Chemia w pytaniach i zadaniach klasa III

Chemia w pytaniach i zadaniach klasa III Ani się obejrzałe(a)ś a jesteś w trzeciej klasie. To już nie są żarty! Za kilka miesięcy masz egzamin, który zdecyduje w dużym stopniu o Twojej przyszłości! Jestem po to, by Ci w tym pomóc. Jeśli jeszcze czegoś nie zrozumiałeś lub nie pamiętasz z dotychczasowej nauki chemii nie przejmuj się! Przewidziałem to i przygotowałem na ten rok znacznie obszerniejszą pomoc obejmującą także powtórzenie najważniejszych wiadomości z minionych lat. Są one napisane pochyłym drukiem, tzw. kursywą oraz opatrzone sygnaturą RM (recall memory wywołaj z pamięci). Mam nadzieję, że przechowałe(a)ś zeszyty lub książki do chemii przydadzą się. Podejdź z pełną odpowiedzialnością do nauki i kontroli wiedzy, które będą się odbywać wg znanych Ci zasad (przypominam, że mogę sprawdzać samodzielność po ich napisaniu). Myślę, że nauka chemii w tym roku będzie dla Ciebie łatwa i przyjemna a wynik egzaminu nagrodą za przepracowane lata. Zbigniew Blacharz, nauczyciel przedmiotu I. Węgiel i jego związki z wodorem RM.1. Substancje i mieszaniny. 1. Oblicz masę: a) 5 cm 3 miedzi, b) 10 cm 3 sodu. substancja d (g/cm 3 ) t t ( o C) t w ( o C) 2. Jaką objętość zajmuje grudka siarki o masie 64 g? glin 2,7 660 2270 miedź 8,94 1083 2595 3. Czy podniesiesz wiaderko złota o pojemności 5 l? siarka 2,07 119 445 4. Jaką objętość zajmuje kostka glinu o masie 27 g? sód 0,97 98 883 5. Co to za substancja, której 5 cm 3 ma masę 39,35 g? złoto 19,32 1063 2947 6. Co oznacza nazwa sedymentacja a co dekantacja? żelazo 7,87 1535 3000 7. W jaki sposób wykonuje się krystalizację? woda 1 0 100 8. Co to jest destylacja? Jakie różnice we właściwościach tlen 0,00143-219 -183 azot 0,00125-209 -196 składników mieszaniny umożliwiają jej realizację? 9. Jak rozdzielić od siebie dwie ciecze: a) niemieszające się, b) mieszające się ze sobą? 10. Oblicz skład procentowy próbki mosiądzu zawierającej 6 g cynku i 14 g miedzi. 11. Stopiono ze sobą 8 g niklu, 10 g chromu i 7 g żelaza. Oblicz skład procentowy tego stopu. 12. Brąz to stop cyny z miedzią. Oblicz, ile jest cyny w próbce brązu o masie 40 g, zawierającej a) 75% miedzi, b) 60% cyny, c) 35% miedzi, d) 20% cyny. 13. Oblicz, ile jest miedzi w kostce brązu o masie: a) 50 g, b) 40 g zawierającej 30% cyny. 14. Stop do lutowania zawiera cynę i ołów w stosunku masowym 3:1. Ile cyny jest w próbce stopu o masie: a) 24 g, b) 36 g, c) 28 g, d) 32 g, e) 40 g? RM.2 Przemiany; pierwiastki i związki chemiczne. 15. Określ rodzaj przemiany (fizyczna lub chemiczna): a) krzepnięcie wody, krystalizacja, pieczenie ciasta, świecenie żarówki, palenie się świecy, topnienie lodu, gotowanie jajka, b) wrzenie wody, pieczenie mięsa, gotowanie zupy, świecenie świetlówki, palenie się drewna, wybuch petardy, gaszenie wapna, kwaszenie ogórków, c) destylacja wody, pożar lasu, rozpuszczanie soli w wodzie, świecenie lampy naftowej, praca silnika elektrycznego, topnienie wosku, palenie się benzyny, kwaszenie kapusty, d) trzęsienie ziemi, zapłon silnika spalinowego, błyskawica, mętnienie wody wapiennej, smażenie jajecznicy, trawienie pokarmów, kwaśnienie mleka, marynowanie mięsa. 16. Co to jest pierwiastek chemiczny? 17. Podaj symbole następujących pierwiastków: a) tlen, węgiel, miedź, wodór, ołów, żelazo, azot, magnez, b) fosfor, sód, siarka, cynk, srebro, chlor, cyna, glin, c) krzem, potas, rtęć, wapń, złoto, bar, chrom, mangan, d) nikiel, platyna, bor, fluor, jod, hel, neon, argon, (+ krypton, ksenon). 18. Podaj nazwy pierwiastków o symbolach: a) Si, Ni, C, Na, O, P, K, Pt, c) Au, I, Fe, Cl, Pb, Ag, Ba, He, b) Hg, B, Cu, S, H, Zn, Ca, F, d) Sn, Cr, Ne, N, Mg, Ar, Al, Mn. 19. Co to jest związek chemiczny? Jak tworzymy wzory związków chemicznych? 20. Ile pierwiastków wchodzi w skład cząsteczki: a) Al 2 S 3, b) H 2 SO 4, c) NaHCO 3, d) CaOHCl, e) NH 4 H 2 PO 4, f) AlNH 4 (SO 4 ) 2, g) kwasu fosforowego(v), h) wodorotlenku wapnia, i) węglanu potasu, j) azotanu(v) cynku.

2 21. Z ilu atomów składa się cząsteczka: a) H 2 O, b) KOH, c) Ca(OH) 2, d) H 2 CO 3, e) HNO 3, f) H 3 PO 4, g) AlNH 4 (SO 4 ) 2, h) K 2 [PtBrCl(NO 3 ) 2 ], i) [CrCl(NH 3 ) 5 ]SO 4, j) kwasu siarkowego(vi), k) fosforanu(v) sodu, l) węglanu magnezu, m) chlorku amonu. RM.3. Powietrze; reakcje syntezy i analizy. 22. Podaj objętościowy skład powietrza. 23. Jaka jest procentowa zawartość tlenu w wydychanym powietrzu? 24. Jakie są stałe a jakie zmienne składniki powietrza? 25. Ile m 3 tlenu jest w prostopadłościennym pudle z powietrzem o wymiarach 2 3 1,5 (m)? 26. Ile m 3 azotu jest w prostopadłościennym pudle z powietrzem o wymiarach 1 2 1,5 (m)? 27. Jaka jest objętość tlenu zawartego w powietrzu w pokoju o wymiarach 4 m 5 m 3 m? Jaką masę ma ten tlen? (gęstość tlenu d = 1,43 kg/m 3 ). 28. Jaką objętość ma azot zawarty w powietrzu w pokoju o wymiarach 3 m 4 m 2,5 m? Jaką masę ma ten azot? (gęstość azotu d = 1,25 kg/m 3 ). 29. Kto pierwszy skroplił powietrze? W jakich warunkach można skroplić powietrze? 30. Z czego można otrzymać tlen? 31. Podaj właściwości i zastosowanie tlenu. 32. Co to jest ozon? Co to jest i jak powstaje dziura ozonowa? 33. Co to jest utlenianie? Co to jest spalanie? 34. Jak się nazywają połączenia tlenu z pierwiastkami? Jak je dzielimy? 35. Co to jest reakcja syntezy? Podaj przykłady. 36. Co to jest reakcja analizy? Podaj przykłady. 37. Co to są substraty reakcji, produkty reakcji, reagenty? 38. Ile procent tlenu zawiera tlenek węgla powstały z połączenia 16 g tlenu i 12 g węgla? 39. Oblicz masowy skład procentowy tlenku azotu, w którym stosunek zawartości azotu do tlenu wynosi: a) 7 : 4, b) 7 : 8, c) 7 : 12, d) 7 : 16, e) 7 : 20. 1. Węgiel, jego właściwości i związki. 40. Jakie związki nazywamy związkami organicznymi? 41. Na podstawie położenia węgla w układzie okresowym podaj możliwe informacje o tym pierwiastku; narysuj model jego atomu. 42. Jakie doświadczenie przekonuje o obecności węgla w związkach organicznych? 43. Na czym polega alotropia? Jakie znasz odmiany alotropowe węgla? 44. Opisz, podając właściwości i zastosowanie: a) diamentu, b) grafitu, c) fullerenów. 2.1. Wstępne wiadomości o węglowodorach. 45. Co to są węglowodory? 46. W jaki sposób tworzymy nazwy węglowodorów nasyconych? 47. Co to jest szereg homologiczny? 48. Co to są alkany? Podaj wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów. 49. Podaj nazwy pierwszych dziesięciu alkanów. 50. Jakie znasz rodzaje wzorów chemicznych używanych w chemii organicznej? 51. Podaj nazwy i wszystkie rodzaje wzorów alkanów zawierających w cząsteczce: a) 2, 6, 10 atomów C, b) 3, 7, 9 atomów C, c) 4, 5, 8 atomów C, d) 1, 6, 9 atomów C. 52. Oblicz procentową zawartość węgla w: a) etanie, b) propanie, c) butanie, d) pentanie. 53. Podaj wzór sumaryczny i nazwę alkanu, którego masa cząsteczkowa wynosi: a) 30 u, b) 58 u, c) 86 u, d) 114 u, (m C = 12 u, m H = 1 u) 2.2. Metan przedstawiciel alkanów. 54. Podaj wszystkie znane ci nazwy i wzory najprostszego alkanu. 55. Opisz właściwości metanu. 56. Które właściwości metanu utrudniają stwierdzenie jego obecności w powietrzu? 57. Jakie są rodzaje spalań? Napisz równania wszystkich reakcji spalania metanu. 58. Na czym polega trujące działanie tlenku węgla(ii)? 59. Oblicz procentową zawartość węgla w metanie. 60. Oblicz stosunek masy węgla do masy wodoru w metanie.

