystyka barwy instrumentów używanych w muzyce solowej, kameralnej i orkiestrowej, rodzaje orkiestr i podstawowych składów kameralnych, głosy żeńskie, męskie, dziecięce, rodzaje chórów; podstawowe określenie dotyczące możliwości zmian barwy instrumentu ze szczególnym zwróceniem uwagi na instrumenty, na których grają uczniowie. e. Określeń wykonawczych (ze szczególnym uwzględnieniem spotykanych w repertuarze uczniowskim) i zasad frazowania w utworach muzycznych wokalnych i instrumentalnych f. Budowy utworów muzycznych 10 S trona

12 Budowa okresowa (pieśń zwrotkowa, forma ABA, rondo wariacje) i ewolucyjna na przykładzie znanych melodii i utworów z repertuaru uczniowskiego, pojęcia związane z budową okresową: okres muzyczny mały i wielki, zdania muzyczne poprzednik i następnik, fraza, motyw Formy cykliczne (z uwzględnieniem utworów z repertuaru uczniowskiego) Homofonia i polifonia 2. Uczeń rozpoznaje w przykładach muzycznych cechy: a. Polskich tańców narodowych b. Wybranych tańców regionalnych c. Wybranych tańców obcych 3. Uczeń wymienia i ogólnie charakteryzuje: a. Kompozytorów reprezentujących barok, klasycyzm, romantyzm i muzykę XX i XXI wieku b. Osoby związane z kulturą danego regionu c. Zawody związane z muzyką, w tym: wykonawca instrumentalista i wokalista, kompozytor, dyrygent, lutnik, reżyser dźwięku d. Najpopularniejsze krajowe festiwale i imprezy muzyczne e. Cechy muzyki ludowej ze szczególnym uwzględnieniem folkloru swojego regionu 4. Uczeń opisuje w usłyszanych utworach charakterystyczne cechy stylu danej epoki, gatunku lub formy 5. Uczeń potrafi korzystać ze wskazanych tradycyjnych i multimedialnych zbiorów literatury muzycznej i informacji o muzyce 6. Uczeń obsługuje wybrane oprogramowanie komputerowe wspomagające naukę i rozwój kompetencji muzycznych. III. Tworzenie wypowiedzi muzycznej. 1. Uczeń odczytuje i realizuje zapisany tekst muzyczny zgodnie z zawartymi oznaczeniami wykonawczymi i wskazówkami interpretacyjnymi, z dbałością o prawidłowe frazowanie: solmizacją, literowo, stopniami gamy, z tekstem (w przypadku piosenek, pieśni i rytmizacji tekstu), na dowolnej sylabie, klaskaniem, wystukiwaniem. 2. Uczeń odtwarza, zapisuje symultanicznie i z pamięci, uzupełnia, koryguje i transponuje widziane lub słyszane przebiegi melodyczno rytmiczne 11 S trona

13 jedno i dwugłosowe (dyktanda, zadania solfeżowe, przykłady z literatury muzycznej oraz repertuaru uczniowskiego). Klasa III/4 I. Zastosowanie elementów języka muzycznego. 1. Uczeń stosuje zasady notacji i kaligrafii muzycznej zapisując tekst muzyczny z uwzględnieniem: a. zapisu wysokości dźwięków w kluczach wiolinowym i basowym, wartości i grup rytmicznych oraz pauz i współbrzmień zapisanych na pięciolinii oraz na liniach dodanych dolnych i górnych b. zapisu kropki przy nucie, fermaty, łuków, znaków przykluczowych, znaków chromatycznych pojedynczych i podwójnych, znaku zakończenia, znaków skrótowej notacji utworu (repetycja, volty, da capo al Fine), przenośników oktawowych 2. Uczeń stosuje nazwy solmizacyjne, literowe, nazwy dźwięków zmienionych chromatycznie, określa dźwięki stopniami gamy, określa oktawy, w których zapisane są dźwięki 3. Uczeń stosuje zasady pokrewieństwa gam jednoimienność, równoległość i wynikające z układu tonacji wg koła kwintowego 4. Uczeń rozpoznaje, odtwarza, realizuje i nazywa: a. struktury melodyczne: gamy majorowe (odmiana naturalna) i minorowe (odmiana naturalna, dorycka, harmoniczna i melodyczna) do trzech znaków przykluczowych, interwały proste gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, dominantę septymową w postaci zasadniczej z rozwiązaniem, progresje, transpozycje, dźwięki obce w melodii b. struktury harmoniczne: interwały proste gamowłaściwe i w oderwaniu od tonacji (z uwzględnieniem trytonu), trójdźwięki majorowe i minorowe wraz z przewrotami, trójdźwięki zmniejszone i zwiększone w postaci zasadniczej, triadę harmoniczną w majorze naturalnym i minorze harmonicznym, dominantą septymową w postaci zasadniczej z rozwiązaniem, podstawowe kadencje: małą i wielką c. struktury metrorytmiczne: zawierające regularny i nieregularny podział wartości rytmicznych (nut i pauz), grupy rytmiczne z użyciem kropki przy nucie, synkopy, polirytmię, polimetrię. V. Wykorzystanie pojęć związanych z dziełem muzycznym i kulturą muzyczną 1. Uczeń opisuje usłyszane przykłady muzyczne i widziane przykłady nutowe stosując pojęcia z zakresu: 12 S trona

