Dr n.med. Elżbieta Kozak-Szkopek Warszawa, 12.02.2016r. Klinika Geriatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 02-007 Warszawa, ul. W. Oczki 4 Tel./ fax: 22 6229682 e-mail: elzbieta.kozak-szkopek@wum.edu.pl Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie geriatrii za rok 2015 I. Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na obszarze województwa, w tym: dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej Placówki geriatryczne posiadające umowę z Oddziałem Mazowieckim NFZ w 2014 w porównaniu do - 2015 roku: w zakresie geriatrii - szpitalne świadczenia specjalistyczne w zakresie geriatrii: - 2 pododdziały geriatryczne 2 pododdziały -ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne prowadzi: - 10 poradni geriatrycznych 10 poradni w zakresie świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych - opieka długoterminowa w zakładzie opiekuńczo-leczniczym dla dorosłych: - 7 placówek na terenie Warszawy 7 placówek - 50 placówek poza Warszawą - 48 placówek - pielęgniarska opieka długoterminowa domowa: - 227 jednostek świadczących pielęgniarską opiekę długoterminowa domową - 225 jednostek ocena rozmieszczenia podmiotów leczniczych - 10 poradni geriatrycznych, w tym 8 poradni w Warszawie, 1 w Siedlcach i 1 w Żyrardowie - dwa dziesięciołóżkowe pododdziały geriatryczne w Warszawie: 1
1. Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus, Pododdział Geriatrii Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa ul. Lindleya 4 - funkcjonuje i posiada umowę z NFZ od 2013 roku 2. Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Prof. W. Orłowskiego Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Klinika Medycyny Rodzinnej, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości z Pododdziałem Geriatrii, Warszawa ul. Czerniakowska 23 funkcjonuje i posiada umowę z NFZ 28 października 2015 r. Uchwałą Rady Naukowej CMKP nr 5104/2015 zmieniono nazwę Kliniki Medycyny Rodzinnej, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości CMKP na Klinikę Geriatrii, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości CMKP w Szpitalu im. Prof. W. Orłowskiego w Warszawie. 3. 13 października 2015 roku został otworzony 36 łóżkowy Oddział Geriatryczny w Szpitalu Wolskim w Warszawie, który jest w trakcie organizacji. 4. Z dniem 15.09.2015 roku przekształcono Instytut Reumatologii w Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji. ocena zabezpieczenia kadr medycznych w reprezentowanej dziedzinie, w tym ocena prawidłowości rozmieszczenia specjalistów na terenie województwa - Zgodnie z danymi z Okręgowej Izby lekarskiej jest 30 lekarzy ze specjalizacją z geriatrii, w tym 16 osób pracujących w charakterze geriatrów, a z danych rejestru urzędu wojewódzkiego wynika, że 8 lekarzy jest zatrudnionych jako geriatrzy wg podstawowego miejsca pracy. - zbyt mała liczba lekarzy geriatrów i nieodpowiednie ich zatrudnienie ocena zabezpieczenia kadry pielęgniarskiej - niedobór pielęgniarek, opiekunów medycznych, opiekunów osób starszych, profesjonalnie przygotowanych, którzy sprawowaliby bezpośrednią opiekę nad osobami starszymi w miejscu ich zamieszkania oraz w zakładach opieki długoterminowej i w oddziałach szpitalnych. - Liczba jednostek pielęgniarskiej opieki długoterminowej domowej utrzymuje się na poziomie sprzed roku, ale dostępność praktyczna do tych świadczeń jest bardzo trudna, czas oczekiwania wynosi kilkanaście miesięcy. jednostki, które należy restruktyzować (podać przyczyny) -- 2
ocena kontraktowania świadczeń opieki zdrowotnej pozostaje nadal aktualna w kolejnym roku: Świadczenie Całościowej Oceny Geriatrycznej w lecznictwie szpitalnym Zgodnie z zarządzeniem Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia Nr 72/2011/DSOZ z dnia 20 października 2011 r. z późniejszymi zmianami oraz zarządzeniem Nr 89/2013/DSOZ z dnia 19 grudnia 2013 roku w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju: leczenie szpitalne, w przypadku udzielania świadczeń w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie geriatrii, Całościowa Ocena Geriatryczna jest świadczeniem z katalogu świadczeń do sumowania, stanowiącego załącznik nr 1c do w/w zarządzenia (świadczenie nr 5.53.01.0001499). Całościowa Ocena Geriatryczna w kształcie stanowiącym w/w świadczenie jest narzędziem badawczym obejmującym specjalistyczne skale oceny stany funkcjonalnego, fizycznego, psychicznego i umysłowego chorego w wieku 65 lat i więcej z wielochorobowością oraz zestaw specjalistycznych badań laboratoryjnych. W obecnych warunkach świadczenie pod postacią Całościowej Oceny Geriatrycznej ma wartość 3 punktów. Aktualna wycena tego świadczenia nie pokrywa kosztów związanych z jego realizacją. Z uwagi na kompleksowy zakres Całościowej Oceny Geriatrycznej, wymagany czas do wykonania wszystkich skal geriatrycznych, liczbę koniecznych badań laboratoryjnych, wartość świadczenia Całościowej Oceny Geriatrycznej powinna wynosić minimum 10 punktów. Świadczenia szpitalne w zakresie geriatrii Zgodnie ze Standardami Świadczenia Usług Medycznych w specjalności geriatria (Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego, Kolegium Lekarzy Specjalistów Geriatrii w Polsce i Konsultanta Krajowego w dziedzinie Geriatrii - Gerontologia Polska 2005, tom 13, 67-83) oraz standardami postępowania w opiece geriatrycznej (Standardy postępowania w opiece geriatrycznej. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gerontologicznego opracowane przez ekspertów Zespołu ds. Gerontologii przy Ministrze Zdrowia Gerontologia Polska 2013, tom 21, nr 2, 33-47 ), z uwagi na wielochorobowość chorych w wieku 65 i więcej, konieczność leczenia wszystkich chorób, a nie tylko tej, z powodu której chory został przyjęty, konieczność w związku z tym poszerzonej diagnostyki, a także wdrażanie od początku hospitalizacji, działań rehabilitacyjnych, wartość punktowa 3
poszczególnych produktów określonych dla zakresu świadczeń szpitalnych w zakresie geriatrii z zasady powinna być wartościowana podwójnie. Świadczenia geriatryczne w zakresie Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej Z uwagi na brak uwzględnienia świadczenia Całościowej Oceny Geriatrycznej, za pomocą której zgodnie ze standardami geriatrycznymi oceniany jest każdy pierwszorazowy chory, oraz przynajmniej raz w roku w dalszej obserwacji, postuluję się, aby Świadczenie Całościowej Oceny Geriatrycznej zostało ujęte w Katalogu Ambulatoryjnych Badań Świadczeń Diagnostycznych Kosztochłonnych. II. Nadzór nad szkoleniem kadr medycznych 1. Wstępnie pozytywnie zaopiniowano 2 wnioski jednostek ubiegających się o wpisanie ich na prowadzoną przez ministra właściwego do spraw zdrowia listę jednostek organizacyjnych uprawnionych do prowadzenia specjalizacji w zakresie geriatrii, które są w trakcie procedowania: - Pododdział Geriatrii, Klinika i Poliklinika Geriatrii Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie, ubiegający się o 6 miejsc szkoleniowych; - Oddział Geriatrii Szpitala Wolskiego im. Anny Gostyńskiej SPZOZ w Warszawie, ubiegający się o 3 miejsca szkoleniowe. 2. Ocena potrzeb szkoleniowych na najbliższą przyszłość. A. w zakresie szkolenia przeddyplomowego lekarzy - Obecnie brak kształcenia w zakresie geriatrii w formie odrębnego przedmiotu dla studentów Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. - Kształcenie studentów wydziałów lekarskich w przedmiocie geriatria będzie obligatoryjne zgodnie z nowymi standardami kształcenia dla kierunku lekarskiego. - Realizowane jest obowiązkowe kształcenie w przedmiocie geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne dla studentów kierunku Pielęgniarstwo, Położnictwo Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. B. w zakresie szkolenia podyplomowego lekarzy Szkolenie specjalizacyjne 4
W związku z otrzymaniem w 2013 roku akredytacji do prowadzenia specjalizacji lekarskiej w zakresie geriatrii przez Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. prof. Witolda Orłowskiego CMKP, Klinika Medycyny Rodzinnej, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości z Pododdziałem Geriatrii dla 6 osób oraz przez Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus, Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii z Centrum Diagnostyki i Leczenia Żylnej Choroby Zakrzepowo-Zatorowej z Pododdziałem Geriatrii dla 9 osób, a także w związki z 2 miejscami szkoleniowymi udostępnionymi dla woj. mazowieckiego przez Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Białymstoku, Oddział Geriatrii, w 2013 roku uruchomiono 17 miejsc szkoleniowych w dziedzinie geriatrii dla lekarzy województwa mazowieckiego, którzy ubiegali się o rozpoczęcie specjalizacji w sesji jesiennej 2013. Do sesji przystąpiło 11 lekarzy, wszyscy zostali zakwalifikowani do odbycia szkolenia specjalizacyjnego w trybie pozarezydenckim dla lekarzy posiadających odpowiednią specjalizację. Pozostało 6 wolnych miejsc szkoleniowych. W 2014 roku w sesji wiosennej uruchomiono 2 miejsca szkoleniowe pozarezydenckie dla lekarzy posiadających odpowiednią specjalizację. Do postępowania kwalifikacyjnego przystąpiło 11 lekarzy, 2 lekarzy rozpoczęło specjalizacje. Pozostały 4 wolne miejsca szkoleniowe. Ze względu na konieczność rozwoju kadry geriatrycznej po pozytywnym zaopiniowaniu wniosku Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego im. prof. Witolda Orłowskiego CMKP, w Klinice Medycyny Rodzinnej, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości z Pododdziałem Geriatrii w Warszawie zwiększono o 2 miejsca szkoleniowe w tej jednostce. W 2014 roku w sesji jesiennej było zatem dostępnych 6 miejsc specjalizacyjnych. Decyzją Ministerstwa Zdrowia przydzielono 6 rezydentur dla lekarzy bez specjalizacji kończących studia. Do postępowania kwalifikacyjnego zgłosiło się 5 lekarzy, którzy zostali zakwalifikowania do odbywania szkolenia specjalizacyjnego w ramach rezydentury. Pozostało 1 miejsce szkoleniowe. Zwolniły się 2 miejsca. W 2015 roku w sesji wiosennej uruchomiono 2 z 3 miejsc specjalizacyjnych. Zgłosiło się 5 lekarzy, specjalizację rozpoczęły 2 osoby. W 2015 roku w sesji jesiennej uruchomiono 1 pozostałe miejsce szkoleniowe wnioskując o tryb pozarezydencki. Na przyznane przez Ministra Zdrowia miejsce szkoleniowe w trybie rezydenckim nie było kandydatów. Pozostało 1 miejsce szkoleniowe. W ramach tego miejsca decyzją Konsultanta Krajowego zgodnie z przepisami rozpoczął specjalizację lekarz posiadający stopień naukowy doktora 5
habilitowanego i odpowiedni dorobek zawodowy i naukowy na podstawie art.16 ust.4 ww. ustawy z dnia 5 grudnia 1996r. (Dz.U. z 2015r. poz.464). - Klinika Geriatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w Warszawie będąca jednostką dydaktyczno-naukową organizuje 2 kursy ogólnopolskie dla lekarzy, wymagane w programie specjalizacji w zakresie geriatrii. - Konieczność kontynuowania kształcenia w zakresie pielęgniarstwa geriatrycznego oraz kształcenia opiekunów medycznych profesjonalnie przygotowanych do pielęgnacji i opieki osób starszych - Program szkolenia lekarzy rodzinnych, pielęgniarek POZ i fizjoterapeutów w zakresie opieki geriatrycznej Dnia 1 marca 2012 r. zatwierdzony został Partnerski Projekt Systemowy w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki realizowany przez Ministerstwo Zdrowia Departament Pielęgniarek i Położnych w partnerstwie z Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego, pn. Wsparcie systemu kształcenia ustawicznego personelu medycznego w zakresie opieki geriatrycznej. Projekt realizowany był do 30 czerwca 2015 r. W ramach tego projektu w 2015 roku zrealizowano: - kursy dla lekarzy, w których uczestniczyło w sumie 528 osób, w tym 125 lekarzy z woj. mazowieckiego; - kursy dla fizjoterapeutów, w