Nazwa modułu: Wstęp do socjologii Rok akademicki: 2016/2017 Kod: HSO-1-101-s Punkty ECTS: 6 Wydział: Humanistyczny Kierunek: Socjologia Specjalność: - Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: - Język wykładowy: Polski Profil kształcenia: Ogólnoakademicki (A) Semestr: 1 Strona www: Osoba odpowiedzialna: dr hab. Grotowska Stella (stella.grotowska@gmail.com) Osoby prowadzące: dr Tyrała Radosław (rtyrala@agh.edu.pl) dr hab. Grotowska Stella (stella.grotowska@gmail.com) Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Powiązania z EKK Sposób weryfikacji efektów kształcenia (forma zaliczeń) Wiedza M_W001 Ma znajomość podstawowych pojęć i terminów socjologicznych. Wie jakie subdyscypliny tworzą tą dziedzinę nauki i rozumie jej związki i zależności z innymi naukami społecznymi i humanistycznymi. SO1A_W01, SO1A_W02, SO1A_W08, SO1A_W11 Egzamin, Kolokwium M_W002 Znajomość podstawowych teorii i koncepcji socjologicznych dotyczących struktury społeczeństwa oraz zjawisk i procesów społecznych, co ma pomagać w opisie, zrozumieniu i interpretacji zachowań jednostek i funkcjonowania grup społecznych. Zrozumienie istoty społeczeństwa informacyjnego i jego społecznokulturowych, ekonomicznych i technologicznych uwarunkowań oraz zależności między technologią i zmianą społeczną. SO1A_W03, SO1A_W04, SO1A_W05, SO1A_W06, SO1A_W07, SO1A_W09, SO1A_W10, SO1A_W14 Egzamin, Umiejętności 1 / 8
M_U001 Umiejętność integrowania uzyskanych danych i pozyskiwani a informacji z literatury socjologicznej i innych źródeł. SO1A_U01, SO1A_U02 M_U002 Rozumienie i potrafi dokonać krytycznej analizy złożoności życia społecznego i struktur formalnych (organizacje, instytucje, stowarzyszenia itp.) SO1A_U03, SO1A_U04, SO1A_U05 M_U003 Umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy teoretycznej w praktyce życia społecznego i zawodowego SO1A_U09 M_U004 Potrafi na podstawie znajomości socjologicznych metod i technik badawczych diagnozować oraz interpretować zjawiska i procesy społeczne oraz zależności przyczynowo-skutkowe. SO1A_U12, SO1A_U15, SO1A_U17, SO1A_U18 Kompetencje społeczne M_K001 Potrafi budować więzi społeczne w bliższym i dalszym otoczeniu ze szczególnym uwzględnieniem rynku pracy. SO1A_K02, SO1A_K05, SO1A_K08 Udział w M_K002 Rozumie konieczność permanentnego uczenia się poszerzania zasobów wiedzy, samokształcenia, doskonalenia cech osobowości. SO1A_K01, SO1A_K03, SO1A_K04 M_K003 Ma świadomość etycznego pełnienia roli zawodowej i odpowiedzialność za rzetelność i trafność diagnoz społecznych. SO1A_K06, SO1A_K07 M_K004 Ma świadomość kształtowania relacji społecznych i wpływania na nie. SO1A_K10 Matryca efektów kształcenia w odniesieniu do form zajęć Kod EKM Student, który zaliczył moduł zajęć wie/umie/potrafi Forma zajęć Wykład Ćwiczenia audytoryjne Ćwiczenia laboratoryjne Ćwiczenia projektowe Konwersatori um Zajęcia seminaryjne Zajęcia praktyczne Zajęcia terenowe Zajęcia warsztatowe Inne E-learning Wiedza 2 / 8
M_W001 M_W002 Umiejętności M_U001 M_U002 M_U003 M_U004 Ma znajomość podstawowych pojęć i terminów socjologicznych. Wie jakie subdyscypliny tworzą tą dziedzinę nauki i rozumie jej związki i zależności z innymi naukami społecznymi i humanistycznymi. Znajomość podstawowych teorii i koncepcji socjologicznych dotyczących struktury społeczeństwa oraz zjawisk i procesów społecznych, co ma pomagać w opisie, zrozumieniu i interpretacji zachowań jednostek i funkcjonowania grup społecznych. Zrozumienie istoty społeczeństwa informacyjnego i jego społeczno-kulturowych, ekonomicznych i technologicznych uwarunkowań oraz zależności między technologią i zmianą społeczną. Umiejętność integrowania uzyskanych danych i pozyskiwani a informacji z literatury