14 a. Elementów dzieła muzycznego: Rytmika nazwy wartości i grup rytmicznych w podziale regularnym i nieregularnym, podstawowe rodzaje synkop, przedtakt, podstawowe rodzaje rytmu, metrum, takt, kreska taktowa, polimetria, polirytmia, fermata Melodyka rodzaje melodii: kantylenowa, figuracyjna, ornamentalna, deklamacyjna, rodzaje ozdobników: przednutka krótka i długa, tryl, mordent, obiegnik Harmonia triada harmoniczna i funkcje harmoniczne w niej występujące, podstawowe kadencje doskonałe: mała, wielka Artykulacja podstawowe rodzaje artykulacji Agogika nazwy podstawowych temp, określenie dotyczące zmiany tempa i ich skróty Dynamika podstawowe określenie, oznaczeni graficzne i skróty dotyczące głośności dźwięku i jej zmian Kolorystyka barwy instrumentów używanych w muzyce solowej, kameralnej i orkiestrowej, rodzaje orkiestr i podstawowych składów kameralnych, głosy żeńskie, męskie, dziecięce, rodzaje chórów; podstawowe określenie dotyczące możliwości zmian barwy instrumentu ze szczególnym zwróceniem uwagi na instrumenty, na których grają uczniowie. b. Określeń wykonawczych (ze szczególnym uwzględnieniem spotykanych w repertuarze uczniowskim) i zasad frazowania w utworach muzycznych wokalnych i instrumentalnych c. Budowy utworów muzycznych Budowa okresowa (pieśń zwrotkowa, forma ABA, rondo wariacje) i ewolucyjna na przykładzie znanych melodii i utworów z repertuaru uczniowskiego, pojęcia związane z budową okresową: okres muzyczny mały i wielki, zdania muzyczne poprzednik i następnik, fraza, motyw Formy cykliczne (z uwzględnieniem utworów z repertuaru uczniowskiego) Homofonia i polifonia 2. Uczeń rozpoznaje w przykładach muzycznych cechy: a. Polskich tańców narodowych b. Wybranych tańców regionalnych c. Wybranych tańców obcych 3. Uczeń wymienia i ogólnie charakteryzuje: a. Kompozytorów reprezentujących barok b. Osoby związane z kulturą danego regionu c. Zawody związane z muzyką, w tym: wykonawca instrumentalista i wokalista, kompozytor, dyrygent, lutnik, reżyser dźwięku 13 S trona

15 d. Uczeń opisuje w usłyszanych utworach charakterystyczne cechy gatunku lub formy e. Uczeń potrafi korzystać ze wskazanych tradycyjnych i multimedialnych zbiorów literatury muzycznej i informacji o muzyce f. Uczeń obsługuje wybrane oprogramowanie komputerowe wspomagające naukę i rozwój kompetencji muzycznych. IV. Tworzenie wypowiedzi muzycznej. 1. Uczeń odczytuje i realizuje zapisany tekst muzyczny zgodnie z zawartymi oznaczeniami wykonawczymi i wskazówkami interpretacyjnymi, z dbałością o prawidłowe frazowanie: solmizacją, literowo, stopniami gamy, z tekstem (w przypadku piosenek, pieśni i rytmizacji tekstu), na dowolnej sylabie, klaskaniem, wystukiwaniem. 2. Uczeń odtwarza, zapisuje symultanicznie i z pamięci, uzupełnia, koryguje i transponuje widziane lub słyszane przebiegi melodyczno rytmiczne jedno i dwugłosowe (dyktanda, zadania solfeżowe, przykłady z literatury muzycznej oraz repertuaru uczniowskiego) Formy sprawdzania osiągnięć ucznia: 1. Bieżąca kontrola pracy ucznia podczas zajęć 2. Odpowiedzi ustne, w tym aktywne uczestnictwo w lekcji 3. Przygotowanie zadań domowych 4. Przygotowanie ćwiczeń do samodzielnej nauki w domu 5. Realizacja różnego rodzaju dyktand (melodycznych, rytmicznych, harmonicznych) mogą to być np.: uzupełnianka, korekta błędów, dyktando pamięciowe, wybieranka. Dyktanda mogą być realizowane jako odpowiedź ustna, na tablicy przez całą grupę, w zeszytach uczniowskich jako praca samodzielna lub z pomocą nauczyciela, na specjalnie przygotowanych kartach pracy samodzielnie lub grupowo. 6. Kartkówki, sprawdziany, testy pisemne, które oceniane są według następującej punktacji: 90% - 100% - bardzo dobry 70% - 89% - dobry 50% - 69% - dostateczny 30% - 49% - dopuszczający 0% - 29% - niedostateczny 7. Przygotowanie dodatkowych referatów, prezentacji, gazetek tematycznych 8. Udział w konkursach tematycznych 14 S trona

