Współczesne problemy zarządzania (4) zajęcia dla studentów studiów doktoranckich prof. UW dr hab. Krzysztof Klincewicz Zakład Teorii i Metod Organizacji Wydziału Zarządzania UW kklincewicz@wz.uw.edu.pl www.timo.wz.uw.edu.pl
Władza i polityka organizacyjna Władza nakłanianie ludzi do robienia rzeczy, których w innym przypadku nie byliby skłonni robić Organizacja jako koalicja jednostek i grup interesów Znaczenie konfliktów, negocjacji, polityk (policies) i rzadkich zasobów (scarce resources) Polityka umożliwia wprowadzanie zmian (perswazja, przymus, radzenie sobie z oporem)
Wybrane podejścia z obszaru nauk politycznych Niccolò Macchiavelli Książę realistyczne podejście do polityki Thomas Morus Utopia ustrój idealny i jego ograniczenia Thomas Hobbes Lewiatan władza wynikiem umowy społecznej Carl von Clausewitz O wojnie polityka ma służyć realizowaniu celów bez konfrontacji fizycznej Karol Marks ideologia oporu wobec status quo XX wiek znaczenie grup interesu i zjawisko regulatory capture (George Stigler)
Analogia pomiędzy organizacją a systemem politycznym Demokracja bezpośrednia lub przedstawicielska Autokracja system autorytarny Biurokracja racjonalność oparta na regułach (Max Weber uwaga: biurokracja a biurokratyzm) Technokracja władza wynika z wiedzy eksperckiej i umiejętności rozwiązywania problemów Pluralizm dążenie do uwzględniania zróżnicowanych interesów jednostek i grup
Interesy w organizacjach Pfeffer, Salancik zewnętrzna kontrola organizacji R. Edward Freeman (1984) Strategic management: A stakeholder approach wprowadzenie pojęcia interesariuszy Współcześnie: CSR (Corporate Social Responsibility) Uwaga: interesy pracowników związane ze specyfiką pracy, dążeniem do rozwoju kariery w organizacji i życiem prywatnym Michel Crozier wykorzystywanie organizacji przez pracowników do realizacji prywatnych celów Andrzej K. Koźmiński, Andrzej Zawiślak teoria gry organizacyjnej
Gry polityczne w organizacji (Mintzberg) Gra powstańcy - opór wobec władzy organizacyjnej lub narzucanych zmian, zwykle ze strony szeregowych pracowników Gra sponsor - umacnianie własnej pozycji przez przyjęcie roli protektora Gra budżetowanie - wykorzystanie podziału środków jako okazji do realizacji własnych celów Gra budowa imperium - zdobywanie nieformalnego wsparcia własnych podwładnych na wypadek konfliktu z innymi menedżerami Gra budowa koalicji - nieformalne związki, ręka rękę myje Gra wrogi obóz stymulowanie konfliktu my oni
Gry polityczne w organizacji (Mintzberg) Gra pan i władca - wykorzystanie formalnego zwierzchnictwa do uzyskania od podwładnych korzyści, wykraczających poza organizacyjne reguły Gra ekspert wykorzystywanie lub ukrywanie wiedzy jako źródło władzy Gra whistle-blowing przekazywanie zewnętrznym podmiotom informacji kompromitujących kierownictwo, aby doprowadzić do zmian Gra młodoturcy grupa młodych faworytów zarządu dyskredytuje kierownictwo by wprowadzić zmiany strategiczne, kulturowe lub personalne
Organizacyjne mity przykład Eve Harrington Film All About Eve (1950, Joseph Mankiewicz) Pierwowzór współczesnego thrillera (Hitchcock), inspiracja poetyki camp ( Dynastia ), 6 Oskarów Eve Harrington i Margo Channing Przyjaźń i zdrada Podpatrywanie, uczenie się i naśladowanie Wbicie noża w plecy i zajęcie miejsca Funkcjonowanie mitu w organizacjach Indywidualna kariera kosztem mentora Wyścigi w uczeniu się (learning races) firm partnerskich
Alianse między organizacjami 4 podstawowe motywacje do współpracy Efektywność (koszty transakcyjne) Dostęp do zasobów (perspektywa strategiczna strategia jako stretch and leverage, Hamel & Prahalad) Zwyczaje (teoria zakorzenienia, embeddedness - Granovetter) Naśladownictwo (neoinstytucjonalizm) Alianse strategiczne lub taktyczne
Możliwe formy aliansów (1) James G. March (1991): eksploracja = aktywne poszukiwanie nowej wiedzy, eksperymentowanie, rozwiązywanie nowych problemów eksploatacja = wykorzystywanie już posiadanej wiedzy
Możliwe formy aliansów (2)
Wyzwania aliansów Co-opetition współpraca z konkurentami (Brandenburger & Nalebuff) Payola kupowanie klientów Learning races - wyścigi w uczeniu się Alianse a fuzje i akwizycje (M&A, mergers & acquisitions) Model otwartych innowacji (Henry Chesbrough) Sieci, ekosystemy (Iansiti & Levien), konstelacje (Gomes-Casseres) Plural governance form - zbiorcza forma władzy międzyorganizacyjnej (Bradach)
Współpraca a kapitał społeczny Kapitał społeczny wartość wynikająca z relacji społecznych i zaufania, które pozwalają osiągać dodatkowe korzyści (Pierre Bourdieu, James Coleman, Robert Putnam) Wątpliwości dotyczące możliwości operacjonalizacji kategorii zaufania Pokrewna koncepcja: klasa kreatywna (Richard Florida)
Innowacje wdrożenie nowego lub znacząco udoskonalonego produktu (dobra lub usługi) procesu, nowej metody marketingowej lub nowej metody organizowania działań gospodarczych, pracy albo relacji z otoczeniem (OECD/Eurostat Podręcznik Oslo)
Zbliżone pojęcia Kreatywność zdolność tworzenia nowych rzeczy Pomysł/wynalazek coś nowego Innowacja coś nowego i wdrożonego Innowacje są tworzone......podlegają dyfuzji......są przyjmowane lub odrzucane przez użytkowników
Typologia innowacji (Podręcznik Oslo) Innowacje produktowe nowe produkty/usługi Innowacje procesowe nowe procesy produkcyjne lub usługowe Innowacje marketingowe nowe zastosowania/promocja/pozycjonowanie Innowacje organizacyjne nowe formy organizacyjne
Cykl innowacji i imitacji (Joseph Schumpeter) wynalazek - innowacja - dyfuzja nowe pomysły i oczekiwania zysków imitacje załamanie sprzedaży nasycenie rynku spadek zysków
Proces powstawania innowacji badania i rozwój komercjalizacja promocja kreatywność wynalazek innowacja dyfuzja pomysły nieprzydatne wynalazki nie wdrażane porażki rynkowe Modele rozwoju innowacji Pchanie przez technologie (technology push, science-based firms) Ciągnięcie przez rynek (market pull) Powiązany łańcuch (linked chain)
Typologie innowacji istotne dla strategii firmy Clayton Christensen Innowacje podtrzymujące (sustaining innovations) Innowacje zaburzające (disruptive innovations) Michael Tushman & Philip Anderson Innowacje poszerzające obecne kompetencje firm (competence-enhancing innovations) Innowacje niweczące bazę kompetencyjną (competence-destroying innovations)
Technologie zaburzające (Christensen) Wiodące firmy tracą kontrolę nad rynkiem wraz z pojawieniem się niektórych technologii IBM rynek mainframe a składaki PC Xerox rynek dużych fotokopiarek a Canon Apple rynek komputerów osobistych a Windows Firmy inwestują w technologie niezbędne ich obecnym klientom Nie myślą o przyszłych segmentach klientów Zabijają w zalążku innowacje
Technologie zaburzające (Christensen) Technologie zaburzające są doskonalone w końcu zaspokajają także potrzeby głównych klientów, ale: taniej niż poprzednicy oferując dodatkowe korzyści (np. mobilność) obiecując dalsze modyfikacje i udoskonalenia Współczesne przykłady domowy dysk 1TB za kilkadziesiąt złotych a tradycyjne macierze dyskowe Google Drive a Microsoft Office telefon komórkowy o wydajności komputera
Innowacja w podejściu do biznesu Zamiast walczyć z dotychczasowymi konkurentami warto poszukiwać nowych możliwości Metafora czerwonego oceanu (woda czerwona od krwi konkurentów) i błękitnego oceanu (dotąd niepoznane wody) (W. Chan Kim & Renée Mauborgne Blue Ocean Strategy )
Czerwony a błękitny ocean Czerwony ocean Błękitny ocean Obecne rynki Intensywna konkurencja Walka o klienta Spadające przychody Przestrzeganie reguł gry Nowe rynki Brak konkurencji Tworzenie potrzeb Wysoka zyskowność Nie ma reguł gry (na razie)
4 działania eliminuj, redukuj, wzmacniaj, twórz bądź tańszy bądź oryginalny
Gospodarka oparta na wiedzy Oparta na tworzeniu, rozpowszechnianiu i wykorzystywaniu wiedzy terminologia instytucji międzynarodowych cel dla polityków Robert Solow, Paul M. Romer empiryczne dowody na związki wzrostu gospodarczego z rozwojem technologii i jakością kapitału ludzkiego Manuel Castells - era postindustrialna: dostęp do wiedzy, wykorzystanie technologii informatycznokomunikacyjnych
Ekonomiczne ujęcie gospodarki oparta na wiedzy Wydatki na tworzenie wiedzy Całkowite wydatki na Badania i Rozwój w danym kraju (GERD, Gross Expenditures on Research & Development) Wydatki na B&R firm (Business Expenditures on R&D, BERD) GERD / PKB jaki odsetek produktu krajowego brutto stanowią wydatki na tworzenie wiedzy Liczba patentów Liczba publikacji naukowych Liczba pracowników badawczo-rozwojowych Liczba studentów Przychody z eksportu zaawansowanych technologii
Mechanizmy powstawania i stymulowania innowacji Rola rządu w stymulowaniu innowacyjności sektora prywatnego Vernon Ruttan (induced innovations), Mariana Mazzucato Model potrójnej helisy (triple helix) powiązań między rządem, instytucjami naukowymi a sektorem prywatnym Henry Etzkowitz & Loet Leydersdorff Model narodowego systemu innowacji, obejmującego różne grupy aktorów Christopher Freeman, Bengt- Åke Lundvall Model sektorowego (branżowego) systemu innowacji Franco Malerba