Związki koordynacyjne. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna: pojęcia: związek koordynacyjny, ligand, atom centralny, centrum koordynacji, liczba koordynacyjna, budowę związków kompleksowych, podział kompleksów ze względu na ładunek, zastosowanie związków koordynacyjnych. b) Umiejętności Uczeń potrafi: opisać budowę związków kompleksowych, podać przykłady cząsteczek i jonów, które mogą pełnić funkcję ligandów, nazwać proste związki i jony kompleksowe, napisać równanie reakcji amfoterycznego wodorotlenku metalu z mocną zasadą, wykazać doświadczalnie, że w odróżnieniu od jonów cynku, jony glinu nie tworzą aminakompleksów, dysponując roztworami amoniaku i wodorotlenku sodu, odróżnić od siebie wodorotlenki: glinu, cynku, miedzi i magnezu, wytłumaczyć, dlaczego hemoglobina i chlorofil są zaliczane do związków kompleksowych, podać przykłady zastosowań związków kompleksowych. c) Postawy Uczeń współpracuje w grupie.. Metoda i forma pracy Eksperyment, dobieranka, pogadanka, praca z całym zespołem, praca w grupach.. Środki dydaktyczne Sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, karty pracy, foliogramy przedstawiające budowę i podstawy nomenklatury związków koordynacyjnych.
. Przebieg lekcji a) Faza przygotowawcza Doświadczenie wprowadzające w tematykę lekcji reakcja tlenku glinu z zasadą sodową. Zapisanie równania i omówienie budowy produktu reakcji. Podanie tematu lekcji. b) Faza realizacyjna. Określenie budowy związków koordynacyjnych i podanie podstaw ich nomenklatury foliogramy.. Ćwiczenia grupowe w nazywaniu związków - dopasowywanie nazw związków do odpowiednich wzorów i określanie jego liczby koordynacyjnej (załącznik ).. Omówienie ćwiczenia, ustalenie struktur omawianych związków.. Klasyfikacja kompleksów uczniowie, pracując w grupach, wypełniają kartę pracy (załącznik ).. Omówienie ćwiczenia. 6. Doświadczalne otrzymywanie związków kompleksowych (załącznik ). Weryfikacja poprawności wypełnienia kart. c) Faza podsumowująca. Doświadczenia pozwalające na identyfikację związku przy wykorzystaniu możliwości tworzenia przez niego związków koordynacyjnych (załącznik ).. Omówienie efektów doświadczeń przeprowadzonych przez uczniów określenie zawartości probówek.. Omówienie zastosowania związków koordynacyjnych. Wyjaśnienie biologicznego znaczenia reakcji kompleksowania (przenoszenie tlenu przez hemoglobinę i zatrucie CO i CN - ) z użyciem foliogramów.. Bibliografia. Czerwińska A., Czerwiński A., Jeziorska M., Kańska M., Chemia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. Kształcenie w zakresie rozszerzonym, WSiP, Warszawa 00.. Gielas E., Kluz Z., Krzeczkowska M., Poźniaczek M., Chemia. Zeszyt dla uczniów szkół średnich, WSiP, Warszawa 99.. Kluz Z., Poźniaczek M., Chemia dla szkół ponadgimnazjalnych zakres rozszerzony, Wydawnictwo ZamKor, Kraków 00.. Lubczyk J., Chemia w pytaniach i odpowiedziach dla uczniów szkół średnich, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 99. 6. Załączniki a) Karta pracy ucznia załącznik Dopasujcie nazwę do odpowiedniego wzoru i określcie dla każdego związku jego liczbę
koordynacyjną. Wzory [Ag(NH ) ]NO [Cr(H O) 6 ]Cl K [Fe(CN) 6 ] K [Fe(CN) 6 ] [Co(H O) 6 ]Cl [Cu(NH ) 6 ](OH) [Zn(NH ) ](OH) Na [Ag(S O ) ] [Cu(H O) 6 ]Cl [Zn(NH ) ]Cl K [Cu(OH) ] K [Cr(OH) 6 ] Nazwy azotan (V) diaminasrebra(i) heksacyjanożelazian (II) potasu chlorek heksaakwakobaltu (II) wodorotlenek tetraaminacynku chlorek heksaakwamiedzi (II) tetrahydroksymiedzian(ii) potasu chlorek heksaakwachromu (III) heksacyjanożelazian (III) potasu wodorotlenek heksaaminamiedzi(ii) ditiosiarczano(vi) srebrzan(i) sodu chlorek tetraaminacynku heksahydroksychromian(iii) potasu załącznik Uzupełnijcie tabelkę, wpisując nazwę do określonej rubryki. Podajcie odpowiednie wzory. jon chloropentaaminakobaltu (III), pentakarbonylożelazo (0), jon tetracyjanomiedzianowy (I), jon bis(tiosiarczano) srebrzanowy (I), jon tetrahydroksocynkanowy, jon tetrakwamiedzi( II), tetrakarbonylonikiel (0). Podział kompleksów ze względu na ładunek KATIONY ANIONY OBOJĘTNE załącznik Otrzymywanie związków koordynacyjnych Doświadczenie : Otrzymywanie akwakompleksów
Instrukcja: Do probówek zawierających świeżo wyprażone: chlorek kobaltu (II), siarczan (VI) miedzi (II) i siarczan (VI) niklu (II) dodajcie wodę. Sporządźcie rysunek schematyczny, zapiszcie obserwacje, sformułujcie wnioski i napiszcie równania reakcji....... Równania reakcji:...
Doświadczenie : Otrzymywanie aminakompleksów Instrukcja: Do probówek zawierających kolejno po ok. cm następujących roztworów: siarczanu (VI) miedzi (II), azotanu (V) kobaltu (II), azotanu (V) chromu (III), azotanu (V) glinu (III), azotanu (V) cynku i azotanu (V) srebra (I) dodawajcie kroplami wody amoniakalnej aż do wytrącenia osadów. Następnie dodajcie jeszcze około cm wody amoniakalnej do każdej probówki. Narysujcie rysunek schematyczny, zapiszcie obserwacje, sformułujcie wnioski i napiszcie równania zachodzących reakcji. 6 6 Równania reakcji:
6 Doświadczenie : Otrzymywanie hydroksokompleksów Instrukcja: Do probówek zawierających kolejno po ok. cm następujących roztworów: siarczanu (VI) miedzi (II), azotanu (V) kobaltu (II), azotanu (V) chromu (III), azotanu (V) glinu (III) i azotanu (V) cynku dodawajcie kroplami roztworu wodorotlenku sodu aż do wytrącenia osadów, następnie dodajcie jeszcze około cm stężonego roztworu wodorotlenku sodu do każdej probówki. Narysujcie rysunek schematyczny, zapiszcie obserwacje, sformułujcie wnioski i napiszcie równania zachodzących reakcji. Równania reakcji: załącznik
Instrukcja do ćwiczenia W czterech probówkach oznaczonych cyframi,, i otrzymaliście świeżo strącone: wodorotlenek miedzi (II), wodorotlenek glinu, wodorotlenek cynku oraz wodorotlenek magnezu. Zaprojektujcie doświadczenia pozwalające na jednoznaczną identyfikację tych substancji, mając do dyspozycji: probówki, uniwersalny papierek wskaźnikowy, roztwór wodorotlenku sodu oraz wodę amoniakalną. Przeprowadźcie zaplanowane doświadczenia i wypełnijcie kartę pracy. KARTA PRACY GRUPY
Doświadczenie Doświadczenie... Doświadczenie
b) Zadanie domowe Tiosiarczan (VI) sodu stosowany jest w fotografii jako utrwalacz. Przedstaw reakcje, jakie zachodzą na błonie fotograficznej pod działaniem utrwalacza, wiedząc, że głównym składnikiem błony fotograficznej jest AgBr, który podczas wywoływania filmu redukuje się do srebra metalicznego. W miejscach nienaświetlonych srebro nie rozkłada się, a pozostały bromek reaguje z utrwalaczem, tworząc łatwo rozpuszczalny związek kompleksowy. 7. Czas trwania lekcji x minut 8. Uwagi do scenariusza Doświadczenia zaproponowane w załączniku można wykonać, pracując w grupach różnym frontem (jednak grupa może wykonać tylko jedną, ewentualnie dwie próby).