THE WEED INFESTATION OF SPRING WHEAT VARIETIES CULTIVATED IN ORGANIC SYSTEM

Bet FELEDYN-SZEWCZYK Instytut Uprwy Nwożeni i Gleboznwstw Pństwowy Instytut Bdwczy, Zkłd Systemów i Ekonomiki Produkcji Roślinnej ul. Czrtoryskich 8, 24-100 Pułwy e-mil: bszewczyk@iung.pulwy.pl THE WEED INFESTATION OF SPRING WHEAT VARIETIES CULTIVATED IN ORGANIC SYSTEM Summry The im of the reserch ws to compre the competitive bility ginst weeds of 9 spring whet vrieties: Vinjett, Bombon, Prbol, Tyblt, Nwr, Rwet, Bryz, Zdr, Żur cultivted with undersown crop of smll-seeded ppilionceous plnts nd grsses in orgnic system. The study ws conducted in 2008-2010 t the Experimentl Sttion of Institute of Soil Science nd Plnt Cultivtion - Stte Reserch Institute in Osiny (Lublin province) on the experimentl fields used in orgnic system since 1994. The nlysis of weed species, number of weeds nd their dry mtter were done in compred spring whet vrieties before hrvest. Number of weeds in spring whet grown in orgnic system ws 79 to 115 plnts/m 2, depending of the yer, while the dry mtter of weeds ws more vried, from 7 to 57 g/m 2. Bryz nd Tyblt were distinguished by the highest level of weed infesttion, wheres the smllest number of weeds nd their dry mtter ws recorded in Bombon nd Rwet. Chenopodium lbum nd Stellri medi dominted in weed communities. ZACHWASZCZENIE ODMIAN PSZENICY JAREJ UPRAWIANEJ W EKOLOGICZNYM SYSTEMIE PRODUKCJI Streszczenie Celem bdń było porównnie zchwszczeni 9 odmin pszenicy jrej: Vinjett, Bombon, Prbol, Tyblt, Nwr, Rwet, Bryz, Zdr, Żur, uprwinych z wsiewką roślin motylkowtych drobnonsiennych z trwmi w systemie ekologicznym. Bdni przeprowdzono w ltch 2008-2010 w Stcji Doświdczlnej IUNG PIB w Osinch (woj. lubelskie), n polu użytkownym od 1994 r. według zsd rolnictw ekologicznego. Anlizowno skłd gtunkowy zbiorowisk chwstów, liczebność i powietrznie suchą msę chwstów występujących w łnch poszczególnych odmin pszenicy jrej przed zbiorem. Liczebność chwstów w pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym wynosił, w zleżności od roku, od 79 do 115 szt./m 2, ntomist such ms chwstów był brdziej zróżnicown od 7 do 57 g/m 2. Njmniejszą liczebność i msę chwstów stwierdzono w odminch Bombon i Rwet, ntomist njbrdziej zchwszczonymi odminmi były Bryz i Tyblt. W zbiorowiskch chwstów dominowły Chenopodium lbum i Stellri medi. 1. Wstęp Regulcj zchwszczeni w rolnictwie ekologicznym poleg n stosowniu metod pośrednich, o chrkterze profilktycznym orz bezpośrednich, polegjących n dziłnich interwencyjnych w łnie rośliny uprwnej. Do pośrednich metod nleżą: płodozmin wrz ze zróżnicowną grotechniką uprwinych gtunków roślin, dobór odmin o większej konkurencyjności w stosunku do chwstów orz stosownie wsiewek [1, 4, 11, 19]. Wyniki bdń wskzują, że odminy roślin zbożowych ze względu n odmienne cechy morfologiczne wykzują różny potencjł w konkurowniu z zchwszczeniem występującym w łnie [3, 4, 24]. N konkurencyjność zbóż wpływją też tkie cechy, jk: jkość mteriłu siewnego, termin siewu, obsd roślin, wyrównnie łnu, tkże jego rchitektur i przeniknie promieniowni ktywnego fotosyntetycznie [3, 5, 9]. Według niektórych utorów skutecznym sposobem regulcji zchwszczeni i sterowni gromdzeniem skłdników przez chwsty w ekologicznym systemie produkcji może być stosownie zsiewów miesznych [10, 15, 20]. Celem bdń było porównnie zchwszczeni 9 odmin pszenicy jrej uprwinych z wsiewką roślin motylkowtych z trwmi w systemie ekologicznym. 