Ocena wybranych rozwiązań stosowanych w pracowniczych programach emerytalnych (PPE) w Wielkiej Brytanii i w Polsce

Transkrypt

1 Ocena wybranych rozwiązań stosowanych w pracowniczych programach emerytalnych (PPE) w Wielkiej Brytanii i w Polsce Mgr Anna Gierusz Uniwersytet Gdański 1

2 Plan prezentacji Wprowadzenie Zasady funkcjonowania PPE w Wielkiej Brytanii Zasady funkcjonowania PPE w Polsce Porównanie skali rozpowszechnienia PPE w obu krajach Porównanie możliwości zarządzania ryzykiem oferowanym przez PPE w obu krajach Wnioski 2

3 Dwie fazy występowania ryzyka starości Faza I: oszczędzanie środków Faza II: konsumpcja oszczędności Wiek emerytalny Źródło: Szumlicz T. (2006), Ubezpieczenie społeczne. Teoria dla praktyki, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz Warszawa. 3

4 PPE w Wielkiej Brytanii: programy o zdefiniowanej składce (defined contribution, DC) Składka pracownika Zwrot z inwestycji Indywidualne konto uczestnika Dożywotnia emerytura Składka pracodawcy Źródło: opracowanie własne. 4

5 PPE w Wielkiej Brytanii: programy o zdefiniowanym świadczeniu (defined benefit, DB) Poziom emerytury 1 k liczba lat aktywnego uczestnictwa pensja Poziom świadczenia: znany Wartość obecna świadczenia: nieznana, minimum co trzy lata musi być obliczona przez aktuariusza 5

6 Wartość obecna świadczeń dla uczestników pobierających emeryturę P 1 ā x + P 2 ā x y gdzie: P 1 - poziom emerytury uczestnika programu; P 2 - poziom emerytury osoby uprawnionej; x - obecny wiek uczestnika; y - obecny wiek osoby uprawnionej; ā x - wartość obecna dożywotniej renty dla osoby w wieku x; ā x y - wartość obecna dożywotniej renty dla osoby obecnie w wieku y, której wypłata rozpocznie się dopiero po śmierci uczestnika programu będącego obecnie w wieku x. 6

7 Wartość obecna świadczeń dla uczestników z odroczoną emeryturą t v t r(x t) (P l(x) 1 a x t gdzie: x - obecny wiek uczestnika; y - obecny wiek osoby uprawnionej; x+t - przyszły wiek, w którym może rozpocząć się wypłata świadczeń; v - czynnik dyskontujący; l(x) - liczba osób dożywających wieku x; r(x+t) - liczba osób przechodzących na emeryturę w wieku x+t; P 1 - poziom emerytury uczestnika; P 2 - poziom emerytury osoby uprawnionej; ā x+t wartość dożywotniej renty dla osoby w wieku x+t; ā x+t y+t wartość dożywotniej renty dla osoby początkowo w wieku y+t, której wypłata rozpocznie się dopiero po śmierci osoby początkowo w wieku x+t. P 2 a x t y t ) 7

8 Wartość obecna świadczeń dla uczestników aktywnych 1 s(x t) t r(x t) N S v (a P a ) k s(x) l(x) x t x t y t t gdzie: x - obecny wiek uczestnika; y - obecny wiek osoby uprawnionej; x+t - przyszły wiek, w którym może rozpocząć się wypłata świadczeń; 1/k - ułamek pensji naliczany za każdy rok aktywnego uczestnictwa w programie (zazwyczaj k przyjmuje wartości 60 lub 80); N liczba lat aktywnego uczestnictwa w programie do dnia wyceny; S - poziom obecnego wynagrodzenia; s(x+t)/s(x) - współczynnik projektujący ostatnie wynagrodzenie na podstawie obecnego wynagrodzenia; v - czynnik dyskontujący; l(x) - liczba osób dożywających wieku x; r(x+t) - liczba osób przechodzących na emeryturę w wieku x+t; P - stosunek poziomu emerytury osoby uprawnionej do poziomu emerytury uczestnika; ā x+t wartość dożywotniej renty dla osoby w wieku x+t; ā x+t y+t wartość dożywotniej renty dla osoby początkowo w wieku y+t, której wypłata rozpocznie się dopiero po śmierci osoby początkowo w wieku x+t. 8

9 Ryzyko w obu typach PPE Ryzyko Program typu DB Program typu DC Inwestycyjne Pracodawca Uczestnik Nieprzystępnej składki Pracodawca Uczestnik Kosztów Pracodawca Uczestnik Długowieczności Pracodawca Uczestnik Inflacji Pracodawca/uczestnik Uczestnik Źródło: opracowanie własne. Kto ponosi ryzyko? 9

10 PPE w Polsce Możliwe formy PPE w Polsce: fundusz emerytalny umowa o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego umowa grupowego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeniowym zarządzanie zagraniczne 10

11 Zasady działania PPE w Polsce Składka podstawowa (pracodawca) Zwrot z inwestycji Rachunek uczestnika Wypłata środków Składka dodatkowa (pracownik) Źródło: opracowanie własne. 11

12 Liczba PPE Liczba PPE sektora prywatnego w Wielkiej Brytanii oraz PPE zarejestrowanych przez KNF w Polsce Wielka Brytania (stan na 6 kwietnia) Polska (stan na 31 grudnia) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ONS i KNF. 12

13 Aktywni uczestnicy PPE jako procent osób pracujących w Wielkiej Brytanii i w Polsce (dane dla sektora prywatnego) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ONS, GUS i KNF. 13

14 Zarządzanie ryzykiem Pracownicze programy emerytalne Faza I: oszczędzanie środków Faza II: konsumpcja oszczędności PPE w Wielkiej Brytanii PPE w Polsce Możliwość oszczędzania na cel emerytalny Możliwość oszczędzania na cel emerytalny Zapewnienie dożywotniej renty Brak możliwości zarządzania ryzykiem Źródło: opracowanie własne. 14

15 Wnioski (1) W Wielkiej Brytanii system PPE jest bardziej rozwinięty niż w Polsce. Potwierdzają to zarówno liczba działających programów, jak i liczba aktywnych uczestników PPE wyrażona jako procent liczby pracujących. Dwie główne formy PPE w Wielkiej Brytanii: o zdefiniowanej składce i zdefiniowanym świadczeniu różnią się zarówno zasadami funkcjonowania, jak i tym kto ponosi dane ryzyko. 15

16 Wnioski (2) PPE w Wielkiej Brytanii oferują możliwość zarządzania ryzykiem starości w obu jego fazach - oszczędzania i konsumpcji oszczędności. PPE w Polsce stanowią stosunkowo nową część systemu emerytalnego. Uczestnik ma możliwość zarządzania ryzykiem starości w pierwszej jego fazie. Brakuje w Polsce programu, który poprzez umożliwienie uczestnikom zakupienia dożywotniej renty obejmowałby również drugą fazę ryzyka. 16

17 Dziękuję za uwagę 17