Praktyczny Poradnik.

Dieta bezglutenowa bez tajemnic R Praktyczny Poradnik

Wprowadzenie Oddajemy w Państwa ręce informator, który w łatwy i przystępny sposób przybliży temat celiakii i jej leczenia, podpowie jakie objawy mogą być niepokojące oraz jakie badania wykonać. Pokrótce omówimy jakie produkty są bezpieczne a czego powinno się unikać. Powiemy również jak zorganizować kuchnię i zakupy aby pewnie stawiać pierwsze kroki w prowadzeniu diety bezglutenowej. Celiakia definicja, objawy, diagnostyka dr n.med. Katarzyna Przybyszewska. Choroba trzewna jest przewlekłą enteropatią jelita cienkiego, wywołaną trwałą nietolerancją glutenu, występującą u osób o genetycznej predyspozycji do tego schorzenia. Reakcja immunologiczna wywoływana jest przez gliadynę lub inne prolaminy zawarte w zbożach pszenicy, życie i jęczmieniu. Pochodzące z poszczególnych zbóż frakcje białkowe gliadyna (pszenica), sekalina (żyto), hordeina (jęczmień) wywołują reakcję jedynie u osób genetycznie predysponowanych, tj. posiadających geny zgodności tkankowej HLA DQ2 i/lub DQ8. Choroba ta charakteryzuje się obecnością zmiennych kombinacji objawów klinicznych zależnych od glutenu i enteropatia. Bardzo ważne jest, że choroba trzewna trwa przez całe życie, w chwili obecnej nie znamy żadnego leku, który mógłby ją wyleczyć oprócz przestrzegania diety bezglutenowej. Celiakia może wystąpić w każdym wieku, jednak najczęściej ujaw- 2 www. bezgluten. com Dieta bezglutenowa bez tajemnic 3

nia się we wczesnym dzieciństwie i u osób między 30. a 50. rokiem życia. Zdecydowanie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn (2:1). Według danych epidemiologicznych na celiakię choruje ok. 1% populacji (szacuje się, że w Polsce jest to około 400 tysięcy osób), a liczba zachorowani dotyczy 1:15 000 żywych urodzeń, jest to więc jedna z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego w Europie. Częstość jej występowania ocenia się na 1:80 1: 300. Ponieważ metody diagnostyki celiakii staja się coraz bardziej popularne, tańsze i szeroko dostępne, częstość rozpoznawania tej choroby również wzrasta. Klasyczna postać celiakii występuje jedynie u 30-40% chorych, częściej występuje postać niema i ukryta, co także wiąże się z trudniejszym rozpoznaniem, duża część przypadków tej choroby może pozostawać nierozpoznana. Po raz pierwszy opis choroby przedstawił Samuel Gee w 1888 roku, ale dopiero w latach 50 XX wieku, w Holandii, pediatra Wilhelm Dicke opisał związek pomiędzy ekspozycją na gluten i objawami zespołu złego wchłaniania. Podstawową przyczyną łączącą celiakię i inne choroby autoimmunizacyjne jest ich wspólne podłoże genetyczne (uwarunkowane przez geny HLA i inne). U pacjentów z chorobą trzewną funkcję spustową, aktywującą reakcję autoimmunologiczną, pełni gluten. Potwierdzają to zarówno dane epidemiologiczne, badania in vitro oraz testy na zwierzętach. To sprawia, że celiakia jest dotychczas jedyną chorobą autoimmunizacyjną, której czynnik wywołujący jest znany. Reakcja immunologiczna wywoływana przez frakcje gliadyny i gluteniny, zawartych w pszenicy, życie i jęczmieniu, powoduje stan zapalny śluzówki jelita cienkiego, prowadzący do skrócenia kosmków jelitowych i hiperplazji krypt, a następnie całkowity zanik kosmków. Charakterystyczne dla celiakii jest występowanie zróżnicowanej kombinacji objawów klinicznych, obecność haplotypów HLA-DQ2 4 lub DQ8, enteropatii (uszkodzenia jelit) o różnym stopniu nasilenia, oraz stwierdzenie specyficznych autoprzeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej (anty-ttg) i endomyzjum (EMA) w surowicy. Kluczową rolę glutenu w tej reakcji immunologicznej potwierdza fakt, że u chorych z celiakią dieta bezglutenowa prowadzi do kompletnego zniknięcia objawów klinicznych, normalizacji stanu błony śluzowej jelita i powrotu prawidłowej wysokości kosmków, a także zaniku stwierdzanych wykładników serologicznych przeciwciała p/ transglutaminazie tkankowej i p/ endomyzjum. Pierwsza definicja choroby trzewnej opublikowana została w roku 1970, od tego czasu kilkakrotnie zmieniano wytyczne, dotyczące rozpoznawania i klasyfikacji choroby. Ostatni konsensus został opracowany przez ESPGHaN i opublikowany w roku 2012. Zgodnie z definicją z Oslo w chwili obecnej używa się następującego nazewnictwa poszczególnych postaci choroby trzewnej: 1. Celiakia klasyczna z charakterystycznymi objawami zespołu złego wchłaniania biegunką, biegunka tłuszczową, utratą masy ciała lub zaburzeniami wzrastania, nieprawidłowościami w badaniach laboratoryjnych (anemią, hypoalbuminemią). 2. Celiakia nieklasyczna bez objawów zespołu złego wchłaniania, z pojedynczymi objawami np. bóle brzucha, zaparcia. 3. Celiakia objawowa z ewidentnymi objawami klinicznymi z przewodu pokarmowego lub spoza niego, występującymi po ekspozycji na gluten 4. Celiakia subkliniczna bez objawów klinicznych, praktycznie wykrywana w trakcie badan przesiewowych, np. w grupach ryzyka. 5. Celiakia oporna na leczenie zanik kosmków jelitowych i objawy kliniczne występują pomimo diety bezglutenowej 6. Celiakia potencjalna u osób z prawidłową błoną śluzową jelita cienkiego, które należą do grupy o wzmożonym ryzyku występowania choroby trzewnej i mają dodatnie wyniki badań serologicznych. Dieta bezglutenowa bez tajemnic 5