2. Mterił i metody Bdni przeprowdzono w ltch 2008-2010 w Stcji Doświdczlnej IUNG PIB w Osinch (woj. lubelskie), n polu użytkownym od 1994 r. zgodnie z zsdmi rolnictw ekologicznego. W systemie ekologicznym stosowno zminownie 5-polowe: ziemnik, pszenic jr + wsiewk roślin motylkowtych z trwmi, motylkowte z trwmi (I rok), motylkowte z trwmi (II rok), pszenic ozim + poplon. Powierzchni poszczególnych pól płodozmiennych wynosił 1 h. W polu pszenicy jrej wysiewno 9 odmin: Vinjett, Bombon, Prbol, Tyblt, Nwr, Rwet, Bryz, Zdr, Żur, które różniły się cechmi morfologicznymi i użytkowymi. Odminy te zostły wybrne ze względu n pewne cechy, które mogą czynić je brdziej przydtnymi do uprwy w gospodrstwch ekologicznych, m.in. większą zdolnością konkurowni z chwstmi determinowną wysokością roślin, większą odpornością n choroby grzybowe, dobrą zdolnością pobierni skłdników nwozowych z gleby, n podstwie Listy opisowej odmin COBORU [16]. Normy wysiewu pszenicy były jednkowe dl wszystkich odmin, 170-190 kg/h w zleżności od roku. Pszenicę wysiewno w miesznce z roślinmi motylkowtymi drobnonsiennymi z trwmi: koniczyn czerwon (10 kg/h), koniczyn bił (3 kg/h), kostrzew łąkow (10 kg/h), życic trwł (10 kg/h). Wsiewk mił być czynnikiem zwiększjącym konkurencyjność łnu pszenicy jrej w stosunku do chwstów. Wrunki pogodowe pnujące w ltch bdń zostły przedstwione n tle średniej wieloletniej w tb. 1. B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2011, Vol. 56(3) 71

Tb. 1. Średnie miesięczne tempertury powietrz ( C) i sumy opdów (mm) w Osinch w ltch 2007-2010 n tle średnich wieloletnich (1971-2007) Tble 1. Men monthly temperture of ir ( C) nd sum of precipittion (mm) in Osiny in 2008-2010 compred to mny yers (1971-2007) Miesiące /Months Tempertur /temperture ( C) Opdy /precipittion (mm) 2008 2009 2010 1971-2007 2008 2009 2010 1971-2007 III 3,9 2,2 3,0 1,7 38,7 60,8 13,4 30 IV 9,5 11,0 9,3 7,9 42,9 2,1 17,2 40 V 13,5 13,7 14,3 13,5 83,3 63,2 110,2 57 VI 18,2 16,6 18,3 16,8 42,3 95,8 47,8 70 VII 18,8 20,1 22,1 18,5 93,6 69,0 42,6 84 Rok 2008 chrkteryzowł się sprzyjjącym przebiegiem pogody w ciągu sezonu wegetcyjnego pszenicy jrej. Wschody wszystkich odmin pszenicy i komponentów wsiewki były szybkie i wyrównne. Dogodne wrunki wilgotnościowe sprzyjły wzrostowi pszenicy i rozwojowi wsiewki, któr szybko wytworzył zwrty porost i zgłuszył większość chwstów. W 2009 r. po siewie miesznki prwie przez miesiąc nie wystąpiły opdy. Przesuszenie wierzchniej wrstwy gleby i utrzymujące się do połowy mj przymrozki brdzo negtywnie wpłynęły n równomierność wschodów. Poprwę wrunków wilgotnościowych w drugiej połowie mj lepiej wykorzystł wsiewk i chwsty niż pszenic. Obsd roślin pszenicy jrej był nierównomiern, rzdk pszenic słbiej konkurowł z zchwszczeniem w łnie. Niekorzystny przebieg pogody n wiosnę 2010 r. był przyczyną nierównomiernych wschodów miesznki. N dynmikę początkowych fz