Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy

Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy raport z badania ankietowego, na temat sytuacji osób po 50. roku życia, zarejestrowanych jako bezrobotne w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu

2 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy, raport z badania ankietowego, na temat sytuacji osób po 50. roku zarejestrowanych jako bezrobotne w Powiatowym Urzędzie Pacy w Grudziądzu Grudziądz, luty 2012 2

3 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy SPIS TREŚCI WSTĘP... 5 WPROWADZENIE... 7 1. METODOLOGIA BADANIA... 8 1.1. Cele badania... 8 1.2. Zakres podmiotowy... 8 1.3. Zakres czasowy... 8 1.4. Zakres przestrzenny... 8 1.5. Technika gromadzenia materiału empirycznego... 9 1.6. Metoda doboru próby i dystrybucja kwestionariuszy... 9 2. STRUKTURA BADANEJ POPULACJI... 9 2.1. Pokolenie 50+ w powiecie grudziądzkim... 9 2.2. Bezrobotni 50+w powiecie grudziądzkim... 11 2.1.1. Wielkość populacji... 11 2.1.2.. Podział populacji ze względu na płeć... 13 2.2.3. Czas pozostawania bez pracy w miesiącach... 14 2.2.4. Poziom wykształcenia... 16 2.2.5. Staż pracy... 17 2.2.6. Aktywność zawodowa bezrobotnych 50+... 19 3. CHARAKTERYSTYKA BADANYCH RESPONDENTÓW... 21 3.1. Płeć... 21 3.2. Wiek... 21 3.3. Wykształcenie... 22 3.4. Stan cywilny... 23 3.5. Miejsce zamieszkania... 23 4. PREZENTACJA WYNIKÓW... 24 4.1. Ocena stanu zdrowia i kondycji finansowej gospodarstwa domowego... 24 4.1.1. Stan zdrowia respondentów... 24 4.1.2. Kondycja finansowa gospodarstwa domowego... 24 3

4 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 4.2. Dane dotyczące dotychczasowego zatrudnienia i utraty pracy... 25 4.2.1. Czas pozostawania bez pracy... 25 4.2.2. Czasokres ostatniego zatrudnienia/samozatrudnienia... 26 4.2.3. Charakter ostatnio wykonywanej pracy... 27 4.2.4. Przyczyny ustania ostatniego zatrudnienia bądź zaprzestania prowadzenia działalności... 28 4.3. Aktywność na rynku pracy i preferencje dotyczące przyszłego zatrudnienia... 29 4.3.1. Poszukiwanie pracy... 29 4.3.2. Motywy rejestracji w powiatowym urzędzie pracy... 30 4.3.3. Częstotliwość kontaktów z powiatowym urzędem pracy... 31 4.3.4. Metody poszukiwania zatrudnienia... 32 4.3.5. Preferowane cechy miejsca pracy... 33 4.4. Szanse, możliwości i bariery na rynku pracy... 34 4.4.1. Kwalifikacje i umiejętności... 34 4.4.2. Szanse na rynku pracy... 36 4.4.3. Bariery ograniczające aktywność zawodową... 37 4.5 Gotowość na zmiany i plany na przyszłość... 39 4.5.1. Ocena stopnia gotowości do zmian w wybranych wymiarach... 39 4.5.2. Plany na przyszłość... 44 PODSUMOWANIE... 45 SPIS TABEL... 48 SPIS WYKRESÓW... 49 ZAŁĄCZNIK... 51 4