Charakterystyczne dla celiakii objawy mogą pochodzić z przewodu pokarmowego lub spoza niego. objawy z przewodu pokarmowego: biegunka wymioty bóle brzucha wzdęcie brzucha anoreksja zaparcia objawy pozajelitowe: anemia z niedoboru żelaza anemia o nieznanym pochodzeniu utrata masy ciała zaburzenia wzrastania, niskorosłość podwyższenie enzymów wątrobowych chroniczne zmęczenie Pacjenci z niedoborem IgA, chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Hashimoto czy cukrzyca t.i, a także z zespołem Turnera, Downa, Wiliamsa, należą do grupy ryzyka rozwoju choroby trzewnej. W tej grupie chorych powinno się dokonywać przesiewowych badań serologicznych nawet przy braku objawów klinicznych. Kryteria diagnostyczne choroby trzewnej zmieniały się w miarę upływu czasu i doskonalenia nieinwazyjnych metod diagnostycznych, głównie rozwoju badań serologicznych. Od 2012 roku obowiązujące są kryteria ESPGHaN, bazujące na nowych technikach diagnostycznych. ESPGHan zaproponowało nowe algorytmy diagnostyczne, w zależności od objawów klinicznych i poziomu przeciwciał p/transglutaminazie tkankowej. W grupie pacjentów symptomatycznych objawowych, diagnostyka rozpoczyna się od wykonania badania przeciwciała p/ transglutaminazie tkankowej (ttg-iga) i oznaczenia poziomu IgA. Jeśli poziom ttg 10 x przewyższa normę, kolejnym badaniem są przeciwciała p/endomyzjum EmA i badanie genetyczne. Jeśli wszystkie te badania są dodatnie potwierdzono obecność genów 6 DQ2/DQ8, miano anty ttg> 10x przewyższa normę i EmA są dodatnie można odstąpić od biopsji jelita i rozpoznać chorobę trzewną wprowadzić dietę bezglutenową. Warunkiem koniecznym do rozpoznania w tym przypadku jest obecność objawów klinicznych. U osób asymptomatycznych z grup ryzyka diagnostykę rozpoczyna się od wykonania badania genetycznego. Jeśli potwierdzi się genetyczna predyspozycje obecność genów HLA DQ2 i/lub DQ8, wykonuje się badania serologiczne poziom przeciwciał p/ transglutaminazie tkankowej (ttg-iga) i poziom IgA. Jeśli poziom ttg 3 x przewyższa normę, kolejnym badaniem jest gastroskopowa biopsja błony śluzowej dwunastnicy i ocena wycinków wg skali Marsha. Jeśli miano ttg jest < 3x N dodatkowo wykonuje się przeciwciała p/ endomyzjum EmA. Gdy są one dodatnie kolejnym etapem jest także endoskopowa biopsja dwunastnicy. Grupy ryzyka choroby trzewnej osoby wymagające skreeningu (badań przesiewowych) w tym kierunku: objawy pozajelitowe niewyjaśniona anemia niski wzrost aftowe zapalenie jamy ustnej hypoplazja szkliwa zębowego niepłodność drgawki niepoddające się leczeniu ataksja polineuropatia hypertransaminazemia osteoporoza łysienie schorzenia współistniejące cukrzyca t.i autoimmunologiczne endokrynopatie niedobór IgA choroby tkanki łącznej zespól Downa zespól Turnera 1 st. krewni chorych z celiakią Dieta bezglutenowa bez tajemnic 7

