Dr hab. nż. prof. nzw. PL HENRYK G. SABINIAK Mgr nż. MAREK PIETRAS Katedra Technk Ogrzewczej Wentylacyjnej Poltechnk Łódzkej W ostatnch latach lczba nowo powstających modernzowanych obektów basenowych wcąż rośne. Coraz stotnejsze staje sę szeroko rozumane zagadnene technk basenowej. Pojęce to dotyczy ne tylko przygotowana (uzdatnena) wody basenowej, lecz równeż zapewnena odpowednch parametrów powetrza zarówno w aspekce komfortu, jak ochrony budynku przed nekorzystnym wpływem wlgoc. Dlatego usystematyzowane nformacj dotyczących klmatyzacj hal basenowych w aspekce usuwana powstających w tego rodzaju obektach zysków wlgoc z jednoczesnym zapewnenem komfortu ceplnego użytkownkom wydaje sę być koneczne. 1. Klasyfkacja obektów basenowych Obekty basenowe można sklasyfkować m.n ze względu na ch przeznaczene oraz okres eksploatacj. Z punktu wdzena zastosowana w nch klmatyzacj są to podzały najstotnejsze. Klasyfkacja obektów basenowych ze względu na przeznaczene: - baseny ośrodków sportowych, - baseny ośrodków rekreacyjnych, - baseny ośrodków rekreacyjno-sportowych, - baseny ośrodków uzdrowskowych, lecznczych rehabltacyjnych, - baseny przyszkolne, - baseny przydomowe. Przeznaczene obektu basenowego decyduje o jego welkośc oraz wyposażenu. W zależnośc od pełnonej funkcj wymagana jest odpowedna welkość neck basenowej. Występuje także zapotrzebowane na różnego rodzaju elementy dodatkowe, take jak: zjeżdżalne, bcze wodne, kaskady, tp. Te z kole, z uwag na dużą powerzchnę parowana, a co za tym dze lośc pary wodnej, jak samych cząstek wody wydzelanych do powetrza w hal basenu, wpływają na sposób klmatyzowana obektu. Kasa Szatna Przeberalna Natrysk? we Grupa pomeszczeń węzła santarnego ~ r Buro HALA Maszynowna kl matyzacj Gfupo Kerownk j BASENOWA Węzeł ceplny Uzdatnane wody Grupo pomeszczeń techncznych 1!t r L Mogozyn -~ WC personelu Natrysk Szatna Pom socjalne ; Grupo pomeszczeń socjalnych pracownków Rys. 1. Schemat funkcjonalny ośrodka basenowego Ne bez znaczena, jest równeż skład chemczny wody kąpelowej. W przypadku basenów lecznczych (uzdrowskowych) wody te są często slne zmneralzowane, co może wpływać na ntensywność procesów korozj ne tylko samych nstalacj klmatyzacyjnych, lecz równeż całego budynku. W zależnośc od okresu eksploatacj obektów basenowych można je rozróżnć jako; - pływalne kryte całoroczne, - pływalne otwarte letne, - pływalne półotwarte (mające rozsuwane lub umożlwające demontaż dachy). Okres eksploatacj obektu basenowego stotne wpływa na deę realzację koncepcj nstalacj klmatyzacyjnej. Sposób obróbk powetrza zależy od pory roku, jest odmenny dla lata zmy. Cechą wspólną jest koneczność utrzymana odpowednch parametrów temperaturowo-wlgotnoścowych w hal basenowej w cągu całego roku. 2. Schemat funkcjonalny obektu basenowego Welkość oraz charakter obektu basenowego w dużej merze wpływa na jego schemat funkcjonalny [1]. Schemat deowy ośrodka basenowego przedstawono na rysunku l. Przedstawony schemat pozwala wyodrębnć grupy pomeszczeń wchodzące w skład wększośc obektów basenowych ze względu na pełnoną przez nch funkcję. Zadanem klmatyzacj jest zapewnene właścwych parametrów powetrza z punktu wdzena santarnego technologcznego w całym obekce, z uwzględnenem wyodrębnonych grup pomeszczeń. 3. Specyfka klmatyzacj hal basenowych Z uwag na swoją specyfkę (duże zysk wlgoc) hala neck basenowej jest pomeszczenem, które w dzedzne klmatyzacj sprawa dużo problemów. Zastosowany system klmatyzacj pownen zapewnć parametry powetrza spełnające 28 CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2005
