Dlaczego skrzypce nie są trąbką? o barwie dźwięku i dźwięków postrzeganiu Jan Felcyn, Instytut Akustyki UAM, 2016
O czym będziemy mówić? Czym jest barwa? Jak brzmią różne instrumenty? Co decyduje o barwie? Widmo dźwięku, konsonans/dysonans Rola przebiegu czasowego w postrzeganiu barwy Obiektywne podcechy barwy Kontekst środowiskowy i psychologiczny Jak pogarszamy dźwięk by brzmiał lepiej?
Dwie definicje barwy jeśli dwa dźwięki mają tę samą głośność, wysokość i czas trwania, ale brzmią różnie, to ta różnica jest różnicą w ich barwie jest to cecha wrażenia słuchowego, dzięki której można rozpoznać różne instrumenty muzyczne
Przykłady dźwiękowe różnych instrumentów Fortepian Skrzypce Trąbka Tuba Obój Organy Gitara akustyczna Marimba
Widmo dźwięku Przedstawia strukturę częstotliwościową dźwięku Przejawia różnice pomiędzy instrumentami Jest podstawą działania cyfrowych stroików
Współbrzmienia. Konsonans/dysonans Niektóre dźwięki muzyczne brzmią razem miło, innej z kolei są chropowate i nieprzyjemne Ważną rolę w postrzeganiu współbrzmień odgrywają tzw. harmoniczne wielokrotności częstotliwości podstawowej dźwięku muzycznego
Konsonans i dysonans definicje Konsonans: współbrzmienie, w którym dwa dźwięki stapiają się w jednostkę akustyczną zgodną w swym współbrzmieniu, wywiera ona wrażenie spokoju i nie wymaga dalszego postępu Dysonans: rozdźwięk, a więc to co brzmi niezgodnie i niemile, przeciwieństwo konsonansu Definicje za Małą Encyklopedią Muzyki, J. Reiss, PWN, 1960
Sekunda mała Tercja wielka Kwinta czysta c 1 #c 1 c 1 e 1 c 1 g 1 262 279,467 262 327,5 262 393 524 558,934 524 655 524 786 786 838,401 786 982,5 786 1179 1048 1117,868 1048 1310 1048 1572 1310 1397,335 1310 1637,5 1310 1965 1572 1676,802 1572 1965 1572 2358 1834 1956,269 1834 2292,5 1834 2751 2096 2235,736 2096 2620 2096 3144 2358 2515,203 2358 2947,5 2358 3537 2620 2794,67 2620 3275 2620 3930
Czy tylko widmo? Rola przebiegu czasowego I Niektóre instrumenty brzmią zupełnie inaczej po odtworzeniu ich od tyłu (przykłady) Wpływ na to ma obwiednia generowanego przez nie sygnału Wyróżnia się cztery fazy trwania dźwięku, znane w skrócie jako ADSR
Czy tylko widmo? Rola przebiegu czasowego II Zdarzają się dźwięki, których widmo jest prawie identyczne lecz przebieg czasowy różny i wywołują zupełnie inne wrażenie (przykłady) H. Fastl opisał cztery podcechy barwy: ostrość, chropowatość, siłę fluktuacji i tonalność.
Wykorzystanie podcech barwy Siła fluktuacji jest dobrym wskaźnikiem obecności mowy w sygnale Ostrość koreluje z obecnością energii w wysokich składowych Tonalność mówi jak bardzo dany dźwięk jest harmoniczny Wyniki badań nie odpowiadają jednoznacznie czy podcechy barwy są dobrymi wskaźnikami opisującymi barwę dźwięków
Dźwięk kontekst środowiskowy i psychologiczny Niektóre dźwięki postrzegamy inaczej w zależności od miejsca zamieszkania. Oldoni pokazał, że daleki hałas drogowy mieszkańcy nabrzeża rozpoznawali jako szum fal Reakcja na pewne dźwięki nie wynika z samej ich natury, ale tego, co może być ich źródłem i jak owo źródło się zachowuje (przykłady)
Świadome manipulowanie barwą I W muzyce często wykorzystuje się kilka instrumentów grających te same nuty, by wzmocnić ich przekaz i uzyskać nowe brzmienie W chóralistyce alty mogą śpiewać to samo co tenory ale brzmienie będzie zupełnie różne Przykłady muzyczne Deep Purple, Weezdob Collective i Adele
Świadome manipulowanie barwą II (przykłady) Obiektywnie patrząc, praca realizatora dźwięku często polega na pogarszaniu jakości dźwięku W muzyce rockowej, czysty sygnał gitary elektrycznej nam się nie podoba wolimy by był brudny a nawet rzężący Część zabiegów wynika z naszych słuchowych przyzwyczajeń stąd np. dodawanie pogłosu
Podsumowanie Barwa zależy od wielu czynników m.in. struktury widmowej czy też przebiegu czasowego Istnieje kilka podcech barwy dźwięku Na postrzeganie dźwięku i jego barwy wpływ ma też kontekst społeczny, psychologiczny czy środowiskowy Nie da się jednoznacznie wskazać jednego parametru odpowiadającego za barwę dźwięku
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Jan Felcyn, Instytut Akustyki UAM Mail: janaku@amu.edu.pl