Polityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne)

Transkrypt

1 prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz Polityka gospodarcza i społeczna (zabezpieczenie emerytalne)

2 Zakres przedmiotowy systemu zabezpieczenia społecznego wyznacza katalog ryzyk społecznych: choroby macierzyństwa inwalidztwa (niezdolności do pracy) wypadków przy pracy bezrobocia śmierci żywiciela starości nagłych wydatków.

3 RYZYKO STAROŚCI

4 Charakterystyka ryzyka starości I faza ryzyka starości brak oszczędności II faza ryzyka starości dożycie wieku emerytalnego zbyt długie życie na emeryturze A wiek emerytalny p.d.t.ż.

5 Ryzyko starości a zasady konstrukcji systemu zabezpieczenia emerytalnego I faza ryzyka starości źródło finansowania II faza ryzyka starości dożycie wieku emerytalnego zbyt długie życie na emeryturze A ekspektatywy emerytalne* wiek emerytalny dożywotnie świadczenia emerytalne p.d.t.ż. *oczekiwania, nadzieje emerytalne

6 Dobrowolne Obowiązkowe DC DB DC DB K R K R K R K R Które spojrzenie na system emerytalny jest istotniejsze?

7 Najważniejsze zmiany w systemie zabezpieczenia emerytalnego: ustanowienie systemu o zdefiniowanej składce uwzględnienie w systemie finansowania kapitałowego przyjęcie prezentacji systemu w ujęciu filarowym wprowadzenie płacenia części składek przez pracownika sformułowanie nowej roli państwa uznanie roli instytucji prywatnych określenie nowej roli pracodawcy w organizacji przedsięwzięć emerytalnych ustalenie zakresu uczestnictwa w systemie według wieku spowodowanie zabiegania organizatorów systemu o uczestników założenie inicjatywy przyszłych emerytów

8 Ryzyko starości a system zabezpieczenia emerytalnego I faza ryzyka oszczędzanie O = UR + UK + OD II faza ryzyka ubezpieczenie ze świadczeniem dożywotnim wybór ubezpieczenia rentowego (annuity) A Ile oszczędzać? Ile dodatkowo? Jak oszczędzać? Jak dodatkowo? wiek emerytalny pdtż Jak skonsumować oszczędności emerytalne? Jak wykorzystać dodatkowe oszczędności?

9 Trójfilarowa prezentacja systemu emerytalnego w Polsce (mylący podział części bazowej systemu na odrębne filary) zasada przystąpienia obowiązkowe dobrowolne Filar I repartycyjne zasada finansowania Filar II Filar III kapitałowe bazowa części: uzupełniająca Źródło: opracowanie własne.

10 Klasyczna trójfilarowa prezentacja systemu emerytalnego (odpowiedź na pytanie: kto ma [może, powinien] dbać o przyszłe zabezpieczenie emerytalne?) kryteria: Filar I Filar II Filar III podmiotowe państwo pracodawcy przyszli emeryci dochodowe emerytura standardowa dodatkowe środki emerytalne dodatkowe środki emerytalne części systemu bazowa uzupełniająca uzupełniająca Źródło: opracowanie własne.

11 Pięciofilarowa prezentacja systemu emerytalnego Filary Główne kryteria: charakterystyki systemowe przystąpienie finansowanie 0 emerytura socjalna (ogólnie dostępna lub uzyskiwana na podstawie oceny sytuacji materialnej) przez afiliację budżetowe 1 publiczna część systemu emerytalnego (zarządzana publicznie, o zdefiniowanym świadczeniu lub o zdefiniowanej składce) obowiązkowe składki uzupełniane podatkami 2 zakładowe lub indywidualne plany emerytalne (w pełni kapitałowe o zdefiniowanym świadczeniu albo w pełni kapitałowe o zdefiniowanej składce) obowiązkowe aktywa finansowe 3 zakładowe lub indywidualne plany emerytalne (częściowo lub w pełni kapitałowe o zdefiniowanym świadczeniu albo kapitałowe o zdefiniowanej składce) dobrowolne aktywa finansowe 4 różnorodne nieformalne i formalne formy wsparcia materialnego w okresie starości dobrowolne aktywa finansowe i niefinansowe Źródło: opracowanie na podstawie R. Holzmann, R. Hinz z udziałem innych, Old-Age Income Support In the 21st Century. An International Perspective on Pension Systems and Reform, Washington 2005, The World Bank, s.10.

12 Uprawnienie do doświadczenia emerytalnego: - wiek emerytalny - staż pracy a przeciętne dalsze trwanie życia Mężczyźni 65: wymóg stażowy 25 lat > pdtż 14,7 Kobiety 60: wymóg stażowy 20 lat < pdtż 23,2

