ZAWÓR KULOWY MBV O PEŁNYM OTWARCIU MOCOWANY CZOPOWO. Serii XG, XM. Instrukcja instalacji, obsługi i konserwacji 1 X 72 pl Wydanie 5/02

ZAWÓR KULOWY MBV O PEŁNYM OTWARCIU MOCOWANY CZOPOWO Serii XG, XM Instrukcja instalacji, obsługi i konserwacji 1 X 72 pl Wydanie 5/02

2 Spis treści 1. INFORMACJE OGÓLNE... 3 1.1 Zakres instrukcji... 3 1.2 Opis zaworu... 3 1.3 Oznakowanie... 3 1.4 Specyfikacje... 4 1.5 Aprobaty zaworów... 4 1.6 Oznakowanie CE... 4 1.7 Ponowne przetwarzanie i utylizacja zaworu... 4 1.8 Środki ostrożności... 5 2 TRANSPORT, ODBIÓR I MAGAZYNOWANIE.. 5 3 INSTALACJA I UŻYTKOWANIE... 6 3.1 Wiadomości ogólne... 6 3.2 Instalowanie w rurociągu... 6 3.3 Napęd... 6 3.4 Odbiór techniczny... 6 4 CZYNNOŚCI SERWISOWE... 7 4.1 Wiadomości ogólne... 7 4.2 Wymiana szczeliwa dławika w zaworze w rurociągu... 7 4.3 Naprawa zablokowanego lub zatkanego zaworu będącego w rurociągu... 7 4.4 Demontaż napędu... 8 4.5 Wybudowanie zaworu z rurociągu... 8 4.6 Demontaż zaworu... 8 4.7 Inspekcja wyjętych części... 8 4.8 Wymiana części... 8 4.9 Montaż... 8 5 TESTOWANIE ZAWORU... 10 6 MONTAŻ NAPĘDU... 10 6.1 Wiadomości ogólne... 10 6.2 Instalacja napędu M-handwhell... 10 6.3 Instalacja napędu serii B1C... 10 6.4 Instalacja napędu serii B1J...11 6.4.1 Typ B1J...11 6.4.2 B1JA-type...11 6.5 Instalacja napędów innych producentów.11 7 NIEPRAWIDŁOWOŚCI W DZIAŁANIU...11 8 NARZĘDZIA...11 9 ZAMAWIANIE CZĘŚCI ZAMIENNYCH...11 10 WIDOK STANU ROZŁOŻONEGO I LISTA CZĘŚCI... 12 11 WYMIARY I WAGI... 13 11.1 Klasa ASME 150 i 300... 13 11.2 Zawór z przekładnią ręczną typu M... 14 11.3 Zawór z napędem z siłownikiem pneumatycznym serii B1C/B1J... 15 12 KODOWE OZNACZENIE TYPU... 16 W PIERWSZEJ KOLEJNOŚCI ZAPOZNAĆ SIĘ Z NINIEJSZYMI INSTRUKCJAMI! Instrukcje te zawierają informacje na temat bezpiecznego przeładunku i obsługi zaworu. Jeżeli potrzebna jest dodatkowa pomoc, prosimy o skontaktowanie się z producentem lub jego przedstawicielem. Adresy i numery telefonów wydrukowano na drugiej stronie okładki. Niniejsze może ulec zmianie bez powiadomienia. Wszystkie znaki handlowe są własnością ich posiadaczy.

3 1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1 Zakres instrukcji Niniejsza instrukcja obsługi i konserwacji dostarcza niezbędnych informacji na temat zaworów kulowych mocowanych czopowo serii XG/XM. Skrótowo omówiono również siłowniki i akcesoria, które należy zastosować z tymi zaworami. Dodatkowe informacje dotyczące napędów i urządzeń sterowania można znaleźć na osobnych instrukcjach obsługi. Uwaga: Dobór i wykorzystanie zaworu w konkretnych sytuacjach wymaga wnikliwego przeanalizowania okoliczności. Z uwagi na właściwości produktu, instrukcja niniejsza nie może odnieść się do wszystkich możliwych sytuacji, mogących zaistnieć podczas instalacji, obsługi i serwisowania zaworu. W razie wątpliwości co do zakresu stosowania zaworu prosimy o skontaktowanie się z Metso Automation celem uzyskania dodatkowych informacji. 1.2 Opis zaworu Zawory montowane czopowo serii XG/XM są jednostkami o pełnym otwarciu, posiadającymi kołnierze. Korpus zaworu składa się z dwóch części połączonych śrubowo. Kula i wał są osobnymi częściami. Wał 0zabezpieczony jest przed wypchnięciem przez nakładkę oraz faskę wytoczoną na wale. Zawór osadzony jest w gnieździe miękkim lub metalowym. Moment obrotowy wału przenoszony jest do kuli za pośrednictwem otworu wypustowego w kuli. Zawór może być szczelny jedno lub dwustronnie, zależnie od konstrukcji gniazda. Kierunek szczelności pokazany jest strzałką na zaworach jednokierunkowych. Informacje konstrukcyjne poszczególnych zaworów zawarte są w oznaczeniu kodowym umieszczonym na tabliczce znamionowej zaworu. Oznaczenie kodowe można zinterpretować za pomocą klucza zawartego w niniejszej instrukcji. Zawory montowane czopowo serii XG/XM przeznaczone są w szczególności do zastosowań wymagających dużego dławienia oraz odcinania przepływu przy dużych różnicach ciśnień. 1.3 Oznakowanie Oznakowanie zaworu wykonane jest odlewniczo lub wybite na korpusie (zob. rys. 3). Tabliczka identyfikacyjna (rys. 4) zamocowana jest do kołnierza. zawór kulowy tabliczka ID Rys. 2 rozmiar nominalny ciśnienie znamionowe znak producenta, materiał korpusu Oznaczenia zaworu 1.KORPUS 2.OBRAMIENIE 3.WAŁ 4.GNIAZDO 5.MAKS.T 6.MIN.T 7.MAKS.CIŚNIENIE ROBOCZE PRZY 8.TYP 9.NR 10.MODELU (1) (2) (5) (7) (8) (3) (4) (6) (9) (10) korpus materiał l nr serii Rys. 3 Tabliczka identyfikacyjna Rys. 1. Budowa zaworu montowanego czopowo serii XG/XM