5 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy WSTĘP Demograficzne starzenie się społeczeństw od kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu lat jest faktem. Jest procesem nieuchronnym i nieodwracalnym. Oznacza to, że udział osób starszych w strukturze społecznej stale się zwiększa i będzie nadal wzrastać. Tendencja ta, stanowiąca świadectwo ogromnych osiągnięć współczesności w dziedzinie poprawy jakości życia, postępów w medycynie i opiece zdrowotnej, niesie również różnorodne konsekwencje społeczno-ekonomiczne, szczególnie w sferze aktywności zawodowej osób po 50. roku życia. Starzenie się ludności nie ominęło także Polski. Dodatkowo nakłada się na to zjawisko transformacja społeczno-gospodarcza. Skutki tych przemian dotknęły w szczególności, i dotykają nadal, pokolenie po 50. roku życia. Większość osób 50+ w Polsce nie pracuje. Faktem jest też, iż Polska ma jeden z najniższych w Europie wskaźników zatrudnienia osób dojrzałych. Powszechnie zauważalne jest także pogorszenie się ich sytuacji na rynku pracy, powodujące ryzyko braku zatrudnienia i nieaktywności zawodowej znacznie częstsze niż w innych grupach wiekowych. Ponadto wydłużający się zwykle powrót osób 50+ na rynek pracy powoduje ich trwałe wycofanie i bierność nie rodzącą żadnych perspektyw. A przecież duża część spośród pięćdziesięciolatków+ nadal dysponuje zdrowiem, energią i potencjałem popartym doświadczeniem, mimo to z różnych przyczyn znajduje się bez pracy. To zaś oznacza dla nich gorszy standard życia, często graniczący z ubóstwem. Aktywizacja pokolenia po pięćdziesiątce to także walka z dyskryminacją w dostępie do rynku pracy. Ludzi, którzy przekroczyli pięćdziesiątkę, często traktuje się jako znajdujących się w fazie zastoju, uśpienia, niezdolnych do doskonalenia się, nie mających wielu umiejętności niezbędnych do efektywnego działania w nowej rzeczywistości i nie nadążających za gwałtownymi zmianami technologicznymi. Osoba w tym wieku ma niewielkie szanse znalezienia nowej pracy, nie jest oczekiwana przez pracodawców. Wzrost biernych zawodowo i duża liczba bezrobotnych wśród osób w wieku 50+ stają się niepokojące w świetle prognoz demograficznych, według których połączenie rosnącej liczby starszych osób w społeczeństwie z zahamowaniem przyrostu 5

6 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy naturalnego prowadzi do starzenia się zasobów siły roboczej w Polsce. Z tego względu coraz bardziej uzasadnione jest podejmowanie działań zmierzających do poprawy sytuacji osób dojrzałych na rynku pracy i wyrównywania ich szans w stosunku do pozostałych. Niewątpliwie łagodzeniu niepożądanych aspektów tych zjawisk sprzyja bieżąca analiza sytuacji osób po 50. roku życia na lokalnym rynku pracy. Celem niniejszego badania, jest zdiagnozowanie sytuacji na rynku pracy w powiecie grudziądzkim osób bezrobotnych, po pięćdziesiątym roku życia, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu. 6

7 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy WPROWADZENIE Niniejsze opracowanie ma na celu przedstawienie sytuacji pokolenia 50+ w aspekcie jego aktywności zawodowej na grudziądzkim rynku pracy. Aby zdiagnozować to zjawisko, poznać strukturę bezrobotnych seniorów, przyczyny utraty przez nich zatrudnienia i pozostawania bez pracy, a także ich zdanie na temat możliwości powrotu do aktywnego życia zawodowego na lokalnym rynku pracy, przeprowadzono badanie wśród tej populacji osób, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu jako bezrobotne. Należy zaznaczyć, iż Powiatowy Urząd Pracy w Grudziądzu obejmuje swoim działaniem dwa powiaty: grudziądzki grodzki oraz grudziądzki ziemski. Niniejsza analiza opisuje najważniejsze aspekty sytuacji diagnozowanej grupy osób bezrobotnych. Obraz sytuacji pokolenia 50+ na grudziądzkim rynku pracy nie jest niestety zbyt optymistyczny, niejednokrotnie potwierdza się trudna sytuacja społecznoekonomiczną tej grupy. Dlatego też bezrobotni powyżej 50 roku życia uznani zostali na mocy Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tj. Dz. U. z 2008 r. nr 69 poz. 415 z późn. zm.) za osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Populacja 50+ wyróżnia się bowiem na tle młodszych grup pracujących. Praca dla wielu osób z tej kategorii wiekowej jest elementarnym, a często jedynym bodźcem do aktywności życiowej, nadaje sens życiu, motywuje do wychodzenia z domu czy dbania o wygląd. Obowiązki zawodowe pozwalają licznym seniorom odnaleźć własną użyteczność i dają poczucie wartości. Dla wielu z nich aktywność zawodowa jest niejednokrotnie jedyną możliwością do przebywania z innymi ludźmi, dzięki czemu unikają wykluczenia społecznego. Poniższy raport przedstawia szczegółowo dane uzyskane w trakcie badania ankietowego, stanowi źródło wiedzy na temat problemów, z jakimi stykają się osoby bezrobotne powyżej 50. roku życia w trakcie ubiegania się o pracę i zawiera wnioski z nich wypływające. Wyniki badań przedstawiono w kolejnych rozdziałach niniejszego opracowania. 7