rozwojowych negtywny wpływ miły przygruntowe przymrozki utrzymujące się do końc kwietni. Sezon wegetcyjny chrkteryzowł się niekorzystnym rozkłdem tempertury i opdów (njpierw obfite opdy deszczu, nstępnie wysokie tempertury i susz). Ocenę zchwszczeni przeprowdzono metodą jkościowo-ilościową przed zbiorem pszenicy jrej. Bdni obejmowły nlizy skłdu gtunkowego, liczebności i powietrznie suchej msy chwstów, które wykonywno n powierzchnich próbnych (0,5 m 2 ) wyznczonych z pomocą rmki, w 4 powtórzenich dl kżdej odminy. Oznczono tkże obsdę kłosów bdnych odmin pszenicy jrej. Wyniki bdń poddno nlizie wrincji, istotność różnic ocenino przy pomocy testu Tukey n poziomie istotności α=0,05. Zstosowno jednoczynnikowy model nlizy wrincji dl ukłdu kompletnej rndomizcji, w którym czynnikiem klsyfikującym był odmin, ntomist zmiennymi bdnymi: liczebność i such ms chwstów. Istotność różnic między odminmi oznczono z pomocą liter lfbetu, różnice sttystycznie nieistotne zznczono tymi smymi litermi. Obliczeni wykonno przy pomocy progrmu Sttgrphic Plus wersj 2.1. 3. Wyniki bdń Liczebność chwstów w pszenicy jrej wynosił średnio 80 szt./m 2 w 2008 i 2009 r., ntomist w 2010 r. stwierdzno średnio 115 szt./m 2 (rys. 1). W zbiorowiskch chwstów obserwowno od 21 do 29 gtunków chwstów. Mimo dużej różnorodności gtunkowej we wszystkich ltch bdń dominowły Chenopodium lbum i Stellri medi (tb. 2-4). W 2010 r. liczniej wystąpiły: Cirsium rvense, Anthemis rvensis i Glium prine, które chrkteryzują się większą uciążliwością i konkurencyjnością w stosunku do pszenicy. Such ms chwstów był njmniejsz w 2008 roku, nie przekrczł 10 g/m 2, co wskzuje n dużą skuteczność w ogrniczniu zchwszczeni wsiewki roślin motylkowtych z trwmi w korzystnych wrunkch pogodowych tego roku (rys. 2). W 2008 r. istotnie njmniejszą msę chwstów stwierdzono w odminie ościstej Zdr (2 g/m 2 ) (rys. 2), ntomist w pozostłych odminch nie różnił się istotnie i pozostwł n poziomie nie mjącym większego wpływu n plon pszenicy. W kolejnych ltch bdń such ms chwstów był większ i wynosił odpowiednio w 2009 r. - 36-80 g/m 2, w 2010 r. - 30-60 g/m 2 w zleżności od odminy. Przyczyną większego zchwszczeni mógł być przebieg pogody w tych ltch, który wpłynął niekorzystnie n rozwój wsiewki i pszenicy, co spowodowło mniejszą obsdę roślin i kłosów (rys. 3). Stwierdzono zróżnicownie poziomu zchwszczeni w bdnych odminch pszenicy jrej, le n ogół nie były to różnice istotne sttystycznie. Njmniejszą liczebność i msę chwstów stwierdzono w odminch Bombon i Rwet (odpowiednio 77 i 88 szt./m 2, 25 i 28 g/m 2 ), które nleżą do njwyższych spośród bdnych odmin (rys. 1, 2). Młą msą chwstów w tych ltch chrkteryzowł się tkże Nwr (średnio 26 g/m 2 ), le przy większej liczebności chwstów (104 szt./m 2 ). Odminy Bombon, Rwet i Vinjett cechowły się pondto dużym zgęszczeniem łnu i obsdą kłosów, co mogło wpływć ogrniczjąco n wzrost i rozwój chwstów (rys. 3). Njbrdziej zchwszczone pod względem liczebności i msy chwstów we wszystkich ltch bdń były odminy Bryz i Tyblt (średnio 114 i 105 szt./m 2, 48 i 44g/m 2 ), dużą msą chwstów odznczł się też Prbol (48 g/m 2 ). Prbol, Tyblt i Nwr chrkteryzowły się njmniejszą obsdą kłosów spośród bdnych odmin (rys. 3). Nie stwierdzono zleżności między odminą skłdem gtunkowym zbiorowisk chwstów. We wszystkich odminch dominowły chwsty dwuliścienne, które stnowiły od 97% do 100% zbiorowisk chwstów. Chwsty jednoliścienne były reprezentowne przez Echinochlo crusglli, Aper spic-venti i Agropyron repens (tb. 2-4). B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2011, Vol. 56(3) 72

szt./m 2 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 b b b b b b b b b b b b b b b b 2008 2009 2010 średnio-men Vinjett Bombon Prbol Tyblt Nwr Rwet Bryz Zdr Żur średnio-men lt Rys. 1. Liczb chwstów w odminch pszenicy jrej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji Fig. 1. Number of weeds in spring whet vrieties cultivted in orgnic system 90 g/m 2 80 70 60 50 40 30 b b b b b b b Vinjett Bombon Prbol Tyblt Nwr Rwet 20 10 0 bb b b b b b b 2008 2009 2010 średnio-men Bryz Zdr Żur średnio-men lt-yers Rys. 2. Such ms chwstów w odminch pszenicy jrej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji Fig. 2. Dry mtter of weeds in spring whet vrieties cultivted in orgnic system 600 500 Vinjett 400 Bombon szt./m 2 300 200 Prbol Tyblt Nwr Rwet 100 Bryz 0 2008 2009 2010 średnio-men Zdr Żur lt-yers Rys. 3. Obsd kłosów w odminch pszenicy jrej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji Fig.3. The number of ers in spring whet vrieties cultivted in orgnic system B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2011, Vol. 56(3) 73

Tb. 2. Skłd gtunkowy i liczebność chwstów (szt./m 2 ) w różnych odminch pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym w 2008 roku Tble 2. Weed species nd number of weeds (plnts/m 2 ) in different spring whet vrieties cultivted in orgnic system in 2008 Lp. Gtunki chwstów Odminy /Vrieties No /Weed species Vinjett Bombon Prbol Tyblt Nwr Rwet Bryz Zdr Żur Średnio 1. Chenopodium lbum 36,0 17,5 24,0 32,0 30,0 41,0 37,0 22,5 29,5 29,9 2. Stellri medi 23,5 17,5 17,0 13,0 18,5 24,0 38,0 18,0 14,5 20,4 3. Polygonum convolvulus 16,5 10,5 18,5 7,0 7,0 8,5 4,0 1,5 8,2 4. Viol rvensis 6,5 9,5 7,5 3,5 2,5 6,0 11,5 9,0 4,0 6,7 5. Anthemis rvensis 9,0 1,5 1,5 0,5 1,5 2,0 0,5 2,0 2,1 6. Glium prine 3,0 2,5 3,0 1,5 4,5 4,0 0,5 2,1 7. Myosotis rvensis 0,5 1,0 1,0 2,0 0,5 2,0 2,5 1,0 5,5 1,8 8. Plntgo lnceolt 2,0 0,5 1,5 0,5 1,5 1,0 1,5 1,0 3,5 1,4 9. Lpsn communis 1,0 2,0 2,0 2,5 1,0 0,9 10. Plntgo mior 0,5 1,5 0,5 5,5 0,9 11. Cpsell burs-pstoris 1,0 0,5 1,5 0,5 2,5 1,0 0,5 1,0 0,9 12. Glinsog prviflor 1,5 0,5 1,5 0,5 0,5 0,5 13. Cirsium rvense 0,5 1,5 1,0 0,5 0,5 0,4 14. Melndrium lbum 0,5 0,5 1,5 0,5 0,5 0,4 15. Lpsn communis 1,5 0,5 2,0 0,4 16. Polygonum rvensis 2,5 0,5 0,3 17. Vici hirsut 0,5 0,5 0,5 0,2 18. Erodium cicutrium 0,5 1,0 0,2 19. Gernium molle 1,0 0,1 20. Erigeron cndensis 0,5 0,1 21. Gnphlium uliginosum 0,5 0,1 22. Fumri officinlis 0,5 0,1 23. Veronic sp. 0,5 0,1 24. Ppver rhoes 0,5 0,1 25. Sonchus rvensis 0,5 0,1 Dwuliścienne 103,0 68,0 75,5 62,5 66,0 92,5 106,0 58,5 72,5 78,3 26. Aper spic-venti 0,5 0,5 0,5 0,2 27. Echinochlo crus-glli 0,5 0,5 0,1 28. Agropyron repens 1,5 0,2 Jednoliścienne 0,5 0,5 2,0 0 0 0 0,5 0 0,5 0,4 29. Equisetum rvense 0,5 0,1 Rzem 103,5 68,5 77,5 62,5 66,5 92,5 106,5 58,5 73,0 78,8 Ilość gtunków 15 17 13 11 11 14 14 11 17 29 Tb. 3. Skłd gtunkowy i liczebność chwstów (szt./m 2 ) w różnych odminch pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym w 2009 roku Tble 3. Weed species nd number of weeds (plnts/m 2 ) in different spring whet vrieties cultivted in orgnic system in 2009 Lp. Gtunki chwstów Odminy /vrieties No /Weed species Vinjett Bombon Prbol Tyblt Nwr Rwet Bryz Zdr Żur Średnio 1. Chenopodium lbum 76,0 37,5 35,5 90,0 39,0 42,5 104,0 48,5 53,0 58,4 2. Stellri medi 30,5 23,0 35,0 45,0 33,0 21,0 22,5 43,5 25,0 30,9 3. Polygonum convolvulus 8,5 2,5 2,0 6,0 6,5 11,5 5,5 5,5 4,5 5,8 4. Lpsn communis 4,5 4,0 0,5 5,5 8,5 4,5 2,0 11,5 5,0 5,1 5. Glium prine 3,5 7,0 7,5 5,5 3,5 1,5 2,0 1,5 8,0 4,4 6. Vici hirsut 7,0 1,5 2,0 4,5 6,0 11,5 1,5 4,0 1,0 4,3 7. Lmium purpureum 3,5 1,0 1,5 3,0 1,5 4,5 0,5 1,7 8. Viol rvensis 3,5 1,0 0,5 1,0 1,5 2,5 1,1 9. Cirsium rvense 1,0 3,0 1,0 2,0 0,8 10. Myosotis rvensis 1,0 0,5 0,5 1,0 0,5 0,5 0,5 0,5 11. Gernium molle 0,5 1,0 1,5 1,0 0,5 0,5 12. Cpsell burs-pstoris 0,5 0,5 0,5 0,5 0,2 13. Polygonum persic 1,5 0,2 14. Erodium cicutrium 0,5 0,1 15. Melndrium lbum 0,5 0,1 16. Anthemis rvensis 0,5 0,1 17. Erigeron cndensis 0,5 0,1 18. Euphorbi helioscopi 1,0 0,1 19. Convolvulus rvensis 0,5 0,1 20. Lycopsis rvensis 0,5 0,1 Dwuliścienne 139,5 82,5 84,5 158,0 100,5 102,5 142,5 122,5 98,5 114,6 Jednoliścienne 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0 21. Equisetum rvense 1,0 1,0 0,2 Rzem 139,5 b 82,5 84,5 b 158,0 b 101,5 b 102,5 b 142,5 b 123,5 b 98,5 b 114,8 Ilość gtunków 11 11 9 9 10 14 10 13 10 21 B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2011, Vol. 56(3) 74

Tb. 4. Skłd gtunkowy i liczebność chwstów (szt./m 2 ) w różnych odminch pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym w 2010 roku Tble 4. Weed species nd number of weeds (plnts/m 2 ) in different spring whet vrieties cultivted in orgnic system in 2010 Lp. Gtunki chwstów Odminy /vrieties No /Weed species Średnio- Vinjett Bombon Prbol Tyblt Nwr Rwet Bryz Zdr Żur /men 1. Chenopodium lbum 26,5 33,0 24,0 27,0 85,5 43,0 43,5 51,0 30,0 40,4 2. Stellri medi 13,5 23,0 8,5 7,5 13,5 8,0 7,5 20,0 6,0 11,9 3. Anthemis rvensis 3,5 6,0 16,5 5,5 2,5 3,5 6,5 1,0 10,5 6,2 4. Cpsell burs-pstoris 4,0 15,0 12,5 12,5 6,5 5,6 5. Glium prine 4,0 5,0 3,5 12,5 3,5 1,0 7,5 1,0 6,5 4,9 6. Cirsium rvense 5,0 3,5 1,0 1,5 5,0 11,5 2,5 1,5 7,0 4,3 7. Viol rvensis 5,0 8,5 4,5 1,5 7,0 5,5 3,6 8. Polygonum convolvulus 3,5 1,5 2,5 7,5 3,5 1,5 3,5 5,0 3,0 3,5 9. Polygonum viculre 3,5 5,0 8,0 1,5 1,0 1,0 2,2 10. Myosotis rvensis 1,0 0,5 2,0 0,5 1,5 0,6 11. Lpsn communis 2,5 0,5 0,3 12. Ppver rhoes 0,5 0,5 1,5 0,3 13. Polygonum persic 1,0 0,5 0,2 14. Vici hirsut 0,5 0,5 0,1 15. Gernium molle 1,0 0,1 16. Glinsog prviflor 0,5 0,5 0,1 17. Melndrium lbum 0,5 0,1 18. Trxcum officinlis 0,5 0,1 19. Chenopodium polyspermum 0,5 0,1 20. Plntgo mior 1,0 0,1 21. Fumri officinlis 0,5 0,1 Dwuliścienne 57,0 78,0 77,0 90,5 140,5 70,0 91,5 82,5 73,0 84,4 22. Aper spic-venti 0,5 1,0 0,5 2,0 0,4 23. Agropyron repens 0,5 0,1 Jednoliścienne 0 0,5 0 1,0 0 0,5 2,5 0,5 24. Equisetum rvense 2,0 2,0 4,5 2,5 1,0 2,5 1,5 1,8 Rzem 57,0 80,5 b 79,0 b 95,5 b 143,0 b 70,0 b 92,5 b 85,5 b 77,0 b 86,7 Ilość gtunków 7 11 14 16 16 7 10 11 13 24 4. Dyskusj Konkurencyjność łnu pszenicy jrej uprwinej z wsiewką koniczyny z trwmi w systemie ekologicznym był wrunkown cechmi morfologicznymi odmin pszenicy, obsdą roślin orz biomsą wsiewki. Duży wpływ n stopień zchwszczeni mił przebieg pogody, który modyfikowł wschody komponentów miesznki orz wpływł n dlszy wzrost zrówno pszenicy, jk i wsiewki. Zwrty porost wsiewki w 2008 r. zwiększł konkurencyjność łnów pszenicy jrej, które zgłuszyły większość chwstów. Ntomist przerzedzony łn pszenicy w 2009 r., nwet mimo dość dobrego rozwoju wsiewki, słbo konkurowł z chwstmi. Wyniki bdń wskzują n dużą skuteczność regulcji zchwszczeni pszenicy jrej w systemie ekologicznym, przy oddziływniu 5-letniego płodozminu, udnej wsiewki koniczyny z trwmi i zwrtego łnu pszenicy o dużych zdolnościch konkurowni z chwstmi. Efektywność zsiewów miesznych roślin motylkowtych ze zbożmi w ogrniczniu zchwszczeni potwierdzją wyniki bdń innych utorów [6, 10, 20]. W systemie ekologicznym zchwszczenie zbóż, w tym pszenicy jrej, jest zwykle większe w porównniu do systemów produkcji, w których stosuje się herbicydy [7, 22, 25]. Jednk przy stosowniu poprwnej grotechniki we wszystkich roślinch wchodzących w skłd płodozminu możliwe jest utrzymnie chwstów n poziomie nie powodującym istotnego spdku plonu [6, 12]. Możn przypuszczć, że niski poziom zchwszczeni w 2008 r. i umirkowny w 2010 r. nie wpłynął zsdniczo n plon zirn. Wskzują n to wyniki bdń Kpelusznego [13], w których pszenic jr regowł spdkiem plonu n zchwszczenie wynoszące 187 siewek n m 2 w fzie krzewieni i 96 szt./m 2 przed zbiorem, przy msie 62 g/m 2. W bdnich włsnych tkie nsilenie zchwszczeni obserwowno tylko w niektórych odminch w 2009 r. Porównnie konkurencyjności odmin pszenicy jrej wskzuje, że njbrdziej zchwszczonymi odminmi były Bryz i Tyblt, njmniejszą liczebność i msę chwstów stwierdzono w odminch Bombon i Rwet. Różnice w konkurencyjności między odminmi roślin zbożowych były stwierdzne w bdnich innych utorów [3, 14] orz w bdnich włsnych prowdzonych n tym smym obiekcie n pszenicy ozimej [8]. Niektórzy utorzy zwrcją uwgę n wysokość roślin [2, 8, 11], ntomist inni uwżją, że czynnik ten m niewielkie znczenie [23, 26]. Według O Donovn i in. [18] różnice w obsdzie roślin między odminmi pszenicy i jęczmieni wpływją brdziej n zdolności konkurencyjne w stosunku do chwstów niż wysokość roślin czy przeniknie świtł w łnie. W bdnich włsnych nisk obsd roślin pszenicy w 2009 roku był przyczyną młej konkurencyjności łnów pszenicy i spowodowł duże zchwszczenie, zwłszcz w odminch: Prbol, Tyblt i Bryz. Niektórzy utorzy podkreślją, że brk jest prostej zleżności między wzrstjącą liczbą chwstów obniżką plonu. Czsem niewielk ich populcj może powodowć tkie sme strty, jk większe zchwszczenie, ze względu n to, że pewne gtunki chwstów chrkteryzują się szczególnie dużą konkurencyjnością [21]. W bdnich B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2011, Vol. 56(3) 75

włsnych w zbiorowiskch chwstów dominowły Chenopodium lbum i Stellri medi, zobserwowno jednk zwiększenie liczebności Anthemidee i Cirsium rvense, n uciążliwość którego zwrcli uwgę inni utorzy prowdzący bdni w ekologicznym systemie produkcji [25]. Z drugiej strony nleży podkreślić, że obecność różnych gtunków chwstów zwiększ ogólną bioróżnorodność i stbilność groekosystemu orz zpewni miejsc bytowni i pokrmu dl zwierząt. Według Mrshll i in. [17] gtunkmi chwstów wżnymi ze względu n występownie licznych bezkręgowców i ptków odżywijących się nsionmi są zwłszcz: Chenopodium lbum, Cirsium rvense, Stellri medi, Glium prine, Po nnu, Polygonum viculre, Rumex obtusifolius, Senecio vulgris, Sinpis rvensis, Sonchus rvensis, Tripleurospermum inodorum. Utrzymywnie się tych gtunków, odznczjących się umirkowną konkurencyjnością, przy niewielkiej ich liczebności pozwl n utrzymnie równowgi różnorodności biologicznej, co jest szczególnie wżne w ekologicznym systemie produkcji. 5. Wnioski 1. Liczebność chwstów w pszenicy jrej uprwinej w systemie ekologicznym wynosił, w zleżności od roku, od 79 do 115 szt./m 2, ntomist such ms chwstów był brdziej zróżnicown od 7 do 57 g/m 2. 2. W zbiorowiskch chwstów stwierdzno od 21 do 29 gtunków chwstów, przy czym we wszystkich ltch dominowły Chenopodium lbum i Stellri medi. 3. Njbrdziej zchwszczonymi odminmi były Bryz i Tyblt, njmniejszą liczebność i msę chwstów stwierdzono w odminch Bombon i Rwet. 6. Litertur [1] Admczewski K., Dobrzński A.: Znczenie i możliwości wykorzystni metod grotechnicznych i nie mechnicznych do regulowni zchwszczeni w ekologicznej uprwie roślin. W: Poszukiwnie nowych rozwiązń w ochronie uprw ekologicznych, IOR, Poznń, 2008, s. 221-240. [2] Blyn R.S., Mlik R.K., Pnwr R.S., Singh S.: Comptitive bility of winter whet cultivrs with wild ot (Aven ludovicin). Weed Sci., 39, s. 154-158, 193. [3] Christensen S.: Weed suppression bility of spring brley vrieties. Weed Res., 1995, 35, s. 241-247. [4] Dvies D.H.K., Welsh J.P.: Weed control in orgnic cerels nd pulses. Orgnic cerels nd pulses. Eds. Younie D., Tylor B.R., Welsh J.P., Wilkinson J.M. Chlcombe Publictions, Lincoln, 2001, s. 77-114. [5] Eisele J.-A., Köpke U.: Choice of cultivrs in orgnic frming: New criteri for winter whet ideotypes. Plnzenbuwissenschften, 1997, 1, s. 19-24. [6] Feledyn-Szewczyk B., Duer I.: Efektywność metod regulcji zchwszczeni w jęczmieniu jrym uprwinym w różnych systemch produkcji. Prog. Plnt. Prot. (Post. Ochr. Rośl.), 2006, Vol. 46 (1), s. 45-52. [7] Feledyn-Szewczyk B., Duer I.: Zchwszczenie pszenicy jrej uprwinej w ekologicznym systemie produkcji w porównniu z innymi systemmi produkcji rolnej. J. Res. Appl. Agric. Engng, 2007, Vol. 52 (3), s. 40-44. [8] Feledyn-Szewczyk B.: Porównnie konkurencyjności współczesnych i dwnych odmin pszenicy ozimej w stosunku do chwstów. J. Res. Appl. Agric. Engng, 2009, Vol. 54 (3), s. 60-67. [9] Hknsson S.: Competitive effects nd competitiveness in nnul plnt stnds. Mesurement methods nd problems relted to plnt density. Swedish J. Agric. Res., 1997, 27, s. 53-73. [10] Huggrd-Nielsen H., Ambus P., Bellosts N., Boisen S., Brisson N., Corr-Hellou, Crozt Y., Dhlmnn C., Dibet A., Frgstein P., Gooding M., Ksynov E., Luny M., Monti M., Pristeri A., Jensen E.S.: Intercropping of pe nd brley for incresed production, weed control, improved product qulity nd prevention of nitrogen-looses in Europen orgnic frming systems. Bibl. Frgm. Agronom., 2006, vol. 11 (III), s. 53-60. [11] Hucl P.: Response to weed control by four spring genotypes differing in competitive bility. Cn. J. Plnt Sci., 1998, 78, s. 171-173. [12] Jnczk-Tbszewsk D., Tyburski J.: Zchwszczenie pszenicy jrej i ziemników w gospodrstwch ekologicznych i konwencjonlnych. W: "Porównnie Ekologicznych i Konwencjonlnych Gospodrstw Rolnych w Polsce" (Górny M., red.), Wrszw: Wyd. SGGW, 1999, s. 49-54. [13] Kpeluszny J.: Ksztłtownie się struktury plonu i łnu jęczmieni jrego i jrej pszenicy w zleżności od stopni zchwszczeni. XVII Krjow Konferencj "Przyczyny i źródł zchwszczeni pól uprwnych". Olsztyn-Bęsi, Wyd. ART, 1994, s. 95-100. [14] Lemerle D., Verbeek B., Cousens R.D., Coombers N.E.: The potentil for selecting whet vrieties strongly competitive ginst weeds. Weed Res., 1996, 36, s. 505-513. [15] Leszczyńsk D. Znczenie zsiewów miesznych roślin zbożowych w ekologii rolniczej. W: Poszukiwnie nowych rozwiązń w ochronie uprw (E. Mtyjszczyk, red.), IOR-PIB, Poznń, 2008, s. 191-201. [16] List opisow odmin. Cz. 1. Rośliny zbożowe, COBORU, Słupi Wielk 2008, ss. 144. [17] Mrschll E.J.P., Brown V.K., Botmn N.D., Lutmn P.J.V., Squre G.R., Wrd L.K.: The role of weeds in supporting biologicl diversity within crop fields. Weed Res., 2003, 43(2), s. 77-89. [18] O Donovn J. T., Blckshw R. E., Hrker K. N.Clyton G. W., McKenzie R.: Vrible plnt estblishment contributes to differences in competitiveness with wild ot mong whet nd brley vrieties. Cn. J. Plnt Sci., 2005, 85, s. 771-776. [19] O Donovn J.T., Blckshw R.E., Hrker K. N., Clyton G.W., Moyer J.R., Dosdll L.M., Murice D.C., Turkington T.K.: Integrted pproches to mnging weeds in springsown crops in western Cnd. Crop Protection, 2007, 26, s. 390-398. [20] Prylk D., Kords L., Gcek E.: Ocen zsiewów miesznych zbóż jrych jko proekologicznej metody ogrniczni zchwszczeni. Zesz. Nuk. AR Wrocłw, 1999, 22, s. 235-242. [21] Rol H. Zjwisko konkurencji wśród roślin i jej skutki n przykłdzie wybrnych gtunków chwstów występujących w pszenicy ozimej. Wyd. IUNG, 1982, Ser. R(162), s. 1-64. [22] Rol J., Rol H., Bdowski M.: Zbiorowisk segetlne n polch gospodrstw ekologicznych i trdycyjnych Dolnego Śląsk. Pm. Puł., 2000, 122, s. 21-29. [23] Storre E.H., Snydon R.W.: A comprison of root nd shoot competition between spring cerels nd Aven ftu L. Weed Res., 1992, 32, s. 45-55. [24] Severs G. P., Wright K. J.: Crop cnopy development nd structure influence weed supression. Weed Res., 1999, 39, s. 319-328. [25] Tyr Š., Lcko-Brtošov M.: Weed infesttion of spring brley in integrted nd ecologicl rble frming systems. Proc. V Congress of Europen Society for Agronomy. Nitr, The Slovk Republic, 1998, I, s. 129-130. [26] Wicks G.A., Rmsel R. E., Nordquist P.T., Smith J.W., Chllih R.E.: Impct of whet cultivrs on estblishment nd suppression of summer nnul weeds. Agron. J., 1986, 78, s. 59-62. B. Feledyn-Szewczyk Journl of Reserch nd Applictions in Agriculturl Engineering 2011, Vol. 56(3) 76