3 2.3. Ropa naftowa źródłem węglowodorów. 61. Wymień właściwości wspólne dla wszystkich alkanów. 62. Jak zmieniają się właściwości alkanów w szeregu homologicznym? 63. Opisz skład i właściwości benzyny. 64. Czym na pewno i dlaczego nie wolno gasić płonącej benzyny? 65. W jaki sposób otrzymuje się benzynę? 66. Na czym polega kraking a na czym reforming węglowodorów? 67. Napisz równania reakcji trzech rodzajów spalań następujących węglowodorów: a) etanu b) propanu, c) butanu, d) pentanu, e) heksanu f) alkanu o 15 atomach węgla w łańcuchu, g) alkanu o 18 atomach węgla w łańcuchu. RM.4. Dwutlenek węgla i wodór.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z dotychczasowego materiału! 68. Gdzie występuje dwutlenek węgla? 69. Po co roślinom potrzebny jest dwutlenek węgla? 70. Co to jest fotosynteza? Jakie są warunki jej zaistnienia? 71. Na czym polega efekt cieplarniany? 72. Co to jest reakcja charakterystyczna? 73. Jak się wykrywa dwutlenek węgla? 74. Jak się otrzymuje dwutlenek węgla? Podaj jego właściwości. 75. W jaki sposób należy trzymać probówkę przy napełnianiu jej dwutlenkiem węgla? 76. Co to jest suchy lód? Co to jest sublimacja, resublimacja? 77. Na czym polega reakcja wymiany? Podaj przykłady reakcji wymiany. 78. Podaj dowody na obecność wody w powietrzu. 79. Na czym polega zjawisko higroskopijności? 80. Podaj przykłady działalności człowieka powodujące zanieczyszczenia środowiska. 81. Wyjaśnij, co to jest i w jaki sposób powstaje: a) kwaśny deszcz, b) efekt cieplarniany, c) dziura ozonowa, d) smog. 82. Z czego można otrzymać wodór? Omów jego właściwości. 83. W jaki sposób odróżnić wodór czysty od wodoru zmieszanego z powietrzem? 84. W jaki sposób należy trzymać probówkę przy napełnianiu jej wodorem? 85. Co to jest wodorowa mieszanina piorunująca? 86. Opisz, w jaki sposób można odróżnić od siebie: a) wodór, tlen i powietrze, b) tlen, dwutlenek węgla i po-wietrze, c) tlen, azot i wodór, d) tlen, azot i powietrze, e) tlen, wodór i dwutlenek węgla, f) azot, dwutlenek węgla, tlen? 87. Jaka właściwość tlenu, wodoru, azotu pozwala zbierać te gazy pod wodą? 88. Wyjaśnij, czy dwutlenek węgla można zbierać pod wodą. RM.5. Efekty energetyczne reakcji, masa atomowa i cząsteczkowa. 89. Jakie reakcje nazywamy reakcjami utleniania-redukcji? 90. Uzupełnij równania reakcji utl.-red. wskazując utleniacz i reduktor: a) PbO + C..., b) H 2 O + Mg..., c) CuO + H 2..., d) Mg + CO 2..., e) Fe 2 O 3 + C... f) tlenku miedzi(ii) z węglem, g) tlenku żelaza(iii) z glinem, h) magnezu z parą wodną. 91. Co to są reakcje egzoenergetyczne (przykłady)? 92. Co to są reakcje endoenergetyczne (przykłady)? 93. Określ rodzaj reakcji ze względu na efekty energetyczne: a) palenie się świecy, rozkład tlenku rtęci na tlen i rtęć, b) tworzenie karmelu z cukru, wybuch petardy, c) spalanie benzyny w silniku samochodowym, pieczenie mięsa, d) pożar lasu, smażenie jajecznicy, e) wybuch mieszaniny piorunującej, przyswajanie pokarmów. 94. Na czym polega i czego dowodzi zjawisko dyfuzji? Podaj przykłady dyfuzji. 95. Jakie pierwiastki występują w postaci pojedynczych atomów a jakie w postaci dwuatomowych cząsteczek? 96. Co to jest pierwiastek chemiczny a co to jest związek chemiczny? 97. Co to jest atomowa jednostka masy 1 u? Ile atomowych jednostek u zawiera 1 g substancji? 98. Co to jest masa atomowa? Co to jest masa cząsteczkowa?

4 99. Oblicz masy cząsteczkowe: a) H 2 O, Cl 2, H 2 SO 4, b) SO 2, O 2, H 3 PO 4, c) HCl, Al(OH) 3, H 2 S, d) CO 2, N 2, Na 2 SO 4, e) SO 3, Br 2, H 2 CO 3, f) NaCl, Mg(OH) 2, N 2 O. 100. Ustal wzór związku chemicznego o masie cząsteczkowej 62 u, zawierającego w cząsteczce 3 atomy, w tym 2 atomy tego samego pierwiastka o łącznej masie 46 u. 101. Ustal wzór związku chemicznego o masie cząsteczkowej 64 u, zawierającego w cząsteczce 3 atomy, w tym 2 atomy tego samego pierwiastka o łącznej masie 32 u. RM.6. Prawo zachowania masy; budowa atomu. 102. O czym mówi prawo zachowania masy? Kto odkrył to prawo? 103. Spalając 28 g żelaza otrzymano 40 g tlenku. Ile gramów tlenu zużyto w tej reakcji? 104. Ile procent siarki zawiera tlenek powstały z połączenia 10 g siarki z 15 g tlenu? 105. Oblicz masowy skład procentowy tlenku otrzymanego w reakcji 6 g magnezu z 4 g tlenu? 106. Podczas rozkładu tlenku rtęci(ii) otrzymano 32 g tlenu i 401 g rtęci. Ile gramów tlenku poddano rozkładowi, jeśli wydajność reakcji wynosiła 95%? 107. Podczas rozkładu tlenku rtęci(ii) otrzymano 48 g tlenu i 602 g rtęci. Ile gramów tlenku poddano rozkładowi, jeśli wydajność reakcji wynosiła 90%? 108. Omów budowę atomu: a) Thomsona, b) Rutherforda, c) Bohra. 109. Co to są protony, neutrony, elektrony? Podaj najważniejsze wiadomości o nich. 110. Co to są elektrony walencyjne? Zrąb (rdzeń) atomowy? 111. Co to jest liczba atomowa a co liczba masowa? 112. Co to jest pierwiastek chemiczny? (kolejna definicja oparta o pojęcie liczby atomowej). 113. Określ liczbę nukleonów, protonów, elektronów, neutronów w następujących atomach: 23 39 27 32 37 56 66 80 124 a) 11Na, b) 19K, c) 13Al, d) 16 S, e) 17 Cl, f) 26 Fe, g) 30Zn, h) 35Br, i) 50Sn. 114. Narysuj uproszczony model atomu: a) siarki, b) magnezu, c) sodu, d) krzemu, e) azotu, f) fosforu, g) tlenu, h) chloru, i) inne. 3.1. Węglowodory nienasycone. 115. Co to są węglowodory nienasycone? Jakie wiązania nazywamy wiązaniami wielokrotnymi? 116. Co to są alkeny? Podaj wzór ogólny tego szeregu homologicznego. 117. Co to są alkiny? Podaj wzór ogólny. 118. Podaj nazwy pierwszych dziewięciu: a) alkenów, b) alkinów 119. Napisz wzory sumaryczne i strukturalne: a) etenu i etynu, b) propenu i propynu, c) butenu i butynu, d) pentenu i pentynu, e) heksenu i heksynu, f) heptenu i heptynu. 120. Masa cząsteczkowa pewnego alkenu wynosi: a) 56 u, b) 70 u, c) 42 u, d) 84 u, e) 112 u. Podaj wzór sumaryczny i nazwę tego alkenu. 121. Masa cząsteczkowa pewnego alkinu wynosi: a) 54 u, b) 68 u, c) 40 u, d) 96 u, e) 124 u. Podaj wzór sumaryczny i nazwę tego alkinu. 3.2. Eten przedstawiciel alkenów. 122. Opisz właściwości etenu (etylenu). 123. Jak można otrzymać etylen? 124. Przedstaw równania reakcji trzech rodzajów spalania etylenu. 125. Jakie doświadczenie przekonuje o nienasyconym charakterze etenu? 126. Napisz równanie reakcji przyłączenia do etenu: a) wodoru, b) chloru, c) bromu, d) chlorowodoru, e) bromowodoru. Nazwij otrzymane produkty. 127. Wyjaśnij, na czym polega reakcja polimeryzacji etylenu. 128. Oblicz stosunek masy węgla do masy wodoru w cząsteczce etenu. 3.3. Acetylen jako alkin. 129. Napisz równanie reakcji otrzymywania etynu (acetylenu). 130. Opisz właściwości acetylenu. 131. Napisz równania reakcji trzech rodzajów spalania etynu. 132. Przedstaw równania reakcji świadczące o nienasyconym charakterze acetylenu. 133. Do czego prowadzi polimeryzacja etynu? Napisz odpowiednie równanie reakcji. 134. A) 6, B) 8, C) 14, D) 6,02 10 23, E) 9,03 10 23 cząsteczek acetylenu uległo spaleniu: a) całkowitemu, b) półspaleniu, c) spaleniu niecałkowitemu. Ile cząsteczek tlenu wzięło udział w tej reakcji?

5 3.4. i 3.5. Podsumowanie wiadomości o węglowodorach. 135. Co to są tworzywa sztuczne? Jakie znasz tworzywa sztuczne? 136. Omów właściwości i zastosowanie trzech wybranych tworzyw sztucznych. 137. Wyjaśnij, dlaczego alkeny i alkiny są aktywne chemicznie? 138. Jakim reakcjom ulegają węglowodory nienasycone? podaj przykłady. 139. Napisz równania reakcji: a) spalania całkowitego pentenu, c) spalania niecałkowitego butynu, b) półspalania propenu, d) spalania całkowitego propynu. 140. Odpowiedz, jak doświadczalnie możesz odróżnić: a) etan od etenu, b) metan od tlenku węgla(iv), c) propan od acetylenu, d) tlenek węgla od dwutlenku węgla. 141. Produktami spalania całkowitego 2 cząsteczek pewnego węglowodoru jest 10 cząsteczek tlenku węgla(iv) i 10 cząsteczek wody. Jaki to węglowodór? Zapisz równanie tej reakcji. 142. Produktami spalania niecałkowitego 4 cząsteczek pewnego węglowodoru jest 8 atomów węgla i 4 cząsteczki wody. Jaki węglowodór poddano spalaniu? Zapisz odpowiednie równanie reakcji. 143. Ustal wzór sumaryczny i strukturalny węglowodoru z szeregu etylenu o masie cząsteczkowej 70 u. Napisz równanie reakcji spalania całkowitego tego węglowodoru. 144. Który z węglowodorów zawiera największy procent masowy węgla: C 2 H 6, C 2 H 4 czy C 2 H 2? Odpowiedź uzasadnij, nie stosując obliczeń. 145. Napisz równania reakcji chemicznych, za pomocą których można dokonać następujących przemian. Nazwij powstające produkty: Cl Cl a) H C C H 1 H C C H 2 H C C H Cl Cl Cl Cl H H b) H C C H 1 H C C H 2 H C C H H H H H H Br c) H C C H 1 H C C H 2* H C C H Br Br Br Br II. Pochodne węglowodorów. RM.7. Układ okresowy; konfiguracje elektronowe pierwiastków.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od RM.4. do 3.5.! 146. Co to są izotopy pierwiastka? Jakie znasz rodzaje izotopów? Jakie mają zastosowanie? 147. Czym się różnią atomy pierwiastków: a) 35 Cl i 37 Cl, b) 64 Zn i 70 Zn, c) 12 C i 14 C, d) 112 Sn i 124 Sn, e) 204 Pb i 208 Pb, f) 40 Ca, 43 Ca i 48 Ca, g) inne. 148. Jakie znasz izotopy wodoru? 149. Na czym polega zjawisko promieniotwórczości naturalnej a na czym prom. sztucznej? 150. Co to są promienie α, β, γ? 151. Co to jest czas połowicznego rozpadu? 152. Co to były oktawy Newlandsa i triady Dőbereinera? 153. W jaki sposób ułożył pierwiastki Dymitr Mendelejew? Podaj treść prawa okresowości. 154. Omów budowę współczesnego układu okresowego (nazwy grup głównych!). 155. Podaj położenie (grupę, okres, l. at.) sodu, srebra, azotu itd. w układzie okresowym. 156. Z czego wynika miejsce pierwiastka w układzie okresowym? 157. Podaj nazwy pierwiastków na podstawie konfiguracji elektronowej: a) K 2 L 6, b) K 2 L 8 M 2, c) K 2 L 8 M 6, d) K 2 L 8 M 8 N 1, e) K 2 L 8 M 18 N 8, f) K 2 L 8 M 18 N 8 O 2, g) K 2 L 8 M 18 N 18 O 6.

6 158. Określ konfigurację elektronową: a) berylu, b) glinu, c) fosforu, d) argonu e) wapnia, f) arsenu, g) bromu, h) rubidu, i) cyny, j) jodu; podaj dostępne z układu okresowego informacje o tych pierwiastkach i narysuj modele ich atomów. Nie zawsze jest łatwo określić konfigurację elektronową nawet atomów pierwiastków grup głównych! Proszę tego nie robić dla pierwiastków powyżej piątego okresu! 159. Jak się zmienia charakter pierwiastków i budowa atomów w grupach? 160. Jak się zmienia charakter pierwiastków i budowa atomów w okresach? 161. Na jakie właściwości pierwiastków ma wpływ wzrost liczby elektronów walencyjnych? 162. Porównaj wielkości atomów: a) Li i K, b) Ba i Mg, c) Cl i Br, d) Si i Na, e) Be i O itd. Czym wytłumaczysz te różnice? 163. Jak nazywa się najlżejszy pierwiastek a jak najlżejszy metal? RM.8. Wiązania i wzory chemiczne. 164. Jakie są najbardziej trwałe konfiguracje elektronowe? 165. Jakie znasz rodzaje wiązań chemicznych? 166. Jak powstaje wiązanie kowalencyjne (atomowe)? 167. Na czym polega polaryzacja wiązania kowalencyjnego? 168. Jak powstaje wiązanie jonowe? Co to są jony? Jakie znasz rodzaje jonów? 169. Porównaj atomy z ich jonami pod względem wielkości i budowy: a) K i K +, b) Cl i Cl, c) Ca i Ca 2+, d) O i O 2, e) Mg i Mg 2+, f) S i S 2, g) Al i Al 3+, h) inne. 170. Napisz wzory kreskowe oraz określ, jakie wiązanie powstanie w cząsteczkach: a) H 2, b) O 2, c) N 2, d) H 2 O, e) SiO 2, f) CO 2, g) CaCl 2, h) MgO, i) AlCl 3. 171. Co to jest wartościowość pierwiastka? Ile wynosi ona dla pierwiastków w stanie wolnym? Ag I, II; Al III; Ba II; C II, IV; Ca II; Cl I, III, V, VII; Cr II, III, VI; Cu I, II; Fe II, III; H I; Hg I, II; K I; Mg II; N I, II, III, IV, V; Na I; O II; P III, V; Pb II, IV; S II, IV, VI; Si II, IV; Sn II, IV; Zn II; 172. Odczytaj nazwy związków: a) Al 2 O 3, FeCl 2, SO 2, b) MgCl 2, P 2 O 3, CO, c) Na 2 O, Fe 2 S 3, CO 2, d) AlCl 3, NO, SO 3, e) K 2 S, FeO, PbCl 4, f) CaCl 2, HgS, SnS 2. 173. Napisz wzory sumaryczne następujących związków chemicznych: a) siarczku srebra(i), tlenku manganu(iv), chlorku wapnia, b) chlorku ołowiu(ii), tlenku miedzi(i), siarczku potasu, c) tlenku ołowiu(ii), chlorku żelaza(iii), siarczku glinu, d) siarczku miedzi(ii), tlenku azotu(v), chlorku magnezu, e) tlenku żelaza(iii), tlenku węgla(iv), chlorku glinu. 174. Napisz wzory strukturalne związków: a) FeO, Al 2 O 3, SO 2, b) MgCl 2, P 2 O 3, CO, c) AlCl 3, K 2 S, NO, d) Na 2 O, Fe 2 O 3, CO 2, e) K 2 S, FeO, PbO 2, f) CaCl 2, Cr 2 O 3, SO 3. 175. Odczytaj i wyjaśnij zapisy: 3 N, 2 ZnS, 2 N 2, 2 Fe, 5 H 2 O, 4 Cl, 3 Cl 2 O itd. 176. Odczytaj, z ilu pierwiastków i atomów składają się cząsteczki związków chemicznych np. K 2 O, Na 2 SO 4, K 2 Cr 2 O 7, CuSO 4, H 3 PO 4, Ca(OH) 2, (NH 4 ) 2 CO 3 itp. RM.9. Pisanie równań reakcji chemicznych. 177. W jakim stosunku masowym połączone są ze sobą pierwiastki w: a) CO, b) SO 2, c) CuS, d) Al 2 O 3, e) tlenku węgla(iv), f) chlorku miedzi(ii), g) tlenku siarki(vi), h) inne. 178. Oblicz zawartość procentową pierwiastków w: a) tlenku siarki(vi), b) tlenku żelaza(ii), c) siarczku żelaza(iii), d) chlorku wapnia, e) tlenku potasu, f) inne. 179. Co to znaczy uzgodnić (zbilansować) równanie reakcji chemicznej? 180. Co to są współczynniki stechiometryczne reakcji a co to są indeksy dolne? 181. Uzgodnij (zbilansuj) równania reakcji: a) Cr + O 2 Cr 2 O 3 k) H 2 O H 2 + O 2 b) N 2 + H 2 NH 3 l) CO + O 2 CO 2 c) Na + Cl 2 NaCl m) N 2 O + O 2 N 2 O 5 d) Al + O 2 Al 2 O 3 n) Ag 2 O + H 2 Ag + H 2 O e) C + O 2 CO o) PbO 2 + C Pb + CO f) Zn + O 2 ZnO p) Fe 2 O 3 + H 2 Fe + H 2 O g) Fe + Cl 2 FeCl 3 r) AlCl 3 + K Al + KCl h) N 2 + O 2 N 2 O 3 s) Al + H 2 S AL 2 S 3 + H 2 i) Fe + S Fe 2 S 3 t) K + H 2 O KOH + H 2 j) HgO Hg + O 2 u) P 4 + H 2 PH 3

7 182. Napisz symbolami i uzgodnij równania reakcji, których zapis słowny jest następujący: a) glin + chlor chlorek glinu i) siarka + tlen tlenek siarki(vi) b) chrom + tlen tlenek chromu(iii) j) potas + siarka siarczek potasu c) woda wodór + tlen k) tlenek rtęci(ii) rtęć + tlen d) żelazo + chlor chlorek żelaza(iii) l) wodór + chlor chlorowodór e) azot + tlen tlenek azotu(iii) m) azot + tlen tlenek azotu(v) f) magnez + dwutlenek węgla tlenek magnezu + węgiel g) tlenek ołowiu(iv) + glin ołów + tlenek glinu h) chlorek ołowiu(ii) + potas ołów + chlorek potasu 183. Podaj nazwę pierwiastka E w związkach: a) EO, m cz = 40 u, b) ES, m cz = 72 u, c) E 2 O 3, m cz = 160 u, d) Al 2 E 3, m cz = 150 u, e) E 2 O 3, m cz = 76 u, f) EO 2, m cz = 239 u. 4.1. Wstępne wiadomości o alkoholach. 184. Jakie związki chemiczne nazywamy alkoholami? 185. Podaj wzór ogólny alkoholi. 186. Jaką grupę funkcyjną zawierają cząsteczki tych związków? 187. Co to jest grupa alkilowa? 188. W jaki sposób tworzymy nazwy alkoholi? 189. Podaj nazwy (po dwie) i wzory sumaryczne pierwszych czterech alkoholi. 190. Napisz wzór strukturalny metanolu i etanolu. 191. W jakim stosunku masowym połączone są atomy węgla, wodoru i tlenu w metanolu? 192. Ustal wzór alkoholu o masie cząsteczkowej: a) 46 u, b) 74 u, c) 88 u, d) 60 u. 193. Oblicz procentową zawartość węgla w: a) metanolu, b) etanolu, c) propanolu. 4.2. Alkohol metylowy. 194. Napisz wzór sumaryczny i strukturalny alkoholu metylowego. 195. Oblicz masę cząsteczkową metanolu. (m C = 12 u, m H = 1 u, m O = 16 u) 196. Jaką grupę alkilową zawiera cząsteczka metanolu? 197. W jaki sposób otrzymuje się metanol? 198. Omów właściwości metanolu. 199. Napisz równania reakcji spalania metanolu. 200. Oblicz procentową zawartość pierwiastków w metanolu. 4.3. Alkohol etylowy. 201. Napisz wzór sumaryczny i strukturalny etanolu. 202. Jaką grupę alkilową zawiera cząsteczka alkoholu etylowego? 203. W jaki sposób otrzymuje się etanol? Napisz równania odpowiednich reakcji. 204. Omów właściwości etanolu. 205. Na czym polega zjawisko kontrakcji? 206. Napisz równania reakcji spalania alkoholu etylowego. 207. Jakie doświadczenie potwierdza szkodliwy wpływ alkoholu na organizmy żywe? 208. Co to jest i jakie ma zastosowanie denaturat? 209. Oblicz stężenie procentowe roztworu etanolu, w którym: a) na 1 cząsteczkę etanolu przypada 1 cząsteczka wody, b) na 1 cząsteczkę etanolu przypadają 2 cząsteczki wody, c) na 2 cząsteczki etanolu przypada 1 cząsteczka wody. 210. Ile gramów jodu należy rozpuścić w etanolu, aby powstało 80 g 3-procentowego roztworu? 211. Do 200 g 96-procentowego roztworu alkoholu etylowego dolano 100 cm 3 wody. Oblicz stężenie procentowe otrzymanego roztworu. 212. Ile gramów wody i ile gramów 95-procentowego etanolu należy zmieszać, aby otrzymać 950 g 70-procentowego roztworu C 2 H 5 OH? 213. Zmieszano 200 g 95-procentowego etanolu z 300 g etanolu 20-procentowego. Oblicz stężenie otrzymanego roztworu. 4.4. Alkohole wielowodorotlenowe. 214. Podaj wszystkie używane nazwy związku o wzorze C 3 H 5 (OH) 3. 215. Napisz wzór strukturalny C 3 H 5 (OH) 3. 216. Omów właściwości i zastosowanie gliceryny.