8 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 1. METODOLOGIA BADANIA 1.1. Cele badania Zasadniczym celem prowadzonych badań było szczegółowe poznanie sytuacji na rynku pracy osób powyżej 50 roku życia, struktury populacji bezrobotnych 50+, poszerzenie wiedzy o ich postawach, oczekiwaniach oraz zweryfikowanie ich gotowości na zmiany. Badanie to ma służyć również zidentyfikowaniu barier utrudniających znalezienie przez nich zatrudnienia oraz określeniu potrzeb w zakresie aktywizacji w celu wypracowania najlepszych dla tej grupy narzędzi i instrumentów umożliwiających efektywny i jak najszybszy powrót na rynek pracy. 1.2. Zakres podmiotowy Uczestnikami badania były osoby bezrobotne powyżej 50. roku życia zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu jako bezrobotne. Badania przeprowadzone zostały w grupie 301 osób powyżej 50. roku życia, tj. wśród 11,3% ogółu seniorów 50+ pozostających aktualnie się w rejestrze Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. 1.3. Zakres czasowy Badanie zostało zaplanowane i odbyło się w terminie od stycznia do lutego 2012 r. Jego realizacja została podzielona na trzy etapy. Podczas pierwszego etapu opracowano kwestionariusz ankiety. Drugi etap, przeprowadzony w terminie od 27.01.2012 r. do 15.02.2012 r. obejmował gromadzenie materiału empirycznego. Etap trzeci polegał na analizie zebranych danych oraz sporządzeniu raportu z badań. 1.4. Zakres przestrzenny Badaniami objęto osoby bezrobotne zamieszkałe na terenie powiatu grudziądzkiego grodzkiego oraz grudziądzkiego ziemskiego. 8

9 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 1.5. Technika gromadzenia materiału empirycznego Badania miały charakter ilościowy i przeprowadzone zostały w oparciu o standaryzowaną technikę ankiety. Kwestionariusz ankiety składał się z 29 pytań, w większości o charakterze zamkniętym, skonstruowanych tak w celu uzyskania konkretnych opinii. Znalazły się tu również pytania typu otwartego, aby zapewnić osobom ankietowanym swobodę wypowiedzi. Źródłem dodatkowych informacji o sytuacji respondentów na rynku pracy były także bezpośrednie rozmowy prowadzone w trakcie porad indywidualnych przez doradców zawodowych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. 1.6. Metoda doboru próby i dystrybucja kwestionariuszy Próbę do badań dobrano w sposób celowy tzn. kwestionariusz skierowano do osób powyżej 50. roku życia zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu jako bezrobotne. Respondenci pochodzili zarówno z terenu powiatu grodzkiego, jak i ziemskiego. Osoby do badań wyodrębniane były przez doradców zawodowych, losowo, w trakcie świadczenia przez nich usług rynku pracy w zakresie doradztwa zawodowego. Osobom tym wręczano kwestionariusz ankiety, który wypełniali na miejscu, korzystając jeśli zachodziła taka potrzeba, z pomocy opiekuna, tj. przypisanego im doradcy zawodowego. 2. STRUKTURA BADANEJ POPULACJI 2.1. Pokolenie 50+ w powiecie grudziądzkim Liczba ludności powyżej 50. roku życia zamieszkałej na terenie miasta Grudziądz, według danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy, na koniec grudnia 2010 roku wynosiła 36 273 osoby, co stanowiło 36,73% ogółu mieszkańców powiatu grudziądzkiego grodzkiego. Ponad 57% (20 909 osób) ogółu seniorów w mieście Grudziądz stanowiły kobiety. 9

10 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Wykres 1. Struktura wiekowa osób 50+ zamieszkałych na terenie miasta Grudziądz według stanu na dzień 31.12.2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Według stanu na koniec grudnia 2010 r. powiat grudziądzki (ziemski) zamieszkiwało 11 707 osób, które ukończyły 50. rok życia. Oznacza to, iż niemal co trzeci jego mieszkaniec należał do pokolenia 50+. Kobiety natomiast stanowiły większość, tj. ponad 53% tej grupy wiekowej, podobnie jak w przypadku mieszkańców 50+ miasta Grudziądza. Wykres 2. Struktura wiekowa osób 50+ zamieszkałych na terenie powiatu grudziądzkiego (ziemskiego) według stanu na dzień 31.12.2010 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. Wobec braku szczegółowych analiz dla powiatu grudziądzkiego, obrazujących poziom aktywności osób poniżej 50. roku życia, tu zamieszkujących, przedstawiono poniżej 10