4 1.4 Specyfikacje Długość instalacyjna: wg ASME B16.10 długi Dane korpusu: ASME klasa 300 /150 DIN PN 10-40 Maksymalna różnica ciśnień: zob. rys. 4 i 5. Zakres temperatur: -200 C...+600 C -330 F...+1110 F Szczelność: jedno lub dwukierunkowy, zależnie od konstrukcji gniazda gniazdo metalowe ISO 5208 Rate C, gniazdo miękkie ISO 5208 Rate B Wymiary: zob. tabele na str. 13 15 Wagi: zob. tabele na str. 13 15 Temperatura ( F) 100 122 212 302 392 482 572 662 707 752 842 40 1.5 Aprobaty zaworów Zawory kulowe serii X są zgodne z wymaganiami ASME B 16.34. Charakterystyki bezpieczeństwa pożarowego projektowane są zgodnie z API 607 i BS 6755. 1.6 Oznakowanie CE Zawór jest zgodny w wymogami Dyrektywy Europejskiej nr 97/23/EC, odnoszącej się do urządzeń ciśnieniowych i został oznakowany zgodnie z dyrektywą. 1.7 Ponowne przetwarzanie i utylizacja zaworu Większość części zaworu można ponownie przetworzyć, jeżeli składowane są stosownie do rodzaju materiału. Większość części posiada znaczenia materiałowe. Wraz z zaworem dostarczana jest lista materiałów. Dodatkowo u producenta dostępne są dodatkowe instrukcje dotyczące ponownego przetwarzania i utylizacji. Zawór można również zwrócić do producenta celem utylizacji za opłatą. 500 30 400 p (bar) 20 ASME Klasa 150 ASME Klasa 300 300 p (psi) 200 10 łożyska PTFE łożyska metalowe 100 0 0 38 50 100 150 200 250 300 350 375 400 450 Temperatura ( C) Rys. 4. Maksymalne dopuszczalne ciśnienie pracy Temperatura ( F) 60 50 100 122 212 302 392 482 572 662 707 752 842 800 40 ASME Klasa 300 600 p (bar) 30 400 p (psi) 20 ASME Klasa 150 200 10 łożyska PTFE łożyska metalowe 0 0 38 50 100 150 200 250 300 350 375 400 450 Temperatura ( C) Rys. 5. Maksymalne dopuszczalne ciśnienie w stanie spoczynku

1.8 Środki ostrożności 2 TRANSPORT, ODBIÓR I MAGAZYNOWANIE Nie przekraczać ograniczeń technicznych zaworu! Przekroczenie ograniczeń oznaczonych na zaworze, może spowodować jego uszkodzenie i doprowadzić do nie kontrolowanego uwolnienia ciśnienia. Może to doprowadzić do strat i urazów fizycznych. Nie rozbierać ani nie wymontowywać z rurociągu, jeżeli zawór jest pod ciśnieniem! Rozbiórka lub wyjmowania zaworu spowoduje nie kontrolowane uwolnienie ciśnienia. Zawsze należy odizolować odpowiednią część instalacji, rozprężyć zawór i usunąć z niego medium, przed przystąpieniem do demontażu zaworu. Należy zwrócić uwagę na rodzaj medium przenoszonego przez zawór. Zabezpieczyć ludzi i środowisko przed wszelkimi szkodliwymi i trującymi substancjami. Zapewnić by żaden środek nie dostał się do rurociągu podczas konserwacji zaworu. Zaniedbanie tej wskazówki może spowodować straty materialne lub prowadzić do obrażeń cielesnych. Sprawdzić czy zawór i towarzyszące mu urządzenia nie doznały uszkodzeń podczas transportu. Dobrze przechowywać zawór. Zalecamy wykonanie tego wewnątrz w suchym miejscu. Nie zdejmować zabezpieczeń z zaworu do czasu instalacji zaworu. Przenieść zawór do miejsca zamontowania bezpośrednio przed zamontowaniem. Zawór zazwyczaj dostarczany jest w pozycji otwartej. 5 Uważać na ruch tnący kuli! Nie wkładać rąk, innych części ciała, narzędzi i innych przedmiotów do otwartego gniazda przepływu. Nie zostawiać żadnych przedmiotów wewnątrz rurociągu. Kula uruchomionego zaworu, podczas zamykania działa jak narzędzie tnące. Podczas konserwacji zaworu należy odłączyć zasilającą go linię instalację ciśnieniową. Zaniedbanie tej wskazówki może spowodować straty materialne lub prowadzić do obrażeń cielesnych. Rys. 6 Przechowywanie zaworu PRAWIDŁOWE Uważać na emisję hałasu! Zawór może generować hałas w rurociągu. Poziom hałasu zależy od zastosowania. Natężenie hałasu można obliczyć i zmierzyć za pomocą programu komputerowego Metso Automation Nelprof. Przestrzegać odpowiednich przepisów dotyczących emisji hałasu. ZŁE Uwzględnić ciężar zaworu podczas jego przeładunku! Nigdy nie podnosić zaworu lub jego zespołu za napęd, pozycjoner, wyłącznik krańcowy lub ich połączenia rurowe. Linę dźwigu owinąć bezpiecznie na korpusie zaworu (zob. rys. 7). Spadające części mogą spowodować straty materialne lub obrażenia cielesne. Wagi podano na stronach 13 15. Rys. 7 Podnoszenie zaworu Przestrzegać odpowiednich procedur podczas przenoszenia i naprawy zaworów tlenowych.