jednocześne warunk komfortu dla użytkownka oraz ochronę budowl przed wlgocą. Z tego względu klmatyzacja hal basenowej jest ne tylko klmatyzacją komfortu, lecz równeż klmatyzacją technologczną nastawoną na ochronę antykorozyjną. 4. Parametry powetrza w hal basenowej Obecne brak jest jednoltych przepsów określających wymagana dotyczące parametrów powetrza dla hal basenowych. Wększość z nch traktuje temat bardzo pobeżne. Rozporządzene mnstra nfrastruktury z 12 kwetna 2002 roku w sprawe warunków techncznych, jakm pownny odpowadać budynk ch usytuowane [2] określa jedyne mnmalną temperaturę oblczenową dla okresu zmowego dla pomeszczeń, w których przebywają ludze bez odzeży werzchnej, w tym dla hal basenowych. Podobne temat traktują polske normy PN-82/B-02402 [3] PN-78/B-03421 [4], dotyczące parametrów powetrza w pomeszczenach przeznaczonych do stałego przebywana ludz. Jedyne polska norma branżowa BN-90/9568-02 [5] określa podstawowe wymagana dotyczące basenów uzdrowskowych, lecznczych rehabltacyjnych. Baseny te, z uwag na swoją specyfkę, znaczne różną sę od basenów przeznaczena ogólnego. Stąd też ne bardzo można stosować zasadę analog mędzy basenam ogólnego przeznaczena uzdrowskowym. 4.1. Temperatura powetrza Temperaturę powetrza w hal basenowej ustala sę zwykle na podstawe temperatury wody w necce basenowej, która z kole zależy od przeznaczena basenu. Najczęścej przyjmuje sę zasadę, ż temperatura wody pownna być nższa nż temperatura powetrza o l do 4 C. Temperatura wody powetrza pownny być dostosowane do ntensywnośc wysłku fzycznego oraz weku osób kąpących sę. Osoby ntensywne trenujące odczuwają komfort ceplny przy nższych temperaturach. Z kole dzec, z uwag na szybsze wychładzane organzmu, wymagają wyższej temperatury na pływalnach. Zbyt nska temperatura powetrza powoduje nadmerne odparowane wody ze zwlżonej powerzchn cała. Zjawsko to łączy sę ze zwększonym odberanem cepła od organzmu przez parującą wodę. Im wększa występuje różnca temperatury mędzy powerzchną cała a powetrzem, tym wymana cepła jest ntensywnejsza. Opsane zjawsko wywołuje odczuce chłodu, które jest reakcją obronną człoweka na zaburzene równowag jego układu termoregulacj. Oprócz odczuca dyskomfortu zbyt nska temperatura powetrza utrzymywana w hal basenowej powoduje równeż nekorzystne zjawsko nadmernego parowana znad lustra wody. Przy zachowanu tej samej wlgotnośc względnej ę, parowane jest dużo ntensywnejsze w przypadku powetrza o nższej nż wyższej temperaturze. Utrzymywane zbyt nskej temperatury w hal basenowej jest nekorzystne z punktu wdzena energetycznego. Powoduje ne tylko zwększone nakłady energ w zakrese usuwana zwększonej lośc pary wodnej znajdującej sę w powetrzu, lecz równeż strat cepła wody basenowej powstających w wynku zntensyfkowanego procesu parowana. TABELA 1. Temperatura wody powetrza w hal basenowej wg różnych źródeł kwetna 2002 [2] PN-82/B-02402 [3] Recknagel - Sprenger: Ogrzewane klmatyzacja poradnk [7] VDI 2089 [6] Jones W. P.: Klmatyzacja [8] Jaskólsk M., McewczZ.: Wentylacja klmatyzacja hal krytych pływaln [9] B. Gazńsk: Klmatyzacja - poradnk [10] Neufert P.: Podręcznk projektowana arch tektonczna budowlanego [1] Kolaszewsk A.: Klmatyzacja hal basenowych^} Kappler H. P.: Baseny kąpelowe [12] Dobrowolsk S.: Klmatyzacja oraz regulacja automatyczna urządzeń klmatyzacyjnych na krytych basenach kąpelowych [13] Besler G.: Wentylacja krytych basenów kąpelowych [14] rehabltacyjny ecznczy do nauk pływana uzdrowskowe hydroterapeutyczne trenngowe dla małych dzec leczncze f«8 C - - 28-^34 3(U37 fr-(l*3) 24-28 26^30 28^32 23-32 30-34 27^-29 t f - (4 4) 26 26 + 27 26 + 28 22*24 32 24 + 28 mn 26 26 t,-3 fc C >24 >25 r, + (1+2) t, +(1*2) '» + (2 + 4) 28 30 28 30+31 r + (1+2) max 32 (, + (3 + 5) 28 26 + 28 Stąd też w przypadku hal basenowych ne zaleca sę stosowana nocnego