16 4.3. Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego: 1. Umiejętność rozpoznawania interwałów do oktawy włącznie, zarówno jako samodzielne struktury jak i we fragmentach utworów muzycznych. Umiejętność zapisywania interwałów nutami i symbolami oraz wyszukiwania struktur interwałowych w repertuarze. Umiejętność budowania i rozpoznawania trójdźwięków majorowych i minorowych bez przewrotu i w przewrotach oraz trójdźwięków zwiększonych i zmniejszonych. Znajomość budowy dominanty septymowej w postaci zasadniczej i umiejętność jej słuchowego rozpoznania. Umiejętność śpiewania gam majorowych i minorowych do trzech znaków. Umiejętność słuchowego rozpoznania gam majorowych i minorowych oraz ich zapisu nutami i symbolami. 2. Umiejętność rozpoznawania wartości rytmicznych, także w połączeniu z rozpoznawaniem wysokości dźwięku. Umiejętność realizacji i zapisu prostych struktur rytmicznych. 3. Umiejętność czytania a vista prostych struktur melodyczno-rytmicznych w tonacjach do trzech znaków. 4. Umiejętność zapisu dyktand melodycznych jednogłosowych z zastosowaniem poznanych interwałów i struktur rytmicznych. Umiejętność zapisu z pamięci prostych dyktand melodycznych jednogłosowych. Umiejętność świadomego słyszenia podstawowych struktur melodycznych, harmonicznych i rytmicznych jako elementów dzieła muzycznego. Umiejętność określenia słuchowego trybu, metrum, faktury i budowy okresowej fragmentów z literatury muzycznej. 5. Umiejętność określania w utworach elementów dzieła muzycznego i jego faktury. Umiejętność określania środków wyrazu zastosowanych w danym utworze. 6. Umiejętność określenia podstawowych cech budowy, możliwości wykonawczych instrumentów i głosu ludzkiego. Umiejętność rozpoznania poszczególnych typów zespołów muzycznych. Umiejętność właściwego posługiwania się terminologią muzyczną. 7. Umiejętność rozpoznania i określenia podstawowych cech charakterystycznych polskich tańców narodowych i narodowych tańców europejskich. 8. Umiejętność określenia cech charakterystycznych podstawowych gatunków i form muzyki europejskiej. 9. Opanowanie podstawowych wiadomości o czołowych kompozytorach polskich i europejskich oraz ich twórczości. 15 S trona

17 5. Komentarz do realizacji programu 5.1 Ogólna koncepcja programu nauczania W komentarzu do podstawy programowej programu pilotażowego czytamy: Uczeń zdobywa wiedzę z zakresu kształcenia słuchu i audycji muzycznych przede wszystkim poprzez działania praktyczne. Zdobywana wiedza ma charakter interdyscyplinarny, pozwalający na jej korelację z doświadczeniami ze wszystkich przedmiotów przewidzianych na tym etapie edukacyjnym. W praktyce oznacza to, że uczeń potrafi wykorzystać wiadomości i umiejętności zdobyta na zajęciach Kształcenia słuchu i audycji muzycznych do świadomego słuchania i wykonywania utworów oraz rozwijania zainteresowań muzycznych. Wiedza i kompetencje zdobyte na zajęciach Kształcenia słuchu i audycji muzycznych stanowią podstawę do dalszej nauki w szkole muzycznej II stopnia. 5.2 Wskazówki metodyczne Podstawowym założeniem przedmiotu Kształcenie słuchu i audycje muzyczne jest jak najbardziej ścisłe skorelowanie obu tych przedmiotów. Uczeń powinien zdobywać kolejne umiejętności i wiedzę poznając równocześnie literaturę muzyczną. Zatem dominujący powinien być kierunek pracy z uczniem: od utworu muzycznego do umiejętności, natomiast wiele dotychczasowych metod pracy sugerowało działanie odwrotne. Wykształcenie wyizolowanych umiejętności w zakresie określania, rozpoznawania czy budowania podstawowych struktur muzycznych nie będzie dla uczniów pomocnym narzędziem w zetknięciu z żywym utworem. Uczeń od pierwszych lekcji powinien mieć styczność ze zróżnicowanymi pod względem stylistyki, faktury czy obsady wykonawczej dziełami muzycznymi. Takie działania rozwijają percepcję dziecka, uczą świadomego i aktywnego słuchania muzyki. Natomiast dyktanda grane na fortepianie mogą znużyć i zniechęcić. Korelacja treści pomiędzy kształceniem słuchu a audycjami muzycznymi powoduje, że ciągle powtarzane ćwiczenia (np. rozpoznawanie interwałów) zwykle szczególnie dokuczliwe i męczące dla uczniów, mogą stać się ciekawe i atrakcyjne pod warunkiem dobrania odpowiedniego materiału muzycznego. Nauczyciel powinien dbać o wszechstronny rozwój uczniów. Umiejętności w każdym z działów metrorytmice, melodyce, harmonice, śpiewaniu, zapisie, rozpoznawaniu powinny być ustawicznie ćwiczone i doskonalone. Duże zróżnicowanie ćwiczeń czy dyktand uaktywni dzieci i pozwoli im na szybsze osiąganie pożądanych rezultatów. 16 S trona

18 5.3 Opis warunków niezbędnych do realizacji programu Zgodnie z założeniami pilotażowego programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, na Kształcenia słuchu i audycji muzycznych przewidziane zostały 2 godziny lekcyjne tygodniowo w klasach IV VI cyklu 6 letniego i klasach III IV cyklu 4 letniego. Zajęcia powinny odbywać się w sali wyposażonej w pianino, tablicę, sprzęt audio. Nauczyciel powinien mieć również do dyspozycji kamerton, metronom, zestaw dyktand, plansze ilustrujące podstawowe wiadomości teoretyczne oraz dobrze zaopatrzoną płytotekę 17 S trona

19 6. Literatura pomocnicza: Chowaniec M., Zeszyt ćwiczeń dla szkół muzycznych Ćwiklińska M., Rogozińska M., Dyktanda elementarne Danyszowa H., Dyktando muzyczne Dobrowolska Marucha D., Dyktanda muzyczne Dziewulska Maria, Piosenki ludowe: na 2 i 3 głosowy chór dziecięcy Florek L., Tomera Chmiel I., Stachak T., Nasza muzyka Florek L., Tomera Chmiel I., Stachak T., Nowy solfeż Gwizdalanka D., Historia muzyki. Kowalska M., ABC historii muzyki Kotowska E., Mazur P., Kształcenie słuchu Kreiner Bogdańska A., W krainie muzyki. Podręcznik dla uczniów szkół muzycznych I stopnia Kreiner Bogdańska A., W krainie muzyki. Notatnik muzyczny. Lasocki K., Mały solfeż Lutosławski Witold, Kolędy na głos z fortepianem Michniewicz B., Kształcenie słuchu na wesoło Muchenberg B., Pogadanki o muzyce Noskowski Zygmunt, Cztery pory roku. Śpiewnik dziecięcy Pfeiffer Irena, Śpiewajmy razem piosenki i kanony na dwa i trzy głosy dziecięce lub żeńskie a cappella Rudziński Witold, Dzięcioł i sosna: piosenki dla dzieci Smoczyńska - Nachtman Urszula, Piosenki na słońce i deszcz: śpiewnik na jednogłosowy chór dziecięcy Sołtysik Włodzimierz (oprac.), Kanony antologia Sołtysik Włodzimierz, Przysłowia w kanonach Szarecka G., Muzykologia dla dzieci i młodzieży. Wacholc M., Kształcenie poczucia tonalnego i słuchu harmonicznego w szkole muzycznej I stopnia Wacholc M., Solfeż elementarny. Wacholc M., Śpiewam i komponuję. Ćwiczenia pomocnicze do kształcenia słuchu 18 S trona

20 Wacholc Maria, Śpiewnik polski Wacholc Maria, Zaśpiewajmy! Pieśni dla chórów szkolnych na głosy równe Wesołowski F., Zasady muzyki Wójcik D., Nauka o muzyce 19 S trona