8 217. Napisz równania reakcji: a) spalania całkowitego, b) półspalania, c) spalania niecałkowitego gliceryny. 218. Do czego służy nitrogliceryna? 219. Jaką genezę ma tzw. nagroda Nobla? 220. Oblicz procentową zawartość węgla w: a) glicerynie, b) glikolu etylenowym. RM.10. Podstawowe wiadomości o wodzie.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od RM.7. do 4.4.! 221. Omów właściwości wody. 222. Dlaczego głębsze zbiorniki wody nie zamarzają zimą do dna? 223. Jakie znasz rodzaje wód? 224. Dlaczego w rejonach pustynnych występują duże różnice temperatur między dniem i nocą? 225. Co to jest kondensacja? 226. Na czym polega proces topnienia a na czym wrzenia substancji (np. lód/woda/para)? 227. Jakie rodzaje mieszanin tworzy woda z innymi substancjami? 228. Na czym polega proces rozpuszczania? 229. Co to jest rozpuszczalnik? 230. Jak się nazywa jednorodna mieszanina np. soli z wodą? 231. Podaj znane (trzy) rodzaje wzorów cząsteczki wody. 232. Na czym polega polarna budowa cząsteczki wody? Co to znaczy, że jest ona dipolem? 233. W jaki sposób cząsteczki wody mogą łączyć się ze sobą w większe grupy (ulegać asocjacji)? 234. Wyjaśnij, które substancje (o jakiej budowie) dobrze rozpuszczają się w wodzie. 235. Kiedy powstaje emulsja (przykłady)? RM.11. Rozpuszczalność substancji w wodzie. 236. Wymień czynniki zwiększające szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie. 237. Co to jest rozpuszczalność? 238. Jaki roztwór nazywamy roztworem nasyconym? 239. Wymień czynniki, od których zależy rozpuszczalność w wodzie substancji: a) stałych, b) ciekłych, c) gazowych. 240. Interpretacja wykresów odpowiadanie na pytania w rodzaju: która substancja ma większą (mniejszą) rozpuszczalność; jaka jest rozpuszczalność danej substancji w określonej temperaturze; co się stanie, gdy roztwór ogrzejemy (ochłodzimy) itd. 241. Podaj sposoby, za których pomocą z nienasyconego roztworu saletry potasowej można otrzymać roztwór nasycony? 242. Podaj sposoby, za których pomocą z nasyconego roztworu saletry sodowej można otrzymać roztwór nienasycony? 243. Ile gramów chlorku amonu zdoła się rozpuścić w 400 g wody o temp. 35 C? 244. Ile najwięcej gramów NaNO 3 można rozpuścić w 20 g wody o temperaturze 10 C? 245. W jakiej ilości wody należy rozpuścić 30 g siarczanu(vi) miedzi(ii) CuSO 4, aby otrzymać roztwór nasycony w temperaturze 85 C? 246. Rozpuszczono 80 g substancji otrzymując 240 g nasyconego roztworu. Oblicz rozpuszczalność tej substancji w danej temperaturze. 247. Po odparowaniu wody z 70 g roztworu nasyconego w temperaturze 40 C otrzymano 20 g suchej masy. Oblicz rozpuszczalność tej soli w wodzie w tej temperaturze; podaj jej nazwę. 248. Oblicz rozpuszczalność substancji, jeśli roztwór nasycony tej substancji ma stężenie: a) 20%, b) 50%, c) 60%, d) 80%, e) 90%, f) 95%, g) 98%, h) 99%. 249. Ile gramów saletry sodowej trzeba dodatkowo rozpuścić w nasyconym w 30 C roztworze zawierającym 400 g wody, aby po ogrzaniu do 70 C roztwór był nadal nasycony? 250. Ile gramów jodku potasu trzeba dodatkowo rozpuścić w nasyconym w 10 C roztworze zawierającym 200 g wody, aby po ogrzaniu do 50 C roztwór był nadal nasycony? 251. W 300 g wody rozpuszczono saletrę potasową otrzymując roztwór nasycony w temperaturze 70 C. Ile gramów tej saletry wykrystalizuje, gdy roztwór ochłodzi się do 40 C? 252. Ile gramów azotanu(v) sodu znajduje się w 315 g jego nasyconego w temperaturze 40 C roztworu?

9 253. Oblicz stężenie procentowe nasyconych roztworów: a) KI w temp. 10 C, b) NaNO 3 w temp. 40 C, c) Pb(NO 3 ) 2 w temp. 20 C, d) KNO 3 w temp. 60 C, e) KCl w temp. 30 C. rozpuszczalność w gramach na 100 g wody 250 240 230 220 210 200 190 180 170 160 150 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 AgNO3 KI (CH3COO)2Ca NH4Cl KNO3 NaNO3 Pb(NO3)2 CuSO4 KCl NaCl 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 temperatura C RM.12. Stężenie procentowe roztworów. 254. Co oznacza sformułowanie stężenie procentowe roztworu, roztwór 8-procentowy, itp.? 255. Podaj wzór na obliczanie stężenia procentowego. 256. Oblicz stężenie procentowe cukru, jeśli 200 g jego jest zawarte w: a) 1000 g roztworu, b) 1000 g wody? 257. Ile gramów soli kuchennej i ile gramów wody należy użyć, aby otrzymać 200 g roztworu 15-procentowego? 258. Zawartość soli w wodzie morskiej wynosi 3,5%. Ile kilogramów soli pozostanie po całkowitym odparowaniu 200 kg wody morskiej? 259. Ile gramów substancji należy rozpuścić w 360 g wody, aby otrzymać roztwór 20%? 260. Do 160 g 15-procentowego roztworu kwasu siarkowego(vi) dodano 40 g wody. Jakie jest stężenie procentowe otrzymanego roztworu? 261. Z 200 g 5-procentowego roztworu odparowano 75 g wody. Oblicz stężenie procentowe powstałego roztworu. 262. Do 500 g 10-procentowego roztworu cukru dodano jeszcze 100 g cukru. Jakie jest stężenie procentowe powstałego roztworu? 263. Do 60 g roztworu soli o stężeniu 12%, dodano 20 g tej soli. Oblicz stężenie procentowe otrzymanego roztworu. 264. Ile gramów chlorku magnezu i ile cm 3 wody należy przygotować, aby otrzymać 500 g 1-procentowego roztworu? 265. Oblicz stężenie procentowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 250 g substancji w 1 dm 3 wody.

10 266. Ile gramów kwasu siarkowego(vi) znajduje się w 0,5 dm 3 roztworu o stężeniu 60%? Gęstość tego roztworu wynosi 1,5 g/cm 3. 267. Do 200 cm 3 roztworu o stężeniu 15% i gęstości 1,2 g/cm 3 dodano 60 cm 3 wody. Oblicz stężenie procentowe otrzymanego roztworu. 5.1. Wstępne wiadomości o kwasach karboksylowych. 268. Jakie związki chemiczne nazywamy kwasami karboksylowymi? 269. Jaką grupę funkcyjną zawierają cząsteczki kwasów karboksylowych? 270. Podaj wzór ogólny kwasów karboksylowych. 271. Napisz wzory sumaryczne i nazwy (zwyczajowe i systematyczne) pierwszych czterech kwasów karboksylowych. 272. Napisz wzory strukturalne: a) kwasu mrówkowego, b) kwasu octowego, c) kwasu propionowego, d) kwasu masłowego. 273. Ustal wzór kwasu karboksylowego o masie cząsteczkowej: a) 60 u, b) 88 u, c) 74 u. 274. Masa cząsteczkowa kwasu karboksylowego wynosi tyle samo co masa cząsteczk.: a) etanolu, b) propanolu, c) butanolu, d) pentanolu. Podaj wzór sumaryczny i nazwę tego kwasu. 5.2. i 5.3. Kwas mrówkowy i kwas octowy. 275. Podaj wzór sumaryczny, strukturalny i nazwę systematyczną kwasu mrówkowego. 276. Opisz właściwości i zastosowanie kwasu mrówkowego. 277. Napisz równanie reakcji spalania kwasu mrówkowego. 278. Oblicz procentową zawartość węgla w kwasie mrówkowym. 279. Oblicz stosunek masy węgla do masy tlenu i masy wodoru w kwasie metanowym. 280. Podaj wzór sumaryczny, strukturalny i nazwę systematyczną kwasu octowego. 281. Omów proces zwany fermentacją octową. 282. Opisz właściwości i zastosowanie kwasu octowego. 283. Napisz równanie reakcji kwasu octowego z: a) magnezem, b) zasadą sodową, c) tlenkiem miedzi(ii), d) tlenkiem wapnia, e) wodorotlenkiem glinu. 284. Co to jest ocet? 285. Napisz równanie reakcji spalania kwasu octowego. 286. Oblicz stosunek masowy pierwiastków w cząsteczce kwasu octowego. 287. Ile gramów kwasu octowego znajduje się w 1 kg 6% octu? 288. Napisz równania reakcji otrzymywania trzema sposobami: a) mrówczanu magnezu, b) octanu sodu, c) mrówczanu potasu, d) octanu wapnia. 5.4. Wyższe kwasy karboksylowe. 289. Czego dotyczy nazwa wyższe kwasy karboksylowe? 290. Podaj nazwy i wzory sumaryczne znanych ci kwasów tłuszczowych. 291. Omów właściwości kwasów tłuszczowych. 292. Co to jest stearyna? 293. Jakie reakcje potwierdzają nienasycony charakter kwasu oleinowego? 294. Napisz równania reakcji spalania: a) kwasu stearynowego, b) kwasu palmitynowego, c) kwasu oleinowego. 295. Co to są mydła; jak je dzielimy? 296. Dlaczego mydła ułatwiają mycie lub pranie? RM.13. Kwasy beztlenowe.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od RM.10. do 5.4.! 297. Z czego składa się cząsteczka każdego kwasu? 298. Jak otrzymuje się chlorowodór? Napisz równania odpowiednich reakcji. 299. Co to jest kwas solny? Podaj jego właściwości. 300. Dlaczego stężony kwas solny dymi? 301. Rozpuszczono 30 g chlorowodoru w 120 g wody. Jakie jest stężenie procentowe otrzymanego kwasu? 302. Do otrzymania 8-procentowego roztworu HCl wzięto 40 g chlorowodoru. Ile gramów kwasu otrzymano? 303. Ile wzięto chlorowodoru a ile wody, by otrzymać 150 g 10-procentowego roztworu kwasu solnego?