lub ukrytą postać celiakii, a także osobom z innego typu nietolerancjami pokarmowymi. dietetyk Monika Bigoś Kilka słów o układzie pokarmowym człowieka: rozdrobniony pokarm, wymieszany ze śliną jest trawiony w żołądku, natomiast w jelicie cienkim i grubym następuje wchłanianie składników pokarmowych: białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i wielu innych związków, niezbędnych do funkcjonowania organizmu. Pokarm jest mieszaniną przeróżnych związków chemicznych. Jednak co się dzieje, gdy organizm źle toleruje pewne substancje odżywcze? W przypadku celiakii (choroby trzewnej), pod wpływem glutenu w jelicie cienkim pojawia się stan zapalny i zachodzi niszczenie kosmków jelitowych, skutkujące zaburzeniami wchłaniania substancji odżywczych. Mikrokosmki, które pokrywają powierzchnię jelita cienkiego, u zdrowego człowieka zwiększają powierzchnię wchłaniania jelita cienkiego niemal do powierzchni boiska piłkarskiego! Pomyśl teraz, że organizm, który potrzebuje do właściwego wchłaniania składników odżywczych całej powierzchni owego boiska, ma do dyspozycji jedynie połowę, albo nawet ¼ jego części Dietetycy często w swojej praktyce spotykają się z pacjentami, którzy zgłaszają niespecyficzne, a uciążliwe dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Towarzyszy im zmęczenie, osłabienie siły mięśni, nadwaga. Po szczegółowych badaniach lekarskich często diagnozowana jest anemia, problemy z tarczycą, czy nawet osteoporoza. Zdarza się, że pierwotną przyczyną tych dolegliwości jest celiakia, choroba cechująca się nietolerancją przez chorego pewnych białek występujących w zbożach z grupy prolamin i glutelin, które są składnikami glutenu. Gluten ma ciągliwą konsystencję i nadaje wyrobom piekarskim objętości przez zatrzymywanie pęcherzyków powietrza bądź dwutlenku węgla. Niewątpliwie, gluten jest czynnikiem odpowiadającym za smakowitość i atrakcyjny wygląd produktów mącznych. Jednakże, powszedni chleb jak i odświętne ciasta mogą szkodzić wielu osobom, cierpiących na pełnoobjawową Wbrew powszechnej opinii, na celiakię cierpią nie tylko dzieci, choroba ta dotyczy ona również osób dorosłych. Co więcej, objawy celiakii bywają na tyle mało specyficzne, że chory nie jest świadomy przyczyn dolegliwości, a szkody wyrządzone w organizmie pogłębiają się. Celiakia może się ujawnić na przykład w postaci choroby Dühringa (opryszczkowe zapalenie skóry) czyli skórnej manifestacji choroby. Przed wprowadzeniem diety eliminacyjnej, kosmki jelitowe są najczęściej w złym stanie, a pacjentowi mogą towarzyszyć męczące dolegliwości gastryczne (biegunki, wzdęcia). Niejako przy okazji niekorzystnego oddziaływania glutenu na śluzówkę jelita, u pacjenta może rozwinąć się wtórna nietolerancja laktozy. Coraz częstsze wykrywanie celiakii wiąże się z lepszym i tańszym dostępem do odpowiednich badań oraz większa świadomością w społeczeństwie. Nietolerancja glutenu jest chorobą, która trwa całe życie! Leczenie 8 Dieta bezglutenowa bez tajemnic 9

Jedyną metodą leczenia jest ścisłe przestrzeganie diety, która eliminuje gluten z codziennej diety. Czym grozi nieprzestrzeganie odpowiedniej diety przy celiakii? 1. Anemia która nie poddaje się leczeniu przez suplementację, jest często jednym z bardziej charakterystycznych objawów celiakii. Pojawiające się zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy, wypadające włosy, łamliwe paznokcie zmuszają pacjenta do wizyty u lekarza pierwszego kontaktu, który może zauważyć nieprawidłowości w obrazie morfologii krwi. Często jednak dopiero szczegółowe badania, na przykład zawartości ferrytyny, białka krwi wiążącego żelazo, pomagają zdiagnozować anemię. Żelazo bierze udział w tworzeniu krwinek czerwonych, wchodzi w skład peroksydazy tarczycowej (TPO), kluczowego enzymu w procesie syntezy hormonów tarczycy. Na skutki niedoborów żelaza bardziej narażone są kobiety, z uwagi na comiesięczny straty żelaza podczas menstruacji. Niedobór żelaza w ciąży z kolei wpływa negatywnie na rozwój nowego organizmu. Żelazo jest pierwiastkiem, który trudno dostarczyć z codziennej diety, na jego wchłanialność z przewodu pokarmowego, oprócz małej powierzchni kosmków jelitowych, wpływa również wiele innych czynników, na przykład nadmiar błonnika pokarmowego (fitynian), kofeina, teina. 2. Osteoporoza i osteopenia polegające na zmniejszeniu gęstości tkanki kostnej. Są to choroby, które nie dają dolegliwości bólowych, a rozwijają się przez całe życie. Najczęściej są diagnozowane, gdy po złamaniu występują problemy ze zrastaniem się kości. Brak wapnia i innych składników mineralnych, które budują nasz kościec, przy celiakii wynika z zaburzeń wchłaniania w jelicie cienkim. Nieprzestrzeganie diety bezglutenowej powoduje kilkuletnie nie do nadrobienia niedobory. Zmiany krzywicze u dzieci czy dorosłych wynikają ze zbyt późnej diagnozy celiakii, podobnie jak paradontoza czy hipoplazja szkliwa. 3. Bóle brzucha, biegunka, zaparcia często mylone z zespołem 10 4. 5. 6. 7. 8. jelita nadwrażliwego, są skutkiem negatywnego oddziaływania glutenu i laktozy na jelita. Wyłączenie drażniącego składnika z diety często już po kilku dniach przynosi ulgę. Często przypadkowe spożycie glutenu może spowodować nawrót dolegliwości. U małego dziecka długotrwała biegunka może skończyć się poważnym odwodnieniem i pobytem szpitalu. Pacjenci, którzy nie przestrzegają diety bezglutenowej, są również bardziej narażeni na choroby całego przewodu pokarmowego, w tym choroby nowotworowe jelita i przełyku, wrzodziejące zapalenie jelita czy schorzenia wątroby. Opóźnione dojrzewanie, niepłodność (zarówno u kobiet i u mężczyzn), poronienia, wczesna menopauza zaburzona gospodarka hormonalna i stany zapalne w organizmie spowodowane spożywaniem glutenu mogą utrudniać zajście w ciąże lub osłabiać proces spermatogenezy. Przyczyną niepłodności idiopatycznej (niewyjaśnionego pochodzenia) może być celiakia (często skąpoobjawowa). Układ nerwowy padaczka, ataksja (ataksja glutenowa), zaburzenia neurologiczne, bóle głowy, migreny, przewlekłe zmęczenie, depresja, zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe. Gluten powoduje zaburzenia funkcjonowania części mózgu zwanej móżdżkiem. Spowodowane są częściowo niedoborami składników istotnych dla pracy układu nerwowego, ale także glutenomorfinami (gliadomorfinami), które mają działanie podobne o opiatów, a powstają przy rozkładzie (trawieniu) glutenu. Niedowaga, ale też nadwaga pacjenci mają trudności w redukcji masy ciała, często występują obrzęki, co jest spowodowane stanami zapalnymi, które w organizmie generuje spożywany gluten. Inne choroby z grupy chorób o podłożu autoimmunologicznym: Hashimoto, Graves Basedowa, cukrzyca typu 1, fibromigalia, RZS (reumatoidalne zapalenie stawów), łuszczyca, toczeń, autoimmunologiczne zapalenie żołądka lub wątroby. Inne niespecyficzne objawy osłabienie siły mięśni, bóle mięśni, niski wzrost, bóle stawów. Dieta bezglutenowa bez tajemnic 11

