PRACA NA WŁASNY RACHUNEK DETERMINANTY I IMPLIKACJE. redakcja naukowa ELŻBIETA KRYŃSKA

Transkrypt

1 PRACA NA WŁASNY RACHUNEK DETERMINANTY I IMPLIKACJE redakcja naukowa ELŻBIETA KRYŃSKA Warszawa 2007

2 SPIS TREŚCI SŁOWO WSTĘPNE Tomasz Duraj Rozdział I PRAWNA PERSPEKTYWA PRACY NA WŁASNY RACHUNEK Uwagi wprowadzające Pojęcie pracy na własny rachunek Prawne uwarunkowania pracy na własny rachunek Samozatrudnienie w świetle prawa konstytucyjnego Praca na własny rachunek w świetle prawa gospodarczego Praca na włsny rachunek w świetle prawa cywilnego Praca na własny rachunek w świetle prawa pracy Samozatrudnienie w świetle prawa ubezpieczeń społecznych Praca na własny rachunek w świetle prawa podatkowego Ograniczenia w zakresie wyboru pracy na własny rachunek samozatrudnienie pozorne...44 Literatura...48 Elżbieta Kryńska Rozdział II SAMOZATRUDNIENIE W KRAJACH WYSOKO ROZWINIĘTYCH Źródło danych Poziom i zmiany stopy samozatrudnienia w latach Korelacje między stopą samozatrudnienia a wybranymi czynnikami ekonomicznymi i społecznymi Stopa samozatrudnienia a poziom rozwoju społeczno-gospodarczego Stopa samozatrudnienia a sytuacja na rynku pracy Podsumowanie...66 Literatura...67 Aneks...68 Iwona Laskowska Rozdział III CZYNNIKI DETERMINUJĄCE PRACĘ NA WŁASNY RACHUNEK WYNIKI BADAŃ ŚWIATOWYCH Wprowadzenie Ogólna klasyfikacja czynników wpływających na podjęcie pracy na własny rachunek...75

3 6 Spis treści 3. Demograficzne determinanty pracy na własny rachunek Ekonomiczne determinanty pracy na własny rachunek Oczekiwane różnice dochodów Praca na własny rachunek: wybór czy konieczność? Związek pracy na własny rachunek z poziomem bezrobocia Praca na własny rachunek a polityka podatkowa i socjalna Analiza cech demograficznych osób prowadzących działalność gospodarczą w Polsce badania własne Źródło danych i metodologia Wyniki analizy empirycznej Uwagi końcowe...93 Literatura...94 Marek Bednarski Rozdział IV PRZESŁANKI ROZWOJU MAŁYCH FIRM Zmiany społeczno-gospodarcze a rozwój małych firm Przesłanki wyboru samozatrudnienia Bariery samozatrudnienia i instrumenty jego promocji Literatura Iwona Kukulak-Dolata, Halina Sobocka-Szczapa Rozdział V PRACA NA WŁASNY RACHUNEK W POLSCE WYNIKI BADAŃ JAKOŚCIOWYCH Wprowadzenie Metodologia badania Charakterystyka badanej populacji Motywy podejmowania pracy na własny rachunek Wybrane aspekty pracy na własny rachunek Wybór rodzaju działalności gospodarczej Aktywność edukacyjna Zatrudnienie pracowników najemnych Wykorzystanie technologii informatycznych i telekomunikacyjnych Działalność promocyjna Kondycja ekonomiczna i rozwój Źródła finansowania działalności Uwarunkowania zewnętrzne pracy na własny rachunek Obciążenia podatkowe i parapodatkowe pracy na własny rachunek Programy wspierające pracę na własny rachunek Zalety i wady pracy na własny rachunek Aspekty pozytywne Aspekty negatywne Bariery podejmowania pracy na własny rachunek Perspektywy rozwoju pracy na własny rachunek Uwagi końcowe Literatura...147

4 Spis treści 7 Małgorzata Olszewska Rozdział VI PRACUJĄCY NA WŁASNY RACHUNEK WOBEC UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH Wprowadzenie Definicja osoby prowadzącej działalność gospodarczą na własny rachunek Ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne Wysokość składek na ubezpieczenie społeczne Zasady finansowania składek na ubezpieczenie społeczne Preferencyjne składki na ubezpieczenie społeczne dla osób prowadzących działalność gospodarczą Świadczenia z ubezpieczenia chorobowego Świadczenia w razie choroby z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Studia przypadków uchylania się od ponoszenia obciążeń na rzecz ubezpieczeń społecznych Wnioski Literatura Stanisław Wieteska Rozdział VII WPŁYW ZAMIANY PRACY NAJEMNEJ NA PRACĘ NA WŁASNY RACHUNEK NA WIELKOŚĆ PRZYCHODÓW FUNDUSZU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH I FUNDUSZU PRACY. PRÓBA KONSTRUKCJI MODELU SYMULACYJNEGO Założenia ogólne Analiza stanu zatrudnienia pracujących najemnie i pracujących na własny rachunek Próba oszacowania skutków finansowych dla FUS i FP spowodowanych przechodzeniem pracowników z pracy najemnej do pracy na własny rachunek Składki wpłacane na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne oraz państwowe fundusze celowe Model przypisanych składek na FUS Model dla Funduszu Pracy Wnioski końcowe Stanisław Wieteska Rozdział VIII KALKULACJA ŚWIADCZEŃ EMERYTALNYCH DLA PRACOWNIKÓW NAJEMNYCH I PRACUJĄCYCH NA WŁASNY RACHUNEK Istota ubezpieczenia emerytalnego Zdefiniowana składka lub zdefiniowane świadczenie Uczestnictwo dobrowolne lub przymusowe Teoria procentu i rent pewnych Renty pewne N-letnia renta pewna Renta pewna płatna m razy w roku Trwanie życia ludzkiego...194