11 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy zestawienie dotyczące tego problemu dla całego województwa kujawsko-pomorskiego. W populacji mieszkańców powyżej 50. roku życia zaobserwować można liczne problemy związane z obecnością na rynku pracy, m.in. niski wskaźnik zatrudnienia w 2009 r. według danych GUS: 25,4 % (27,5% w roku 2008) ogółem, 34,58 % (40,8% w roku 2008) mężczyźni, 18,7% kobiety (16,8% w roku 2008) oraz równie niski wskaźnik aktywności zawodowej 29,3 % (29,6 % w roku 2008) ogółem, 40,3 % (43,1% w roku 2008) mężczyźni, 21,2% (18,8 w roku 2008) kobiety. Tabela 1. Aktywność zawodowa ludności powyżej 50. roku życia według płci w województwie kujawsko-pomorskim w IV kwartale 2009 r. Ogółem Aktywni zawodowo Bierni zawodowo Razem Pracujący Bezrobotni w tys. osób Wskaźnik aktywności zawodowej w % Ogółem 655 192 166 26 463 29,3 Mężczyźni 276 111 95 16 165 40,3 Kobiety 378 80 71 10 298 21,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy. 2.2. Bezrobotni 50+w powiecie grudziądzkim 2.1.1. Wielkość populacji Bezrobotni powyżej 50. roku życia stanowili ponad 5,5% (2 009 osób) ogółu osób z tej kategorii wiekowej zamieszkałych na terenie miasta Grudziądz. Osoby bezrobotne powyżej 50. roku życia, według stanu na koniec grudnia 2011 roku, to jednocześnie blisko 25% ogółu bezrobotnych mieszkańców powiatu grudziądzkiego grodzkiego, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu. Na przestrzeni ostatnich kilku lat odnotowuje się tu niewielki wzrost liczebny opisywanej grupy. Ta zauważalna tendencja wzrostowa, potwierdza powszechne analizy demograficzne na temat starzenia się społeczeństwa i zasobów pracy. 11

12 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Wykres 3. Struktura bezrobotnych mieszkańców miasta Grudziądz ogółem i 50+ w latach 2008 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. Odnosząc się natomiast analogicznie do mieszkańców powiatu grudziądzkiego ziemskiego, sytuacja przedstawia się bardzo podobnie, tj. stan liczbowy bezrobotnych powyżej 50 roku życia na dzień 31.12.2011 r. wynosił 657 osób, tj. 5,6% (657 osób) ogółu osób z tej kategorii wiekowej. Osoby te stanowiły jednocześnie, podobnie jak w latach ubiegłych, ponad 16% wszystkich bezrobotnych mieszkańców powiatu grudziądzkiego ziemskiego, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu. Tutaj również, podobnie jak w powiecie grudziądzkim grodzkim, zauważalna jest tendencja do systematycznego wzrostu liczby osób bezrobotnych po 50. roku życia. Wykres 4. Struktura bezrobotnych mieszkańców powiatu grudziądzkiego (ziemskiego) ogółem i 50+ w latach 2008 2011 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 12

13 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 2.1.2.. Podział populacji ze względu na płeć Wśród bezrobotnych mieszkańców miasta Grudziądz utrzymuje się nieznaczna przewaga niepracujących mężczyzn. Udział kobiet pozostających bez zatrudnienia utrzymuje się od trzech lat na podobnym poziomie i waha się od 46,5 % w roku 2009 do 46,9% w roku 2011. Wykres 5. Udział kobiet w populacji bezrobotnych 50+ zamieszkałych na terenie miasta Grudziądz Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. Analizując to zagadnienie wśród bezrobotnych mieszkańców powiatu grudziądzkiego ziemskiego, odnotowuje się również przewagę liczebną mężczyzn. Natomiast liczba bezrobotnych mieszkanek powiatu jest nieco niższa w porównaniu do liczby mieszkanek 50+ miasta Grudziądz. Zestawiając dane statystyczne za okres ostatnich trzech lat zaobserwowano natomiast, iż w roku 2011 udział bezrobotnych kobiet w badanej populacji wzrósł niemal o dwa punkty procentowe w stosunku do roku poprzedniego i wynosił na dzień 31.12.2011 r. prawie 44%. 13