W diecie bezglutenowej należy wyeliminować pszenicę (w tym orkisz, kamut i pszenżyto), żyto i jęczmień i wszelkie produkty z nich sporządzone, a zatem mąki, kasze, makarony, płatki, pieczywo, ciasta, napoje (w tym piwo), tradycyjny opłatek komunijny. Niektórzy chorzy na celiakię nie tolerują również owsa, ale zasadniczo jest on bezpieczny, o ile nie został zanieczyszczony innymi zbożami. Należy uzbroić się w cierpliwość i starannie czytać etykiety, w razie wątpliwości pytać bezpośrednio producenta danego produktu spożywczego. Jedynym ratunkiem przy celiakii i nietolerancji pokarmowej glutenu jest unikanie go w diecie. Jednak, jak nie gluten, to co? Często moi pacjenci na stwierdzenie proszę wyeliminować gluten reagują z przerażeniem i zastanawiają się to co ja teraz będę jeść?. Rzeczywiście produkty zbożowe często są podstawą naszej codziennej diety, ale wyłączenie glutenu nie zawęża diety do codziennego spożywania wafli ryżowych. Na rynku mamy dużą ofertę produktów bezglutenowych Co więc można jeść? Nieodmiennie polecam świeże warzywa i owoce, nasiona roślin strączkowych (soczewica, ciecierzyca, groch, fasola), z których można przygotowywać przepyszne sałatki i surówki. Kupując warzywa i owoce mrożone oraz owoce suszone należy zwrócić uwagę na skład mąka pszenna bywa używana jako dodatek zapobiegający sklejeniu się produktów. Wszelkie gotowe sosy warzywne, sałatki, wędliny mogą zawierać gluten. Z produktów białkowych zaleca się wybór świeżego mięsa i samodzielną jego obróbkę. Mięso może być bazą dań obiadowych, a kawałek piersi z kurczaka lub indyka upieczony samodzielnie w piekarniku może być alternatywą wędliny kupionej w sklepie. Z produktów węglowodanowych polecam komosę ryżową, ryż, amarantus, kaszę gryczaną, sorgo, kasze jaglaną, teff. 12 Pierwsze dni z dietą bezglutenową są trudne, zwłaszcza gdy choruje tylko jeden z członków rodziny, wiedza o diecie jest niewielka i nie ma się doświadczenia w obróbce kulinarnej zbóż bezglutenowych. Jednakże, jeżeli zależy nam na szybkiej regeneracji kosmków jelitowych, co trwa to od 6 miesięcy do 2 lat, trzeba podjąć wyzwanie. W razie wątpliwości, warto skontaktować się z dobrym dietetykiem, aby przygotował optymalny plan żywieniowy dla chorego, uwzględniający potencjalne niedobory pokarmowe, wiek i styl życia. Dieta bezglutenowa bywa problematyczna podczas wakacji i podróży. Na co należy zwrócić uwagę? Przed wyjazdem zastanów się, co i gdzie będziesz jeść. W coraz większej liczbie restauracji są dostępne dania bezglutenowe, a przynajmniej informacja o alergenach. Obsługa jest przeszkolona w zakresie przygotowywania i podawania posiłków dla chorych. Przed zamówieniem poinformuj kelnera, że chorujesz na celiakię i poproś o zwrócenie uwagi na sposób przygotowani potrawy. Jeśli wyjeżdżasz do kraju, gdzie nie znasz języka, przygotuj na kartce odpowiednią informację, na co chorujesz i jakich produktów nie możesz spożywać. Nie wstydź się, że zostanie to potraktowane jako fanaberia klienta Twoje zdrowie jest najważniejsze! W wielu krajach dieta bezglutenowa może wręcz dać Ci niepowtarzalną okazję do poznania miejscowej kuchni. Na wyjazdach należy zwrócić szczególną uwagę na dietę dzieci, czy nie są one częstowane lodami w pszennym wafelku lub innymi słodyczami zawierającymi zboża glutenowe. Jeśli masz możliwość wybieraj noclegi, gdzie możesz samodzielnie ugotować makaron czy kaszę bezglutenową lub poproś o jej przygotowanie obsługę. Zawsze na wyjazd zabierz awaryjne rozwiązania: suszone owoce i orzechy, które można dłużej przechowywać, bezglutenowe pieczywo i słodycze, samodzielnie przygotowane w domu przed wyjazdem. Dieta bezglutenowa bez tajemnic 13

