Transformacja systemowa polskiej gospodarki

Transkrypt

1 Transformacja systemowa polskiej gospodarki Wykład 12 WNE UW Jerzy Wilkin

2 Główne cele transformacji Przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej Przejście od autorytarnego socjalizmu państwowego do demokracji parlamentarnej Makroekonomiczna stabilizacja gospodarki

3 Systemowe cechy socjalizmu państwowego (typu radzieckiego) Planowanie centralne, jako podstawa mechanizmu regulacji gospodarki Własność kolektywna (państwowa i spółdzielcza), jako dominująca forma własności Brak rozdzielenia trzech rodzajów władzy (ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej) Zasada kierowniczej roli partii Zasada nomenklatury

4 Dylematy transformacji Najpierw stabilizacja gospodarki a następnie demokratyzacja systemu politycznego, czy odwrotnie? Najpierw reformy systemowe, a następnie stabilizacja makroekonomiczna, czy odwrotnie? Reformy wdrażane szokowo (uderzeniowo) czy stopniowo (gradualistycznie)?

5 Cele stabilizacji makroekonomicznej Ograniczenie inflacji Wprowadzenie wymienialności złotówki Zahamowanie spadku PKB i zapoczątkowanie jego wzrostu Zmniejszenie zadłużenia zagranicznego Ograniczenie bezrobocia Ograniczenie deficytu budżetowego

6 Stadia transformacji gospodarczej w Polsce 1. Stadium anarchizacji życia gospodarczego (lata 80 do pocz r.) - pojawienie się pustki regulacyjnej - rozwój czarnego rynku - inflacja (zarówno utajona, jak i cenowa ) - recesja w gospodarce - zapoczątkowanie liberalizacji cen (uwolnienie cen żywności przez rząd M. Rakowskiego)

7 Stadia...(2) 2. Stadium stabilizacji makroekonomicznej i tworzenia instytucji rynkowych: - realizacja tzw. Planu Balcerowicza w latach Stadium kapitalizmu niedojrzałego (nieskonsolidowanego): od 1992 do 2004 r. 4. Stadium kapitalizmu dojrzałego: Polska po wstąpieniu do Unii Europejskiej

8 Ważniejsze dane o rozwoju kraju (1990=100) PKB (ceny stałe) Tempo wzrostu PKB % Eksport Stopa bezrobocia % Stopa inflacji % Absolwenci szkół wyższych, w tys

9 odsetek osób żyjących w ubóstwie Odsetek osób żyjących w Polsce w ubóstwie w latach , ,3 15,8 16,5 17, ,4 20,4 20,3 18,

10 Wskaźnik Giniego w krajach UE-27 w 2006 roku. Łotw a Portugalia Litw a Grecja Rumunia Polska Węgry Estonia Wielka Brytania Włochy Irlandia Hiszpania Cypr Słow acja Malta Luksemburg Belgia Francja Niemcy Finlandia Holandia Austria Czechy Szw ecja Słow enia Dania Bułgaria

11 A. Aslund: Wyniki transformacji Grupa 21 krajów postsowieckich 18 krajów to gospodarki rynkowe 3 kraje etatystycznoautorytarne Białoruś Turkmenistan Uzbekistan

12 Pięć modeli transformacji wg. A. Aslunda, 2005 r. Gospodarka rynkowa Sektor pryw. (% PKB) Republiki bałtyckie Europa Środkowa Europa Płd.-Wsch. WNP-9 WNP-3 Tak Tak Tak Tak Nie Demokracja Wolna Wolna Wolna Cz. wolna Brak woln. Korupcja Inflacja St. bezrob. % b.d. St. wzr. PKB Wyd. publ. % PKB, Czł. w UE Tak Tak Wkrótce Nie Nie

13 Transformacja w krajach postkomunistycznych

14 Efekty transformacji w Polsce Sukcesy: - wyhamowanie inflacji i jej skuteczna kontrola - krótki okres tzw. recesji transformacyjnej - stosunkowo szybkie tempo wzrostu PKB od 1992 r. do chwili obecnej - mocna pozycja polskiej złotówki - napływ kapitału zagranicznego - znaczna redukcja zadłużenia zagranicznego - stosunkowo dobre przygotowanie się do członkostwa w UE - Uniknięcie recesji w kryzysie

15 Efekty transformacji (2) Problemy i niepowodzenia: - bardzo wysokie bezrobocie - wzrost zróżnicowań społecznych i powiększanie się obszaru biedy - wolna przebudowa i modernizacja polskiego rolnictwa - wysoki deficyt finansów publicznych - stosunkowo niska Jakość rządzenia - słabe społeczeństwo obywatelskie - brak wstąpienia do strefy euro

16 Pytania do wykładu Porównaj główne cechy systemu gospodarki planowej i gospodarki rynkowej 2. Na czym polegała tzw. makroekonomiczna stabilizacja polskiej gospodarki po 1989 r.? 3. Wyodrębnij i scharakteryzuj główne stadia transformacji post-socjalistycznej w Polsce 4. Jakie są najważniejsze sukcesy i niepowodzenia polskiej transformacji?

17 Główne kategorie do wykładu 12 Transformacja systemowa Modele transformacji System gospodarki planowej Stabilizacja makroekonomiczna Stadia transformacji Reformy instytucjonalne Prywatyzacja i jej formy Efekty transformacji i ich mierniki

18 Literatura do wykładu 12 Bednarski, Wilkin Podręcznik, r. 19 J. Wilkin: Jaki kapitalizm, jaka Polska?, PWN 1995, r. 1,3 i 4