5 8 Spis treści 6. Renty życiowe Uwagi wstępne Renta dożywotnia N-letnia renta terminowa Renta płatna m razy w roku Renty życiowe a funkcje komutacyjne Metody aktuarialne w planach emerytalnych o zdefiniowanej składce Faza akumulacji Faza dekumulacji Aktuarialna kalkulacja wysokości świadczeń Metody aktuarialne wykorzystywane w planach emerytalnych o zdefiniowanym świadczeniu Empiryczna weryfikacja modelu kalkulacji przyszłych emerytur dla pracowników najemnych i pracowników pracujących na własny rachunek Założenia ogólne Szczegółowe kalkulacje wysokości świadczeń emerytalnych Analiza wykonanych obliczeń wnioski Literatura Elżbieta Kryńska Rozdział IX PRACA NA WŁASNY RACHUNEK W POLSKIEJ GOSPODARCE. WNIOSKI I REKOMENDACJE Europejska Strategia Zatrudnienia wobec rozwoju przedsiębiorczości Podstawowe wnioski z badań Rekomendacje Literatura...240

6 SELF-EMPLOYMENT DETERMINANTS AND IMPLICATIONS TABLE OF CONTENTS FOREWORD Tomasz Duraj Chapter I LEGAL PERSPECTIVE OF SELF-EMPLOYMENT Introductory remarks Definition of self-employment Legal grounds for self-employment Self-employment in the light of constitutional law Self-employment in the light of business law Civil law perspective in business activity Self-employment in the light of labour law Self-employment in hte light of social insurance law Self-employment in the light of tax law Limitations in selection of self-employment type ostensible self-employment...44 Bibliography...48 Elżbieta Kryńska Chapter II SELF-EMPLOYMENT IN HIGHLY DEVELOPED COUNTRIES Data source Self-employment rate and changes in Correlations between self-employment rate and selected socio-economic factors Self-employment rate vs. socio-economic development level Self-employment rate vs. labour market situation Summary...66 Bibliography...67 Annex...68 Iwona Laskowska Chapter III SELF-EMPLOYMENT DETERMINANTS FINDINGS OF GLOBAL SURVEYS Introduction General classification of factors influencing a decision about entering into self-employment...75

7 10 Table of contents 3. Demographic determinants of self-employment Economic determinants of self-employment Expected income differentials Self-employment: choise or necessity? Self-employment relation with unemployment level Self-employment vs. tax and social policy Analysis of demographical characteristics of self-employed persons in Poland own research Data source and methodology Results of empirical study Closing remarks...93 Bibliography...94 Marek Bednarski Chapter IV SMALL BUSINESS DEVELOPMENT REASONS Socio-economic changes vs. small business development Self-employment selection reasons Self-employment barriers and promotional tools Bibliography Iwona Kukulak-Dolata, Halina Sobocka-Szczapa Chapter V SELF-EMPLOYMENT IN POLAND FINDINGS OF QUALITATIVE SURVEYS Introduction Survey methologoy Characteristics of surveyed population Reasons for entering into self-employment Selected aspects of self-employment Selection of self-employment type Educational activity Employment of hired workers Use of IT and telecommunication technologies Promotional activity Economic condition and development Activity financing sources External determinants of self-employment Tax and paratax charges burdening self-employment Self-employment support programmes Advantages and disadvantages of self-employment Positive aspects Negative aspects Barriers for entering into self-employment Self-employment growth prospects Closing remarks Bibliography...147

8 Table of contents 11 Małgorzata Olszewska Chapter VI SELF-EMPLOYMENT VS. SOCIAL INSURANCE Introduction Definition of self-employed person Social insurance of self-employed persons runnig non-agricultural activity Social insurance constribution calculation base Social insurance contribution level Principles of financing social insurance contributions Preferential social insurance contributions for persons running business activities Sickess benefits Sickness benefits in case of accidents at work and occupational diseases Cases studies involving evasion of social insurance payments Conclusions Bibliography Stanisław Wieteska Chapter VII IMPACT OF SWITCHING FROM HIRED LABOUR TO SELF-EMPLOYMENT ON THE LEVEL OF REVENUES OF SOCIAL INSURANCE FUND AND LABOUR FUND. AN ATTEMPT TO DESIGN SIMULATION MODEL Underlying assumptions Analysis of the employment status of hired workers and self-employed An attempt to estimate financial impact on the Social Insurance Fund and Labour Fund caused by migration of hired workers to self-employment Contributions made to social and health insurance and state earmarked funds Written social insurance contribution model Labour Fund model Final conclusions Stanisław Wieteska Chapter VIII CALCULATION OF PENSION BENEFITS FOR HIRED WORKERS AND THE SELF-EMPLOYED Essence of pension insurance Defined contribution or defined benefit Voluntary or compulsory participation Theory of percent and guaranteed time-defined annuities Guaranteed time-defined annuities N-year-long guaranteed annuities Guaranteed annuity payable m times per year Human life duration Life annuities Opening remarks...197

9 12 Table of contents 6.2. Life annuity N-year-long term annuity Annuity payable m times per year Life annuities vs. commutation functions Actuarial methods in contribution-defined pension plans Accumulation phase Decommulation phase Actuarial calculation of benefits level Actuarial methods used in benefit-defined pension plans Empirical revision of calculation model for future pensions for hired workers and the self-employed Background assumptions Detailed calculations of pension benefit level Analysis of calculations made conclusions Bibliography Elżbieta Kryńska Chapter IX SELF-EMPLOYMENT IN THE POLISH ECONOMY CONCLUSIONS AND RECOMMENDATIONS European Employment Strategy on enterprise development Major findings of the surveys Recommendations Bibliography...240