Zmiany w poradnictwie, rozwój narzędzi diagnostycznych Warsztat doradcy zawodowego Włodzimierz Trzeciak Wiceprezes Zarządu Krajowego Narodowego Forum Doradztwa Kariery, Warszawa,10.IX.3013r. 1
Zmiana poradnictwa zawodowego w kierunku całożyciowego doradztwa kariery Doradztwo jako usługa na przestrzeni życia. Klient aktywnym podmiotem procesu doradczego. Rola doradcy bardziej dialogowa niż dyrektywna. Wszechstronność doradcy (zróżnicowanie klientów, europejskie ścieżki karier). Dbałość o jakość procesu doradczego. Dbałość o rozwój kompetencji i narzędzi doradcy. 2
Poradnictwo zawodowe Definicja; Poradnictwo zawodowe to proces, w którym doradca pomaga klientowi w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do środowiska pracy, aby umożliwić mu realistyczny wybór lub zmianę zawodu/zatrudnienia lub też osiągnięcie właściwego dostosowania zawodowego (Lamb,1998).
dla jednostki; Cele poradnictwa zawodowego (prof. J.B.Ertelt 2002) właściwe wybory edukacyjne i zawodowe (trafne decyzje), złagodzenie problemu startu zawodowego młodzieży (tranzycja), lepsza znajomość oferowanych możliwości kształcenia i zatrudnienia.
Cele poradnictwa cd. dla rządów i społeczeństw: racjonalne gospodarowanie kadrami, (zasobami ludzkimi, np. programy; Phare, Kapitał Ludzki, EFS), zmniejszenie dystansu pomiędzy podażą siły roboczej. a wymaganiami rynku pracy.
peryferyjna; Rola poradnictwa zawodowego (dotychczas) wybór zawodu raz na całe życie, zgodność właściwości jednostki z wymaganiami zawodu ( dopasowanie ), efekt procesu doradczego porada zawodowa. 6
Rola doradztwa kariery (obecnie) centralna; pomoc klientowi w konstruowaniu przebiegu kariery zawodowej (projekt życiowy), wielokrotność wyborów (przekwalifikowanie, nabywanie nowych kompetencji w celu zwiększania zdolności do zatrudnienia), wzrost odpowiedzialności za rozwój kariery w ciągu całego życia, efekt procesu doradczego Indywidualny Plan Działania (IPD) - dla uczniów Indywidualny Plan Kariery (IPK). 7
Model tradycyjny kariery zawodowej Kariera jest sekwencją pozycji w różnych organizacjach zajmowanych na przestrzeni życia aż do emerytury. Kariera jest ścieżką mobilności w ramach pojedynczej organizacji. Praca zgodna z uzyskanym wykształceniem. Ten model kariery charakterystyczny jest dla gospodarki industrialnej. (prof. A.Bańka). 8
Całożyciowe Doradztwo Kariery Definicja; Usługi i działania mające na celu udzielanie pomocy jednostkom, niezależnie od wieku i w każdym momencie ich życia, w dokonywaniu wyborów edukacyjnych, szkoleniowych i zawodowych oraz w kierowaniu swoim życiem zawodowym ( prof. R. Sultana, 2005).
Definicja kariery zawodowej Kariera zawodowa to obejmujący całe życie proces rozwoju postaw, wartości, umiejętności, zdolności, zainteresowań, cech osobowości i wiedzy odnoszący się do pracy zawodowej. (Super, cyt. za Herr, Cramer).
Planowanie kariery to: Ustalanie celów. Poszukiwanie rozwiązań. Wybór najodpowiedniejszej drogi pomiędzy różnymi rozwiązaniami w celu osiągnięcia sukcesu w nieodległym terminie. (Herr, Cramer).
Doktryna Unii Europejskiej Europa społeczeństwem wiedzy-lizbona 2000. Konieczność stworzenia możliwości kształcenia i szkolenia w ramach systemu uczenia się przez całe życie i zapewnienie umiejętności dla wszystkich. Nie ma kształcenia przez całe życie bez poradnictwa zawodowego (doradztwa karier). Rozwój poradnictwa staje się celem i środkiem UE, Wprowadzono pojęcie całożyciowego doradztwa kariery, obejmuje ono szeroki zakres działań, jak; informowanie, wspieranie, ocenianie kompetencji, mentorowanie, nauczanie podejmowania decyzji, kierowanie karierą.
Doktryna Unii Europejskiej Doradztwo karier ma być procesem ciągłym a jego funkcja to przygotowanie uczniów i dorosłych do realnej możliwości częstych zmian w karierze zawodowej, która może obejmować okresy bezrobocia lub zatrudnienia, także w szarej strefie gospodarki (UNESCO, MOP 2003).
Doktryna Unii Europejskiej Tak rozumiane doradztwo karier ma umożliwić obywatelom, niezależnie od wieku i fazy życia; określenie ich zdolności, kompetencji i zainteresowań w celu podjęcia właściwych decyzji edukacyjnych, szkoleniowych oraz zawodowych, pokierowanie indywidualnymi ścieżkami życia w edukacji, pracy oraz wszystkich innych obszarach życia, w których zdolności owe kształtują się i znajdują zastosowanie.
Model współczesny kariery zawodowej Kariera ujmowana jest subiektywnie i personalnie jako własność jednostki a nie cecha określonego zawodu lub organizacji. Kariera jest sekwencją powtarzanych cykli zatrudnienia, inwestycji w kapitał kariery i okresów przerw w pracy, które są postrzegane jako spójne, sensowne lub satysfakcjonujące. Ten model kariery charakterystyczny jest dla gospodarki wiedzy, której głównym zasobem jest informacja a cechą charakterystyczną globalizacja. ( prof. A.Bańka) 15
Cechy współczesnej kariery zawodowej Zmienność - brak stabilności; zatrudnianie do projektów, brak etatów, telepraca; Nieprzewidywalność zmiany na rynku pracy nie pozwalają przewidzieć, co będzie za rok za dwa lata; Nielinearność brak przechodzenia z niższego stanowiska na wyższe; Mobilność nie ma granic wszystko jest możliwe. (Santorski, Turniak)
Cechy współczesnej kariery zawodowej Powyższe cechy współczesnej kariery powodują, że jest ona elastyczna; Dostaniecie nie to, o co prosicie, ale to, co jest potrzebne oto motto współczesnej kariery. Kariera elastyczna wymaga szybkiego zdobywania informacji o możliwościach zatrudnienia. Ułatwia to posiadanie przez jednostkę sieci powiązań. (Santorski, Turniak)
Konsekwencje zmian Teoria rozwoju Donalda Supera zmieniła statyczną poradę w proces. Model związany ze zdobyciem zawodu został zastąpiony modelem rozwoju kariery na przestrzeni życia (prof.t. Nowacki). 18
Model Procesu Doradztwa Kariery 19
Proces doradczy Samodzielna Praca Klienta (Portfolio) 1. Diagnoza potencjału kariery klienta oraz jego potrzeb 1.a. Samopoznanie Świadomość kariery zawodowej 2. Możliwości rozwoju kariery - edukacja i rynek pracy 2.a. Informacja o edukacji i rynku pracy Świadomość mocnych i słabszych stron 3. Indywidualny Plan Działania 3.a. Stawianie celów i strategia ich osiągania Świadomość realności Indywidualnego Planu Kariery 20
Model pomocy doradczej Narzędzia dla młodzieży uczącej się: Portfolio Kariery zsynchronizowane z treściami sesji doradczych służące do: samopoznania, stymulowania młodzieży do samodzielnej pracy nad przygotowaniem się do powzięcia trafnej decyzji zawodowej - w sposób uporządkowany, zbierania doświadczeń. Bazy danych o świecie pracy (zawodach) i możliwościach edukacyjnych. 21
Oddziaływanie informacyjne Zbiory charakterystyk zawodów, filmy o zawodach, Zbiory informacji w Internecie ( konieczność aktualizacji baz danych), Konieczność oceniania przez ekspertów zbiorów informacji internetowej (ocena wiarygodności - USA, Niemcy), Praca doradców w sieci. Programy komputerowe np. Wybory (USA, Kanada), w Polsce Doradca 2000. Super markety informacyjne - Miasteczka Zawodów
Model pomocy doradczej Nowe narzędzia doradcy (NFDK): Miasteczko Zainteresowań Zawodowych Kwestionariusz Uzdolnień Przedsiębiorczych Skala Motywacji Osiągnięć Skala Wartości Związanych z Pracą Skala Poczucia Skuteczności Skala Proaktywności Kwestionariusz Predyspozycji Kwestionariusz Uzdolnień Społecznych 23
Model pomocy doradczej Uzgodnienie Indywidualnego Planu Kariery z uczniem, rodzicami i doradcą. Ocena przygotowania ucznia do wyboru kariery. Uczeń otrzymuje certyfikat potwierdzający przygotowanie się do wyboru kariery np. paszport zawodowy (Austria), paszport wyboru zawodowego (Niemcy). 24
Doradztwo nastawione na rozwiązania - metoda przyszłości J. Ertelt, W. Schulz: Podstawy doradztwa kariery. Warszawa: NFDK, 2009 25
Doradztwo nastawione na rozwiązania oferuje osobom dorosłym, w dość krótkim czasie: bezpośrednie wsparcie i szybką lokalizację problemu, identyfikację mocnych stron, jako atutów klienta, stymulowanie działań. Rola doradcy, jako animatora zmian. 26
Proces doradztwa nastawionego na rozwiązania Krok 1: Dążenie do tworzenia (jeśli to możliwe przez obydwie strony) dobrej atmosfery pracy, Krok 2: Wytyczenie jasnych celów, Krok 3: Ukierunkowanie klienta na możliwości rozwiązania problemu, Krok 4: Rozwijanie działania prowadzącego do rozwiązania problemu, Krok 5: Utrzymanie wytyczonego przez klienta celu: Jak pomóc klientowi w utrwaleniu przeprowadzonych zmian? 27
Diagnoza Kompetencji nowy obszar usług doradczych Definicja: Kompetencje to ustalone zbiory wiedzy, umiejętności, typowych zachowań, standardowych procedur, sposobów rozumowania, które można zastosować bez nowego uczenia się (Montmollin 1984). 28
Diagnoza Kompetencji Ważnym czynnikiem optymalizacji przebiegu kariery zawodowej osób dorosłych jest identyfikacja i uznawanie kompetencji uzyskiwanych poprzez doświadczenie w pracy (kształcenie nieformalne). Doświadczenie zawodowe jest zbiorem kompetencji zdobytych przez klienta w środowisku pracy. Podczas diagnozy kompetencji: analizuje się doświadczenie edukacyjne i zawodowe klienta lub stosuje narzędzie diagnozy: Repertorium Kompetencji (NFDK). 29
Dziękuję za uwagę 30