6 3 INSTALACJA I UŻYTKOWANIE 3.1 Wiadomości ogólne Zdjąć ochraniacze z otworu zaworu i sprawdzić czy zawór jest czysty wewnątrz. W razie potrzeby oczyścić jego wnętrze. 3.2 Instalowanie w rurociągu Podczas przenoszenia zaworu lub jego zespołu, należy mieć na uwadze, iż zawór stanowi jeden zespół! Przed zainstalowaniem zaworu dokładnie wypłukać rurociąg. Upewnić się że zawór jest całkowicie otwarty podczas przepłukiwania. Zanieczyszczenia takie jak piasek lub odpryski z elektrod spawalniczych uszkodzą kulę i gniazda. Stosować śruby, nakrętki i uszczelki stosowne do tych użytych w całym rurociągu. Dokładnie wyśrodkować uszczelki kołnierzy podczas montażu zaworu pomiędzy kołnierzami. Rys. 9. 3.3 Napęd Podpieranie zaworu Podczas instalacji napędu na zaworze należy upewnić się czy zespół zaworu działa prawidłowo. Szczegółowe informacje na temat instalacji napędu podano w rozdziale 6, lub można je znaleźć w osobnych instrukcjach dołączonych do napędów. Nie próbować korygować liniowości rur rurociągu poprzez dokręcanie kołnierza. Zawór można instalować w dowolnym położeniu i umożliwia on wersję jedno lub dwukierunkową, zob. rozdziały 1.2 i 1.4. Nie zaleca się jednak montażu zaworu tak, aby napęd znajdował się na dole, gdyż ewentualne zanieczyszczenia w rurociągu mogą przedostać się do korpusu i uszkodzić szczeliwo dławika. Pozycję montażu, jakiej należy unikać przedstawiono na rys. 8. Rys. 8. Unikać takiej pozycji przy montażu Może okazać się konieczne aby dobrze podeprzeć rurociąg by zabezpieczyć zawór od odbierania nadmiernych naprężeń. Właściwe podparcie ograniczy również drgania w rurociągu, zapewniając tym samym prawidłowe funkcjonowanie pozycjonera. Aby ułatwić czynności serwisowe, zaleca się aby zawór podparty był na korpusie, przy użyciu zacisków rurowych i wsporników. Nie mocować wsporników do połączenia śrubowego kołnierza ani do napędu, zob. rys. 9. Pozycja otwarcia/zamknięcia zaworu sygnalizowana jest w następujący sposób: za pomocą wskaźnika na siłowniku, lub za pomocą rowka na końcu wału kuli (równoległego do otworu przepływowego kuli). W razie wątpliwości co do wskazań wskaźnika należy sprawdzić pozycję kuli, obserwując rowek. Napęd należy instalować w sposób zapewniający dużo miejsca do jego demontażu. Dla cylindra napędu zalecana jest pozycja górna. Napęd nie może dotykać rurociągu, gdyż drgania rur mogą zakłócić jego działanie. W pewnych sytuacjach korzystne może okazać się zastosowanie dodatkowego wspornika dla napędu. Sytuacje takie będą zazwyczaj występować w przypadku dużych napędów, o wydłużonych wałach, lub tam gdzie występują duże drgania. Prosimy o kontakt z Metso Automation by uzyskać dodatkowe porady. 3.4 Odbiór techniczny Upewnić się czy w zaworze lub rurociągu nie pozostały zanieczyszczenia lub przedmioty obce. Dokładnie przepłukać rurociąg. Upewnić się czy zawór jest całkowicie otwarty podczas przepłukiwania. Upewnić się czy wszystkie śruby, nakrętki, rury i przewody są dobrze zamocowane i dokręcone. Sprawdzić czy napęd, pozycjoner i wyłącznik są prawidłowo wyregulowane. Regulację napędu opisano w rozdziale 6. Przy regulacji towarzyszących mu urządzeń korzystać z odpowiednich instrukcji.

7 4 CZYNNOŚCI SERWISOWE 4.1 Wiadomości ogólne Przed przystąpieniem do czynności serwisowych przestrzegać zaleceń bezpieczeństwa zawartych w rozdziale 1.8! Podczas przenoszenia zaworu lub jego zespołu należy uwzględnić jego ciężar! Zawsze używać oryginalnych części zamiennych by zapewnić zgodne z zamierzonym funkcjonowanie zaworu. Mimo iż zawory kulowe serii X nie wymagają regularnych zabiegów konserwacyjnych, zaleca się regularne kontrolowanie stanu szczeliwa dławika. Jeżeli jednak z jakiegoś powodu zawór wymaga czynności obsługowych, wówczas kilka prostych czynności serwisowych powinno wystarczyć. Ten rozdział omawia czynności serwisowe, które końcowy użytkownik może wykonywać we własnym zakresie. Liczby podane w nawiasach odnoszą się do listy części oraz do widoku w stanie rozłożonym na stronie 12, o ile nie zaznaczono inaczej. Jeżeli zadecydowano o wysłaniu zaworu do producenta celem przeprowadzenia naprawy, nie należy go rozbierać. Należy zamiast tego dokładnie wyczyścić zawór z medium, które przewodził i poinformować producenta o wszelkich niebezpiecznych substancjach, które były stosowane. 4.2 Wymiana szczeliwa dławika w zaworze w rurociągu Nie rozbierać ani nie wymontowywać zaworu z rurociągu, gdy jest on pod ciśnieniem! Szczeliwo dławika nie wymaga regularnego dokręcania. Szczelność szczeliwa zapewniana jest przez ciśnienie w rurociągu, poprzez docisk dławika do pierścieni uszczelniających. Szczelność szczeliwa grafitowego zapewniona jest przez kontakt pomiędzy wodzikiem dławika a pierścieniami uszczelniającymi. Szczeliwo dławika (69) wymaga wymiany jeżeli pojawi się przeciek, nawet po dociągnięciu nakrętek sześciokątnych (18). Szczeliwo pierścieniowe wymaga rozważnego dokręcania, gdyż użycie nadmiernej siły może spowodować uszkodzenie pierścieni. Upewnić się, że zawór nie jest pod ciśnieniem. Odłączyć siłownik i wspornik zgodnie z instrukcjami w rozdziale 4.4. Wyjąć klin (10). Usunąć dociski sprężynowe dysków (150) oraz dławik (9). Wyjąć pierścienie uszczelniające (69) otaczające wał, za pomocą noża lub innego narzędzia, bez zadrapania powierzchni. Oczyścić otwór pierścieni uszczelniających. Umieścić nowe pierścienie uszczelniające (69) wokół wału (5). Wodzik dławika można użyć do popchnięcia pierścieni do ich otworu. Uważać by nie uszkodzić pierścieni o rowek klinowy wału. Na rys. 10 przedstawiono prawidłową orientację. Tabela 1 Usunąć nakrętki dławika i umieścić dociski sprężynowe (150) na trzpieniu dławika. Dokręcić nakrętki (18) tak aby sprężyny dysku były ściśnięte do wysokości HC, zob. tabela 1. Zablokować nakrętki środkiem ustalającym np. Loctite 221. Sprawdzić szczelność zaworu pod ciśnieniem. Tabela 1. Rys. 10. Dociskanie szczeliwa dławika Rozmiar zaworu A (mm) Hc (mm) Tt (Nm) DN 50 / 02", DN 80 / 03" 20 20.4 5 DN 100 / 04" 25 28.9 10 DN 150 / 06" 25 28.8 12 DN 200 / 08" 25 28.7 14 DN 250 / 10" 35.5 37.6 20 DN 300 / 12" 35.5 37.4 23 DN 350 / 14" 50 55.9 60 DN 400 / 16" 50 55.6 65 150 69 8 Hc A Szczeliwo dławika 10 9 18 14 66 4.3 Naprawa zablokowanego lub zatkanego zaworu będącego w rurociągu Zablokowanie może powstać wskutek zatkania kuli (3) i gniazd (7) transportowanym medium. Można je oczyścić przez obrócenie kuli do pozycji częściowo otwartej i przepłukanie rurociągu. jeżeli to nie pomaga zastosować się do instrukcji przedstawionych w kolejnych rozdziałach.

8 4.4 Demontaż napędu Podczas przenoszenia zaworu lub jego zespołu należy mieć na uwadze ciężar zaworu lub całego zespołu. Nie demontować napędu ze sprężyną zwrotną dopóki śruba blokująca nie przejmie na siebie nacisku sprężyny! Uwaga: Przed przystąpieniem do demontażu należy zaobserwować pozycję zaworu w odniesieniu do napędu i pozycjonera/ wyłącznika krańcowego, tak by upewnić się, że zespól będzie można ponownie zmontować. Zasadniczo najkorzystniej jest zdemontować napęd przed wyjęciem zaworu z rurociągu. Jeżeli zawór jest mały lub trudno dostępny, bardziej praktyczne może okazać się jednoczesne wybudowanie całego zespołu. Zamknąć i odłączyć linię ciśnieniową napędu i odłączyć przewody sterowania. Odkręcić śruby wspornika. Rys. 11. Demontaż napędu za pomocą ściągacza Zdjąć napęd. Napęd można zdjąć ręką lub przy pomocy specjalnego narzędzia, wykonanego w tym celu. Narzędzie takie można zamówić u producenta (zob. rozdział Narzędzia"). Zdjąć wspornik. 4.5 Wybudowanie zaworu z rurociągu Nie rozbierać ani nie wyjmować zaworu z rurociągu jeżeli jest on pod ciśnieniem! Upewnić się czy zawór nie jest pod ciśnieniem i czy rurociąg jest pusty. Upewnić się ze medium nie może napłynąć do odcinka, w którym odbywa się naprawa. Ostrożnie zabezpieczyć zawór za pomocą dźwignika. Ostrożnie zamocować liny i odkręcić śruby kołnierza. Sprawdzić czy liny rozmieszczono prawidłowo zob. rys. 7. Opuścić zawór. 4.6 Demontaż zaworu Umieścić zawór w pozycji stojącej na kołnierzu rurowym. Czynności wykonywać na równej powierzchni, która nie spowoduje zadrapania kołnierzy. Sprawdzić czy nakrętki śrub korpusu (16) skierowane są ku górze. Zaznaczyć połówki korpusu dla ich prawidłowego ustawienie przy ponownym montażu. Obrócić kulę do pozycji zamkniętej. Wyjąć klin (10). Odkręcić nakrętki dławika (18). Wyjąć dociski sprężynowe (150) i dławik (9). Odkręcić nakrętki śrub korpusu (16). Zdjąć nakrywkę korpusu (2). Jeżeli gniazdo (7) nie leży na kuli (3) zabezpieczyć je przed wypadnięciem z korpusu i wyjąć je później. Nie wkładać palców pomiędzy nakrywkę korpusu a powierzchnię! Postawić zdjętą nakrywkę korpusu na kołnierzu. Wyjąć gniazdo (7) z korpusu jeżeli wciąż tam jest. Odkręcić nakrętki śrub osłony (17). Wyjąć wał (5) i osłonę (8). W razie potrzeby odbić osłonę za pomocą kawałka drewna i młotka. Podnieść kulę (3) wzdłuż płytek z czopami (89), wyjmując ja z korpusu (1). Kulę umieścić ostrożnie na miękkiej powierzchni. Wyjąć gniazdo (7) z korpusu (1). Wyjąć płytki z czopami (89) z piast kuli. Wyjąć łożyska czopowe (99) oraz podkłady dystansowe łożysk (91) z każdego czopu. Wypchnąć wał z obudowy. Zdjąć łożyska oporowe (70, 71) z wału oraz pierścienie uszczelniające (69) z obudowy (8). Zdjąć uszczelkę korpusu (65) i uszczelkę obudowy (66). 4.7 Inspekcja wyjętych części Oczyścić wybudowane elementy. Sprawdzić czy wał (5) lub łożyska (70, 71, 99) nie są uszkodzone. Zobaczyć czy kula (3) lub gniazda (7) nie są uszkodzone (zadrapane) oglądając je pod światło. Kulę i gniazda można w razie potrzeby wymienić na nowe. Zobaczyć czy powierzchnie styku korpusu nie są uszkodzone. 4.8 Wymiana części Zaleca się każdorazowa wymianę części z materiałów miękkich przy demontażu zaworu w celach serwisowych. Inne części można wymienić w razie potrzeby. Zawsze stosować oryginalne części zamienne by zapewnić prawidłowe funkcjonowanie zaworu (zob. rozdział zamawianie części zamiennych). 4.9 Montaż Umieścić korpus zaworu (1) obudowę korpusu (2) na kołnierzu. Czynności wykonywać na równiej powierzchni, która nie spowoduje zadrapania kołnierzy. Gniazda S i T: Sprawdzić powierzchnie uszczelniające. Umieścić uszczelkę (o-ring) (63) w rowku w gnieździe. Zob. rysunki 12 i 13. Umieścić pierścienie (64) wykonane z taśmy PTFE z boku o-ringu. Aby zapewnić elastyczność łączenia pasek musi mieć skośnie zakończone końce.

9 Rys. 12. Rys. 13. Gniazdo S Gniazdo T Nasmarować o-ring i powierzchnie pierścieni dla łatwiejszego montażu, smarem silikonowym lub innym odpowiednim środkiem. należy zapewnić zgodność z transportowanym przez zawór medium. Umieścić sprężynę (62) w rowku w gnieździe (7). Przyłączyć końce sprężyny. Umieścić gniazda w korpusie oraz nakrywkę ręcznie, lub w razie potrzeby przy pomocy młotka plastikowego. Gniazdo jest w prawidłowej pozycji gdy sprężyna dotyka zakładki korpusu. Gniazda H: Sprawdzić powierzchnie uszczelniające. Umieścić uszczelkę (63) w gnieździe (7). Zob. rys. 14. Umieścić gniazdo w zagłębieniu walcowym korpusu. Rys. 14. 62 7 63 64 62 7 63 64 Gniazdo H 63 7 Gniazda L: Chropowatość powierzchni wchodzących w kontakt z uszczelniaczem grafitowym powinna wynosić Ra 0.4 lub mniej. Ostre krawędzie należy stępić. Na oczyszczoną kulę oraz na powierzchnie gniazd nałożyć cienką i równomierną warstwę smaru molibdenowego przed ich zamontowaniem. Umieścić o-ring (63) oraz pierścienie (64) w rowkach gniazda kuli (7) i nasmarować je smarem silikonowym. Umieścić uprzednio ściśnięte pierścienie grafitowe (195) w gnieździe. Umieścić pierścień uszczelniający (grafit pleciony) (129) w rowku gniazda kuli. Rys. 15. 129 7 196 63 64 Gniazdo L Umieścić gniazda kuli w korpusie oraz nakrywkę korpusu przy pomocy młotka drewnianego lub plastikowego, lub w razie potrzeby prasy hydraulicznej. Wszystkie wersje: Umieścić łożysko czopowe (99) w otworze każdej z płytek czopowych (89). Nałożyć podkład dystansowy (91) łożyska na każdy czop kuli. Dopasować każdą z płytek czopowych tak, aby oparły się na podkładzie dystansowym łożyska (91). Czynność tę należy wykonywać ostrożnie, bez nadmiernej siły, w przedziwnym razie łożysko ulegnie uszkodzeniu. Konieczne może okazać się lekkie uderzenie płytki młotkiem plastikowym. Ustawić pytki czopowe (89) tak by się pokrywały z gniazdem kuli w pozycji zamkniętej. Wał pasuje do kuli tylko w jednej pozycji. Na wale rowkowanym jest jeden większy wypust oraz rowek naprowadzający w otworze. Konieczne jest by zwrócić uwagę na pozycję rowka wykonując następny krok. Z kulą w pozycji zamkniętej opuścić podzespół kula/ płytka czopowa do korpusu (1). Ta procedura jest najważniejsza i należy ją wykonywać z należyta ostrożnością. Średnica zewnętrzna płytek czopowych musi pasować do otworu walcowego korpusu. Ostrożnie opuszczać podzespół, tak aż płytka czopowa zostanie umieszczona w otworze korpusu (zazwyczaj jedna z płytek wejdzie do otworu podczas gdy pozostałe ulegną przemieszczeniu). Przy pomocy plastikowego młotka lub drewnianego klocka ustawić drugi czop w pozycji. Po ustawieniu płytek czopowych opuścić zespół aż płytki osiądą na dnie otworu walcowego. Nasunąć łożyska oporowe (70 cieńsze 71 grubsze) na wał (5). Zob. rysunek w stanie rozłożonym dla prawidłowego ich ustawienia. Wsunąć podzespół wału przez obudowę (8) i zamocować szczeliwo (69). Prawidłowe ustawienie szczeliwa przedstawiono na rys. 10. Umieścić dławik nad wałem (5) oraz śruby dławika. Założyć dociski sprężynowe (150) oraz nakręcić nakrętki dławika (18) i dokręcić je ręcznie. Założyć uszczelkę obudowy (66) i zespół obudowy na śruby obudowy (10). Zwrócić uwagę na prawidłową pozycję wału! Nasmarować gwinty śrub (13) i dokręcić nakrętki (17)momentem podanym w tabeli 2. Założyć uszczelkę korpusu (65) do rowka korpusu.

10 Nałożyć ostrożnie pokrywę korpusu (2) na śruby korpusu (12) i na korpus (1). Sprawdzić czy otwory w kołnierzach są w osi, zgodnie ze znakiem zrobionym podczas demontażu. Uważać by nie uszkodzić uszczelki korpusu oraz gniazda (7) w pokrywie korpusu. Dokręcić nakrętki korpusu (16). Nakrętki dokręcać stopniowo, zawsze naprzemiennie po obu stronach zaworu. Tabela 2. Zalecane momenty dokręcania śrub korpusu Zalecane momenty dokręcania jak dla gwintów stali węglowej nierdzewnej (Nm). 1/2" 55-63 55-63 5/8" 114-133 118-140 3/4" 173-203 184-214 7/8" 214-251 280-329 1" 310-360 490-580 1 1/8" 388-454 626-738 1 1/4" 500-585 795-935 1 1/2" 890-1050 1450-1670 Gwinty muszą być dobrze nasmarowane. Jeżeli śruby i nakrętki nie są nasmarowane, a były używane wcześniej, należy zwiększyć moment ich dokręcania o 50 %. Zalecane momenty dokręcania śrub podano w tabeli 2. Lica kołnierzy muszą równomiernie dolegać do siebie. Założyć klin (10). Uruchomić kilkakrotnie zawór by zapewnić prawidłową pozycję kuli pomiędzy dwoma gniazdami. Dokręcić nakrętki dławika (18) wg rozdziału 4.2. Podczas dokręcania pociągnąć wał (5) by zawsze, wraz z łożyskami oporowymi, przylegał do korpusu. Gdy zawór jest pod ciśnieniem sprawdzić czy nie ma wycieków. Zainstalować zawór w rurociągu zachowując taką samą dokładność i ostrożność jak przy jego demontażu. Postępować zgodnie z instrukcjami zawartymi w rozdziale 3. Gniazda L: Zmierzyć moment 0 zaworu. Powinien być zgodny z tabelą 3. Moment 0 należy regulować za pomocą pierścieni grafitowych (dostępne grubości to 0,2, 0,5 i 1,0 mm) Tabela 3. Momenty 0 moment 0 (Nm / lbf ft) DN/NPS gniazdo 1 gniazdo 2 80 / 3 50-100 / 37-74 150-200 / 110-148 100 / 4 100-150 / 74-110 200-250 / 148-184 150 / 6 150-200 / 110-148 250-300 / 184-221 200 / 8 200-250 / 148-184 300-350 / 221-258 250 / 10 250-300 / 184-221 350-400 / 258-295 300 / 12 300-350 / 221-258 400-450 / 295-332 350 / 14 350-400 / 258-295 450-550 / 332-405 400 / 16 400-500 / 295-368 550-650 / 405-479 5 TESTOWANIE ZAWORU Próby ciśnieniowe należy wykonywać przy użyciu urządzeń zgodnych z daną klasa ciśnieniową! Zaleca się dokonanie próby ciśnieniowej zaworu po jego zmontowaniu. Próbę ciśnieniowa należy przeprowadzić z godnie z obowiązującą normą, przy ciśnieniu wymaganym dla danej klasy ciśnieniowej. Podczas próby ciśnieniowej zawór powinien być w pozycji półotwartej. Możliwe jest również sprawdzenie elementu zespołu. W tym celu należy skontaktować się z producentem. 6 MONTAŻ NAPĘDU 6.1 Wiadomości ogólne Różne napędy Metso Automation montuje się przy użyciu odpowiednich wsporników i sprzęgieł. Zawór może być napędzany napędem serii M-handwheel lub B1. 6.2 Instalacja napędu M-handwhell Znak na końcu wału oznacza kierunek otworu przepływu kuli. Obrócić zawór do pozycji zamkniętej. Nasmarować rowki napędu i sprzęgła. Założyć sprzęgło na wał i zablokować. Umieścić wspornik na zaworze i kilkakrotnie przekręcić nasmarowane śruby. Przekręcić siłownik do pozycji zamkniętej i ostrożnie nałożyć go na wale zaworu, na którym zamontowano sprzęgło. Zwrócić uwagę na znak na pokrętle i sprzęgle. Nasmarować śruby napędu. Dokręcić wszystkie śruby. Wyregulować pozycję zamkniętą i otwartą za pomocą śrub sześciokątnych umieszczonych na boku obudowy śruba do regulacji pozycji zamkniętej znajduje się na przeciwległym końcu. Kierunki obrotu napędu oznaczone są na pokrętle. Sprawdzić pokrętło obracając zawór do pozycji krańcowych. Żółta strzałka powinna wskazywać kierunek otworu przepływowego kuli. Rys. 16. Pozycje zamknięta i otwarta napędu M 6.3 Instalacja napędu serii B1C śruba ustalająca pozycji ZAMKNIĘTY Uważać na ruch tnący kuli! Śruba ustalająca dla pozycji OTWARTY Przekręcić zawór do pozycji zamkniętej i ustawić tłok napędu do pozycji maksymalnego wysuwu. Spiłować ewentualne zadrapania i oczyścić wał. Linia na końcu wału oznacza kierunek otworu przepływowego kuli. Nasmarować otwór wału napędu. Zamocować luźno wspornik do zaworu. Ostrożnie osadzić napęd na wale zaworu. Unikać wciskania na siłę gdyż może to spowodować uszkodzenie kuli i gniazd. Zaleca się montaż napędu w takiej pozycji, aby skierowany był ku górze.

11 Rys. 17. Pozycje zamknięcia i otwarcia napędów B1C/B1J Ustawić napęd równolegle lub pionowo względem rurociągu z możliwie największą dokładnością. Nasmarować śruby montażowe napędu i dokręcić wszystkie śruby. Wyregulować pozycje otwarcia i zamknięcia zaworu za pomocą śrub ustalających napędu, rozmieszonych na obu końcach (zob. rys. 16). Dokładną pozycję otwarcia można zobaczyć w otworze przepływowym. Sprawdzić czy żółta strzałka na napędzie wskazuje kierunek otwarcia kuli. Nie wkładać palców do otworu! Nie ma potrzeby regulacji śrub ustalających jeżeli napęd montowany jest w tym samym zaworze. Przesunąć tłok napędu do końca obudowy (pozycja otwarta). Obrócić napęd ręcznie tak, aż zawór będzie w pozycji otwartej. Ustalić napęd w pozycji jak opisano powyżej. śruba ustalająca pozycji ZAMKNIĘTY śruba ustalająca dla pozycji OTWARTY Sprawdzić czy gwint śrub ustalających nie jest zbyt luźny. Gwinty należy uszczelnić przy użyciu odpowiedniego uszczelniacza nie twardniejącego np. Loctite 225. Sprawdzić czy napęd działa prawidłowo. Przesunąć tłok napędu do krańcowych pozycji cylindra i sprawdzić pozycję i ruch kuli względem napędu (zamykanie: w prawo, otwarcie : w lewo). Zawór powinien być zamknięty gdy tłok napędu jest w pozycji maksymalnie wysuniętej. W razie potrzeby zmienić pozycje pokrywy wskazującej napędu by dokładnie zaznaczyć pozycję zamknięcia i otwarcia zaworu. 6.4 Instalacja napędu serii B1J Napędy ze sprężyną zwrotną stosowane są w sytuacjach, gdzie potrzebne jest zapewnienie ruchu zamykającego lub otwierającego zaworu w przypadku odcięcia dopływu sprężonego powietrza. Napęd BJ1 stosuje się w sytuacjach gdzie potrzebne jest zamknięcie za pomocą sprężyny; sprężyna popycha tłok w kierunku obudowy. Napędy ze sprężyną zwrotną montuje się w podobny sposób jak napędy serii B1C, biorąc pod uwagę poniższe. 6.4.1 Typ B1J Zainstalować napęd w tak by tłok był w pozycji całkowitego wysuwu. Cylinder nie może być pod ciśnieniem i przyłącza zasilania powietrzem muszą być otwarte. Zawór musi być w pozycji zamkniętej. 6.4.2 B1JA-type Zainstalować napęd w tak by tłok był całkowicie schowany w obudowie. Cylinder nie może być pod ciśnieniem i przyłącza zasilania powietrzem muszą być otwarte. Zawór musi być w pozycji otwartej. Pozostała część procedury instalacyjnej jest taka sama jak w rozdziale 6.3. 6.5 Instalacja napędów innych producentów Metso Automation nie ponosi odpowiedzialności za zdatność napędów nie zainstalowanych przez siebie. 7 NIEPRAWIDŁOWOŚCI W DZIAŁANIU Poniższa Tabela 4 przedstawia nieprawidłowości działania jakie mogą powstać po długotrwałym użytkowaniu. 8 NARZĘDZIA Oprócz narzędzi standardowych potrzebne będą poniższe narzędzia specjalne. Do demontażu napędu: - ściągacz Narzędzie to można zamówić u producenta. Przy zamawianiu zawsze należy podać typ zaworu. 9 ZAMAWIANIE CZĘŚCI ZAMIENNYCH Podczas zamawiana części zamiennych zawsze należy zawrzeć następujące informacje: typ zaworu (z tabliczki znamionowej lub z dokumentacji) numer listy części (lub numer instrukcji), numer części, nazwę części oraz potrzebną ilość. Tabela 4. Możliwe nieprawidłowości działania Objaw Możliwa usterka Działania Przeciek przez zamknięty zawór Nieprawidłowe wyregulowanie pozycji śruby ustalającej Wyregulować śrubę ustalającą w pozycji zamkniętej napędu Uszkodzona powierzchnia kuli Obrócić kulę o 180 Uszkodzone gniazda Wymienić gniazda Kula nie porusza się swobodnie Wyczyścić wnętrze zaworu Nieregularny ruch kuli Zanieczyszczenia pomiędzy kulą a gniazdami Przepłukać zawór od środka Mechanicznie oczyścić powierzchnie uszczelniające i gniazda Przeciek przez szczeliwo dławika Luźne szczeliwo Dokręcić nakrętki Zużyte lub uszkodzone szczeliwo Wymienić szczeliwo dławika

12 10 WIDOK STANU ROZŁOŻONEGO I LISTA CZĘŚCI 18 150 14 9 69 16 2 65 62 63 64 7 89 99 91 7 17 71 10 64 63 62 8 66 70 5 13 1 3 91 99 89 12 Pozycja Ilość Opis Dostępne części zamienne Zalecane części zamienne 1 1 Korpus 2 1 nakrywka korpusu 3 1 Kula X 5 1 Wał X 7 1 lub 2 Gniazdo (S, T) X 7 1 lub 2 Gniazdo (H) X 8 1 Obudowa X 9 1 Dławik X 10 1 Klin X 12 Śruba X 13 Śruba X 14 Śruba X 16 Nakrętka sześciokątna X 17 Nakrętka sześciokątna X 18 Nakrętka sześciokątna X w gnieździe S/T w gnieździe H 62 1 Sprężyna X 63 2 O-ring (S, T) X X 1 Uszczelka tylna (H) X X 64 2 Pierścień górny X 65 1 Uszczelka korpusu X X X 66 1 Uszczelka obudowy X X X 69 1 Szczeliwo / zestaw pierścieni X X X 70 2 Łożysko oporowe (S, T) X X 70 1 Łożysko oporowe (H) X X 71 1 Łożysko oporowe X X X 89 2 Płytka czopowa X 91 2 Podkład dystansowy łożyska X 99 2 Łożysko czopowe X 150 2 Docisk sprężynowy X

13 11 WYMIARY I WAGI 11.1 Klasa ASME 150 i 300 P M wymiary montażu poziomowanie zgodnie z ISO 5211 øo M R N E K øb1 øb ød DN A1 A ASME 150 Wymiary typ XM DN kołnierza ISO Odległość między licami wg ASME B16.10 Tabela 1, długi Rozmiar w mm A A1 B B1 D E K M N øo P R 200 F14, F16, F25 457 229 426 343 203.2 453 385 9.53 68 40 44.23 68 190 250 F14, F16, F25, F30 533 267 407 514 254.0 562 472 12.70 90 55 60.60 90 325 300 F14, F16, F25, F30 610 305 483 592 304.8 605 515 12.70 90 55 60.60 90 480 350 F16, F25, F30, F35 686 343 533 665 340.0 726 607 19.05 119 70 78.15 119 635 400 F16, F25, F30, F35 762 381 597 750 390.0 779 633 22.23 146 85 94.63 146 840 kg ASME 300 Wymiary typ XG DN kołnierza ISO Odległość między licami wg ASME B16.10 Tabela 2, długi Rozmiar w mm A A1 B B1 D E K M N øo P R 50 F07, F10 216 89 165.1 146 50.8 203 168 4.76 35 20 22.16 35 15 80 F07, F10, F12, F14 282 141 209.6 200 76.2 225 190 4.76 35 20 22.16 35 32 100 F10, F12, F14 305 152 254.0 254 101.6 296 250 6.35 46 25 27.75 46 58 150 F14, F16 403 201 317.5 353 152.4 373 305 9.53 68 40 44.23 68 125 200 F14, F16, F25 502 249 381.0 462 203.2 453 385 9.53 68 40 44.23 68 225 250 F14, F16, F25, F30 568 284 445.0 580 254.0 562 472 12.70 90 55 60.60 90 330 300 F14, F16, F25, F30 648 324 521.0 652 304.8 605 515 12.70 90 55 60.60 90 610 350 F16, F25, F30, F35 762 381 584.0 716 340.0 726 607 19.05 119 70 78.15 119 800 400 F16, F25, F30, F35 838 419 648.0 799 390.0 779 633 22.23 146 85 94.63 146 1015 kg

14 11.2 Zawór z przekładnią ręczną typu M ø Z F G V K* J *) zob. Rozmiary K z tabeli na stronie 11 Rozmiar w mm Typ kg F G J V øz M07 196 152 58 38 125 3 M10 297 239 67 52 200 5 M12 357 282 81 66 250 10 M14 435 345 93 89 457 18 M15 532 406 105 123 457 31 M16 642 466 126 154 610 45

15 11.3 Zawór z napędem z siłownikiem pneumatycznym serii B1C/B1J NPT X NPT G F V K* J ØB1 *) zob. Rozmiary K z tabeli na stronie 11 Napęd B1C Wymiary napędu w mm Napęd NPT kg F G J V X B1C6 400 260 283 36 90 1/4 4.2 B1C9 455 315 279 43 110 1/4 9.6 B1C11 540 375 290 51 135 3/8 16 B1C13 635 445 316 65 175 3/8 31 B1C17 770 545 351 78 215 1/2 54 B1C20 840 575 385 97 215 1/2 73 B1C25 1040 710 448 121 265 1/2 131 B1C32 1330 910 525 153 395 3/4 256 B1C40 1660 1150 595 194 505 3/4 446 B1C50 1970 1350 690 242 610 1 830 Napęd B1J Wymiary napędu w mm Napęd NPT kg F G J V X B1J/B1JA8 560 420 279 43 135 3/8 17 B1J/B1JA10 650 490 290 51 175 3/8 30 B1J/B1JA12 800 620 316 65 215 1/2 57 B1J/B1JA16 990 760 351 78 265 1/2 100 B1J/B1JA20 1200 935 358 97 395 3/4 175 B1J/B1JA25 1530 1200 448 121 505 3/4 350 B1J/B1JA32 1830 1410 525 153 540 1 671

16 12 KODOWE OZNACZENIE TYPU 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. XG 06 D W TA J2 SJ S A A F 1. seria zaworów & styl & lico do lica XG XM pełne otwarcie, czopy, lico do lica ASME B 16.10, Tabela 2, długi ASME 300 pełne otwarcie, czopy, lico do lica ASME B 16.10, Tabela 1, długi ASME 150 2. rozmiar zawory ANSI z gwintami standardowymi zawory DIN z gwintami metrycznymi NPS DN 02 2" 050 50 03 3" 080 80 04 4" 100 100 06 5" 150 150 08 6" 200 200 10 10" 250 250 12 12" 300 300 14 14" 350 350 16 16" 400 400 3. klasa ciśnienia C ASME klasa 150 D ASME klasa 300 J DIN PN 10 K DIN PN 16 L DIN PN 25 M DIN PN 40 D ASME klasa 300 4. typ podłączenia końcowego W C ASME B 16.5, "wykończenie gładkie" (Ra 3.2-6.3),standardowo z kołnierzami ASME. DIN 2526, standardowo z kołnierzami DIN. 5. budowa i zastosowanie TA Budowa standardowa. Dwugniazdowy. Szczeliwo TA-luft. TE jednogniazdowy. Inna norma. TQ Budowa Q-Trim. Inna norma EQ Jedogniazdowy, Budowa Q-Trim. 6. J2 J5 S6 ASTM A216 gr WCB ASTM A217 gr C5 ASTM A351 gr CF8M 7. Materiał powłoki kuli SJ 316SS / chrom twardy & XM-19 SL 316SS / NiBo & XM-19 SP 316SS & XM-19 RR 316SS / WC-CO & XM-19 RX 316SS / CrC & XM-19 SW 410SS / CrC & XM-19 RC 316SS / (W/Cr) C & XM-19 8. Typy gniazd i uszczelki tylnej / materiały sprężyn Typ gniazda typ uszczelki Pierścień sprężynowy O-ring Inconel 625 PTFE L L, metal,odporny polimer grafit / O-ring --- PTFE H H, metal, mieszki Grafit --- --- T T, miękki, O-ring Inconel 625 PTFE 9. Materiał gniazda gniazda metalowe Materiał powłoki gniazda A Stal nierdzewna typu A 316 dla gniazd typu S i L AVESTA 248SV z gniazdem typu H B Stal nierdzewna typu B 316 dla gniazd typu S l L gniazda AVESTA 248SV z gniazdem typu H R Stal nierdzewna typu R 316 dla gniazd typu S i L AVESTA 248SV z gniazdem typu H Z Stal nierdzewna typu Z 410 S dla gniazd typu S i L W C Stal nierdzewna typu W 410 S dla gniazd typu S i L Stal nierdzewna typu C 316 dla gniazd typu S l L gniazda AVESTA 248SV z gniazdem typu H Gniazda miękkie Stal nierdzewna typu T 316 Stal nierdzewna typu M 316 Stal nierdzewna typu P 316 Stal nierdzewna typu N 316 10. materiały łożysk i uszczelek A B czop PTFE / SS net PTFE / SS net łożysko szczeliwo korpusu V-rings PTFE uszczelki PTFE O-ringi Viton GF Graphite Graphite Viton GF kobaltowe CrC-LF Karbid Tungsten, WC-CO Karbid Tungsten, WC-CO Karbid Tungsten, CrC-LF Chrom Tungsten Karbid, (W/Cr)C PTFE PTFE PEEK Poliamid Łożysko oporowe Nitronic 60 + Stellite Nitronic 60 + Stellite C Stellite V-rings PTFE PTFE Viton GF D Stellite Graphite Graphite Viton GF Nitronic 60 + Stellite E Bronze V-rings PTFE PTFE Viton GF F Bronze Graphite Graphite Viton GF Nitronic 60 + Stellite H PTFE / SS net V-rings PTFE PTFE EPDM Nitronic 60 + Stellite S PTFE / SS net Graphite Graphite EPDM 11. Materiał śrub Śruby z gwintem standardowym Śruby nakrętki A B7 2H D B8M 8M F L7M 2HM Śruby z gwintem metrycznym K A2-70 A2-70 R 1.7709 1.7258 Nitronic 60 + Stellite Zawory kulowe modularne, Serii X, zawory czopowe Metso Automation Inc. Europe, Levytie 6, P.O. Box 310, 00811 Helsinki, Finland. Tel. +358 20 483 150. Fax +358 20 483 151 North America, 44 Bowditch Drive, P.O. Box 8044, Shrewsbury, MA 01545, USA. Tel. +1 508 852 0200. Fax +1 508 852 8172 Latin America, Av. Central, 181-Chácaras Reunidas,12238-430 São José dos Campos, SP Brazil. Tel. +55 123 935 3500. Fax +55 123 935 3535 Asia Pacific, 501 Orchard Road, #05-09 Wheelock Place, 238880 Singapore. Tel. +65 673 552 00. Fax +65 673 545 66 Middle East, Roundabout 8, Unit AB-07, P.O. Box 17175, Jebel Ali Freezone, Dubai, United Arab Emirates. Tel. +971 4 883 6974. Fax +971 4 883 6836 www.metsoautomation.com