obnżana temperatury powetrza, gdyż zamast oczekwanych korzyśc (oszczędnośc) przynos ono straty. Utrzymywane zbyt wysokej temperatury powetrza w hal basenowej ma równeż nekorzystne skutk. Przede wszystkm powoduje szybsze odczuce zmęczena przez osoby kąpące sę, co jest reakcją organzmu na neprawdłową pracę układu termoregulacj człoweka, wywołaną newystarczającą wymaną cepła z otoczenem. Poza tym, w okrese zmowym występują wększe straty cepła przez przegrody budowlane do otoczena. Z uwag na fakt, ż hale basenowe charakteryzują sę dużą powerzchną przegród budowlanych (w tym równeż szklanych, o wysokm współczynnku przenkana cepła) oraz dużym kubaturam, podnesene temperatury powetrza w pomeszczenu neck basenowej nawet o 1 C powoduje natychmastowe zwększene nakładów energetycznych na ogrzewane. Dlatego utrzymywane zbyt wysokej lub nskej temperatury powetrza w hal basenowej jest dzałanem neuzasadnonym ne tylko z punktu wdzena ekonom, lecz równeż komfortu. Z tego też względu temperaturę powetrza na pływalnach należy utrzymywać na pozome od l do 4 C wyższą nż temperatura wody w necce basenu. Z tabel l wynka, ż w przypadku basenów rekreacyjnych ogólnego przeznaczena zalecana temperatura powetrza w hal basenowej pownna być utrzymywana w grancach od 28 do 30 C. 4.2. Wlgotność powetrza Bardzo stotnym parametrem powetrza w hal jest jego wlgotność względna. Wymaganą wlgotność względną utrzymywaną w hal basenowej ustala sę na podstawe konecznośc stworzena warunków komfortu ceplnego osobom przebywającym na pływaln oraz ochrony konstrukcj budynku przed nekorzystnym wpływem wlgoc. CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2005 29
TABELA 2. Wlgotność względna powetrza w hal basenowej wg różnych źródeł BN-90/9568-02 [5] VD1 2089 [6] Źródło danych Recknagel Sprenger: Ogrzewane klmatyzacja poradnk [7] Jones W. P.: Klmatyzacja [8] Jaskólsk M., Mcewcz Z.: Wentylacja klmatyzacja hal krytych pływaln 19] Gazńsk B.: Klmatyzacja- poradnk [10] Kolaszewsk A.: Klmatyzacja hal basenowych [11] Nowakowsk E. : Wentylacja klmatyzacja hal basenowych [1 5] Neufert P.: Podręcznk projektowana archtektonczna - budowlanego [1] K app lerll P-g as -en y kąp ka tel o we L T121 J Dobrowolsk S.. Klmatyzacja oraz regulacja automatyczna urządzeń klmatyzacyjnych na krytych basenach kąpelowych [13] Besler G.: Wentylacja krytych basenów kąpelowych [14] #, % <65 40*64 lato: 60 + 70 zma: 50 + 60 50 H- 60 45*65 lato: 60 + 65 zma: 50 * 60 55*60 około 70 60 + 70 50*60 <70 60 <70 powetrze śweże nawewane do hal w cągu zmy ma wększą zdolność chłonęca wlgoc nż latem. Stąd też zma stwarza warunk łatwejszego utrzymana nższej wlgotnośc względnej powetrza. Latem, ze względu na nakłady energetyczne na osuszane powetrza, dopuszcza sę utrzymywane wyższych wartośc wlgotnośc. Zbyt wysoka wlgotność względna powetrza jest nekorzystna z punktu wdzena wymany cepła człoweka z otoczenem. W takej sytuacj wydzelany przez organzm pot odparowuje z powerzchn cała zbyt wolno, przez co oddawane cepła jest za mało efektywne. W konsekwencj po dłuższym przebywanu ludz w takch warunkach dochodz do przegrzana organzmu szybcej występują objawy zmęczena. Jednocześne należy zauważyć, że wraz ze wzrostem temperatury powetrza rośne udzał cepła oddawanego przez organzm w wynku parowana. Zjawsko take zachodz z uwag na zmnejszającą sę różncę temperatury powerzchn cała otoczena. Należy zauważyć, że przy temperaturze powetrza t p = 28 C osoby w skąpej odzeży (stroje kąpelowe) oddają w wynku odparowana 32% cepła wymenanego z otoczenem w procese termoregulacj organzmu (rys. 2) [9]. Proces termoregulacj u osób opuszczających neckę basenową jest zachwany z uwag na slne zwlżene powerzchn cała. Organzm człoweka