Spis treści I. Istota edukacji chrześcijańskiej I.1. Filozoficzne podstawy edukacji chrześcijańskiej 1.1.1. Główne założenia 1.1.2. Rola rodziny w realizacji idei wychowania chrześcijańskiego 1.1.3. Rola Kościoła w wychowaniu chrześcijańskim 1.1.4. Rola szkoły w edukacji chrześcijańskiej I.2. Cele kształcenia chrześcijańskiego I.3. Edukacja chrześcijańska promotorem idei wolności w wychowaniu religijnym I.4. Edukacja chrześcijańska w Polsce i na świecie I.5. Chrześcijańskie ośrodki edukacyjne w Polsce zrzeszone I.6. Chrześcijańskie Przedszkole, Szkoła Podstawowa i Gimnazjum Samuel. Krótki rys I.7. Wyniki wdrażania idei edukacji chrześcijańskiej II Kształcenie szkolne względem przesłania edukacji chrześcijańskiej 2.1. Podstawa programowa kształcenia ogólnego a edukacja chrześcijańska 2.2. Przedmioty obowiązkowe i zajęcia pozalekcyjne 2.3. Proces zintegrowanego nauczania z treściami biblijnymi i przesłaniem chrześcijańskim w przedszkolu 2.4. Proces zintegrowanego nauczania z treściami biblijnymi i przesłaniem chrześcijańskim w klasach początkowych szkoły podstawowej 2.5. Proces zintegrowanego nauczania z treściami biblijnymi i przesłaniem chrześcijańskim w klasach starszych szkoły podstawowej i gimnazjum III. Twórczy proces nauczania-uczenia się w szkołach chrześcijańskich III.1. Rola nauczyciela w rozwijaniu kreatywnego ucznia III.2. Dobór aktywizujących metod nauczania III.3. Formy pracy i pomoce dydaktyczne środkiem do zakładanych celów dydaktycznych III.4. Ocenianie jako wzmacnianie pozycji ucznia III.5. Dodatkowe zajęcia szkolne rozwijające kreatywność ucznia III.6. Wyniki kształcenia szkolnego odzwierciedleniem twórczego procesu edukacji chrześcijańskiej - przykłady IV. Szkoła chrześcijańska miejscem wychowania chrześcijańskiego IV.1. Spójność działań wychowawczych szkoły i domu rodzinnego IV.2. System wychowawczy stosowany w edukacji chrześcijańskiej 4.2.1 Szkolny program wychowawczy 4.2.2. Wewnątrzszkolny system oceniania zachowania 4.2.3. Szkolny program profilaktyczny 4.3. Nauczyciel chrześcijański wzorem dla postępowania i postaw ucznia 4.4. Akceptacja wartości i sprawność moralna młodzieży w wyniku wychowania chrześcijańskiego. Wyniki badań V. Standardy chrześcijańskiej edukacji
V.1.Wyznanie wiary V.2.Godziny biblijne oraz samodzielny czas z Biblią w planie zajęć szkolnych V.3.Uroczystości szkolne, święta obchodzone w placówkach chrześcijańskich V.4.Dyscyplinowanie oraz zasady zachowania się uczniów w szkole VI. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole chrześcijańskiej VI.1. Stosunek Jezusa Chrystusa do osób chorych i potrzebujących wzorem do naśladowania w edukacji chrześcijańskiej VI.2. Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na przykładzie Chrześcijańskiej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum Samuel VI.3. Indywidualizacja w procesie chrześcijańskiego kształcenia VII. Nauczanie poza szkołą formą alternatywnej edukacji chrześcijańskiej VII.1. Czym jest edukacja domowa? VII.2. Dlaczego niektórzy rodzice kształcą swoje dzieci w formie nauczania domowego? VII.3. Status prawny nauczania poza szkołą w polskim systemie oświaty Podsumowanie Bibliografia Aneksy 1. Autorskie programy nauczania oraz wybrane scenariusze zajęć (edukacja przedszkolna) 2. Zastosowanie prawdy biblijnej w wybranym module programowym oraz przykładowe scenariusze zajęć (edukacja wczesnoszkolna) 3. Przykładowe scenariusze lekcji (nauczanie przedmiotowe w szkole podstawowej i gimnazjum) 4. Scenariusz zajęć w ramach SDI: I Ty możesz zmienić świat 5. Scenariusz przedstawienia pasyjno-wielkanocnego: Jezus zapłacił cenę 6. Ankieta dla ucznia: Chrześcijańska szkoła - Super szkoła 7. Program opowieści misyjnych 8. Ankieta dla ucznia: Akceptacja wartości i sprawność moralna młodzieży w wyniku wychowania chrześcijańskiego