11 304. Rozcieńczono 200 g 15-procentowego kwasu solnego dodając 100 g wody. Jakie jest teraz stężenie procentowe tego kwasu? 305. Jak otrzymuje się siarkowodór? Napisz równania odpowiednich reakcji. 306. Podaj wzór sumaryczny i kreskowy siarkowodoru, opisz jego właściwości. 307. W jaki sposób można otrzymać kwas siarkowodorowy? 308. Oblicz masę cząsteczkową kwasu siarkowodorowego. 309. Dlaczego kwasy solny i siarkowodorowy są nazywane kwasami beztlenowymi? RM.14. Kwasy siarkowe. 310. Skąd pochodzi nazwa kwas siarkowy(vi)? Oblicz jego masę cząsteczkową. 311. Podaj znane ci wzory kwasu siarkowego(vi); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 312. Co to są tlenki (bezwodniki) kwasowe? Co jest bezwodnikiem kwasu siarkowego(vi)? 313. Napisz równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi). 314. Opisz właściwości i zastosowanie kwasu siarkowego(vi). 315. Omów zjawisko zwane pasywacją metali. 316. W jaki sposób należy rozcieńczać stężony H 2 SO 4? 317. Dlaczego kwasu siarkowego przybywa w otwartym naczyniu? 318. Oblicz procentową zawartość siarki w cząsteczce H 2 SO 4. 319. Ile gramów czystego kwasu siarkowego(vi) jest w 150 g jego 8-procentowego roztworu? 320. Jakie jest stężenie procentowe H 2 SO 4, jeśli 30 g czystego kwasu jest : a) w 120 g jego roztworu, b) w 120 g wody? 321. Ile gramów wody trzeba dodać do 40 g 10-procentowego roztworu kwasu, aby otrzymać roztwór 8-procentowy? 322. Zmieszano ze sobą 80 g 20-procentowego roztworu kwasu i 120 g 10-procentowego roztworu tego kwasu. Jakie jest stężenie procentowe otrzymanego roztworu? 323. Skąd pochodzi nazwa kwas siarkowy(iv)? Oblicz jego masę cząsteczkową. 324. Podaj znane wzory kwasu siarkowego(iv); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 325. Jaki tlenek jest tlenkiem kwasowym (bezwodnikiem) kwasu siarkowego(iv)? 326. Napisz równanie reakcji otrzymywania H 2 SO 3. 327. Co to znaczy, że kwas siarkowy(iv) jest kwasem nietrwałym? (równanie reakcji rozkładu). 328. Oblicz procentową zawartość siarki w cząsteczce H 2 SO 3. RM.15. Kwas azotowy i kwas węglowy. 329. Skąd pochodzi nazwa kwas azotowy(v)? 330. Napisz znane wzory kwasu azotowego(v); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 331. Jaki tlenek jest tlenkiem kwasowym (bezwodnikiem) kwasu azotowego(v)? 332. Napisz równanie reakcji otrzymywania kwasu azotowego(v). 333. Oblicz masę cząsteczkową HNO 3 i omów jego właściwości i zastosowanie. 334. Na czym polega reakcja ksantoproteinowa? 335. Które metale nie ulegają działaniu kwasu azotowego? 336. Co to jest woda królewska? 337. Wyjaśnij powstawanie tzw. kwaśnych deszczów. Na czym polega ich szkodliwe działanie? 338. Dokończ pisanie równań reakcji: a) N 2 + O 2... NO, b) N 2 +... O 2... NO 2, c) S + O 2..., d)... SO 2 + O 2..., e)... NO + O 2... NO 2, f) SO 2 + H 2 O..., g) SO 3 + H 2 O..., h) N 2 O 3 + H 2 O... HNO 2. 339. Napisz znane ci wzory kwasu węglowego; jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 340. Jaki tlenek jest tlenkiem kwasowym ( bezwodnikiem) H 2 CO 3? 341. Oblicz zawartość procentową węgla w kwasie węglowym. 342. Jak się otrzymuje kwas węglowy? Napisz równanie tej reakcji. 343. Omów właściwości i zastosowanie kwasu węglowego. 344. Co to znaczy, że kwas węglowy jest kwasem nietrwałym? (równanie reakcji rozkładu). 345. Napisz równania reakcji przedstawionych schematem: 4 C 1 CO 2 CO 2 3 5 H 2 CO 3

12 5.5. i 6. Podstawowe wiadomości o estrach. 346. Jak zmieniają się właściwości kwasów karboksylowych wraz ze zmianą długości łańcucha? 347. Napisz równanie dysocjacji jonowej kwasu mrówkowego. 348. Napisz równanie reakcji spalania całkowitego: a) kwasu mrówkowego, b) kwasu octowego, c) kwasu propionowego, d) kwasu masłowego. 349. Napisz równania reakcji: a) kwasu mrówkowego z magnezem, b) kwasu octowego z potasem, c) kwasu mrówkowego z tlenkiem wapnia, d) kwasu octowego z wodorotlenkiem sodu. Nazwij produkty reakcji. 350. Na czym polega reakcja estryfikacji; podaj ogólny zapis równania reakcji estryfikacji. 351. Wyjaśnij rolę kwasu siarkowego(vi) w przebiegu reakcji estryfikacji. 352. Co to są estry; jaką grupę funkcyjną zawierają cząsteczki tych związków? 353. Jaki jest ogólny wzór estru? 354. Napisz równania reakcji otrzymywania: a) mrówczanu propylu, b) octanu etylu, c) propionianu metylu, d) maślanu metylu. 355. Co to jest hydroliza; jakie są produkty hydrolizy estrów? 356. Napisz równania reakcji hydrolizy: a) mrówczanu butylu, b) octanu propylu, c) propionianu etylu, d) maślanu metylu. 357. Napisz równania reakcji spalania całkowitego: a) octanu etylu, b) mrówczanu propylu, c) propionianu metylu. 7. Aminy i aminokwasy. 358. Jakie związki nazywamy aminami? Podaj wzór ogólny amin. 359. Podaj nazwy i wzory sumaryczne pierwszych pięciu amin. 360. Jakie grupy funkcyjne zawierają cząsteczki aminokwasów? 361. Wyjaśnij, dlaczego aminokwasy mają zdolność łączenia się w duże cząsteczki. 362. Wyjaśnij, jakie wiązanie nazywamy wiązaniem peptydowym? 363. Co to są białka? 364. Dlaczego wodne roztwory prostych aminokwasów mają obojętny charakter chemiczny? III. Związki chemiczne w składnikach pokarmowych. RM.16. Kwas fosforowy; dysocjacja kwasów.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od RM.13. do 7.! 365. Skąd pochodzi nazwa kwas fosforowy(v)? 366. Napisz znane ci wzory kwasu fosforowego(v); jaka jest wartościowość reszty kwasowej? 367. Oblicz masę cząsteczkową kwasu fosforowego(v). 368. Jaki tlenek jest tlenkiem kwasowym (bezwodnikiem) kwasu fosforowego(v)? 369. Napisz równanie reakcji spalania fosforu w tlenie i równanie reakcji otrzymywania H 3 PO 4. 370. Omów właściwości i zastosowanie H 3 PO 4. 371. Oblicz zawartość procentową fosforu w H 3 PO 4. 372. Ułóż równania reakcji, za pomocą których można dokonać następujących przemian: a) P 4 P 4 O 10 H 3 PO 4, b) N 2 N 2 O 5 HNO 3, c) S SO 2 SO 3 H 2 SO 4. 373. Wymień wspólne właściwości poznanych kwasów. Co jest przyczyną istnienia tych wspólnych właściwości? 374. Wyjaśnij, na czym polega zjawisko dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) kwasów. 375. Co to są jony, kationy, aniony? 376. Jakie doświadczenie potwierdza dysocjację kwasów? 377. Napisz i uzgodnij równania dysocjacji elektrolitycznej kwasów: a) HCl, H 2 SO 4, H 3 BO 3, b) HNO 3, H 2 SO 3, H 4 P 2 O 7, c) HCl, H 2 CO 3, H 3 PO 4, d) HClO 4, H 2 S, H 3 PO 4, e) HNO 2, HClO 4, H 3 PO 4. 378. Co to są elektrolity mocne? podaj przykłady. 379. Podaj definicję kwasów w ujęciu dysocjacji elektrolitycznej. 380. Na czym polega dysocjacja stopniowa? podaj przykłady.

13 RM.17. Wodorotlenki sodu, potasu, wapnia jako zasady. 381. Z czego składa się cząsteczka każdego wodorotlenku? 382. Podaj znane ci wzory i popularne nazwy wodorotlenku sodu. 383. Napisz równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu. 384. Oblicz masę cząsteczkową wodorotlenku sodu. 385. Opisz właściwości wodorotlenku sodu. 386. Co to znaczy, że roztwór wodny NaOH jest zasadą? 387. Oblicz stężenie procentowe roztworu otrzymanego przez rozpuszczenie 30 g NaOH w 270 g wody. 388. Podaj znane ci wzory wodorotlenku potasu. 389. Napisz równania reakcji otrzymywania wodorotlenku potasu. 390. Oblicz masę cząsteczkową wodorotlenku potasu. 391. Oblicz procentową zawartość potasu w cząsteczce wodorotlenku potasu. 392. Opisz właściwości KOH. Wyjaśnij, dlaczego KOH ma podobne właściwości do NaOH. 393. Oblicz, ile trzeba wziąć wody a ile wodorotlenku potasu, aby otrzymać 120 g 20% roztworu. 394. Napisz równania reakcji przedstawione schematem: 1 2 K K 2 O KOH 3 395. Podaj znane ci wzory wodorotlenku wapnia. 396. Jak można otrzymać wodorotlenek wapnia? Napisz równania odpowiednich reakcji. 397. Oblicz masę cząsteczkową Ca(OH) 2. 398. Wyjaśnij pojęcia: wapno palone, wapno gaszone, mleko wapienne, woda wapienna. 399. Jaki charakter chemiczny ma woda wapienna? RM.18. Pozostałe wodorotlenki. 400. Podaj wzory sumaryczne i strukturalne następujących wodorotlenków: a) magnezu, glinu, ołowiu(iv), c) baru, ołowiu(ii), żelaza(iii), b) żelaza(ii), cyny(iv), miedzi(i), d) cynku, chromu(ii), bizmutu(iii). 401. Jak można otrzymać większość nierozpuszczalnych wodorotlenków? Podaj przykład w postaci odpowiedniego równania reakcji. 402. Dlaczego nierozpuszczalne w wodzie wodorotlenki nie barwią fenoloftaleiny? 403. Dokończ i uzgodnij równania reakcji otrzymywania wodorotlenków: a) FeCl 2 + NaOH e) FeCl 3 + NaOH b) AlI 3 + KOH f) CuCl 2 + KOH c) SnCl 2 + Ba(OH) 2 g) SnCl 4 + NaOH d) AlCl 3 + Ca(OH) 2 h) PbBr 4 + Ca(OH) 2 404. Co to są zasady? 405. Czy każdy wodorotlenek jest zasadą? Odpowiedź wyjaśnij. 406. Napisz wzór sumaryczny i kreskowy zasady amonowej oraz reakcję prowadzącą do jej otrzymania. 407. Ułóż równania reakcji, za których pomocą można dokonać następujących przemian: a) Na Na 2 O NaOH Al(OH) 3 b) K K 2 O KOH Fe(OH) 2 c) Ca CaO Ca(OH) 2 Zn(OH) 2 d) Ba BaO Ba(OH) 2 Cr(OH) 3 e) Mg MgO Mg(OH) 2 Cu(OH) 2 f) inne. 408. Na jaki kolor barwią zasady znane ci wskaźniki? 409. Na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad? 410. W jaki sposób doświadczalnie potwierdzić fakt dysocjacji zasad? 411. Napisz i uzgodnij równania reakcji dysocjacji jonowej zasad: a) NaOH, Ba(OH) 2, b) NaOH, Mg(OH) 2, c) NH 4 OH, Ca(OH) 2, d) KOH, Ca(OH) 2, e) NH 4 OH, Ba(OH) 2. 8. Składniki żywności. 412. Jakie rodzaje składników pożywienia są potrzebne człowiekowi? 413. Podaj przykłady pierwiastków podstawowych w ciele człowieka. 414. Co to są makroelementy? Podaj przykłady.

14 415. Co to są mikroelementy? Podaj przykłady. 416. Podaj źródła białek, cukrów i tłuszczów potrzebnych w żywieniu. 417. Omów rolę wody w organizmie żywym. 418. Wyjaśnij, jaką rolę odgrywają witaminy w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. 419. Biały chudy ser zawiera 18% białka. Ile białka dostarczymy organizmowi, spożywając 5-dekagramowy plaster sera? 420. Spożywając 8 dag chleba pszennego dostarczamy organizmowi 32 g węglowodanów. Oblicz procentową zawartość cukrów w chlebie pszennym. 9.1. i 9.2. Podstawowe wiadomości o tłuszczach. 421. Co to są tłuszcze? Napisz wzór ogólny cząsteczki tłuszczu. 422. Jak dzielimy tłuszcze? 423. Podaj nazwy roślin i zwierząt dostarczających potrzebnych nam tłuszczów. 424. Napisz wzór półstrukturalny tłuszczu o nazwie: a) tripalmitynian gliceryny, b) tristearynian gliceryny, c) trimaślan gliceryny, d) trioleinian gliceryny. 425. Podaj ogólne właściwości tłuszczów. 426. Jakie właściwości fizyczne i chemiczne odróżniają tłuszcze roślinne od zwierzęcych? 427. Na czym polega utwardzanie tłuszczów? 428. W jaki sposób odróżnić tłuszcze od substancji tłustych, np. olejów silnikowych? 429. Wyjaśnij na przykładzie reakcję zmydlania tłuszczów. 430. W jaki sposób zachodzi hydroliza tłuszczów w organizmie człowieka? RM.19. Odczyn roztworu; wstępne wiadomości o solach.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od RM.16. do 9.2.! 431. Co nazywamy odczynem roztworu? 432. Jakie mamy rodzaje odczynu roztworów? 433. Jaki jest odczyn roztworów: a) octu, wody wapiennej, wody deszczowej znad Amazonki, serwatki, b) wody studziennej, soku cytryny, wody amoniakalnej, sody żrącej, c) soku pomarańczy, wina, ługu sodowego, alkoholu, d) mleka wapiennego, soku żołądkowego, soku wiśniowego, stopionego lodu z Antarktydy, e) wodorotlenku sodu, wody królewskiej, wody destylowanej, płynu akumulatorowego. 434. Opisz skalę ph odczynu roztworu. 435. Jakie wskaźniki służą do wykrywania kwasów a jakie do zasad? 436. Jaki odczyn i jaki zakres wartości ph mógł mieć roztwór, jeśli: a) lakmus zabarwił się na czerwono, b) oranż metylowy zabarwił się na kolor różowy, c) lakmus zabarwił się na niebiesko, d) fenoloftaleina zmieniła barwę na malinową, e) papierek wskaźnikowy nie zmienił zabarwienia, f) oranż metylowy zabarwił się na żółto, g) fenoloftaleina pozostała bezbarwną. 437. Jakie związki nazywamy solami? 438. Jak tworzymy nazwy soli? 439. Podaj nazwę soli: a) KCl, FeCO 3, Sn(NO 3 ) 4, b) NaBr, AlPO 4, Fe 2 (CO 3 ) 3, c) CaS, K 2 CO 3, CuSO 4, d) NaI, Pb 3 (PO 4 ) 2, CaSO 4, e) FeS, MgSO 3, KNO 3, f) SnCl 2, Pb(NO 3 ) 2, CaSO 4. 440. Podaj wzory sumaryczne soli: a) chlorek potasu, siarczan(vi) sodu, fosforan(v) magnezu, węglan sodu, b) chlorek wapnia, azotan(v) potasu, siarczan(iv) wapnia, chlorek srebra(i), c) siarczek sodu, chlorek miedzi(ii), siarczan(iv) potasu, węglan wapnia, d) fosforan(v) wapnia, chlorek amonu, azotan(v) sodu, siarczan(vi) żelaza(iii), e) bromek magnezu, azotan(v) glinu, węglan sodu, fosforan(v) żelaza(ii). RM.20. Dysocjacja jonowa (elektrolityczna) soli. 441. Napisz wzory strukturalne (kreskowe) następujących soli: a) NaBr, AlPO 4, Fe 2 (CO 3 ) 3, b) NaI, Pb 3 (PO 4 ) 2, CaSO 4, c) CaCl 2, FeCO 3, NaNO 3, d) FeS, MgSO 4, KNO 3, e) CaS, K 2 CO 3, CuSO 4, f) MgCl 2, K 2 SO 4, Al 2 (SO 4 ) 3.

15 442. Oblicz masę cząsteczkową soli: a) chlorku magnezu, azotanu(v) wapnia, d) chlorku wapnia, węglanu miedzi(ii), b) siarczku potasu, siarczanu(vi) żelaza(iii), e) siarczku sodu, azotanu(v) glinu, c) chlorku sodu, fosforanu(v) miedzi(ii), f) bromku potasu, siarczanu(iv) glinu. 443. Oblicz procentową zawartość metali w solach: a) chlorek potasu, b) siarczan(vi) sodu, c) fosforan(v) magnezu, d) węglan sodu, e) azotan(v) miedzi(ii), f) inne. 444. Co to za rodzaje soli: podwójne, wodorosole, hydroksosole, sole uwodnione (hydraty)? 445. Jaką budowę mają sole? Które sole są dobrze rozpuszczalne w wodzie? 446. Na podstawie tabeli rozpuszczalności oceń rozpuszczalność podanych ci soli. TABELA ROZPUSZCZALNOŚCI WODOROTLENKÓW I SOLI W WODZIE jony NH + 4 Na + K + Mg 2+ Ca 2+ Ba 2+ Ag + Pb 2+ Cu 2+ Sn 2+ Zn 2+ Fe 2+ Fe 3+ Al 3+ OH R R R S S R N N N N N N N N Cl R R R R R R N N R R R R R R S 2 R R R S S R N N N N N N N N 2 SO 3 R R R R N N N N? R S N? N 2 SO 4 R R R R S N S N R R R R R R NO 3 R R R R R R R R R R R R R R 2 CO 3 R R R N N N N N N N N N N N 3 PO 4 R R R N N N N N N N N N N N 447. Na czym polega dysocjacja jonowa soli? Dlaczego sole dysocjują w roztworach wodnych? 448. W jaki sposób można stwierdzić dysocjację soli? 449. Napisz równania dysocjacji elektrolitycznej (jonowej) soli: a) NaBr, K 3 PO 4, Fe 2 (SO 4 ) 3, b) NaI, Na 3 PO 4, CaSO 4, c) CaCl 2, FeSO 4, NaNO 2, d) K 2 S, MgSO 3, KNO 3, e) Ca(NO 3 ) 2, K 2 CO 3, CuSO 4, f) MgCl 2, K 2 SO 4, Al 2 (SO 4 ) 3. 450. Ile jonów powstanie A) z jednej cząsteczki, B) z 20 cząsteczek: a) MgCl 2, Na 3 PO 4, Fe 2 (SO 4 ) 3, b) AlCl 3, K 2 CO 3, Ca(NO 3 ) 2, c) Na 2 S, K 2 SO 4, (NH 4 ) 3 PO 4, d) CrCl 3, K 2 SO 4, AlPO 4. 451. Napisz wzory soli, jakie powstaną po odparowaniu do sucha roztworów zawierających jony: a) K +, Ca 2+, Cl, b) Na +, Cl, S 2, c) Na +, Mg 2+, NO 3, d) Na +, SO 2 4, PO 3 4, e) K +, Cu 2+, SO 2 4, f) K +, Cl, PO 3 4, g) NH + 4, Ca 2+, NO 3, h) Al 3+, Cl, SO 2 4. 452. Jaki odczyn mogą mieć roztwory soli? Od czego on zależy? 453. Na czym polega reakcja hydrolizy soli? Jakie sole ulegają reakcjom hydrolizy? RM.21. Otrzymywanie soli. 454. Na czym polega reakcja zobojętniania? Jakie znasz rodzaje zapisów przebiegu tej reakcji? 455. W jaki sposób można kontrolować przebieg reakcji zobojętniania? 456. Zapisz równania reakcji zobojętniania zasad (wybrane * równania zapisać jonowo!): a) KOH z kwasami: HNO 3, *H 2 SO 4, H 3 PO 4, e) Mg(OH) 2 z kwasami: *HNO 3, b) Ca(OH) 2 z kwasami: *HCl, H 2 S, H 3 PO 4, H 2 CO 3, H 2 SO 3, c) NaOH z kwasami: HCl, *H 2 SO 4, H 3 PO 4, f) NaOH z kwasami: HNO 3, d) Ba(OH) 2 z kwasami: *HCl, H 2 CO 3, H 3 PO 4, *H 2 S, H 2 SO 3. 457. Napisz równania reakcji otrzymywania soli: a) chlorku cynku, azotanu(v) glinu, b) siarczanu(vi) miedzi(ii), chlorku wapnia, c) chlorku glinu, fosforanu(v) magnezu, d) siarczku ołowiu(ii), siarczanu(iv) cyny(ii), e) węglanu magnezu, azotanu(v) żelaza(ii), f) siarczanu(vi) żelaza(iii), węglanu wapnia, g) inne. działając odpowiednim kwasem na odpowiedni wodorotlenek. 458. W jaki sposób metale nieszlachetne reagują z kwasami? 459. Napisz równania następujących reakcji: a) sodu z kwasem solnym i z kwasem siarkowym(vi), b) potasu z kwasem siarkowodorowym i z kwasem azotowym(v), c) magnezu z kwasem siarkowym(vi) i z kwasem azotowym(v), d) cynku z kwasem solnym i z kwasem siarkowodorowym,

16 e) glinu z kwasem solnym i z kwasem siarkowym(vi), f) potasu i wapnia z kwasem fosforowym(v), g) sodu i glinu z kwasem azotowym, h) inne. 460. Z jakimi kwasami i w jaki sposób reagują metale szlachetne? Podaj przykłady. 461. Co to jest szereg aktywności metali? (znać przynajmniej taki fragment K, Na, Mg, Al, Zn, Fe, Ni, Sn, Pb, H, Cu, Hg, Ag, Au.) W tym miejscu najwyższy czas zajrzeć na stronę internetową naszej szkoły www.zso7.net.chelm.pl pobrać z niej plik o nazwie zadania egzaminacyjne z chemii i zacząć przygotowania do egzaminu! 10.1. i 10.2. Podstawowe wiadomości o białkach. 462. Co to są białka? Jak wygląda wiązanie peptydowe? 463. Podaj nazwy roślin i zwierząt dostarczających nam pokarmów białkowych. 464. Wymień pierwiastki wchodzące w skład białek. 465. Jakie białka nazywamy prostymi a jakie złożonymi? 466. Jakie doświadczenie potwierdza obecność w białku: a) węgla, b) azotu, c) siarki? 467. Dlaczego przedmioty srebrne czernieją w kontakcie z jajem kurzym? 468. Omów reakcje charakterystyczne białek. 469. Na czym polega denaturacja białek? Jakie czynniki ją powodują? 470. Wyjaśnij, dlaczego w przypadku nagłego zatrucia związkami metali ciężkich podaje się duże ilości mleka. 471. Co to jest koagulacja białek? Co ją powoduje? 472. Wyjaśnij znaczenie słów zol i żel. 473. Na czym polega efekt Tyndalla? 474. Dlaczego solone śledzie są twarde a pod wpływem moczenia w wodzie miękną? RM.22. Otrzymywanie soli c.d.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od RM.19. do 10.2.! 475. Co jest produktem reakcji tlenków metali z kwasami? 476. Napisz równania reakcji: a) Na 2 O, MgO, Fe 2 O 3 z kwasem solnym, b) K 2 O, PbO, Fe 2 O 3 z kwasem fosforowym(v), c) Na 2 O, CuO, Mn 2 O 3 z kwasem siarkowym(vi), d) Ag 2 O, ZnO, Al 2 O 3 z kwasem siarkowym(iv), e) K 2 O, CaO, Cr 2 O 3 z kwasem azotowym(v), f) Na 2 O, FeO, Al 2 O 3 z kwasem węglowym, g) BaO, Mn 2 O 3, PbO 2 z kwasem siarkowodorowym). 477. Napisz równania reakcji otrzymywania wymienionych soli trzema poznanymi sposobami: a) KCl, b) BaS, c) MgSO 4, d) Na 3 PO 4, e) Zn(NO 3 ) 2, f) AlCl 3, g) Na 2 CO 3, h) CaSO 4, i) Mg 3 (PO 4 ) 2, j) Al 2 (SO 4 ) 3, k) inne. 478. Jakie znasz inne sposoby otrzymywania soli? 479. Dokończ pisanie równań reakcji (zaznaczone * równania umieć zapisać także jonowo!): a) NaOH + CO 2 c) Ca(OH) 2 + SO 2 K + Cl 2 Na + S FeO + SO 3 ZnO + CO 2 *BaCl 2 + H 2 SO 4 *AgNO 3 + HCl *K 2 SO 4 + Ba(OH) 2 *Pb(NO 3 ) 2 + KOH *CuSO 4 + Na 2 CO 3 *AlCl 3 + K 3 PO 4 b) Ba(OH) 2 + SO 3 d) KOH + P 4 O 10 Mg + Cl 2 Ag + S CaO + CO 2 PbO + N 2 O 5 *Pb(NO 3 ) 2 + HCl *Pb(NO 3 ) 2 + H 2 SO 4 *CuCl 2 + Ca(OH) 2 *FeSO 4 + Ca(OH) 2 *ZnSO 4 + K 2 CO 3 *BaCl 2 + Na 2 CO 3

17 480. Napisz równania reakcji otrzymywania wymienionych soli wszystkimi możliwymi (co najmniej pięcioma), poznanymi sposobami: a) PbCl 2, b) ZnS, c) PbSO 4, d) CaCO 3, e) Mg 3 (PO 4 ) 2, f) BaSO 4, g) siarczku żelaza(ii), h) węglanu cynku, i) fosforanu(v) glinu. 481. Zapisz w postaci równania reakcji proces mętnienia wody wapiennej. RM.23. Krzem i metale. 482. W jakich związkach występuje krzem w przyrodzie? 483. Jakich głównych surowców używa się do produkcji cementu a jakich do produkcji szkła? 484. Wymień wspólne właściwości metali i właściwości różniące je. 485. Scharakteryzuj wiązanie metaliczne. 486. W jakiej postaci występują metale w przyrodzie? 487. Jakimi metodami otrzymuje się czyste metale? 488. Co to są stopy metali; dlaczego w życiu codziennym człowiek wykorzystuje je częściej niż czyste metale? 489. Wymień i opisz znane ci stopy metali. 490. Wyjaśnij, na czym polega zjawisko korozji. Jakie czynniki ją powodują? 491. W jaki sposób człowiek walczy z korozją? 492. Czyste metale otrzymuje się często z ich rud (tlenków) metodą redukcji. Napisz równania reakcji redukcji tlenków A) CuO, B) Fe 2 O 3, C) PbO 2 : a) wodorem, b) węglem, c) magnezem, d) glinem, e) potasem, f) tlenkiem węgla(ii). RM.24. Użytkowe związki wapnia. 493. Jaki związek chemiczny jest głównym składnikiem skał wapiennych? Podaj jego wzór sumaryczny i strukturalny. 494. Napisz równanie reakcji rozkładu wapienia pod działaniem kwasów: a) HCl, b) H 2 S, c) H 2 SO 4, d) HNO 3, e) H 3 PO 4, f) *H 2 CO 3. 495. Zapisz w postaci równania reakcji proces mętnienia wody wapiennej pod wpływem CO 2. 496. Dlaczego po dłuższym dostarczaniu CO 2 do wody wapiennej zanika jej zmętnienie? 497. Co to jest wapno palone? Opisz proces zachodzący w wapienniku. 498. Na czym polega gaszenie wapna palonego? 499. Wymień składniki zaprawy murarskiej. 500. Opisz proces wiązania i twardnienia zaprawy murarskiej. 501. W jaki sposób rozpoznać, że w skład tynku wchodzi węglan wapnia? 502. Jaki związek chemiczny jest składnikiem wszystkich skał gipsowych? Podaj jego wzór sumaryczny i strukturalny. 503. Jakie znasz minerały gipsowe? 504. Co to są hydraty? 505. Oblicz procentową zawartość wody w hydratach: a) CaSO 4 2 H 2 O, b) CaCl 2 6 H 2 O, c) Na 2 SO 4 10 H 2 O, d) MgSO 4 7 H 2 O, e) FeCl 3 6 H 2 O, f) inne. 506. Jak powstaje gips palony? Napisz równanie tej reakcji. 507. Do czego używa się gipsu palonego? 508. Co to jest zaprawa hydrauliczna? Omów jej twardnienie na przykładzie zaprawy gipsowej. 11.1. i 11.2. Glukoza i fruktoza cukry proste. 509. Co to są cukry? Podaj inne, znane ci określenia cukrów. Jak dzielimy cukry? 510. Podaj nazwy i wzory sumaryczne przedstawicieli wszystkich rodzajów cukrów. 511. Oblicz stosunek masowy węgla do wodoru i tlenu w sacharozie. 512. Oblicz procentową zawartość pierwiastków we fruktozie. 513. Który z cukrów: glukoza czy maltoza zawiera większy procent masowy węgla w cząsteczce? 514. Ustal wzór sumaryczny cukru o masie cząsteczkowej 342 u, zawierającego 42,11% węgla i 6,43% wodoru. 515. Podaj nazwy i wzory sumaryczne znanych ci cukrów prostych. 516. Na czym polega zjawisko izomerii? Podaj znany ci izomer glukozy. 517. Jak się nazywa cukier występujący w miodzie i owocach? 518. Omów właściwości i zastosowanie glukozy i fruktozy.

18 519. Napisz równanie reakcji spalania glukozy. 520. Na czym polega próba Trommera? 521. Jak wykonuje się próbę Tollensa, zwaną inaczej próbą lustra srebrnego? 11.3. Dwucukry; nazwy, wzory i właściwości. 522. Wymień znane ci dwucukry, podaj ich wzory. 523. Jaka jest chemiczna nazwa cukru buraczanego lub trzcinowego? 524. Omów właściwości i zastosowanie sacharozy. 525. Omów proces hydrolizy sacharozy. 526. Jak odróżnić glukozę od sacharozy? 527. Napisz równanie reakcji spalania cukru buraczanego. 528. Ile kg cukru można otrzymać z 2 ton buraków cukrowych o zawartości 20% cukru? 11.4. Nazwy, wzory i właściwości wielocukrów. 529. Jak zbudowane są wielocukry? Podaj nazwy znanych ci polisacharydów. 530. Dlaczego przypalony cukier, mąka, ziemniaki są czarnej barwy? 531. W jaki sposób rośliny produkują skrobię? 532. Omów właściwości i zastosowanie skrobi. 533. Jak odróżnić skrobię od sacharozy i glukozy? 534. Jaka jest charakterystyczna reakcja skrobi (jak wykrywa się skrobię)? 535. Napisz równanie reakcji hydrolizy skrobi. 536. Dlaczego chleb długo żuty nabiera słodkiego smaku? 537. Omów właściwości i zastosowanie celulozy Ważne próby identyfikacyjne i reakcje: 1. Identyfikacja wodoru najlżejszy gaz, zanieczyszczony powietrzem spala się ze szczękiem. 2. Identyfikacja tlenu żarzące się łuczywo zapala jasnym płomieniem. 3. Identyfikacja azotu palące się łuczywo gaśnie. 4. Identyfikacja CO 2 palące się łuczywo gaśnie, zmętnienie wody wapiennej: Ca(OH) 2 + CO 2 CaCO 3 + H 2 O 5. Identyfikacja węglanów wydzielają CO 2 pod wpływem kwasów: CaCO 3 + 2 HCl CaCl 2 + H 2 O + CO 2 6. Identyfikacja kwasów lakmus, oranż i papierek uniwersalny na czerwono, ph < 7. 7. Identyfikacja zasad lakmus i papierek uniwersalny na niebiesko, oranż na żółto, fenoloftaleina na malinowo, ph > 7. 8. Identyfikacja elektrolitów przewodnictwo elektryczne ich wodnych roztworów. 9. Identyfikacja związków nienasyconych odbarwienie wody bromowej i r-ru nadmanganianu potasu. 10. Obecność węgla organicznego zmętnienie wody wapiennej od gazu ze spalonej próbki. 11. Tłuszcze próba akroleinowa (przykry zapach po silnym ogrzaniu). 12. Białka reakcja ksantoproteinowa (ścięcie i żółta barwa pod wpływem HNO 3 ), reakcja biuretowa (ścięcie i fioletowa barwa pod wpływem Cu(OH) 2 + NaOH). 13. Glukoza próba Trommera (ceglastoczerwony osad Cu 2 O z Cu(OH) 2 + NaOH), próba Tollensa (lustro srebrne pod wpływem Ag 2 O + NH 4 OH). 14. Skrobia próba jodoskrobiowa (granatowe zabarwienie pod wpływem jodu). 15. Przykłady tlenków: Na 2 O sodu, MgO magnezu, CuO miedzi(ii), Al 2 O 3 glinu. 16. Najważniejsze zasady (wodorotlenki): NaOH sodowa, KOH potasowa, Ca(OH) 2 wapniowa, Mg(OH) 2 magnezowa. 17. Najważniejsze kwasy: HCl solny, H 2 S - siarkowodorowy H 2 SO 4 siarkowy(vi), HNO 3 azotowy(v), H 3 PO 4 fosforowy(v).! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od RM.22. do 11.4.!

19 W tym miejscu zakończyliśmy realizację obowiązującego w gimnazjum programu nauczania chemii. Wkrótce czeka Cię też rozpoczęcie nauki w wybranej szkole średniej; dla wielu niemałym szokiem są stawiane tam wymagania i ogrom nauki. Chcę Ci pomóc w oswojeniu się z niektórymi tematami z chemii w I semestrze w nowej szkole. Postaram się mówić do Ciebie o tych trudnych zagadnieniach najprościej jak mogę, nie ujmując nic z precyzji i rzetelności wypowiedzi. Tematy te opatrzone są nagłówkiem LF (look in the future patrz w przyszłość). Będą także kontrole wiedzy i umiejętności, ale, zważywszy na trudność tych zagadnień, na nieco korzystniejszych niż dotąd zasadach. Otóż uzyskana przez Ciebie ocena będzie z reguły podwyższona o jeden stopień. Myślę, że stawiam sprawę uczciwie, z pewnością będzie to okazja do wystawienia na końcowym świadectwie lepszej oceny z chemii. LF.1. Mol, masa molowa. 1. Co to jest liczba Avogadra? Co to jest 1 mol (atomów, cząsteczek, jonów) substancji? 2. Ile atomów jest w: a) 0,4 mola glinu, b) 0,5 mola siarki, c) 3 molach żelaza? 3. Ile cząsteczek znajduje się w: a) 2 molach O 2, b) 0,2 mola H 2, c) 3 molach N 2? 4. Ile atomów znajduje się w: a) 4 molach N 2, b) 0,5 mola H 2 O, c) 3 molach O 3, d) 1 molu N 2 O 5? 5. W próbce znajduje się: a) 3,01 10 23, b) 18,06 10 23 atomów cynku. Ile to jest moli? 6. Ile atomów znajduje się w 5 molach: a) tlenku magnezu, b) siarczku sodu, c) chlorku glinu, d) tlenku żelaza(iii), e) wodorotlenku wapnia, f) węglanu sodu, g) siarczanu(vi) potasu, h) azotanu(v) miedzi(ii), i) fosforanu(v) magnezu. 7. Co to jest masa molowa substancji? 8. Oblicz masę molową: a) Cu 2 O, b) MgSO 4, c) Ca(NO 3 ) 2, d) K 2 S, e) H 2 O, f) inne. 9. Oblicz masę: a) 0,5 mola Mg, b) ⅓ mola K, c) 0,2 mola H 2 O, d) 1,5 mola H 2 SO 4. 10. Oblicz masę: a) 3,01 10 23 atomów potasu, b) 9,03 10 23 atomów magnezu, c) 3,01 10 23 cząsteczek azotu, d) 9,03 10 23 cząsteczek tlenu, e) inne. 11. Oblicz masę: a) 12,04 10 23 cząsteczek wody, b) 3,01 10 23 cząsteczek amoniaku, c) inne 12. Ile atomów znajduje się w: a) 3,2 g tlenu, b) 4 g wodoru, c) 7 g azotu, d) 80 g wapnia, e) 6,9 g sodu, f) 78 g potasu? 13. Ile moli, cząsteczek, atomów znajduje się w: a) 4 g wodoru, b) 64 g tlenu, c) 84 g azotu, d) 2,8 g etenu, e) 54 g wody, f) 117 g soli kuchennej, g) 92 g etanolu? 14. Ile cząsteczek i ile atomów znajduje się w: a) 120 g tlenku magnezu, b) 54 g wody, c) 15g etanu, d) 34 g amoniaku, e) 8 g alkoholu metylowego, f) 6 g kwasu octowego. 15. Ile jest moli, atomów, gramów w próbce zawierającej 24,08 10 23 : a) cząsteczek tlenu, b) cząsteczek tlenku azotu(v), c) cząsteczek chlorku glinu, d) cząsteczek węglanu potasu? 16. Gdzie jest więcej atomów: a) w 10 g magnezu czy w 10 g żelaza, b) 1 g wapnia czy w 1 g miedzi, c) w 10 g wapnia czy w 6 g magnezu, d) w 8 g O 2 czy w 16 g O 3 (ozonu)? LF.2. Objetość molowa gazów. 17. Co to jest objętość molowa gazów? 18. Podaj treść prawa Avogadra. 19. Jaką objętość w warunkach normalnych zajmuje: a) 3 mole tlenu, b) 10 moli wodoru, c) 2,5 mola metanu, d) 0,5 mola chloru, e) ¼ mola amoniaku, f) ⅜ mola azotu? 20. Ile moli zawiera w warunkach normalnych: a) 44,8 dm³ wodoru, b) 11,2 dm³ azotu, c) 5,6 dm³ chloru, d) 224 cm³ tlenu, e) 2,8 dm³ pary wodnej, f) 500 cm³ etanu? 21. Oblicz masę odmierzonego w warunkach normalnych: a) 11,2 dm³ wodoru, b) 67,2 dm³ amoniaku, c) 5,6 dm³ tlenu, e) 1,4 dm³ metanu. 22. Jaką objętość zajmuje w warunkach normalnych: a) 4 g tlenu, b) 11 g CO 2, c) 1,7 g NH 3, d) 8 g wodoru, e) 7 g azotu? 23. Oblicz gęstość w warunkach normalnych: a) tlenu, b) azotu, c) wodoru, d) dwutlenku węgla. 24. Ile cząsteczek zawiera w warunkach normalnych: a) 33,6 dm³ pary wodnej, b) 5,6 dm³ azotu, c) 112 cm³ tlenu, d) 224 m³ metanu? 25. Gdzie jest więcej cząstecczek: a) w 11,2 dm³ czy 0,6 mola H 2, b) w 1,4 mola czy 33,6 dm³ CO 2, c) w 5,6 dm³ czy 6,8 g NH 3, d) w 3,2 g czy 2,24 dm³ O 2? LF.3. Obliczenia stechiometryczne. 26. Ile moli tlenku sodu powstanie z połączenia 0,2 mola sodu z tlenem? 27. Ile moli glinu połączy się z 6 molami chloru w reakcji spalania glinu w chlorze?

20 28. Ile moli amoniaku NH 3 przereaguje z 6 molami tlenu, jeżeli produktami są azot i para wodna? 29. Oblicz, ile moli tlenku glinu powstanie w reakcji 10,8 g glinu z tlenem. 30. Oblicz, ile gramów wody powstanie podczas reakcji 4 moli wodoru z tlenem. 31. Ile moli tlenu potrzeba do całkowitego spalenia 4 g metanu? 32. Oblicz, ile gramów siarczku żelaza(iii) powstanie w reakcji 11,2 g żelaza z siarką 33. Ile gramów wodoru wydzieli się podczas reakcji 2,3 g sodu z wodą? 34. Ile gramów wody otrzyma się podczas reakcji syntezy 20 g wodoru z tlenem? 35. Ile gramów magnezu weźmie udział w reakcji syntezy z 80 g tlenu? 36. Ile gramów cynku spowoduje wydzielenie 0,2 g wodoru w reakcji z kwasem solnym? 37. Ile gramów tlenu powstanie podczas rozkładu 21,7 g tlenku rtęci(ii)? 38. W wyniku redukcji tlenku ołowiu(ii) wodorem otrzymano 0,25 mola ołowiu. Ile gramów pary wodnej powstało w wyniku tej reakcji? 39. Ile moli wodorotlenku potasu potrzeba do całkowitego zobojętnienia 0,2 mola kwasu fosforowego(v)? 40. W wyniku reakcji zasady sodowej z siarczanem(vi) miedzi(ii) wytrąciło się 49 g wodorotlenku miedzi(ii). Ile gramów siarczanu(vi) miedzi(ii) zużyto w tej reakcji? 41. Oblicz, ile gramów siarczanu(vi) potasu otrzyma się podczas reakcji zobojętniania 19,6 g kwasu siarkowego(vi)? 42. Oblicz, ile gramów wodorotlenku sodu potrzeba do zobojętnienia 14.6 g kwasu solnego. 43. Ile gramów węgla potrzeba do zredukowania 72 g tlenku miedzi(i), jeśli produktami są miedź i tlenek węgla(iv)? 44. W naczyniu zmieszano 41,6 g chlorku baru ze stechiometryczną ilością kwasu siarkowego(vi). Oblicz masę wytrąconego osadu 45. Ile gramów glinu potrzeba do otrzymania 200 g siarczku glinu powstałego z bezpośredniej syntezy glinu i siarki. 46. Jaka masa jodu potrzebna jest do przereagowania z 0,6 g srebra, jeśli produktem reakcji jest jodek srebra(i)? 47. W piecu węglowym w ciągu doby spala się 40 kg węgla kamiennego, który zawiera około 3,2% siarki. Oblicz, ile gramów tlenku siarki(iv) wydziela się w ciągu doby z komina tego pieca? 48. Roślina asymiluje w słoneczny dzień około 5 g dwutlenku węgla na każdy m 2 swojego listowia. Oblicz, ile gramów węgla przyswaja dziennie słonecznik, którego listowie ma powierzchnię 2,2 m 2. 49. Oblicz, czy 0,2 mola wodorotlenku sodu wystarczy do całkowitego zobojętnienia 14 g kwasu siarkowego(vi). 50. Oblicz, czy 8 g tlenu wystarczy do całkowitego spalenia 2,5 g węgla, gdy produktem reakcji jest tlenek węgla(iv). 51. Zaszła reakcja tlenku magnezu z kwasem fosforowym(v). Czy 12 g tlenku magnezu wystarczy do otrzymania 26,2 g fosforanu(v) magnezu? 52. Poddano reakcji 7,3 g HCl i 11.1 g Ca(OH) 2. Ile gramów produktu powstało? Czy obydwa substraty (HCl i Ca(OH) 2 ) przereagowały całkowicie? 53. Ile dm 3 tlenku węgla(iv) (warunki normalne) powstanie podczas rozkładu 200 g CaCO 3? 54. Jaka objętość tlenu potrzebna jest do spalenia 4 dm 3 wodoru ( odmierzonego w warunkach normalnych)? 55. Reakcja przebiega wg równania: 2 KClO 3 2 KCl + 3 O 2. Jaką objętość tlenu w przeliczeniu na warunki normalne można otrzymać przez rozkład 4,9 g chloranu(v) potasu? 56. Ile gramów, ile moli i jaka objętość azotu (warunki normalne) przereaguje z 12 g magnezu, jeśli w reakcji powstanie azotek magnezu Mg 3 N 2? LF.4. Stężenie procentowe i stężenie molowe.! 17-min. pisemna kontrola wiedzy i umiejętności z tematów od LF.1. do LF.3.! 57. Obliczyć stężenie procentowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 35 g substancji w 165 g wody. 58. Obliczyć stężenie procentowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 6 kg soli kuchennej w 24 dm³ wody. 59. Obliczyć stężenie procentowe roztworu otrzymanego po rozpuszczeniu 44 g substancji w 200 cm³ alkoholu etylowego. Gęstość alkoholu wynosi 0,78 g/cm³. 60. Ile gramów Na 2 S znajduje się w 500 cm³ 8-procentowego roztworu o gęstości 1,09 g/cm³? 61. Ile cukru zawiera 0,8 dm³ 40-procentowego roztworu o gęstości 1,35 g/cm³.