praktyczne ne ma wpływu na lość oddawanego cepła do otoczena w wynku parowana. W takm Z tabel 2 wynka, że zaleca sę utrzymywane wlgotnośc względnej powetrza w hal basenowej w grancach od 50 do 65%. Najwększy problem polega na nedopuszczenu do zbyt dużej wlgotnośc powetrza, będącej konsekwencją olbrzymch zysków wlgoc na terene hal. Autorzy podający granczną wartość wlgotnośc względnej ę K 70%, raczej kerują sę względam ekonomcznym (nakładam energetycznym na osuszane powetrza wewnątrz hal), a ne parametrem komfortu dla użytkownka lub ochroną konstrukcj budowl przed nekorzystnym wpływem wlgoc. Można równeż zauważyć tendencję do różncowana maksymalnej wlgotnośc względnej utrzymywanej w hal basenowej w zależnośc od pory roku. W lteraturze [10] podano zakresy, w jakch utrzymuje sę zawartość wlgoc w powetrzu zewnętrznym dla różnych sezonów w naszej strefe klmatycznej. Porównując dane z tabel 3, z zawartoścą wlgoc, jaką należy utrzymywać wewnątrz hal basenowej (14 -=-16 g/kg, co odpowada parametrom powetrza o temperaturze t p = 28 -r- 30 C wlgotnośc względnej ę K 60% [10]), można stwerdzć, że Sezon Okres zmowy Okres przejścowy Okres letn *, g/kg 0,5*5 5 + 10 10*14 Rys. 2. Struktura udzałów poszczególnych mechanzmów oddawana cepła przez człoweka przy temperaturze t p = 28 C (dla osoby skąpo ubranej) przypadku wartość ta zależy główne od temperatury wlgotnośc powetrza stnejącej w hal basenowej. Dlatego w celu zapewnena warunków komfortu ceplnego użytkownkom hal basenowej, koneczne jest utrzymywane wlgotnośc względnej powetrza na odpowednm pozome. Im wyższa jest temperatura powetrza, tym mnejsza pownna być jego wlgotność względna. Dobrze obrazuje to przedstawona krzywa dusznośc, wg Lancaster-Castens-Ruge [9], określająca maksymalną wlgotność względną powetrza dla danej temperatury, przy której wymana cepła przez odparowane jest możlwa, a człowek ne odczuwa wrażena dusznośc (rys. 3). Z rysunku 3 wynka także, ż przy temperaturze powetrza w hal basenowej t p = 28 C, ne pownno sę utrzymywać wlgotnośc względnej wyższej nż 65%, a wartoścą zalecaną jest 60%. Duża wlgotność względna powetrza ma równeż nekorzystny wpływ na samą konstrukcję hal basenowej. Nawet newelke obnżene temperatury powetrza o dużej wlgotnośc względnej może spowodować przekroczene temperatury punktu rosy wykraplane sę pary wodnej. Zjawsko to jest szczególne wdoczne w przypadku kontaktu powetrza z powerzchnam o nższej temperaturze (zewnętrzne przegrody budynku, mostk termczne), na których następuje kondensacja pary wodnej. W konsekwencj, stwarzają sę dogodne warunk 38,0 1 ^320 J24.0 l 22 ' 0 20,0-18.0 12,0 \ V \\ ] l < \ ts s \! 10.0 30 40 50 60 70 80 90 Wlgotność względna [%] \, Sa_ ~\ \^ -~~~ ^ Strefa dusznośc -, \, -, ±s, ~^- ^ ^ j Krzywa dusznośc ogólna Krzywa dusznośc dla pływaln j Rys. 3. Krzywa dusznośc wg Lancaster-Castens-Ruge [9] 100 30 CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1 /2005
do korozj elementów konstrukcyjnych hal oraz rozwoju grzybów pleśn. Dobrze to obrazuje rys. 4. Wraz ze spadkem wlgotnośc względnej powetrza (przy zachowanu tej samej temperatury powetrza) maleje równeż temperatura punktu rosy. Rośne tym samym różnca temperatury mędzy temperaturą powetrza, a temperaturą punktu rosy. Można równeż stwerdzć (rys. 4), że w celu unknęca wykraplana sę pary wodnej, zolacyjność przegród budowlanych należy doberać tak, by temperatura ch wewnętrznych powerzchn była wyższa od temperatury punktu rosy powetrza w hal basenowej. Projektując halę należy bezwzględne unkać powstawana zjawska mostków termcznych". Przyjmując nższą wlgotność względną, zwększamy jednocześne różncę temperatury powetrza powerzchn przegród, jaka mus wystąpć, aby doszło do wykroplena pary wodnej, stwarzając tym samym warunk bezpecznejsze z punktu wdzena konstrukcyjno-budowlanego. Podobne jak zbyt wysoka, równeż zbyt nska wlgotność względna powetrza utrzymywana na terene hal basenowej jest nekorzystna. Przede wszystkm zachwane zostają warunk komfortu ceplnego. W tym przypadku występuje zjawsko nadmernego parowana ze zwlżonej powerzchn cała, przez co dochodz do zbyt ntensywnej wymany cepła z otoczenem. Konsekwencją jest odczuce neprzyjemnego chłodu. W warunkach zwlżonej powerzchn cała, organzm ne ma możlwośc regulacj lośc oddawanego cepła przez ntensywność wydzelana potu. W celu zapewnena odpowednch warunków w hal basenowej zaleca sę utrzymywane wlgotnośc względnej powetrza ne nższej nż 45%. o c Rys. 4. Temperatura punktu rosy Jednocześne utrzymywane zbyt nskej wlgotnośc względnej powetrza w hal basenowej jest neuzasadnone z punktu wdzena ekonomcznego. Przyczyna sę to do podnesena nakładów energetycznych na osuszane powetrza. Należy przy tym zauważyć, ż przy zbyt nskej wlgotnośc względnej powetrza w hal basenu występuje zntensyfkowany proces parowana znad neck wodnej. Powoduje on ne tylko dodatkowe zysk wlgoc, ale także straty cepła wody basenowej. Obszar prgydtowe termoreaulgc ą órny próg reokc no cepło Dolny próg reohc no c'epto 10 20 30 40 Powerzchna cota, na która oddzałuje bodzec [cm! ] Rys. 5. Prog reakcj organzmu na zmany temperatury [16] na fakt, ż udzał ne okrytej powerzchn cała u osób przebywających na pływaln jest bardzo duży, a ta charakteryzuje sę najwększą wrażlwoścą na ruch powetrza, z którym zwązane są chwlowe zmany temperatury. Na rysunku 5 przedstawono prog reakcj organzmu człoweka na zmany temperatury w funkcj powerzchn cała, na którą dzała bodzec [16]. Z dośwadczena wemy, a z wykresu wynka, że m wększy jest udzał powerzchn cała poddanej dzałanu bodźców termcznych (odkrytej powerzchn cała), tym nnejsze zmany temperatury wywołują odczuce cepła lub neprzyjemnego chłodu. Utrzymywana duża prędkość powetrza w strefe przebywana ludz może powodować u osób korzystających z pływaln wrażene przecągu (dodatkowo potęgowane zwlżoną powerzchną cała). W takej sytuacj przekroczony zostaje górny próg reakcj na zmno (układ termoregulacj człoweka przestaje dzałać w sposób prawdłowy). Trudne jest jednoznaczne określene prędkośc, powyżej której następuje take zjawsko. Na podstawe danych zestawonych w tab. 4, można przyjąć za bezpeczną (ne dającą odczuca dyskomfortu) prędkość ruchu powetrza w strefe przebywana ludz wynoszącą < 0,15 m/s. Duża prędkość powetrza utrzymywana nad necką basenową może powodować zaburzena w warstwe grancznej, tworzącej sę tuż nad powerzchną lustra wody, wpływając tym samym na ntensyfkację procesu parowana. Zjawsko to nabera szczególnego znaczena w okresach przerw w użytkowanu basenu. Jednocześne zbyt nska prędkość powetrza jest równeż nekorzystna. Powoduje neprawdłową wymanę powetrza w hal basenu, czego konsekwencją jest nedotrzymane wymaganych parametrów powetrza. Przy bezruchu powetrza, układ termoregulacj człoweka równeż ne pracuje w sposób właścwy. Następuje powolne, nekontrolowane wychładzane organzmu. Przy zbyt małej prędkośc powetrza drobne zmany w warunkach wymany cepła organzmu z otoczenem ne wywołują przekroczena dolnego progu reakcj na zmno lub cepło (rys. 5) zwązanego TABELA 4. Prędkość powetrza w strefe przebywana ludz wg różnych źródeł 4.3. Prędkość ruchu powetrza Kolejnym parametrem wpływającym na odczuce komfortu ceplnego jest prędkość ruchu powetrza w strefe przebywana ludz. Ruch powetrza ma zapewnć prawdłową wymanę powetrza w hal basenowej. W przypadku hal basenowych, prędkość ruchu powetrza w strefe przebywana ludz ma dodatkowe znaczene z uwag Źródło danych BN-90/9568-02 [5] Jones W. P.: Klmatyzacja [81 Jaskósk M., Mcewcz Z.: Wentylacja klmatyzacja hal krytych pływaln [9] Gazńsk B.: Klmatyzacja poradnk [10] Kolaszewsk A.: Klmatyzacja hal basenowych [11] Ferencowcz J.: Wentylacja klmatyzacja [16] Neufert P.: Podręcznk projektowana archtektonczno - budowlanego [1] Kapper H. P.: Baseny kąpelowe [12] Besler G.: Wentylacja krytych basenów kąpelowych [14] V, ms 0,05 * 0,2 0,15 0,1+0,15 0,1 + 0,15 <0,2 <0,2 0,15 + 0,3 <0,25 0,15 + 0,3 <0,2 CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2005 31
z tym uruchomena obronnego dzałana układu termoregulacj człoweka. Opsane zjawsko [16] zachodz przy prędkośc powetrza w strefe przebywana ludz mnejszej nż 0,02 m/s. 4.4. Temperatura promenowana Na panujące w hal basenowej warunk komfortu ceplnego wpływ ma równeż temperatura promenowana przegród budowlanych. Intensywność wymany cepła organzmu człoweka z otoczenem w wynku promenowana zależy od różncy temperatury powerzchn cała otaczających przegród. Przy temperaturze powetrza t p = 28 C osoby w skąpej odzeży (stroje kąpelowe) oddają w wynku promenowana aż 42% cepła wymenanego z otoczenem (rys. 2) [9]. Z kole według lteratury [12] temperatura wewnętrznych powerzchn ścan suftu ne pownna być nższa nż temperatura powetrza o węcej nż 10 C, a zaleca sę, by różnca ta wynosła 3 do 5 C. Zbyt nska temperatura przegród budowlanych (będąca w zme następstwem zlej zolacyjnośc ceplnej budynku) powoduje wzmożone promenowane cepła z organzmu człoweka. W takej sytuacj układ termoregulacj przestaje dzałać właścwe, czego skutkem jest wrażene pozornego ruchu powetrza. Rozwązanem doraźnym (dla obektów już stnejących) kompensacj wpływu zbyt nskej temperatury przegród budowlanych, może być podnesene temperatury powetrza w hal basenowej. Dzałane take wpływa na podnesene temperatury otaczających przegród, przez co zmnejsza sę równeż ntensywność wymany cepła człoweka z otoczenem na skutek promenowana. Rozwązane to powoduje jednak podnesene nakładów energetycznych na ogrzewane hal pływaln, stąd też docelowo należy przeprowadzć termorenowację obektu. Z kole przy zbyt wysokej temperaturze przegród budowlanych (latem w obektach o dużym stopnu przeszklena) przyjęta temperatura powetrza może okazać sę za wysoka. Ilość oddawanego cepła przez organzm człoweka wskutek promenowana jest zbyt mała. Parametry komfortu ceplnego w hal basenowej w takej sytuacj też ne zostają dotrzymane. 4.5. Śweżość powetrza Dostarczene do hal basenowej odpowednej lośc powetrza śweżego jest nezbędne ze względów santarno-hgencznych. Wpływa to na komfort użytkowana pomeszczena. Wymana powetrza w hal basenowej ma na celu: - dostarczane nezbędnej w procese oddychana ludz lośc tlenu, - usuwane powstającego w procese oddychana dwutlenku węgla, - usuwane zapachów, których źródłem jest cało człoweka, - usuwane wydzelanych z wody basenowej zwązków chemcznych. TABELA 5. Powerzchne basenu przypadające na osobę kąpącą sę [17] Sposób użytkowana basenu Rekreacja Trenng szkolne nauka pływana Trenng sportowe Trenng sportu wyczynowego Powerzchna m 2 /osoba 3^3,5 5^-6 8-10 25 Ilość tlenu zużywanego w procese oddychana zależy od aktywnośc organzmu. W trakce ntensywnego wysłku zapotrzebowane na tlen wynos do 0,07 l/s, co odpowada ok. 4,5 m 3 /h śweżego powetrza wdychanego do płuc [8]. Taka lość śweżego powetrza jest jednak newystarczająca z punktu wdzena stężena dwutlenku węgla, wydzelanego w procese oddychana. Zbyt duże stężene tej substancj w powetrzu powoduje wrażene zaduchu. Wymaganą mnmalną lość powetrza śweżego dostarczanego do hal basenowej, ze względów santarno hgencznych, można ustalć na podstawe lczby osób jednocześne przebywających na terene obektu. Należy przyjmować strumeń powetrza śweżego równy 20 m 3 /h na osobę [7], [8], [9], [10]. Odpowada to wskaźnkow 10 m 3 /h powetrza śweżego na l m 2 powerzchn basenu ogólnego przeznaczena. Lteratura [17] podaje wskaźnk powerzchn lustra wody przypadającej na jedną osobę pływającą (tab. 5). Lczba osób jednocześne przebywających w hal basenowej zależy od sposobu użytkowana obektu. Wymagana lość powetrza śweżego dostarczanego do hal basenowych o podobnej welkośc, ale o odmennym przeznaczenu, może być zatem bardzo różna. Doprowadzone do wnętrza hal basenowej śweże powetrze ma równeż na celu rozceńczene stężeń zwązków chemcznych wydzelanych z wody basenowej, takch jak chlor lub ozon. Zaneczyszczena te dzałają drażnąco na oczy błony śluzowe. Mogą być przyczyną przykrych doleglwośc zdrowotnych, takch jak zapalene spojówek, przesuszene błon śluzowych. Wartośc dopuszczalnych stężeń substancj szkodlwych dla zdrowa znajdujących sę w powetrzu reguluje Rozporządzene mnstra pracy poltyk społecznej z 29 lstopada 2002 roku [18]. Dla chloru wartość NDS wynos 1,5 mg/m 3, natomast ozonu 0,15 mg/m 3. W przypadku basenów uzdrowskowych (lecznczych) zagrożene ze strony przekroczena dopuszczalnych stężeń substancj szkodlwych dla zdrowa w powetrzu jest najwększe. Wody basenowe tych obektów charakteryzują sę dużym loścam rozpuszczonych gazów. Rodzaje oraz lośc substancj wydzelanych do powetrza zależą od składu chemcznego wód basenowych. Najczęścej stosuje sę wody zawerające duże lośc dwutlenku węgla, sarkowodoru, radonu. Substancje te ne są obojętne dla zdrowa człoweka (zwłaszcza slne toksyczny sarkowodór promenotwórczy radon). Przyjęce, w tego typu obektach, wymaganej lośc powetrza śweżego równej 20 m 3 /h na osobę, może okazać sę newystarczające z punktu wdzena usuwana substancj szkodlwych z powetrza. W takm przypadku wymaganą lość powetrza śweżego należy ustalć na podstawe lośc wydzelanych zaneczyszczeń dopuszczalnego stężena substancj szkodlwych w powetrzu V = k- m 3 /h gdze: Z - lość wydzelanego zaneczyszczena w pomeszczenu, mg/m 3, c do P ~ dopuszczalne stężene zaneczyszczena w powetrzu, mg/m 3, c zew ~ stężene zaneczyszczena w powetrzu nawewanym, k mg/m 3, - współczynnk korekcyjny. Szkodlwe zaneczyszczena zwykle ne występują w powetrzu nawewanym. Stąd też na ogół przyjmuje sę wartość stężena c zew = 0. 32 CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2005
Dla zaneczyszczeń szkodlwych dla zdrowa, przy stosunkowo ch równomernym wydzelanu do powetrza w czase zaleca sę przyjmować współczynnk korekcyjny k = 1,2-=-1,3 [19]. LITERATURA [1] Neufert P.: Podręcznk projektowana archtektonczno-budowlanego. Arkady, Warszawa 1995 [2] Rozporządzene mnstra nfrastruktury z 15 czerwca 2002 roku w sprawe warunków techncznych jakm pownny odpowadać budynk ch usytuowane z późnejszym zmanam, Dz. U. nr 75 póz. 690 [3] PN-82/B-02402 Ogrzewnctwo. Temperatury ogrzewanych pomeszczeń w budynkach [4] PN-78/B-03421 Wentylacja klmatyzacja. Parametry oblczenowe powetrza wewnętrznego w pomeszczenach do stałego przebywana ludz [5] BN-90/9568-02 Uzdrowskowe baseny leczncze rehabltacyjne [6] VDI 2089 Wannę-, Raumlufttechnk, Wasserter- und -entsorgung n Halleund Frebddern - Hallenbader [7] Recknagel- Sprenger: Ogrzewane klmatyzacja poradnk. EWFE, Gdańsk 1994 [8] J o n e s W. P.: Klmatyzacja. Arkady, Warszawa 2001 [9] J a s k ó l s k M., M c e w c z Z.: Wentylacja klmatyzacja hal krytych pływaln. IPPU Masta 2000 [10] G a z ń s k B.: Klmatyzacja - poradnk. System Serws, Poznań 2001 [11] Ko as ze w sk A.: Klmatyzacja hal basenowych. II Sympozjum Naukowo-Technczne, Instalacje Basenowe, Ustroń 2001 [12] K a p p l e r H. P.: Baseny