14 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Wykres 6. Udział kobiet w populacji bezrobotnych 50+ zamieszkałych na terenie powiatu grudziądzkiego ziemskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 2.2.3. Czas pozostawania bez pracy w miesiącach Analiza danych statystycznych na dzień 31.12.2011 r., dotyczących czasu pozostawania bez pracy ukazuje, iż na przestrzeni ostatnich lat najbardziej liczną grupą wśród bezrobotnych mieszkańców miasta Grudziądz, powyżej 50. roku życia byli ci, którzy pozostawali bez pracy ponad 24 miesiące. Zachwianie tej tendencji miało miejsce w 2011 r., kiedy to liczniejszą grupę stanowili niepracujący w okresie od 12 do 24 miesięcy 25,7% (516 osób). Trzecią pod względem liczebności grupę, na koniec 2011 r., stanowiły osoby pozostające bez zatrudnienia przez okres od 6 do 12 miesięcy blisko 19% (379 osób). Kolejną grupę reprezentowały osoby, które nie pracowały ostatnio przez okres od 3 do 6 miesięcy 13,4% (269 osób), na zbliżonym poziomie kształtowała liczba pięćdziesięciolatków+, którzy nie znaleźli zatrudnienia w okresie od 1 do 3 miesięcy 12,6% (254 osoby). Najmniejszy udział wśród badanej populacji osób bezrobotnych, zamieszkałych na terenie miasta Grudziądz, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy Grudziądz, mieli seniorzy pozostający bez pracy do 1 miesiąca 5,8% (116 osób). 14

15 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Tabela 2. Bezrobotni po 50 r. życia, zamieszkali w mieście Grudziądz, według czasu pozostawania bez pracy ROK Bezrobotni 50+ ogółem Z tego według czasu pozostawania bez pracy w miesiącach do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 Pow. 24 2008 1616 190 219 170 202 177 658 2009 1880 173 235 249 378 322 523 2010 1958 252 378 283 313 296 436 2011 2009 116 254 269 379 516 475 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. Zestawiając dane statystyczne na dzień 31.12.2011 r. dotyczące czasu pozostawania bez pracy przez bezrobotnych mieszkańców powiatu grudziądzkiego (ziemskiego), w roku 2011 najbardziej liczną grupą, podobnie jak wśród bezrobotnych mieszkańców miasta Grudziądz, byli ci, którzy pozostawali bez pracy przez okres od 12-24 miesięcy stanowili niewiele ponad 26% (172 osoby) całej populacji bezrobotnych po 50. roku życia. Drugą pod względem liczebności grupę, co wydaje się być charakterystyczne dla powiatu ziemskiego, stanowiły osoby pozostające bez zatrudnienia przez okres od 1 do 3 miesięcy prawie 20% (130 osób). Kolejną grupą byli seniorzy pozostający bez pracy ponad 24 miesiące 4,8% (97 osób). Na zbliżonym poziomie kształtowała się liczba osób pozostająca bez zatrudnienia w okresie 6-12 miesięcy 13,7% (90 osób) oraz w okresie 3-6 miesięcy 14,7% (97osób). Najmniej osób bezrobotnych, zamieszkałych na terenie powiatu grudziądzkiego (ziemskiego), zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu pozostawało, na dzień 31.12.2011 r., bez pracy do 1 miesiąca stanowiąc niewiele ponad 10% wszystkich bezrobotnych w wieku 50+. 15