socjologicznej i innych źródeł. Rozumienie i potrafi dokonać krytycznej analizy złożoności życia społecznego i struktur formalnych (organizacje, instytucje, stowarzyszenia itp.) Umiejętność zastosowania zdobytej wiedzy teoretycznej w praktyce życia społecznego i zawodowego Potrafi na podstawie znajomości socjologicznych metod i technik badawczych diagnozować oraz interpretować zjawiska i procesy społeczne oraz zależności przyczynowoskutkowe. Kompetencje społeczne M_K001 Potrafi budować więzi społeczne w bliższym i dalszym otoczeniu ze szczególnym uwzględnieniem rynku pracy. 3 / 8
M_K002 M_K003 M_K004 Rozumie konieczność permanentnego uczenia się poszerzania zasobów wiedzy, samokształcenia, doskonalenia cech osobowości. Ma świadomość etycznego pełnienia roli zawodowej i odpowiedzialność za rzetelność i trafność diagnoz społecznych. Ma świadomość kształtowania relacji społecznych i wpływania na nie. Treść modułu zajęć (program wykładów i pozostałych zajęć) Wykład Socjologia jako nauka Refleksja przedsocjologiczna, nauka a inne rodzaje wiedzy, historyczne warunki pojawienia się socjologii, instytucjonalizacja socjologii w Polsce, socjologia jako nauka społeczna, metody i techniki badawcze w socjologii, funkcje socjologii. Twórcy socjologii. Podstawowe kierunki w socjologii współczesnej orientacja strukturalnofunkcjonalna, empiryzm logiczny, marksizm i socjologia konfliktu, socjologia humanistyczna (interpretacyjna, rozumiejąca). Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, s. 19-51. Steve Bruce, Socjologia, GWP, Gdańsk, 2012, s. 11-35. Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznań 2009, s. 9-21 Halina Mielicka, Podstawy socjologii, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2002, r. 1. Metody socjologii Proces badawczy, metody i problemy badawcze, związki przyczynowo-skutkowe, pułapki i dylematy praktyki badawczej. Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznań 2009, s. 23-36. Anthony Giddens, Socjologia, PWN Warszawa 2004, s. 658-681. Świadomość społeczna Świadomość społeczna: język, symbole, funkcje języka, odmiany świadomości społecznej, patologie świadomości społecznej. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002, rozdz. 10. Interakcje społeczne, socjalizacja, kontrola społeczna Interakcje społeczne, socjalizacja, kontrola społeczna: interakcje jako wymiana, gra, komunikacja, definiowanie sytuacji, wybrane ujęcia teoretyczne, pojęcie socjalizacji, roli społecznej, samospełniające się proroctwo, tożsamość, socjalizacja pierwotna, socjalizacja wtórna, kontrola społeczna, konformizm, dewiacja, społeczna reakcja na dewiację, przestępstwa, socjologiczne wyjaśnienia przestępczości, społeczny system wymierzania sprawiedliwości. 4 / 8
Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, s. 137-176. Steve Bruce, Socjologia, GWP, Gdańsk, 2012, s. 68-75. Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznań 2009, s. 97-123. Grupy, organizacje, struktury społeczne Grupy i ich rodzaje (pierwotne i wtórne, własne i obce, grupy odniesienia), struktura społeczna, statusy i role, rola a pozycja społeczna, społeczne oczekiwania związane z rolą, społeczna ważność roli i wynikające z niej sankcje, procesy grupowe, wielkość grup, instytucje społeczne, organizacje formalne, biurokracja. Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, s. 181-221. Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznań 2009, s. 51-56, 67-81. Literatura dodatkowa: Ralf Dahrendorf, Homo sociologicus, o historii, znaczeniu i granicach kategorii roli społecznej, w: Piotr Sztompka, Marek Kucia, Socjologia. Lektury, Znak, Kraków 2005, s. 304-316. Socjologiczne pojęcie kultury Kultura jako fakt społeczny, pojęcie kultury, obszary regulacji kulturowej, kultura głównego nurtu, subkultura, kontrkultura, uniwersalia kulturowe, etnocentryzm, relatywizm, tolerancja, pluralizm kulturowy, poprawność polityczna, tradycja kulturowa, tworzenie kultury wartości w życiu Polaków. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002, rozdz. 10. R. Drozdowski i in., Praktyki kulturalne Polaków, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2014, s. 40-100. Świat nowoczesny Nowożytność, nowoczesność, ponowoczesność, współczesność. Struktura społeczna i anomia. Marian Golka, Cywilizacja współczesna i globalne problemy, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012, s. 95-121. Steve Bruce, Socjologia, GWP, Gdańsk, 2012, s. 92-127. Robert K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, 1982, s. 195-223. Zróżnicowanie społeczne i współczesne przemiany struktury społecznej Różnice i nierówności, zróżnicowanie społeczne w klasycznych teoriach, klasy i warstwy, zróżnicowanie społeczno-zawodowe, ruchliwość społeczna, śmierć klas, nowa klasa średnia, wykluczenie społeczne i underclass, nowe nierówności, państwo opiekuńcze, władza jako nierówność, typy panowania, problem legitymizacji władzy. Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, s. 275-315. Anthony Giddens, Socjologia, PWN Warszawa 2004, s. 354-356. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002, s. 331-355. Jean-Paul Fitoussi, Pierre Rosanvallon, Czas nowych nierówności, Znak, Kraków 2000, s. 53-55, 65-76. Max Weber, Typy panowania, w: Piotr Sztompka, Marek Kucia, Socjologia. Lektury, Znak, Kraków 2005, s. 470-492. Zmiana społeczna Przyczyny zmian społecznych, modernizacja i rozwój, teorie zmiany, ruchy społeczne. 5 / 8
Globalizacja i nierówności, globalizacja i struktura klasowa. Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznań 2009, s. 337-350. Bogdan W. Mach, Ruch społeczny, w: Encyklopedia socjologii, red. Władysław Kwaśniewicz, et al., Oficyna Naukowa, Warszawa. John Goldthorpe, O socjologii, Integracja badań i teorii, IFiS PAN, Warszawa 2012, s. 137-154. Ćwiczenia audytoryjne ćwiczenia audytoryjne Celem niniejszych ćwiczeń jest: 1) Zapoznanie studentów na drodze analizy i krytycznej literatury przedmiotu z podstawową aparaturą pojęciową i problematyką socjologii. 2) Próba spojrzenia na socjologię nie tylko jako na dyscyplinę naukową, ale i jako na specyficzną formę świadomości, której nabycie może radykalnie zmienić i poszerzyć nasz horyzont poznawczy. Teksty wytłuszczone to teksty obowiązkowe; reszty tekstów student czytać nie musi, choć dobrze byłoby to zrobić w celu pogłębienia wiedzy i lepszego przygotowania się do kolokwium zaliczeniowego. Teksty podkreślone to moje propozycje często nie do odrzucenia dla referentów. 1. Spotkanie organizacyjne: powitanie i omówienie reguł gry. 2. Socjologia jako nauka i jako forma świadomości. Berger Peter. 2004. Zaproszenie do socjologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 11-56. Sztompka Piotr. 2005. Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Wydawnictwo Znak, s. 17-42. 3. Kultura pojęcie, typy. Elementy kultury cz. I: przedmioty, symbole i idee. Burszta Wojciech J.. 1998. Antropologia kultury. Tematy, teorie, interpretacje, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, s. 35-57, 59-82. Cassirer Ernst. 1998. Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, Warszawa: Czytelnik, s. 66-70. 4.Elementy kultury cz.ii: wartości i normy. Sztompka Piotr. 2005. Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Znak, s. 257-287. 5. Kultura jako przymus: kontrola społeczna i dewiacja. Berger Peter. 2004. Zaproszenie do socjologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 68-90. Pawłowska, Joanna. 1985. Relatywność pojęcia dewiacji w teoriach etykietowania, w: Kultura i Społeczeństwo nr 3, s. 149-159. 6. Różnorodność kulturowa: sub- a kontrkultura, relatywizm a uniwersalizm kulturowy. Benedict Ruth. 2001. Wzory kultury, w: Andrzej Mencwel (red.), Antropologia kultury cz. I, Warszawa: Wydawnictwa UW, s. 71-88. Filipiak Marian. 2001. Podstawowe pojęcia, w: tenże (red.), Subkultury młodzieżowe wczoraj i dziś, Tyczyn: WSS-G w Tyczynie, s. 17-41. 7. Nabywanie kultury: socjalizacja, osobowość społeczna, rola społeczna, tożsamość. Szacka Barbara. 2003. Wprowadzenie do socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 135-155. Szczepański Jan. 1970. Elementarne pojęcia socjologii, Warszawa: PWN, s. 121-142. 8. Test połówkowy. 9. Całości społeczne cz. I: grupy społeczne, zbiorowości społeczne. Sztompka Piotr. 2005. Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Znak, s. 179-225. 10. Całości społeczne cz. II: naród, etniczność, rasa. Szacka Barbara. 2003. Wprowadzenie do socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 237-269. 6 / 8
11. Instytucje społeczne: rodzina i pokrewieństwo. Szacka Barbara. 2003. Wprowadzenie do socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 369-393. Szlendak Tomasz. 2000. Rodzina, w: Encyklopedia socjologii t. 3, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 312-321. 12. Struktura społeczna: pozycje społeczne, stratyfikacja społeczna, ruchliwość społeczna. Szacka Barbara. 2003. Wprowadzenie do socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, s. 275-315. 13. Aktywność człowieka: działania społeczne, interakcje społeczne, stosunki społeczne. Sztompka Piotr. 2005. Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Znak, s. 45-111. 14. Test końcowy. Sposób obliczania oceny końcowej Egzamin obejmuje zagadnienia omówione na wykładach. Egzamin ma formę pisemną: odpowiedź na 3 pytania z ww. zakresu. Odpowiedź na każde pytanie jest punktowana 0-3 pkt. Progi punktowe są następujące: 4,5-5 pkt dostateczny, 5,5-6 pkt dostateczny plus, 6,5-6 dobry, 6,5-7 pkt dobry plus, 8,5-9 pkt bardzo dobry. Egzamin poprawkowy odbywa się na identycznych zasadach. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń. Wymagania wstępne i dodatkowe Ćwiczenia audytoryjne REGUŁY GRY Dla wszystkich: 1. Jednym z warunków ukończenia kursu jest OBECNOŚĆ na zajęciach. Limit nieobecności, które nie wymagają usprawiedliwienia wynosi 2. Każda kolejna nieobecność (niezależnie od tego czy została usprawiedliwiona czy nie) musi zostać odpracowana. Odpracowanie to polegać będzie na pojawieniu się na dyżurze u prowadzącego kurs i zdaniu ustnej relacji z tekstu/ów zadanego na opuszczone zajęcia (gdyby okazało się to niemożliwe, student taki będzie musiał napisać pracę na zadany przez prowadzącego temat). Nadprogramowe nieobecności należy odpracować najpóźniej do końca zimowej sesji egzaminacyjnej. Nieobecność, choćby została odpracowana, na więcej niż siedmiu spotkaniach jest równoznaczna ze skreśleniem studenta z listy uczestników kursu (negocjacjom podlegać tu będą jedynie przypadki ewidentnie trudne, spowodowane okolicznościami niezawinionymi przez studenta). 