13 Lata Miesiące ,5 291,7 291,0 290,2 289,4 288,6 287,9 287,1 286,3 285,5 284,8 284, ,2 282,4 281,7 280,9 280,2 279,4 278,7 277,9 277,1 276,4 275,6 274, ,1 273,3 272,6 271,8 271,1 270,3 269,6 268,8 268,0 267,3 266,5 265, ,0 264,3 263,5 262,8 262,0 261,3 260,6 259,8 259,1 258,3 257,6 256, ,1 255,4 254,6 253,9 253,2 252,4 251,7 251,0 250,2 249,5 248,8 248, ,3 246,6 245,9 245,1 244,4 243,7 243,0 242,2 241,5 240,8 240,1 239, ,6 237,9 237,2 236,4 235,7 235,0 234,3 233,5 232,8 232,1 231,4 230, ,9 229,2 228,5 227,8 227,1 226,4 225,7 224,9 224,2 223,5 222,8 222, ,4 220,7 220,0 219,3 218,6 217,9 217,2 216,5 215,8 215,1 214,4 213, ,0 212,3 211,6 210,9 210,2 209,5 208,8 208,1 207,4 206,7 206,0 205, ,6 203,9 203,2 202,6 201,9 201,2 200, ,1 198,5 197,8 197, ,4 195,7 195,0 194,4 193,7 193,0 192,3 191,6 190,9 190,3 189,6 188, ,2 187,5 186,9 186,2 185,5 184,8 184,2 183,5 182,8 182,1 181,5 180, ,1 179,4 178,8 178,1 177,5 176,8 176,2 175,5 174,8 174,2 173,5 172, ,2 171,5 170,9 170,2 169,6 168,9 168,3 167,6 166,9 166,3 165,6 165, ,3 163,7 163,0 162,4 161,7 161,1 160,5 159,8 159,2 158,5 157,9 157,2

14 Problem podwyższenia wieku emerytalnego czy problem wydłużenia stażu pracy? Mężczyźni: wiek 67 i staż 25 lat Kobiety: wiek 67 i wymóg staż 25 lat

15 Konsekwencje społeczne zmiany polegającej na zdefiniowanej składce

16 0,5 = 91% Es98/Ws98= 68% 2,5 = 52% (w zależności od wcześniejszych wynagrodzeń im niższe wynagrodzenie tym wyższy wskaźnik zastąpienie)

17 element 1 KB x 24% element 2 ipw x 1,3% za każdy rok składkowy element 3 ipw x 0,7% za każdy rok nieskładkowy

18 ipw = KB x iwpw Obliczanie indywidualnego wskaźnika podstawy wymiaru 10 lat E 20 lat

19 Założenia: Kwota bazowa zł Lata składkowe 30; lata nieskładkowe 10 indywidualne wskaźniki podstawy wymiaru: 50% 100% 250% 3,0 element 1: element 2: element 3: wskaźniki zastąpienia wynagrodzenia emeryturą: 94,0% 70,0% 55,6% 46,3%

20 Nowa zasada obliczania emerytury: E = UR + pdtż K

21 Porównanie stóp zastąpienia wynagrodzenia emeryturą w starym (1998 r.) i nowym systemie emerytalnym każda z osób przepracowała 30 albo 35 lat (jeśli przeszła na emeryturę w wieku 65 lat) i uzyskała 5 lat nieskładkowych płeć wiek % św stary nowy kobieta % 43% kobieta % 43% kobieta % 43% kobieta % 63% kobieta % 63% kobieta % 63% mężczyzna % 63% mężczyzna % 63% mężczyzna % 63%

22 Szacunkowe porównanie stóp zastąpienia wynagrodzenia emeryturą w starym i nowym systemie emerytalnym (2011 r.) Cechy osoby przechodzącej na emeryturę* Stopy zastąpienia wynagrodzenia emeryturą Płeć wiek proc. wynagrodzenia średniego stary system nowy system kobieta proc. 38 proc. kobieta proc. 38 proc. kobieta proc. 38 proc. kobieta proc. 54 proc. kobieta proc. 54 proc. kobieta proc. 54 proc. mężczyzna proc. 54 proc. mężczyzna proc. 54 proc. mężczyzna proc. 54 proc. * założenia: w starym systemie każda kobieta przepracowała 25 lat i uzyskała uprawnienia do 5 lat tzw. nieskładkowych, a każdy mężczyzna przepracował 30 lat i uzyskał uprawnienia do 5 lat tzw. nieskładkowych, w nowym systemie każda z osób przepracowała 30 lat (jeżeli przeszła na emeryturę w wieku 60 lat) albo 35 lat (jeśli przeszła na emeryturę w wieku 65 lat). Źródło: Opracowanie własne (w nowym systemie emerytalnym weryfikacja i uśrednienie na podstawie kalkulatorów emerytalnych KNF i Fundacji FOR, przy realnej rocznej stopie zwrotu w II filarze 4,5 5,0%).

23 Podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania nowego systemu emerytalnego w Polsce

24 Filar I FUS + ZUS indywidualne konta

25 Składka 12,22 Refundacja składek na OFE ZUS Fundusz emerytalny w ramach FUS indywidualne konta zapisy przyszłych uprawnień emerytalnych kp + u1 + u2 + u un = UR Bieżąca wypłata emerytur (systematyczna waloryzacja uprawnień kapitalizacja parametryczna ) zasada obliczania emerytury: E = UR pdtż zasada waloryzacji emerytur

26 Deficyty finansowe w systemie emerytalnym: charakter systemowy charakter polityczny charakter demograficzny

27 Filar II OFE + PTE indywidualne rachunki depozytariusz agent transferowy + ZEM (ZUE!)

28 Składka 2,30 (5,00 fundusz obligacyjny) opłata od składki PTE opłata za zarządzania OFE lokaty aktywów (inwestowanie) indywidualne rachunki (j1 + j2 + j jn) x wj = UK zasada obliczania emerytury: UK E = Jakie zasady wypłat? pdtż