16 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Tabela 3. Bezrobotni po 50 r. życia z powiatu grudziądzkiego ziemskiego według czasu pozostawania bez pracy ROK Bezrobotni 50+ ogółem Z tego według czasu pozostawania bez pracy w miesiącach do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 Pow. 24 2008 496 61 94 47 68 54 172 2009 573 97 106 76 96 92 106 2010 628 138 194 58 85 83 70 2011 657 71 130 97 90 172 97 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 2.2.4. Poziom wykształcenia Analizując poziom wykształcenia bezrobotnych mieszkańców miasta Grudziądz, powyżej 50 roku życia, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu należy zauważyć, iż na dzień 31.12.2011 r. najwięcej 42,7% (858 osób) bezrobotnych z tej grupy posiadało wykształcenie gimnazjalne i poniżej. Na drugim miejscu były osoby, które zakończyły edukację na poziomie szkoły zasadniczej zawodowej 32,5% (654 osoby). Następną grupę stanowiły osoby z wykształceniem policealnym i średnim, tj. 17,3% (347osób). Najmniej liczne grupy w kategorii osób bezrobotnych 50+ według wykształcenia stanowiły osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym 5,2% (104 osoby) oraz wyższym 2,3% (46 osób). Taki układ procentowy utrzymuje się już od kilku lat, co obrazuje tabela nr 3. Tabela 4. Bezrobotni po 50 r. życia, zamieszkali w mieście Grudziądz, według wykształcenia ROK Bezrobotni 50+ ogółem Gimnazjalne i poniżej Zasadnicze zawodowe Wykształcenie Średnie ogólnokształcące Policealne i średnie zawodowe Wyższe 2008 1616 755 475 103 262 21 2009 1880 817 618 107 308 30 2010 1958 825 650 129 319 35 2011 2009 858 654 104 347 46 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 16

17 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Zestawiając dane statystyczne dotyczące poziomu wykształcenia bezrobotnych mieszkańców powiatu grudziądzkiego ziemskiego, w roku 2011 (stan na dzień 31.12.2011) najbardziej liczną grupą byli, podobnie jak wśród bezrobotnych mieszkańców miasta Grudziądz, ci, którzy posiadali najniższy stopień wykształcenia, tj. gimnazjalny i poniżej, było takich osób blisko 59% (387osób). Drugą pod względem liczebności grupę stanowiły osoby posiadające wykształcenie zasadnicze zawodowe 29,4% (387 osób), kolejną osoby posiadające świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub średniej zawodowej 8,7% (57 osób). Najmniej liczne grupy w kategorii osób bezrobotnych 50+ według wykształcenia stanowiły osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym 2,4% (tj. 16 osób) oraz wyższym 0,6% (tj. 4 osoby). Takie proporcje w strukturze wykształcenia bezrobotnych po 50. roku życia, zamieszkałych na powiecie grudziądzkim (ziemskim) również utrzymują się już od kilku lat, co przedstawiono w tabeli nr 4. Tabela 5. Bezrobotni po 50 r. życia, zamieszkali w powiecie grudziądzkim (ziemskim), według wykształcenia ROK Bezrobotni 50+ ogółem Gimnazjalne i poniżej Zasadnicze zawodowe Wykształcenie Średnie ogólnokształcące Policealne i średnie zawodowe Wyższe 2008 496 310 133 11 40 2 2009 573 344 161 16 50 2 2010 628 365 184 17 58 4 2011 657 387 193 16 57 4 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 2.2.5. Staż pracy Wśród bezrobotnych mieszkańców miasta Grudziądz, powyżej 50. roku życia, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu, w roku 2011 (stan na dzień 31.12.2011) najwięcej osób bezrobotnych odnotowano w kategorii staż pracy 20-30 lat- 34,4% (692 osoby) oraz w kategorii ze stażem pracy 10-20 lat 25,7% (516 osób). Kolejną grupę stanowiły osoby posiadające staż pracy 30 lat i więcej 14% (282 osoby). Nieco ponad 10% (tj. 208 osób) stanowili seniorzy ze stażem pracy 5-10 lat, na niewiele niższym poziomie 9% (183osoby) uplasowały się osoby ze stażem pracy 17