Należy tutaj omówić również znaczenie psychiki w życiu chorego. Diagnoza celiakii i informacja proszę przejść na dietę bezglutenową często powodują bardzo duży stres. Ulubione bułeczki, naleśniki, pierogi i inne przysmaki muszą zniknąć z życia lub muszą zostać zamienione na wersje bezglutenowe, które nie zawsze smakują tak samo, jak ich glutenowe odpowiedniki. Jeśli dodatkowo celiakii towarzyszą inne choroby np. Hashimoto, przy której z uwagi na niedoczynność tarczycy pacjenci często czują się po prostu źle, podołanie wymogom diety jest bardzo trudne. Brak zrozumienia wśród rodziny i znajomych, stwierdzenia typu przecież jedna kanapka Ci nie zaszkodzi powodują często konflikty i poczucie niezrozumienia, czasem wręcz przejściowe wycofanie się z życia towarzyskiego. Proszę jednak pamiętać, że to Wy drodzy pacjenci chorujecie, to Wasze zdrowie (lub Waszego dziecka), a nieprzestrzeganie diety bezglutenowej może mieć bardzo negatywne skutki. Tylko i wyłącznie od Was zależy, czy decydujecie się walczyć z chorobą czy żyć zaspokajając potrzeby innych. Niniejsze wydawnictwo, a zwłaszcza część poświęconą skutkom nieprzestrzegania diety bezglutenowej ma uświadomić babciom, partnerowi, paniom w przedszkolach, że jedynie stuprocentowa dieta bezglutenowa jest szansą na normalne życie, rozwój młodego organizmu i dobre samopoczucie. Warto o to walczyć i uświadomić otoczeniu, że jest to postępowanie lecznicze. A w praktyce, im większa będzie wiedza o bezglutenowych zamiennikach różnych produktów oraz ich dostępność na rynku, tym przestrzeganie diety w celiakii będzie łatwiejsze. Produkty bezglutenowe i niskobiałkowe PKU Szanowni Państwo, jeśli nie znacie jeszcze naszych produktów, a chcielibyście je poznać, ponieważ stosujecie dietę bezglutenową lub niskobiałkową proszę wypełnić formularz i przekazać nam lub wysłać do nas. Na wskazany przez Państwa w formularzu adres prześlemy bezpłatne próbki naszych produktów bezglutenowych lub niskobiałkowych.* Wypełnij, wyrwij tą kartkę i wyślij do Nas 14

Nazwisko: Imię: Data urodzenia: Adres zamieszkania: (na który wysłana zostanie paczka) Kod: - Nr telefonu: Adres e-mail: Ochrona Twoich danych osobowych. Przekazane przez Państwa dane osobowe są przetwarzane przez firmę BEZGLUTEN w formie drukowanej i elektronicznej. Wyrażając zgodę otrzymają Państwo od nas pakiet próbek degustacyjnych produktów bezglutenowych lub niskobiałkowych i wezmą Państwo udział w badaniu rynku. Będą Państwo również okresowo otrzymywać od nas drogą elektroniczną informacje o nowych produktach i promocjach. Zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych (t.j.dz.u. z 2002r. nr 101, poz.926 ze zmianami) wypełnienie niniejszego formularza oznacza wyraźną i dobrowolną zgodę na opisane powyżej przetwarzanie danych osobowych oraz działania marketingowe. podpis: Prosimy o czytelne wypełnienie wszystkich pól. Stosuję dietę: bezglutenową niskobiałkową Jestem: osobą na diecie bezglutenowej lub niskobiałkowej lekarzem dietetykiem * Akcja wysyłki próbek dotyczy tylko osób, które nie znajdują się w naszej bazie danych klientów. Pakiet próbek można zamówić tylko 1 raz na rodzinę i adres. handlowcem Zapraszamy do odwiedzenia naszej strony oraz Ankietę można również wysłać pocztą na adres: Wytwórnia Artykułów Bezglutenowych BEZGLUTEN s.c. Posądza 128, 32-104 Koniusza, k. Krakowa, Polska tel. 0048 12 / 626 58 08, 0048 12 / 626 38 88, fax 0048 12 / 637 74 89,, e-mail: biuro@bezgluten.com

Grupa produktów Produkty zbożowe Mleko i produkty mleczne Mięso, ryby i ich przetwory, jaja Tłuszcze Nie zawiera glutenu Uważaj na: mogą zawierać gluten Ryż (mąka ryżowa, płatki Mąki, makarony ryżowa, wafle ryżowe), zwłaszcza ryżowe kukurydza (kaszka i gryczane mogą kukurydziana, mąka zawierać dodatek kukurydziana, makaron mąki pszennej. kukurydziany), proso Pieczywo gryczane, (kasza jaglana, mąka płatki owsiane jaglana, płatki jaglane), gryka (kasza gryczana, mąka gryczana, makaron gryczany płatki gryczane), tapioka, komosa ryżowa, canihua, sorgo, amarantus, teff. (mąka i płatki z teff). Pieczywo, mąki, koncentraty i mieszanki bezglutenowe. Proszek do pieczenia, bułka tarta, opłatek komunijny i wigilijny wszystkie produkty powinny posiadać certyfikat przekreślonego kłosa Mleko i jego przetwory Mleko i jego (kefir, maślanki, sery) przetwory bez dodatków, nie zagęszczane, zagęszczane z dodatkami; jogurty i mleka smakowe tańsze sery żółte (w osłonce może być dodatek glutenu), serki topione Ryby, mięso, owoce Pasztety, kiełbasy, morza świeże, salcesony, wędliny, nieprzetworzone, wędliny z posypkami, bez dodatków; gotowe hamburgery; wędliny najlepiej przetwory w z certyfikatem. Jaja puszkach ryby, konserwy, pasztety Masło, oleje, oliwy Majonezy i gotowe sosy Zawiera gluten Pszenica i jej stare odmiany kamut, orkisz (mąka pszenna, orkiszowa, makarony pszenne i orkiszowe, kasza manna, kasza kuskus, kasza bulgur, zarodki i otręby pszenne), pszenżyto, jęczmień (kasza jęczmienna pęczak i drobna, płatki jęczmienne), żyto (mąka żytnia, płatki żytnie, makarony żytnie, owies (płatki i otręby owsiane bez certyfikatu). Pieczywo z mąk zawierających gluten, półcukiernicze, drożdżówki. Tradycyjny opłatek komunijny i wigilijny Mleka smakowe, produkty nabiałowe z dodatkiem musli, z dodatkiem słodu jęczmiennego Mięso panierowane w tradycyjnej bułce tartej; omlety z dodatkiem mąki pszennej Dieta bezglutenowa bez tajemnic 19

Warzywa, owoce, ziarna Świeże, mrożone, suche nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soczewica, ciecierzyca, soja), ziarna dyni, słonecznika, orzechy, migdały, owoce suszone Słodycze i desery Cukier, dżemy, miód, galaretki, ciasta i ciastka przygotowane z dozwolonych mąk, desery z tapioki; ciastka i desery z kaszy jaglanej; z dodatkiem bezglutenowego proszku do pieczenia Przyprawy, dodatki do Sól, pieprz, zioła żywności jednoskładnikowe, ocet winny. Mączka chleba świętojańskiego E410, guma guar E412, guma arabska E414, guma ksantanowa E415, pektyny E440, alginiany E401-405, agar E406, karagen E407 Napoje Herbata czarna, czerwona, zielona, ziołowe, kawa naturalna, soki, wody mineralne, kompoty Sosy warzywne- mogą zwierać dodatek mąki pszennej, warzywa i owoce w puszkach; bakalie mogą być posypane mąką pszenną, aby się nie sklejały Gotowe ciasta, batony, czekolady, czekoladki nadziewane, gotowe kremy czekoladowe, lody, gumy do żucia, chipsy, cukier waniliowy; kisiele i budynie Ketchup, majonezy, musztardy mieszanki przyprawowe, gotowe sosy w proszku, gotowe dipy, sosy sojowe, pomidorowe, mieszanka curry, kostki bulionowe Tańsze kawy rozpuszczalne Warzywa w panierce z tradycyjnej bułki tartej, kiełki z niedozwolonych zbóż Wypieki z mąk glutenowych, z dodatkiem tradycyjnego proszku do pieczenia, czekolady z dodatkiem niedozwolonych zbóż, słodem jęczmiennym, paluszki, krakersy, herbatniki Sos sojowy Kawa zbożowa, napoje z błonnikiem; kakao owsiane, napoje zawierające słód z jęczmienia lub innych zbóż zawierających gluten; piwo, wódki żytnie i kolorowe Niniejszy certyfikat zaświadcza, że Pan/Pani MONIKA BIGOŚ ukończył/a internetowy kurs dla dietetyków Diagnostyka i prowadzenie pacjenta z celiakią oraz uzyskał/a pozytywny wynik egzaminu końcowego Organizator: 20 Patronat naukowy: Bezglutenowa kuchnia Bez glutenu. Jak z tym żyć? Przejście na dietę bezglutenową wymaga specjalnego przygotowania. Nie będziesz mógł już zrobić sobie zwyczajnych naleśników z mąki pszennej, która od zawsze była w Twoim domu. Nie będziesz mógł już kupić sobie muffinek w ulubionej kafeterii oraz zjeść kurczaka w pysznej panierce ze znanej sieci. Twoje życie się zmieni. Twoje nawyki też. I Twoja kuchnia, bo trzeba ją będzie trochę przeorganizować. Dieta bezglutenowa bez tajemnic 21