Wstęp Opracowanie książki pod tytułem: Edukacja chrześcijańska w Polsce na podstawie Chrześcijańskich Szkół Samuel poprzedzone zostało długoletnimi dociekaniami teoretycznymi oraz przeprowadzonymi w zakresie wybranych problemów badaniami empirycznymi. Podejmując się analizy tytułowego problemu, miałam świadomość, że edukacja chrześcijańska w Polsce obejmuje nie tylko wymienione w książce placówki edukacyjne czy zaprezentowane idee kształcenia tego rodzaju. Świadomie okrojona tematyka niniejszej książki skupia się na kształceniu zorganizowanym przez środowiska ewangelikalne oraz niektóre kręgi katolickie, które łączy ekumeniczna spójność. Aby skategoryzować opisywaną specyfikę kształcenia chrześcijańskiego, ograniczyłam się głównie do placówek chrześcijańskich Samuel oraz innych, zlokalizowanych w Polsce w międzynarodowej organizacji o nazwie Association of Christian Schools International. Za główny cel obrałam ukazanie idei edukacji chrześcijańskiej w Polsce wraz z przybliżeniem właściwości tego rodzaju kształcenia w odniesieniu do założeń programowych zgodnych z wymogami polskiego systemu oświaty. Specyfikę pracy odzwierciedla jej układ. Rozdział pierwszy stanowi prezentację istoty edukacji chrześcijańskiej z uwzględnieniem założeń ideologicznych, w których niebagatelną rolę odgrywa rodzina, Kościół oraz szkoła. Aby obraz chrześcijańskiego kształcenia posiadał wyraźny kształt, przybliżone zostały jego cele. Ten sam rozdział wskazuje na promocję idei wolności w wychowaniu religijnym poprzez możliwość zakładania i prowadzenia szkół oraz przedszkoli chrześcijańskich w Polsce. Z uwagi na ewangeliczny charakter placówek chrześcijańskich zrzeszonych w ramach ACSI zaznaczono biblijne impulsy w ich założeniach programowych. Kolejnym źródłem pogłębienia omawianego zagadnienia jest szkic edukacji chrześcijańskiej w Polsce i na świecie, z wymienionymi polskimi ośrodkami i przybliżeniem specyfiki placówek chrześcijańskich w Warszawie. W celu ukazania zasadności wdrażania idei chrześcijańskich w kształceniu dzieci i młodzieży, rozdział kończy krótka prezentacja wyników będących efektem przeprowadzonych badań empirycznych wśród uczniów dwóch szkół. Drugi rozdział książki stanowi próbę analizy podstaw programowych kształcenia ogólnego pod kątem zapatrywania na problematyczne dla edukacji chrześcijańskiej treści w
nich zawarte (szczególnie w dziedzinie nauk przyrodniczych). Rozdział ten prezentuje przedmioty obowiązkowe i zajęcia pozalekcyjne oferowane w systemie edukacji chrześcijańskiej odmienne od realizowanych w kształceniu ogólnodostępnym. Kolejne trzy podrozdziały przybliżają specyfikę integrowania treści programowych w kształceniu przedszkolnym i szkolnym z odniesieniami biblijnymi, w nawiązaniu do chrześcijańskiego światopoglądu, wartości oraz preferowanych postaw wychowanków. Rozdział ten dostarcza także praktycznych propozycji nowatorskich programów do wykorzystania w chrześcijańskiej edukacji przedszkolnej. Kolejny rozdział książki ukazuje twórczy charakter procesu nauczania-uczenia się w szkołach chrześcijańskich. Przybliżono w nim prymarną rolę nauczyciela w rozwijaniu kreatywności ucznia. W części tej znajdują się propozycje doboru do zakładanych celów dydaktycznych odpowiednio: aktywizujących metod nauczania, ciekawych form pracy, oraz nowoczesnych i tradycyjnych pomocy dydaktycznych. Szczególnej refleksji pedagogicznej poddano ocenianie ucznia, które winno stać się czynnikiem wzmacniającym jego motywacje i wyzwalającym potencjał. Piąty podrozdział przybliża wybrane zajęcia rozwijające kreatywność ucznia, które realizowane są w szkołach chrześcijańskich. Rozdział kończy prezentacja wyników kształcenia szkolnego, które są efektem wyżej wymienionych sposobów kształcenia w szkołach chrześcijańskich Samuel w Warszawie. Edukacja chrześcijańska w procesie nauczania i wychowania stawia sobie za cel spójność działań placówki szkolnej i domu rodzinnego wychowanka. Rozdział czwarty zwraca szczególną uwagę na szkołę, jako miejsce wychowania chrześcijańskiego, posiadające wypracowany i sprawdzony system wychowawczy, uwzględniając szkolny program wychowawczy, profilaktyczny oraz wewnątrzszkolny systemem oceny zachowania. Wskazuje także, że najlepszy system nie zadziała, jeśli nauczyciel nie będzie wzorcem postępowania i postaw swoich uczniów. Ostatnia część tego rozdziału to wyniki ewaluacji sprawności moralnej młodzieży wychowywanej zgodnie z zaprezentowanym systemem oraz wdrażanymi wartościami i normami w domu rodzinnym i szkole. Kolejna część książki to rozdział poświęcony standardom chrześcijańskiej edukacji, przybliża przyjęte w wielu placówkach Wyznanie Wiary, oraz opisuje zajęcia ukazujące swoistość kształcenia chrześcijańskiego (godziny biblijne, samodzielny czas z Bogiem i Jego Słowem, przesłanie organizowanych w szkole uroczystości). Rozdział zamyka rejestr zasad i wskazań dyscypliny oraz zachowania się uczniów w szkole. Często podkreślam, iż efektywność rozwoju dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w znaczącej mierze uzależniona jest od właściwych oddziaływań środowiska
rodzinnego oraz szkolnego. Szkoła chrześcijańska w szczególności winna stawiać sobie za cel pomoc drugiemu człowiekowi, w tym niepełnosprawnemu lub uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, który bez indywidualnego wsparcia nie poradzi sobie w edukacji szkolnej. Rozdział szósty ukazuje stosunek Jezusa Chrystusa do osób chorych i potrzebujących, który winien być wzorem do naśladowania dla nauczycieli w edukacji chrześcijańskiej. Zasygnalizowano propozycje sposobów organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz ukazano idee strategii zindywidualizowanego oddziaływania w procesie kształcenia ze zróżnicowaną pod względem możliwości psychofizycznych grupą młodzieży. Książkę zamyka rozdział, którego przedmiotem jest zarys kształcenia pozaszkolnego jako forma alternatywnej edukacji chrześcijańskiej. Chcąc poznać tę formę kształcenia odpowiemy sobie na pytanie: czym jest edukacja domowa i dlaczego niektórzy rodzice kształcą swoje dzieci w domu? Rozważanie kończy przybliżenie statusu prawnego nauczania poza szkołą w polskim systemie oświaty, stanowiące swoisty elementarz dla rodzica planującego wprowadzenie takiej formy kształcenia dla własnego dziecka. Do książki dołączono w aneksach: autorskie programy nauczania oraz wybrane scenariusze lekcji na poziomie nauczania przedszkolnego, edukacji wczesnoszkolnej oraz kształcenia w starszych klasach szkoły podstawowej i gimnazjum z zastosowaniem przykładowej prawdy biblijnej. Zamieszczono też scenariusze zajęć na inne uroczystości szkolne i pozaszkolne oraz ankiety dla uczniów opracowane do prowadzonych badań empirycznych. Zdaję sobie sprawę, że publikacja nie stanowi wyczerpującego źródła studiów badań teoretycznych, a tym bardziej empirycznych. Pragnieniem moim jest w kolejnych latach prowadzić badania empiryczne dotyczące wdrażanych idei edukacji chrześcijańskiej oraz sprawności moralnej i akceptacji wartości przez młodzież w wyniku wychowania chrześcijańskiego w polskich placówkach chrześcijańskich wymienionych w rozdziale pierwszym. Liczę także na włączenie się innych środowisk związanych z kształceniem chrześcijańskim w dyskusję dotyczącą zasadności idei. Elżbieta Bednarz /doktor teologii; pedagogiki religii; metodyk w zakresie edukacji religijnej/