18 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 1-5 lat. Najmniej licznie reprezentowane zaś były grupy osób ze stażem do 1. roku 4,8% (96 osób) oraz osoby bez stażu pracy stanowiąc 1,6% (32 osoby). Tabela 6. Bezrobotni po 50 r. życia, zamieszkali w mieście Grudziądz, według stażu pracy ROK Bezrobotni 50+ ogółem Staż pracy ogółem w latach do 1 1-5 5-10 10-20 20-30 Pow. 30 Bez stażu 2008 1616 102 194 146 368 615 154 37 2009 1880 101 191 177 438 686 250 37 2010 1958 95 188 192 467 720 259 37 2011 2009 96 183 208 516 692 282 32 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. Analizując posiadany łączny staż pracy bezrobotnych mieszkańców powiatu grudziądzkiego (ziemskiego), powyżej 50. roku życia, zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Grudziądzu należy zauważyć, iż na dzień 31.12.2011 r. najwięcej 30,3% (199 osób) bezrobotnych z tej grupy posiadało staż pracy 20-30 lat. Kolejną grupę stanowiły osoby ze stażem 10-20 27,7% (182 osoby). Trzecią pod względem liczebności była grupa seniorów ze stażem pracy 1-5 lat, osiągając blisko 13% (85 osób). Blisko 10% (64 osoby) to reprezentanci kategorii legitymującej się stażem pracy 5-10. letnim. Taki sam pułap procentowy 7,9% (po 52 osoby) - osiągnęły dwie grupy seniorów, tj. ze stażem pracy do 1. roku oraz ponad 30. letnim. Osoby bez stażu pracy, stanowiły grupę nieco liczniejszą, w porównaniu do tej samej kategorii mieszkańców miasta Grudziądz, a mianowicie odnotowano ich udział na poziomie aż 3,5% (tj. 32 osoby). Tabela 7. Bezrobotni po 50 r. życia, zamieszkali w powiecie grudziądzki (ziemskim), według stażu pracy ROK Bezrobotni 50+ ogółem Staż pracy ogółem w latach do 1 1-5 5-10 10-20 20-30 Pow. 30 Bez stażu 2008 496 36 56 42 141 153 44 24 2009 573 35 69 43 162 198 50 16 2010 628 45 77 57 165 201 57 26 2011 657 52 85 64 182 199 52 23 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 18

19 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 2.2.6. Aktywność zawodowa bezrobotnych 50+ W celu zbadania aktywności zawodowej bezrobotnych mieszkańców 50+ miasta Grudziądz postanowiono przyjrzeć się dynamice zmian liczby bezrobotnych w poszczególnych miesiącach 2011 r., wyłączanych z ewidencji osób bezrobotnych Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu. Niestety analiza tych danych wskazuje, iż sytuacja ta nie przedstawia się zbyt optymistycznie, gdyż w roku ubiegłym tylko 42% spośród nich utraciło status bezrobotnego zyskując status pracownika. Raczej bierną postawę na rynku pracy badanej populacji potwierdza fakt, iż prawie 29,4% bezrobotnych 50+, zamieszkałych na terenie miasta Grudziądz, utraciło status z powodu niepotwierdzenia gotowości lub nieuzasadnionej odmowy podjęcia zatrudnienia. Inne przyczyny, które powodowały wykreślenie seniorów z ewidencji osób bezrobotnych oraz dynamikę tych zmian w poszczególnych miesiącach 2011 r. przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 7. Dynamika zmian liczby bezrobotnych zamieszkałych na terenie miasta Grudziądz w kontekście różnych przyczyn wykreślenia z ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 19

20 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Analiza danych dotyczących aktywności zawodowej bezrobotnych 50+ zamieszkałych na terenie powiatu grudziądzkiego ziemskiego, pokazuje, iż są oni zdecydowanie bardziej zaangażowani w powrót na rynek pracy niż mieszkańcy Grudziądza w ciągu roku wyłączono bowiem z powodu podjęcia pracy aż 64,5% spośród wszystkich tych, którzy w ogóle utracili status osoby bezrobotnej. Liczba wyłączonych na skutek niepotwierdzenia gotowości lub nieuzasadnionej odmowy podjęcia pracy też jest niższa od analogicznej w Grudziądzu o niemal cztery punkty procentowe i w ogólnym bilansie za rok 2011 wynosi 25,7%. Dynamikę zmian liczby bezrobotnych mieszkańców 50+ powiatu grudziądzkiego ziemskiego, w zależności od przyczyny utraty statusu, w poszczególnych miesiącach 2011 r. przedstawiono na poniższym wykresie. Wykres 8. Dynamika zmian liczby bezrobotnych zamieszkałych na terenie powiatu grudziądzkiego ziemskiego w kontekście różnych przyczyn wykreślenia z ewidencji Powiatowego Urzędu Pracy w Grudziądzu Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdania MPiPS-01. 20

21 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 3. CHARAKTERYSTYKA BADANYCH RESPONDENTÓW Przeprowadzone badanie nie dotyczyło bezpośredniej charakterystyki respondentów, lecz ich poglądów na temat sytuacji pokolenia 50+ na grudziądzkim rynku pracy. Dlatego też pytania metryczkowe zawarte w ankiecie dotyczyły podstawowych cech społeczno-demograficznych, m.in. takich jak: wiek, płeć, wykształcenie, czy miejsce zamieszkania. 3.1. Płeć Wśród 301 osób objętych ankietyzacją przeważali mężczyźni 54,8%, zaś kobiety stanowiły 45,2%. Wykres 9. Podział respondentów ze względu na płeć 3.2. Wiek W grupie badanych zdecydowaną większość stanowiły osoby w przedziale wiekowym 50-55 lat, tj. nieco ponad 57%. Kolejną grupę reprezentowali seniorzy w wieku 56-60 lat takich osób było 35,5%. Natomiast przedstawiciele ostatniej kategorii wiekowej, tj. 60-65 lat, byli w wyraźnej mniejszości, tj. stanowili niewiele ponad 7% ogólnej liczby badanych. 21

22 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy Wykres 10. Podział respondentów ze względu na wiek 3.3. Wykształcenie Analizując uzyskane dane pod kątem posiadanego wykształcenia stwierdzono, iż najliczniejszą grupę 44,5% stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Kolejną wyróżniającą się liczebnie formacją byli respondenci, którzy zakończyli swoją edukację na poziomie gimnazjum lub niższym 27,2%. Prawie 15% ankietowanych posiada wykształcenie średnie zawodowe. Niemal o połowę mniej, tj. 7,6% stanowili ankietowani z wykształceniem średnim ogólnokształcącym. Wykształcenie policealne posiadało tylko niespełna 5% uczestników badania, natomiast osoby posiadające wykształcenie wyższe nie przekroczyły nawet progu 1% (3 osoby) ogółu poddanych próbie badawczej. Wykres 11. Podział respondentów ze względu na poziom wykształcenia 22

23 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 3.4. Stan cywilny Czynnikiem determinującym sytuację społeczno-ekonomiczną badanej grupy bezrobotnych ma fakt prowadzenia gospodarstwa domowego samotnie bądź w związku, dlatego dla potrzeb niniejszej analizy postanowiono respondentom zadać pytanie nt. ich stanu cywilnego, ograniczając odpowiedź do dwóch kategorii, tj. czy ankietowany to osoba samotna czy też pozostająca w związku. Wśród 301 osób objętych ankietyzacją przeważały osoby zamężne 57,8% (174 osoby). Niemniej należy stwierdzić, iż udział osób samotnych, mogących liczyć tylko na własny dochód był wysoki - 42,2% (127 osób). Wykres 12. Podział respondentów według stanu cywilnego 3.5. Miejsce zamieszkania Wśród 301 osób objętych badaniem przeważali mieszkańcy miasta Grudziądz 75,7%, zaś na terenach wiejskich zamieszkiwało 24,3% respondentów. Wykres 13. Podział respondentów według miejsca zamieszkania 23

24 Bezrobotni 50+ na grudziądzkim rynku pracy 4. PREZENTACJA WYNIKÓW 4.1. Ocena stanu zdrowia i kondycji finansowej gospodarstwa domowego 4.1.1. Stan zdrowia respondentów Niewątpliwe szczególnie ważnym determinantem podejmowania i kontynuowania zatrudnienia jest stan zdrowia osób po 50. roku życia. W badanej populacji swój stan zdrowia jako bardzo dobry określiło zaledwie 4,6% respondentów. Zdecydowanie więcej ankietowanych wyraziło przekonanie, iż cieszy się dobrym zdrowiem, tj. 23,3% ogółu badanych. Prawie 11% czuło się raczej dobrze, zaś 16,6% raczej źle. Niemal co czwarta osoba czuła się przeciętnie, oceniając swoje zdrowie jako takie sobie, ani dobre ani złe. Złym stanem zdrowia charakteryzowało się niewiele ponad 14%, natomiast blisko 6% deklarowało, iż czuje się bardzo źle. Wykres 14. Samoocena stanu zdrowia respondentów 4.1.2. Kondycja finansowa gospodarstwa domowego Stopień aktywności zawodowej pokolenia 50+ w dużej mierze determinowany jest również przez sytuację materialną ankietowanych, tym bardziej, iż ponad 42% badanych prowadzi samotnie gospodarstwo domowe. Spośród wszystkich respondentów tylko niecałe 20% posiadało prawo do zasiłku, pozostałe 240 osób 24