których uczestniczyło w sumie 802 osób, w tym 187 z woj. mazowieckiego. III. Kontrola podmiotów wykonujących działalność leczniczą - Na podstawie zlecenia Wojewody Mazowieckiego nr: WZ-I.9612.3.2015.EG z dnia 27 stycznia 2015 r. przeprowadzono kontrolę w Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym Rehabilitacyjnym, komórce organizacyjnej 001 Akademickiego Centrum Medycznego ZAKŁAD OPIEKI I REHABILITACJI, ul. Bobrowiecka 9 00-728 Warszawa w dniu 30 stycznia 2015 roku w celu oceny jakości udzielnych świadczeń leczniczych i opiekuńczych. - Na podstawie zlecenia Wojewody Mazowieckiego nr WZ-I.9612.3.2015 z dnia 02.06.2015r przeprowadzono kontrolę w Niepublicznym Zakładzie Pielęgnacyjno-Opiekuńczym im. Jana Pawła II, Działy Czarnowskie 18, 05-252 Dąbrówka, w dniu 08.06.2015r. w celu oceny dostępności do świadczeń zdrowotnych - zabezpieczenia ciągłości udzielania świadczeń zdrowotnych. 6
IV. Udzielone opinie i konsultacje 1. Wydawanie opinii dotyczących: kandydatów na ordynatorów oddziałów szpitalnych oraz udział w komisjach konkursowych -0 likwidacji lub powstania nowego oddziału szpitalnego, przychodni specjalistycznej, pracowni diagnostycznej, apteki - 0 spełniania przez podmiot wykonujący działalność leczniczy warunków do udzielania świadczeń zdrowotnych w danej dziedzinie medycyny (liczba wydanych opinii, uwagi) 0 stosowanego postępowania diagnostycznego, leczniczego i pielęgnacyjnego w zakresie jego zgodności z aktualnym stanem wiedzy, z uwzględnieniem dostępności metod i środków (liczba i rodzaj wydanych opinii) 0 wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów medycznych, wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, wyposażenia wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro oraz aktywnych wyrobów medycznych do implantacji 0 innych: 2. Konsultacje przypadków problemowych 0 Dane z Rejestru Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą na dzień 30 grudnia 2015r. dla województwa mazowieckiego. Z danych RPWDL wynika, że na koniec 2015 roku zostało zarejestrowanych 9 oddziałów geriatrycznych z ogólną sumą 122 łóżek. W postępowaniu konkursowym nr 07-15-000254/SZP/03/1/03.4060.030.02/01 w Oddziale Mazowieckim NFZ rozstrzygniętym w dniu 26 listopada 2015 roku kontrakt na 2016 rok zawarło 8 oddziałów, na ogólną liczbę 108 łóżek. Wykaz jednostek załączono poniżej. Dyrektorzy 5 nowych zarejestrowanych oddziałów geriatrycznych w Otwocku, Grodzisku Mazowieckim, Wieliszewie, Pułtusku, Piasecznie nie występowali z wnioskiem o opinie konsultanta. Oddział Mazowiecki NFZ nie występował z wnioskiem o opinie konsultanta dotyczące oferentów w postępowaniu konkursowym w listopadzie 2015 roku. 7
Nazwa Podmiotu Leczniczego Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II Kod poczto wy Miejscowo ść Ulica Budy nek Nazwa komórki Liczba łóżek ogółem 01-211 Warszawa ul. Marcina Kasprzaka 17 Oddział geriatryczny 36 05-825 Grodzisk Mazowiecki ul. Daleka 11 Pododdział Geriatryczny 12 Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie 02-637 Warszawa ul. Spartańska 1 Klinika i Poliklinika Geriatrii - Pododdział Geriatrii 6 Szpital Kliniczny Dzieciątka Jezus 02-005 Warszawa ul. Williama Heerleina Lindleya 4 Oddział Geriatrii 10 SAMODZIELNY PUBLICZNY SZPITAL KLINICZNY IM. PROF. W. ORŁOWSKIEGO CENTRUM MEDYCZNEGO KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO 00-416 Warszawa ul. Czerniakowska 231 Pododdział Geriatryczny 10 "EMC PIASECZNO" SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ 05-500 Piaseczno ul. Adama Mickiewicza 39 Oddział geriatryczny 6 Krajowa Fundacja Medyczna 03-204 Warszawa ul. Łabiszyńska 25 Pododdział geriatryczny Promedic Spółka z o.o. 05-420 Józefów ul. Werbeny 5A Oddział geriatryczny 14 8 SZPITAL POWIATOWY GAJDA-MED SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ 06-102 Pułtusk ul. Teofila Kwiatkowskiego 19 Oddział geriatryczny 20 V. Prognozowanie potrzeb zdrowotnych populacji Populacja osób powyżej 65 r.ż. na Mazowszu według danych z rocznika statystycznego 2015 Polska 38 483 957 Mieszkańcy Mazowsza 5 324 519 65 + 841 211 (15,7%) w tym 317 125 M i 514 096 K 80 + 245 094 (4,60%) 80 + Kobiety 160 238 (3,00%) W 2013 roku zostały utworzone dwa dziesięciołóżkowe pododdziały geriatryczne w Warszawie. Jeden w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus, a drugi w Szpitalu CMKP. Umożliwiło to utworzenie 2 ośrodków akredytowanych do prowadzenia specjalizacji lekarskiej za zakresu geriatrii. W 2014 roku oba oddziały działały i aktualnie pracują w oparciu o kontrakt z OM NFZ. 8
Z Rejestru Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą na dzień 30 grudnia 2015r. dla województwa mazowieckiego, wynika, że na koniec 2015 roku było zarejestrowanych 9 oddziałów geriatrycznych z ogólną sumą 122 łóżek, z czego 8 oddziałów z ogólną liczbą łóżek 108, uzyskało kontrakt z OM NFZ na 2016 rok. Zgodnie z obowiązującymi przepisami rejestrowania i kontraktowania, działania te nie były poprzedzone opiniami konsultanta, co uniemożliwia na tym etapie określenie stanu przygotowania poszczególnych jednostek do prowadzenia działalności leczniczej w zakresie geriatrii. Zasadne byłoby tworzenie w szpitalach stanowisk lekarza konsultanta ds. geriatrii, ponieważ na większości oddziałów szpitalnych ponad 50% stanowią osoby w wieku podeszłym. W zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej istotne jest zwiększenie liczby poradni geriatrycznych konsultacyjnych, ale wiąże się to z koniecznością zmodyfikowania kontraktowania takich usług. Od 1 stycznia 2014 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 grudnia 2013r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi oraz środki pomocnicze, które uwzględnia geriatrów, jako lekarzy mających uprawienie do wypisywania takich środków jak: pieluchomajtki, materac przeciwodleżynowy, kula łokciowa, balkonik, trójnóg, wózek inwalidzki. Konieczne jest dalsze kształcenie lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej w zakresie opieki nad osobami w wieku podeszłym oraz rozwój opieki długoterminowej. VI. Podsumowanie ogólnej sytuacji w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na terenie województwa (uwagi, problemy, wnioski). Pozostają nadal aktualne postulaty. Dalej aktualny jest postulat dowartościowania i odpowiedniej wyceny świadczeń geriatrycznych poprzez uwzględnienie całościowej oceny geriatrycznej jako narzędzia badawczego w formie odrębnej procedury w ramach specjalistycznej ambulatoryjnej porady geriatrycznej oraz zmiany wyceny świadczeń geriatrycznych szpitalnych z uwzględnieniem wielochorobowości, konieczności poszerzania diagnostyki i wdrażania działań rehabilitacyjnych u hospitalizowanych osób w podeszłym wieku. Celem przestrzegania standardów świadczenia usług medycznych w specjalności geriatria konieczne jest opiniowanie wniosków jednostek starających się o wpis do rejestru Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą oraz opiniowanie wniosków złożonych do Oddziału NFZ w postępowaniu konkursowym na leczenie szpitalne w zakresie geriatrii. 9
W zakresie postępowania ambulatoryjnego celem wczesnego wykrywania problemów zdrowotnych osób starszych konieczne jest wdrożenie okresowych przesiewowych badań z uwzględnieniem całościowej oceny geriatrycznej. Pozwoliłoby to na wczesne rozpoznanie i prawidłowe postępowanie w takich problemach jak demencja, depresja, upadki, niesprawność funkcjonalna. Wobec wielochorobowości, zastosowanie zasad całościowej oceny geriatrycznej ograniczałoby również ryzyko politerapii i polipragmazji. Przewidywania demograficzne starzenia się społeczeństwa i rosnące za tym potrzeby zdrowotne osób starszych będą wymagały rozwiązań systemowych w kierunku rozwoju opieki geriatrycznej, zgodnego z medycznymi standardami geriatrycznymi. Elżbieta Kozak-Szkopek 10