Od czego zacząć? Gluten jest wszędzie. Na tosterze, grillu a nawet na patelni, w której do niedawna smażyłeś ulubione przez całą rodzinę racuchy. To dlatego, przechodząc na bezglutenową dietę warto postarać się o nowe naczynia, sztućce, talerze, noże, widelce i inne przybory kuchenne lub przynajmniej, porządnie je umyć. Takie rozwiązanie jest najprostsze, jeśli jesteś singlem. Jeśli masz rodzinę, masz do wyboru dwie opcje: kupić osobne gadżety kuchenne wyłącznie na swój użytek lub też, gotować dla całej rodziny bezglutenowe jedzenie. Sam wybierz, co jest dla Ciebie lepszą opcją. Segregacja Zakładając, że nie mieszkasz sam, a Twoi bliscy nie chcą zmienić swoich nawyków żywieniowych, postaraj się oznaczyć bezglutenowe jedzenie i przechowywać je w osobnej szafce i osobnych, kolorowych np. czerwonych pojemnikach. Takie rozwiązanie jest niezwykle praktyczne, pozwoli oszczędzić Ci czas i uniknąć pomyłek. Jeśli nie masz wyjścia i musisz smażyć naleśniki w jednym naczyniu, zacznij od tych bezglutenowych a po skończonej pracy porządnie wyszoruj patelnię osobną gąbeczką. Przypominajki Zaczynając bezglutenową dietę, warto wypisać sobie na kartkach wszystkie, dozwolone produkty a także te, których należy unikać i powiesić je w widocznych miejscach np. na lodówce. Kopia zapisków może nam się przydać w sytuacji, kiedy chcemy zjeść coś na mieście. To dlatego warto nosić ją ze sobą w portfelu. Bądź kreatywny Często przejście na dietę bezglutenową zmienia nasze podejście do jedzenia. Zaczynamy gotować, tworzyć nowe smaki i czuć się coraz lepiej. Zauważamy, że przygotowane z kaszy jaglanej desery oraz ciastka z mąki ryżowej niczym nie ustępują słodyczom, które jedliśmy wcześniej. Zaczynamy lepiej się odżywiać i wyglądać, bo to co jemy, ma ogromny wpływ na nasze życie. 22 Planuj zakupy Bezglutenowa dieta wymaga planowania, choćby dlatego, że nie w każdym sklepie kupisz produkty bez glutenu. Poniżej zamieściliśmy listę kuchennych niezbędników, które warto mieć w swojej kuchni mąka kukurydziana mąka jaglana mąka amarantusowa mąka ryżowa mąki i mieszanki do chleba, pierogów, ciast i ciasteczek i naleśników ulubione makarony przyprawy proszek do pieczenia i cukier waniliowy bułka tarta gotowe ciastka i przekąski np. paluszki płatki śniadaniowe pieczywo oraz chleb chrupki kakao Co na początek? Gluten wpływa na kleistość ciasta. To dlatego produkty bezglutenowe mogą być bardziej kruche i rozpadać się po przygotowaniu. Osobom, rozpoczynającym swoją bezglutenową kulinarną przygodę polecamy gotowe mieszanki, pozwalające na osiąganie rezultatów porównywalnych do tych, przygotowanych na bazie mąki pszennej. Bardziej wprawionym, polecamy stosowanie własnoręcznie wykonanych mieszanek z mąk: ryżowej, kukurydzianej lub jaglanej oraz bezglutenowych kaszek. Przygotowane z ich użyciem ciasta mają co prawda inną konsystencję, jednak są równie pyszne jak tradycyjne wypieki. Dieta bezglutenowa bez tajemnic 23

Ciasto Przepisy kulinarne Chleb Składniki dla 2 osób: 500 g UNI MIX mieszanka na chleb i pizze BEZGLUTEN 15 g drożdży świeżych 1 łyżeczka soli 450 ml ciepłej wody 3 łyżki oleju 24 Przygotowanie: Mąkę, sól i drożdże dobrze wymieszać. Dodawać stopniowo wodę, na końcu dodać olej i mieszać do uzyskania jednolitej konsystencji. Ciasto umieścić w formie, wygładzić mokrą łyżką i nakłuć powierzchnię wykałaczką. Przykryć wilgotną ściereczkąi pozostawić w temp. pokojowej na 30 minut. Piec w temp. 200o C przez 45 min., w piekarniku z termoobiegiem lub w 200o C przez 60 min. w piekarniku bez termoobiegu. Sugerowany rozmiar foremki 27 cm x 12 cm. Smacznego! Składniki dla 2 osób: 5 jajek 140 g cukru 16 g cukru waniliowego 200 ml oleju 3 łyżki wody (30ml) 250 g Multi Mix mieszanki do ogólnego zastosowania BEZGLUTEN 1 płaska łyżeczka proszku do pieczenia aromat waniliowy Przygotowanie: Białka ubić na sztywną pianę. W osobnej misce utrzeć mikserem żółtka z cukrem do uzyskania jasnej, puszystej masy (ok. 4 min). Następnie dodać olej, wodę, mieszankę, proszek do pieczenia oraz kilka kropel aromatu według uznania. Do otrzymanej masy dodać pianę z białek i delikatnie wymieszać łyżką. Piec w keksówce 11 x 25 cm wyłożonej papierem do pieczenia w temperaturze 170 C przez około 65 min. Smacznego! Przepisy kulinarne 25

Pierogi Pierogi Składniki dla 2 osób: 250 g Multi Mix mieszanki do ogólnego zastosowania BEZGLUTEN 3 jajka 1 łyżka oleju ok. 35 ml bardzo ciepłej wody sól Przygotowanie: Mieszankę, jajka oraz olej ugnieść na ciasto stopniowo dodając ciepłą (nie wrzącą) wodę do uzyskania elastycznego ciasta. Gotowe ciasto wałkować porcjami na około 2-3 mm. Wyciąć kółka, nałożyć ulubiony farsz i dobrze skleić brzegi nadając pierogom pożądany kształt. Gotować we wrzącej, osolonej wodzie ok. 10 minut. Naleśniki Składniki dla 2 osób: 0,5 kg naleśnikowomakaronowo-pierogowej mieszanki bezglutenowej BEZGLUTEN 2g cukru 1g soli 5g oleju 1 litr wody lub mleka Przygotowanie: Mąkę wsypać do naczynia, dodać cukier, sól, olej i wodę lub mleko. Dokładnie zmiksować. Gdy ciasto jest za gęste dodać niewielką ilość wody. Smacznego! Smacznego! 26 Przepisy kulinarne 27

Zapraszamy Państwa do odwiedzenia Kącika Kulinarnego na naszej stronie internetowej: Wytwórnia Artykułów Bezglutenowych BEZGLUTEN s.c. Jeśli szukasz sprawdzonych, bezpiecznych i smacznych produktów bezglutenowych wybierz firmę BEZGLUTEN Jesteśmy liderem na rynku artykułów bezglutenowych oraz niskobiałkowych od ponad dekady. Jako cel stawiamy sobie dbałość o bezpieczeństwo i jakość wytwarzanych produktów oraz ciągłe udoskonalanie i poszerzanie oferty w oparciu o zmieniające się potrzeby konsumentów. Nasz zakład dedykowany jest do produkcji wyrobów bezglutenowych, a nasza kadra to wykwalifikowani specjaliści. Przykładamy również ogromną wagę do logistyki oraz terminowych dostaw. Aby zapewnić naszym wyrobom najwyższe bezpieczeństwo wprowadziliśmy międzynarodowy standard kontroli jakości i bezpieczeństwa żywności BRC Food v.7 oraz IFS v.6. 28 Dieta bezglutenowa bez tajemnic 29

Co oferuje marka BEZGLUTEN? Konsumenci nas doceniają Chleby, Bułki, Mąki i koncentraty, Makarony, Słodycze, Ciasta i babeczki, Zupki, sosy, przyprawy i wiele innych. Jesteśmy wielokrotnym laureatem Głównej Nagrody oraz wyróżnień w ogólnokrajowym konkursie na Najlepszy Produkt Bezglutenowy. 2004 r. - Złoty Medal XX Targów Zdrowego Życia i Żywności ECOLIFE za produkt Chleb Bezglutenowy Maślany 2008 r. - Najlepszy Produkt Bezglutenowy - Drożdżówka Francuska z nadzieniem morelowym 2009 r. - Najlepszy Produkt Bezglutenowy - Bułki ciabatta bezglutenowe bez skrobi pszennej, wyróżnienie w kategorii Wyroby Cukiernicze - Markizy Bezglutenowe z Nadzieniem Kokosowym oraz wyróżnienie w grupie Produkty garmażeryjne - Zupa Pomidorowa z Ryżem bezglutenowa. 2010r. - Najlepszy Produkt Bezglutenowy Choco-choco - bezglutenowe biszkopty w polewie kakaowej 2012r. - Najlepszy produkt Bezglutenowy - Ciastka Chocolatio produkt bez skrobi pszennej 2015r. I miejsce w konsumenckim konkursie organizowanym na Targach Gluten Free Expo na Najlepsze Pieczywo Bezglutenowe roku - Bochenek Szlachecki Ciemny bezglutenowy Nasz asortyment to cały przekrój różnorodnych produktów niezbędnych do prawidłowego prowadzenia diety bezglutenowej: Produkty marki BEZGLUTEN można kupić w sklepach specjalistycznych zielarsko-medycznych, ze zdrową żywnością, w ogólnospożywczych, w sklepach internetowych oraz w sieciach handlowych. Posiadamy także swój sklep internetowy na stronie www.bezgluten.pl Chętnie odwiedzamy naszych konsumentów na różnego rodzaju spotkaniach, konferencjach, targach, koloniach oraz zimowiskach. Zapraszamy do odwiedzenia naszej strony 30 oraz 31

R Poradnik zawiera informacje na temat celiakii, diety bezglutenowej, praktyczne przepisy oraz wiele innych przydatnych wiadomości. Wytwórnia Artykułów Bezglutenowych BEZGLUTEN s. c. W naszej ofercie znaleźćposądza można również 128, 32-104 Koniusza, k. Krakowa, Polska tel. 0048 12/626 58 08, 0048 12/626 38 88, fax 0048 12/637 74 89; różnego rodzaju bułki, chleby, ciasta, e-mail: biuro@bezgluten.com ciastka oraz zupki. Dołącz do nas na: