PRACA NA WŁASNY RACHUNEK DETERMINANTY I IMPLIKACJE ELŻBIETA redakcja naukowa KRYŃSKA Warszawa 2007
SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE 13 Tomasz Duraj Rozdział I PRAWNA PERSPEKTYWA PRACY NA WŁASNY RACHUNEK 19 1. Uwagi wprowadzające 19 2. Pojęcie pracy na własny rachunek 21 3. Prawne uwarunkowania pracy na własny rachunek 26 3.1. Samozatrudnienie w świetle prawa konstytucyjnego 27 3.2. Praca na własny rachunek w świetle prawa gospodarczego 28 3.3. Praca na włsny rachunek w świetle prawa cywilnego 32 3.4. Praca na własny rachunek w świetle prawa pracy 34 3.5. Saraozatrudnienie w świetle prawa ubezpieczeń społecznych 39 3.6. Praca na własny rachunek w świetle prawa podatkowego 41 4. Ograniczenia w zakresie wyboru pracy na własny rachunek - samozatrudnienie pozorne 44 Literatura 48 Elżbieta Kryńska Rozdział II SAMOZATRUDNIENIE W KRAJACH WYSOKO ROZWINIĘTYCH 52 1. Źródło danych 52 2. Poziomi zmiany stopy samozatrudnienia w latach 1990-2004 53 3. Korelacje między stopą samozatrudnienia a wybranymi czynnikami ekonomicznymi i społecznymi 57 3.1. Stopa samozatrudnienia a poziom rozwoju społeczno-gospodarczego 57 3.2. Stopa samozatrudnienia a sytuacja na rynku pracy 61 4. Podsumowanie 66 Literatura 67 Aneks 68 Iwona Laskowska Rozdział III CZYNNIKI DETERMINUJĄCE PRACĘ NA WŁASNY RACHUNEK -WYNIKI BADAŃ ŚWIATOWYCH 74 1. Wprowadzenie 74 2. Ogólna klasyfikacja czynników wpływających na podjęcie pracy na własny rachunek... 75
3. Demograficzne determinanty pracy na własny rachunek 77 4. Ekonomiczne determinanty pracy na własny rachunek 80 4.1. Oczekiwane różnice dochodów 80 4.2. Praca na własny rachunek: wybór czy konieczność? Związek pracy na własny rachunek z poziomem bezrobocia 81 4.3. Praca na własny rachunek a polityka podatkowa i socjalna 85 5. Analiza cech demograficznych osób prowadzących działalność gospodarczą w Polsce - badania własne 88 5.1. Źródło danych i metodologia 88 5.2. Wyniki analizy empirycznej 89 6. Uwagi końcowe 93 Literatura 94 Marek Bednarski Rozdział IV PRZESŁANKI ROZWOJU MAŁYCH FIRM 98 1. Zmiany społeczno-gospodarcze a rozwój małych firm 98 2. Przesłanki wyboru samozatrudnienia 101 3. Bariery samozatrudnienia i instrumenty jego promocji 103 Literatura 105 Iwona Kukulak-Dolata, Halina Sobocka-Szczapa Rozdział V PRACA NA WŁASNY RACHUNEK W POLSCE - WYNIKI BADAŃ JAKOŚCIOWYCH 107 1. Wprowadzenie 107 2. Metodologia badania 108 3. Charakterystyka badanej populacji 109 4. Motywy podejmowania pracy na własny rachunek 110 5. Wybrane aspekty pracy na własny rachunek 114 5.1. Wybór rodzaju działalności gospodarczej 114 5.2. Aktywność edukacyjna 114 5.3. Zatrudnienie pracowników najemnych 116 5.4. Wykorzystanie technologii informatycznych i telekomunikacyjnych 122 5.5. Działalność promocyjna 124 5.6. Kondycja ekonomiczna i rozwój 125 5.7. Źródła finansowania działalności 128 6. Uwarunkowania zewnętrzne pracy na własny rachunek 131 6.1. Obciążenia podatkowe i parapodatkowe pracy' na własny rachunek 131 6.2. Programy wspierające pracę na własny rachunek 134 7. Zalety i wady pracy na własny rachunek 136 7.1. Aspekty pozytywne 136 7.2. Aspekty negatywne 138 8. Bariery podejmowania pracy na własny rachunek 138 9. Perspektywy rozwoju pracy na własny rachunek 143 10. Uwagi końcowe 145 Literatura 147
Małgorzata Olszewska Rozdział VI PRACUJĄCY NA WŁASNY RACHUNEK WOBEC UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH 149 1. Wprowadzenie 149 2. Definicja osoby prowadzącej działalność gospodarczą na własny rachunek 150 3. Ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą 151 4. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne 152 5. Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne 154 6. Zasady finansowania składek na ubezpieczenie społeczne 157 7. Preferencyjne składki na ubezpieczenie społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą 157 8. Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego 159 9. Świadczenia w razie choroby z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych 162 10. Studia przypadków uchylania się od ponoszenia obciążeń na rzecz ubezpieczeń społecznych 165 11. Wnioski '. ^167 Literatura 168 Stanisław Wieteska Rozdział VII WPŁYW ZAMIANY PRACY NAJEMNEJ NA PRACĘ NA WŁASNY RACHUNEK NA WIELKOŚĆ PRZYCHODÓW FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH I FUNDUSZU PRACY. PRÓBA KONSTRUKCJI MODELU SYMULACYJNEGO 169 1. Założenia ogólne 169 2. Analiza stanu zatrudnienia pracujących najemnie i pracujących na własny rachunek 171 3. Próba oszacowania skutków finansowych dla FUS i FP spowodowanych przechodzeniem pracowników z pracy najemnej do pracy na własny rachunek 176 3.1. Składki wpłacane na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz państwowe fundusze celowe 176 3.2. Model przypisanych składek na FUS 178 3.3. Model dla Funduszu Pracy 180 4. Wnioski końcowe 182 Stanisław Wieteska Rozdział VIII KALKULACJA ŚWIADCZEŃ EMERYTALNYCH DLA PRACOWNIKÓW NAJEMNYCH I PRACUJĄCYCH NA WŁASNY RACHUNEK 183 1. Istota ubezpieczenia emerytalnego 183 2. Zdefiniowana składka lub zdefiniowane świadczenie 187 3. Uczestnictwo dobrowolne lub przymusowe 188 4. Teoria procentu i rent pewnych 189 4.1. Renty pewne 190 4.2. N-letnia renta pewna 191 4.3. Renta pewna płatna m razy w roku : 192
5. Trwanie życia ludzkiego 194 6. Renty życiowe 197 6.1. Uwagi wstępne 197 6.2. Renta dożywotnia 197 6.3. N-letnia renta terminowa 198 6.4. Renta płatna m razy w roku 199 6.5. Renty życiowe a funkcje komutacyjne, 201 7. Metody aktuarialne w planach emerytalnych o zdefiniowanej składce 204 7.1. Faza akumulacji 205 7.2. Faza dekumulacji 207 7.3. Aktuarialna kalkulacja wysokości świadczeń 208 7.4. Metody aktuarialne wykorzystywane w planach emerytalnych o zdefiniowanym świadczeniu 209 8. Empiryczna weryfikacja modelu kalkulacji przyszłych emerytur dla pracowników najemnych i pracowników pracujących na własny rachunek 214 8.1. Założenia ogólne 214 8.2. Szczegółowe kalkulacje wysokości świadczeń emerytalnych 218 9. Analiza wykonanych obliczeń - wnioski 221 Literatura 222 Elżbieta Kryńska Rozdział IX PRACA NA WŁASNY RACHUNEK W POLSKIEJ GOSPODARCE. WNIOSKI I REKOMENDACJE 225 1. Europejska Strategia Zatrudnienia wobec rozwoju przedsiębiorczości 225 2. Podstawowe wnioski z badań...h 229 3. Rekomendacje 233 Literatura 240