kąpelowe. Arkady, Warszawa 1977 [13] Dobrowolsk S.: Klmatyzacja oraz regulacja automatyczna urządzeń klmatyzacyjnych na krytych basenach kąpelowych. COW 8/1973 [14] B e s l e r G.: Wentylacja krytych basenów kąpelowych. COW 5/1972 [15] N o w a k o w s k E.: Wentylacja klmatyzacja hal basenowych. Chłodnctwo Klmatyzacja 9/2003 [16] F e r e n c o w c z J.: Wentylacja klmatyzacja. Arkady, Warszawa 1962 [17] N a p ó r k o w s k a A.: Parametry mkroklmatu krytych basenów kąpelowych. COW 5/2002 [18] Rozporządzene mnstra pracy poltyk społecznej z 29 lstopada 2002 roku w sprawe najwyższych dopuszczalnych stężeń natężeń czynnków szkodlwych dla zdrowa w środowsku pracy, Dz. U. nr 217, póz. 1833 [19] M a l c k M.: Wentylacja klmatyzacja. PWN, Warszawa 1980 Panteon Polskej Ekolog W dnu 17 lstopada 2004 r. w Poznanu podczas Mędzynarodowych Targów Ekologcznych POLEKO 2004 został wręczony Prezesow OPEC Gdyna - Panteon Polskej Ekolog. Nagroda ta została ustanowona w celu: - uhonorowana polskch przedsęborstw, które opracowały wdrożyły system zarządzana środowskowego, - stworzena lobbngu polskch przedsęborstw organzacj gospodarczych w dzałanach na rzecz środowska naturalnego. Przyznany Panteon śwadczy o wysokej ocene podjętych w gdyńskm OPEC dzałań prośrodowskowych, wynkających z wdrożonego Zntegrowanego Systemu Zarządzana opartego m.n. na normach ISO 14001; 1996. Panteon Polskej Ekolog potwerdza, że OPEC Gdyna: - realzuje postanowena poltyk środowskowej zapewnające doskonalene systemu zarządzana oraz umożlwające utrzymane doskonalene efektów dzałalnośc środowskowej, - ustanowł utrzymuje procedury dentyfkacj aspektów środowskowych zwązanych ze śwadczonym usługam, - uwzględna wymagana prawne, znaczące aspekty środowskowe, opcje technologczne a także godz nteres frmy z punktem wdzena Klenta. Nagrody dla OPEC w Gdyn Pomorske Nagrody Jakośc W dnu 26 lstopada 2004 r.w sedzbe Naczelnej Organzacj Techncznej w Gdańsku zostały wręczone Pomorske Nagrody Jakośc. Ponad 220 przedsęborstw jednostek gospodarczych z terenu Pomorza zgłosło swój udzał w VIII edycj konkursu, w którym ocenano zaangażowane przedsęborstw w: - wdrażanu projakoścowych systemów zarządzana, - zapewnanu satysfakcj klentów, - podnoszenu jakośc śwadczonych usług. Organzatorem konkursu była Pomorska Rada Federacj Stowarzyszeń Naukowo-Techncznych Naczelnej Organzacj Techncznej oraz Pomorska Izba Przemysłowo-Handlowa. Uczestncy konkursu zostal podzelen na trzy grupy: przedsęborstwa małe, średne duże. W kategor dużych przedsęborstw Pomorską Nagrodę Jakośc zdobył OPEC Gdyna razem z Grupą Lotos SA. Uzyskane certyfkaty potwerdzone nagrodam są gwarantem dla Odborców najwyższego pozomu śwadczonych usług, tj. ukerunkowana na potrzeby Odborców kompetentnej obsług Klenta, fachowego nadzoru nad całoścą urządzeń cepłownczych oraz gotowośc do usunęca każdej usterk zgłoszonej przez Klenta. Certyfkaty nagrody są efektem wytężonej pracy całej załog przedsęborstwa, a na szczególne uznane zasługuje zespół w składze p. Leszek Szafrańsk p. Agneszka Dolata, który we wzorowy sposób przygotował przedsęborstwo do surowych, ale obektywnych audtów zewnętrznych oraz kontrol zespołów kon- Jan Koztowsk (od prawej) - Marszałek Pomorsk, wręcza p. Aleksandrow Wellengerow - Prezesow Zarządu OPEC Gdyna główną Pomorską Nagrodę Jakośc kursowych. Należy przypomneć równeż, że problematykę projakoścową wprowadzł do przedsęborstwa będący już na emeryturze p. Maran Prawdzk. Po ostatnch zewnętrznych ocenach frmy można tylko powtórzyć za znaną psarką z Wybrzeża: tak trzyma ć". Redakcja czasopsma Cepłownctwo Ogrzewnctwo Wentylacja" serdeczne gratuluje OPEC w Gdyn CIEPŁOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 1/2005 33