Małgorzata Karkoszka SCENARIUSZ LEKCJI W LICEUM. Właściwości chemiczne kwasów karboksylowych.

Transkrypt

1 Małgorzata Karkoszka SCENARIUSZ LEKCJI W LICEUM Właściwości chemiczne kwasów karboksylowych. Scenariusz lekcji z kartą pracy ucznia pozwala uczniom zaznajomić się z właściwościami chemicznymi kwasów karboksylowych poprzez wykonywanie lub obserwację doświadczeń i analizę porównawczą z właściwościami poznanych w klasie pierwszej kwasów nieorganicznych (mineralnych). Ponadto zadania przeznaczone do wykonania przez uczniów są zgodne ze standardami wymagań będącymi podstawą przeprowadzania egzaminu maturalnego Poniższy scenariusz lekcji przeznaczony jest do realizacji na jednej lub dwóch jednostkach lekcyjnych w klasie drugiej LO. Uczniowie pracując z kartą pracy mają możliwość przypomnienia i utrwalenia wiadomości dotyczących nazewnictwa, wzorów i podziału kwasów karboksylowych poznanych na wcześniejszych lekcjach chemii. Napisanie obserwacji, sformułowanie wniosków i uzgodnienie równań reakcji kształtuje u uczniów umiejętność planowania eksperymentów, przewidywania obserwacji oraz formułowania wniosków i uzasadniania opinii, które stanowią standardy wymagań będące podstawą przeprowadzenia egzaminu maturalnego z chemii ( tj. punkt III - Tworzenie informacji) obowiązujących na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Ponadto w zadaniu tekstowym (zadanie 5) uczniowie wykonują obliczenia z zastosowaniem stechiometrii, pojęciem mola, stężenia molowego, które są zgodne ze standardem II Korzystanie z informacji (poziom podstawowy). Zadania 4, 6 i 7 kształtują u uczniów analizę tekstu o tematyce chemicznej ( np. schemat zad.7), co również jest zgodne ze standardem II Korzystanie z informacji), który obowiązuje na poziomie podstawowym i rozszerzonym. 1. Cele operacyjne: Uczeń wie: jak są zbudowane cząsteczki kwasów karboksylowych (B), jakim reakcjom ulegają kwasy karboksylowe (B), jakie są podobieństwa i różnice między kwasami nieorganicznymi i organicznymi ( C ), jak otrzymać sole kwasów karboksylowych ( C ) Uczeń umie: zapisać równania reakcji jakim ulegają kwasy karboksylowe ( C ), zapisać obserwacje i wnioski na podstawie doświadczeń przeprowadzonych na lekcji ( C), podać nazwy soli pochodzących od kwasów karboksylowych (B), zapisać równanie reakcji spalania całkowitego kwasu mrówkowego (C ), zaproponować sposób otrzymywania kwasów karboksylowych (D). 2. Cele wychowawcze: praca w grupach pięcioosobowych ma na celu uczenie uczniów współpracy, wymieniania poglądów, komunikacji 3. Metody: 1

2 - pogadanka, - ilustracyjna prezentacja doświadczeń, - dyskusja, - praca w grupach pięcioosobowych. 4. Materiały, środki dydaktyczne: - podręcznik: A. A. Czerwińscy, M. Jelińska Kazimierczuk, - K. Kuśmierczyk : Chemia 2, Warszawa 2003, - odczynniki: kwas mrówkowy, kwas octowy, magnez, zasada sodowa, tlenek miedzi (II), węglan sodu, papierek wskaźnikowy, fenoloftaleina, - sprzęt laboratoryjny: probówki, palnik spirytusowy, statyw, łapy do probówek, bagietki. 5. Przebieg lekcji: a) Część nawiązująca: - przypomnienie wiadomości dotyczących wyższych kwasów karboksylowych i mydeł (odpytanie ucznia), - przypomnienie budowy cząsteczek kwasów organicznych, - przypomnienie podziału kwasów organicznych, ich nazewnictwa i wzorów (wykonanie zadania 1 z karty pracy ucznia). b)część właściwa: - sformułowanie tematu lekcji, - uczniowie przypominają jakie właściwości chemiczne wykazywały poznane przez nich na lekcjach chemii nieorganicznej kwasy nieorganiczne (wykonanie zadania 2 z karty pracy ucznia), - pokaz pięciu doświadczeń reprezentujących właściwości chemiczne kwasów karboksylowych ( schematy doświadczeń znajdują się w karcie pracy ucznia), - systematycznie po każdym wykonanym doświadczeniu uczniowie opisują swoje obserwacje i formułują wnioski ( mogą korzystać z podręcznika, pomocy kolegi i nauczyciela), c) Część podsumowująca: - na postawie wykonanych doświadczeń i wniosków uczniowie wskazują jakim reakcjom ulegają kwasy organiczne, - uczniowie wyjaśniają podobieństwa i różnice między kwasami organicznymi i nieorganicznymi (wykonują zadanie 4 zawarte w karcie pracy ucznia) d) Zadanie domowe: Zbiór zadań, str. 129, zadania: Dla chętnych: zbiór zadań, str zadanie W zależności od tempa pracy uczniów zadania 5, 6 i 7 ujęte w karcie pracy ucznia można zrealizować na tej samej jednostce lekcyjnej ( uczniowie pracują w grupach pięcioosobowych, a potem przedstawiciele grup przedstawiają rozwiązanie) lub na następnej lekcji chemii. Uwagi o przebiegu lekcji: 2

3 KARTA PRACY UCZNIA TEMAT: Właściwości chemiczne kwasów karboksylowych. 1. Uzupełnij poniższy schemat poprzez przyporządkowanie nazw zwyczajowych oraz wzorów sumarycznych kwasów: kwas octowy, kwas stearynowy, kwas akrylowy, kwas benzoesowy, kwas propionowy, kwas szczawiowy, C 17 H 35 COOH, C 6 H 5 COOH, CH 2 =CH-COOH, CH 3 COOH, H 2 C 2 O 4, CH 3 -CH 2 -COOH. KWASY ORGANICZNE monokarboksylowe tłuszczowe polikarboksylowe aromatyczne... nasycone nienasycone Przypomnij sobie najważniejsze właściwości kwasów nieorganicznych. Dokończ słowne schematy reakcji. Uzupełnij tekst poniżej: Kwasy nieorganiczne: a) dysocjują na:... i... b) reagują z..., dając... c) reagują z..., dając... d) reagują z..., dając... e) reagują z..., dając Na przykładzie kwasu mrówkowego i octowego, zbadaj doświadczalnie, które z tych właściwości cechują również kwasy organiczne. Poniżej przedstawiono doświadczenia na rysunkach. Zapisz obserwacje, wnioski oraz równania reakcji. Nazwij produkty reakcji. Doświadczenie 1. papierek uniwersalny HCOOH Obserwacje:... 3

4 .... Wnioski: Doświadczenie 2. Mg CH 3 COOH Obserwacje: Doświadczenie 3. NaOH + fenoloftaleina HCOOH Obserwacje:.... 4

5 Doświadczenie 4. CH 3 COOH CuO Obserwacje: Doświadczenie 5. CH 3 COOH Na 2 CO 3 Obserwacje:

6 Na podstawie wniosków płynących z przeprowadzonych doświadczeń można stwierdzić, że Zadanie 4. Na przykładzie kwasu solnego i kwasu etanowego wskaż podobieństwa i różnice między kwasami nieorganicznymi i organicznymi. Zapisz równania reakcji. Zadanie 5. Ustal wzór jednokarboksylowego kwasu nasyconego, wiedząc, że na zobojętnienie 0,74 g tego kwasu zużyto 50 cm 3 KOH o stężeniu 0,2 mol/dm 3. Zadanie 6. Ułóż równanie reakcji spalania kwasu mrówkowego, wiedząc, że produktami tego procesu są tlenek węgla (IV) i woda. Zadanie 7. Ułóż równania reakcji, za pomocą których można zrealizować następujące przemiany: metanol metanal kwas metanowy mrówczan wapnia Zadanie domowe. Zbiór zadań, str. 129, zadania: Dla chętnych: zbiór zadań, str. 130, zadania: