Konsolidacja finansów publicznych a kryzys strefy euro Jerzy Osiatyński 2
Kryzys euro i lekcje dla Polski Czy załamanie się obszaru euro nie osłabi samej Unii Europejskiej lub w ogóle jej nie przekreśli? Obrona systemu euro i jego konsolidacja obroną podstawowych wartości UE Co powinniśmy zrobić jeszcze przed przystąpieniem do strefy euro, aby po przystąpieniu trwale zachować i umacniać naszą pozycję konkurencyjną? Warunek odrabiania dystansu gospodarczego Uniknięcie w kilka lat po wprowadzeniu euro sytuacji krajów, które obecnie warunkom uczestnictwa w tym obszarze nie są w stanie sprostać 3
Zdolność do sprostania presji konkurencji i siłom rynkowym w UE Miernikiem pozycji konkurencyjnej i jej zmian są relacje kosztów zmiennych (w uproszczeniu kosztów płac) na jednostkę produkcji dóbr i usług będących przedmiotem handlu międzynarodowego. Kiedy jednostkowe koszty pracy firm krajowych trwale rosną w stosunku do zagranicy, przedsiębiorstwa krajowe będą tracić rynki zbytu, a kraj będzie akumulować deficyty w bilansie obrotów z zagranicą. Miernikiem zdolność zachowania równowagi na c/a bez uciekania się do deprecjacji celem zyskania czasu na reformy strukturalne. 4
Czy źródłem kryzysu euro jest luźna polityka fiskalna a lekarstwem fiskalne zacieśnienie, czy polityka neo-merkantylizmu a wyjściem jednakowy stosunek do celu inflacyjnego EBC? Polityka fiskalna: casus Grecji, ale i Hiszpanii (nadwyżki budżetowe) czy Irlandii (godny naśladowania wzór) Wzrost jednostkowych koszty pracy w Grecji 2010/ 2000 o 30 procent, podczas gdy w Niemczech tylko o 5,5 procent. Ten sam koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych wyprodukowany w Grecji kosztował po 10 latach o 25 procent więcej niż wyprodukowany w Niemczech. Podobne pogorszenie pozycji konkurencyjnej Hiszpanii, Portugalii czy Włoch. We Francji gdzie wzrost płac ściśle podążał za celem inflacyjnym EBC 2 procent rocznie) pogorszenie pozycji konkurencyjnej do Niemiec o 13 procent. Te pogłębiające się różnice w kosztach i cenach prowadziły do narastania deficytów w bilansach płatniczych Grecji, Hiszpanii, Portugalii i Włoch oraz nadwyżek Niemiec, Austrii czy Holandii, które prowadziły politykę mrożenia płac realnych.
Skutki restrykcyjnej polityki fiskalnej a korzyści wspólnej polityki podziału Restrykcyjna polityka fiskalna wiąże się z wysokimi kosztami, bowiem stopy bezrobocia potrzebne do wymuszenia odpowiednio niskiego wzrostu płac w relacji cen mogą prowadzić do trwałego ekonomicznego i społecznego wykluczenia znacznego odsetka gospodarstw domowych oraz przekreślać możliwości spełnienia wymogów polityki społecznej spójności UE. Dla zachowania zdolności do trwałego sprostania presji konkurencji korzystniejsza jest wspólna polityka podziału i jej instytucjonalne rozwiązania, takie jak komisje trójstronne i inne formy negocjacji płacowych, ale też zmiany w strukturze podziału PKB. Oczekiwanie na ożywienie dzięki zaciskaniu (contractionary expansion) nawet przy sukcesie politycznej i fiskalnej integracji UE, stworzeniu Unii Bankowej i podobnych kroków nie wyprowadzi strefy euro z kryzysu. Zamiast ożywienia czeka nas wtedy wieloletnia stagnacja lub tylko cherlawy wzrost.
Niektóre wyzwania Przejęcie funkcji pożyczkodawcy ostatniej szansy przez EBC w stosunku do zobowiązań nie tylko jednostek sektora bankowego, ale także zobowiązań państwa (co najmniej związanych z ratowaniem banków). Zbudowanie kompletnego europejskiego systemu bankowego (w zakresie nadzoru aby nie był słabszy niż polski nadzór obecnie zakresie nadzoru i w jego narzędziach ); system gwarantowania depozytów (czy mamy naszym systemem gwarancji objąć także przeszłe zobowiązania wszystkich banków w Europie, czy tylko zobowiązania powstałe od czasu zawiązania Unii Bankowej; system uporządkowanej likwidacji banków itd. Stworzenie unii fiskalnej Jak się przechodzi od budżetu rzędu 1% PKB UE do budżetu rzędu co najmniej 10-15% PKB (czas, instytucje, regulacje prawne)? Jak to się będzie godzić z już obecnym deficytem demokracji, a tym bardziej z lokalnym samorządem? To są zadania o horyzoncie być może nie kilku lat, ale co najmniej pokolenia. 7
Dziękuję za uwagę! Jerzy Osiatyński