2. Student, który pragnie ukończyć kurs, musi uzyskać pozytywną ocenę z dwóch TESTÓW, przeprowadzanych w trakcie. Obejmować one będą swym zakresem treści omawiane podczas kursu (połówkowy połowę zagadnień, a końcowy całość). Średnia arytmetyczna z ocen za oba testy (po uwzględnieniu ewentualnej aktywności studenta oraz oceny za ewentualny referat) stanowić będzie ostateczną ocenę za zajęcia. Prowadzący zastrzega sobie również prawo do przeprowadzania w trakcie kursu tak zwanych wejściówek, czyli krótkich testów sprawdzających przygotowanie studentów do zajęć (chodzi tu o stopień zaznajomienia z tekstami obowiązkowymi). Dla co ambitniejszych: 1. Jednym ze sposobów na bezproblemowe zaliczenie kursu jest wykazywanie się podczas zajęć AKTYWNOŚCIĄ. Studenci udzielający się merytorycznie (w sposób inteligentny i na temat!) zostaną docenieni osobom takim, po każdych zajęciach, prowadzący stawiał będzie plusa za aktywność. Więcej niż pięć plusów oznacza podniesienie oceny końcowej (wyliczanej w oparciu o testy) o pół stopnia, zaś więcej niż dziesięć o jeden stopień. Bycie aktywnym popłaca! 2. Osoby co ambitniejsze otrzymają jeszcze jedną szansę na podwyższenie oceny końcowej możliwość wygłoszenia podczas zajęć REFERATU (około 20 minut). Pozytywna ocena uzyskana za taki referat będzie równoznaczna z podniesieniem oceny końcowej o pół stopnia. Osoby chętne do wygłoszenia referatu proszone są o zgłoszenie się do prowadzącego najpóźniej na drugich zajęciach. Sugeruję korzystać z tekstów zaznaczonych podkreśleniem, co nie znaczy, że nie można będzie samemu wyszukiwać ciekawej literatury. Byłoby dobrze, gdyby na każdych zajęciach wygłoszony był przynajmniej jeden referat. Obowiązkowo należy przygotować konspekt referatu (obowiązuje standard 7 / 8
PARNAS), którego kopie powinny otrzymać wszystkie osoby w grupie. Zalecana literatura i pomoce naukowe Wykłady Norman Goodman, Wstęp do socjologii, Zysk i S-ka, Poznań 2009. Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002. Peter Berger, Zaproszenie do socjologii, PWN Warszawa 1995. Steve Bruce, Socjologia, GWP, Gdańsk. Halina Mielicka, Podstawy socjologii, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2002. Ralf Dahrendorf, Homo sociologicus, o historii, znaczeniu i granicach kategorii roli społecznej, w: Piotr Sztompka, Marek Kucia, Socjologia. Lektury, Znak, Kraków 2005, s. 304-316 R. Drozdowski i in., Praktyki kulturalne Polaków, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2014. Marian Golka, Cywilizacja współczesna i globalne problemy, Oficyna Naukowa, Warszawa 2012. Robert K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, 1982. Jean-Paul Fitoussi, Pierre Rosanvallon, Czas nowych nierówności, Znak, Kraków 2000. Max Weber, Typy panowania, w: Piotr Sztompka, Marek Kucia, Socjologia. Lektury, Znak, Kraków 2005. Bogdan W. Mach, Ruch społeczny, w: Encyklopedia socjologii, red. Władysław Kwaśniewicz, et al., Oficyna Naukowa, Warszawa. Ćwiczenia Literatura obowiązkowa 1.Szacka B. 2003, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna naukowa, Warszawa. 2.Szczepański J. 1971, Elementarne pojęcia socjologii, PWN, Warszawa. 3.Sztompka P. 2002, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków. 4.Turner J. H. 1998, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Zysk i S-ka, Poznań. Literatura zalecana 1.Aronson E. 2002, Człowiek istota społeczna, PWN, Warszawa 2.Berger P. 2004, Zaproszenie do socjologii, PWN, Warszawa. 3.Bauman Z. 2007, Płynne życie, Wydawnictwo Literackie, Kraków. 4.Bauman, O popkulturze. Wypisy. Wybór M. Halawa, P. Wróbel 2008, Seria: Popkultura i media, wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008. Publikacje naukowe osób prowadzących zajęcia związane z tematyką modułu Nie podano dodatkowych publikacji Informacje dodatkowe Brak Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS) Forma aktywności studenta Egzamin lub kolokwium zaliczeniowe Samodzielne studiowanie tematyki zajęć Przygotowanie do zajęć Udział w wykładach Udział w ćwiczeniach audytoryjnych Dodatkowe godziny kontaktowe z nauczycielem Sumaryczne obciążenie pracą studenta Punkty ECTS za moduł Obciążenie studenta 2 godz 44 godz 42 godz 28 godz 28 godz 6 godz 150 godz 6 ECTS 8 / 8