Prawo sektora pozarządowego Analiza funkcjonalna Maciej Kisilowski Wydanie 1 LexisNexis Warszawa 2009
Opracowanie redakcyjne: Anna Wiśniewska Opracowanie techniczne: Małgorzata Duda Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski Wydanie książki zostało dofinansowane przez Wyższą Szkołę Techniczno-Ekonomiczną w Warszawie Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. Warszawa 2008 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN 978-83-7620-049-1 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 022 572 95 00, faks 022 572 95 68 Infolinia: 022 572 99 99 Redakcja: tel. 022 572 83 26, 022 572 83 28, 022 572 83 11, faks 022 572 83 92 www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści Przedmowa... 11 Wprowadzenie.... 15 Rozdział 1. W poszukiwaniu modelu prawa sektora pozarządowego 19 Prawo sektora pozarządowego a metodologia nauk prawnych... 25 Organizacja pozarządowa. Definicja funkcjonalna... 32 Funkcje prawa sektora pozarządowego... 36 Model prawa sektora pozarządowego... 40 Struktura pracy.... 47 Część I. Normatywne teorie sektora pozarządowego i kompromis pomiędzy nimi 49 Rozdział 2. Teoria subsydiarności... 51 Odciążanie państwa jako tradycyjna wizja zadań sektora... 51 Subsydiarność.... 53 Problemy zasady subsydiarności.... 56 Konsekwencje zasady subsydiarności: korporatyzm... 59 Model prawa oparty na teorii subsydiarności... 65 Rozdział 3. Teoria pluralizmu.... 72 Dobra publiczne i ułomność rynkowa.... 73 Pluralizm... 77 Logrolling... 81 Podsumowanie... 85 Model prawa oparty na teorii pluralizmu... 85 Rozdział 4. Teoria ekonomiczna.... 89 Źródła teorii ekonomicznej.... 90 Ułomność kontraktowa i jej typy... 93 5
Spis treści Ekonomiczna teoria zaufania... 96 Ekonomiczna teoria kontroli... 97 Dlaczego preferencje?.... 101 Dlaczego nie państwo?... 103 Podsumowanie... 105 Model prawa sektora oparty na teorii ekonomicznej... 106 Rozdział 5. Teoria społeczeństwa obywatelskiego... 111 Źródła teorii społeczeństwa obywatelskiego.... 111 Społeczeństwo obywatelskie.... 114 Teoria Putnama o kapitale społecznym.... 116 Krytyka teorii Putnama.... 118 Podsumowanie... 121 Model prawa oparty na teorii społeczeństwa obywatelskiego... 122 Rozdział 6. Teoria swobody zrzeszeń.... 126 Źródła teorii swobody zrzeszeń... 127 Prawa autonomiczne czy instrumentalne?... 128 Wolność pozytywna czy negatywna?... 132 Teoria swobody zrzeszeń: wolność negatywna i autonomiczna... 135 Ograniczenia swobody zrzeszeń... 136 Podsumowanie... 141 Model prawa oparty na teorii swobody zrzeszeń... 141 Rozdział 7. Proponowany model prawa jako kompromis pomiędzy normatywnymi teoriami sektora pozarządowego... 146 Kłopoty z porównywaniem wartości.... 147 Tryumf prawnego dogmatyzmu?... 152 Kompromis aksjologiczny a kompromis prawny.... 156 W poszukiwaniu kompromisu: podstawowe zasady proponowanego modelu... 162 Prawo ustrojowe.... 163 Prawo preferencji... 166 Prawo działalności komercyjnej i nadzór państwa... 171 Podsumowanie... 172 Część II. W poszukiwaniu skutecznego prawa 173 Rozdział 8. Prawo ustrojowe sektora pozarządowego w Polsce i w USA... 180 6
Spis treści Organizacje pozarządowe w prawie amerykańskim: uwagi ogólne... 181 Organizacja spółki non profit... 183 Dopuszczalne cele organizacji non profit....................... 185 Ochrona zakazu dystrybucji... 186 Nadzór na organizacjami... 189 Różnicowanie standardów w zakresie zakazu dystrybucji... 190 Organizacje pozarządowe w prawie polskim: uwagi ogóle.... 192 Stowarzyszenia zarejestrowane... 192 Stowarzyszenie zwykłe.... 196 Fundacje.... 197 Specjalistyczne formy prawne organizacji pozarządowych... 198 Organizacje kościelne.... 203 Problem spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością 205 Cele organizacji pozarządowych.... 208 Ochrona zakazu dystrybucji... 212 Nadzór nad organizacjami non profit... 215 Skuteczność polskiego i amerykańskiego prawa ustrojowego: zarys podstawowych problemów.... 218 Rozdział 9. Prawo preferencji sektora pozarządowego w Polsce i w USA... 220 Prawo preferencji sektora non profit w Stanach Zjednoczonych: uwagi ogólne... 223 Organizacje pożytku wzajemnego... 224 Organizacje pożytku publicznego... 226 Fundacje prywatne... 229 Działające fundacje prywatne.... 232 Publiczne organizacje charytatywne.... 233 Inne przywileje federalne i stanowe... 236 Prawo preferencji dla organizacji pozarządowych w Polsce: uwagi ogólne... 237 Organizacje pozarządowe.... 238 Organizacje pozarządowe działające w obszarach preferowanych... 242 Organizacje działające w sferze zadań publicznych... 242 Organizacje działające w celach preferowanych w prawie podatkowym.. 246 Organizacje pożytku publicznego... 251 Skuteczność polskiego i amerykańskiego prawa preferencji: zarys podstawowych problemów.... 256 7
Spis treści Rozdział 10. Prawo działalności komercyjnej sektora pozarządowego w Polsce i w USA... 258 Działalność handlowa lub biznesowa organizacji non profit w prawie amerykańskim: uwagi ogólne.... 260 Definicja działalności handlowej lub biznesowej i podatek od dochodów z niezwiązanej działalności handlowej lub biznesowej... 263 Doktryna komercjalizmu... 268 Działalność komercyjna organizacji pozarządowych w prawie polskim: uwagi ogólne... 270 Ograniczenia działalności komercyjnej organizacji pozarządowych... 272 Preferencje dla działalności komercyjnej organizacji pozarządowych. 274 Skuteczność polskiego i amerykańskiego prawa działalności komercyjnej: zarys podstawowych problemów.... 279 Rozdział 11. Problemy skuteczności prawa sektora pozarządowego w Polsce i w USA... 281 Skuteczność implementacyjna: wprowadzenie.... 283 Regulacje celów i obszarów działania.... 285 System nadzoru... 291 Wdrożenie zakazu dystrybucji... 301 Preferencje podatkowe jako subsydium... 310 Rozgraniczenia dobrej i złej działalności komercyjnej... 312 Skuteczność systemowa: wprowadzenie.... 316 Biurokratyzacja.... 317 Nieuczciwa konkurencja.... 324 Dystrybucja dochodu narodowego... 327 Skuteczność prawnopolityczna: wprowadzenie... 332 Tworzenie regulacji specjalistycznych organizacji pozarządowych.. 333 Tworzenie katalogów celów preferowanych... 335 Rozdział 12. Proponowany model prawa jako rozwiązanie problemów skuteczności prawa sektora pozarządowego... 339 Problemy skuteczności a kompromis prawnonormatywny: wprowadzenie.... 341 Rezygnacja z regulacji dopuszczalnych celów... 342 Rezygnacja z katalogów celów preferowanych... 345 Rezygnacja z rozgraniczenia dobrej i złej działalności komercyjnej 347 Problemy skuteczności a kompromis prawnonormatywny: podsumowanie... 350 8
Spis treści Skuteczność proponowanego modelu: wprowadzenie... 351 Nacisk na zakaz dystrybucji... 351 Organizacje w czterech formach prawnych... 354 Składki i usługi członkowskie... 356 Dochody kapitałowe... 358 Nadzór państwa.......................................... 359 Wyłączenie dyskusji na temat organizacji kościelnych... 361 Skuteczność proponowanego modelu: podsumowanie.... 362 Podsumowanie... 363 Podziękowania... 367 Bibliografia... 369 Materiały i dokumenty... 369 Prace zwarte.... 373 Artykuły z czasopism... 388 Akty prawne... 392 Orzecznictwo... 397 Inne... 399 Skorowidz pojęć i autorów.... 400
Wprowadzenie Jak powinno wyglądać dobre prawo sektora organizacji pozarządowych w Polsce? Dla twórców gruntownej reformy tego prawa, dokonanej ustawą z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 1, odpowiedź na to pytanie wydawała się jasna. Prawne uregulowanie funkcjonowania organizacji pozarządowych lub, inaczej, organizacji non profit albo organizacji trzeciego sektora, powinno, zdaniem autorów uzasadnienia do projektu ustawy, odpowiada[ać] konstytucyjnej zasadzie pomocniczości oraz doświadczeniom rozwiniętych państw demokratycznych o gospodarce rynkowej, w tym standardom międzynarodowym, a także sprzyjać dalszej, koniecznej decentralizacji zadań publicznych, prawidłowemu wykonywaniu zadań przez podmioty publiczne oraz rozwojowi działalności organizacji pozarządowych 2. Wymienione wartości i cele, nawiązujące do postanowień Preambuły do Konstytucji RP 3, zdawały się przesądzać o kierunku zmian prawa w tym obszarze. Z perspektywy ponad czterech lat funkcjonowania ustawy pytanie o kierunek reform polskiego prawa sektora pozarządowego wydaje się jednak zaskakująco aktualne. Prowadzone w latach 2006 2007 kom- 1 Ustawę tę w dalszej części pracy nazywać będę skrótowo ustawą o działalności pożytku publicznego. 2 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV Kadencji, Uzasadnienie do projektu ustawy przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, druk nr 568, Warszawa 2002. 3 Preambuła stanowi w szczególności, że Konstytucja oparta jest na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot. 15
W poszukiwaniu modelu prawa sektora pozarządowego pleksowe badania polskich organizacji pozarządowych ukazują niejednoznaczny obraz skutków wprowadzenia ustawy. Z jednej strony dane rządowe mówią o dynamicznie rozwijającej się współpracy organizacji z administracją publiczną 4, z drugiej jednak działacze trzeciego sektora wskazują na jego finansową stagnację, a przede wszystkim na rosnące trudności w znalezieniu osób chętnych do bezinteresownej aktywności na rzecz innych 5. Opublikowany w 2007 r. wnikliwy raport Instytutu Spraw Publicznych mówi wręcz o rosnącym zbiurokratyzowani[u] i swoistej etatyzacji sektora pozarządowego, który coraz częściej przypomina po prostu zleceniobiorcę zadań publicznych 6. Na ten budzący wątpliwości bilans dotychczasowego funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego nakłada się całkowity brak jasności w kwestii kierunków dalszych zmian omawianej dziedziny prawa. W ciągu ostatnich czterech lat na etapie rządowym bądź parlamentarnym rozważano co najmniej pięć projektów nowelizacji podstawowych aktów prawa sektora pozarządowego, z których każdy reprezentował diametralnie różne wizje i koncepcje. W myśl rządowego projektu nowelizacji ustawy o fundacjach z 2007 r., działalność fundacji miała np. zostać poddana szerokiej kontroli państwowej, a jej działalność gospodarcza drastycznie ograniczona warunkiem przeznaczenia na jej cel co najmniej 20 000 zł 7. Złożony w tym samym roku projekt poselski proponował ograniczenie nadzoru administracyjnego, a działalność gospodarczą dopuszczał już przy przeznaczeniu na nią kwoty 1000 zł 8. Przygotowywany w 2008 r. rządowy projekt nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego zmierza do podniesienia wymagań wobec 4 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Sprawozdanie z funkcjonowania Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za rok 2005, Warszawa 2007. 5 Zob. M. Gumkowska, J. Herbst, Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2006, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2006; A. Baczko, A. Ogrocka, Wolontariat, Filantropia i 1%. Raport z badań, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2007. 6 Instytut Spraw Publicznych, Współpraca administracji publicznej i organizacji pozarządowych. Monitoring funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Warszawa 2007, s. 11. 7 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej V Kadencji, Projekt ustawy o fundacjach, druk nr 1890, Warszawa 2007, art. 16 ust. 2. 8 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej V Kadencji, Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o fundacjach, druk nr 1794, Warszawa 2007, art. 1 pkt 2. 16
Wprowadzenie organizacji pozarządowych pragnących uzyskać uprzywilejowany status organizacji pożytku publicznego ; ma to zapewnić urzeczywistnienie istotn[ych] standard[ów] procesu profesjonalizacji sektora pozarządowego 9. Będąca odpowiedzią na ten projekt ekspertyza Instytutu Spraw Publicznych postuluje natomiast zniesienie instytucji organizacji pożytku publicznego 10, a szeroko komentowane stanowisko Fundacji Rozwoju Wsi zawiera nawet postulat całkowitej likwidacji ustawy 11. Do tego wspomnieć należy o coraz liczniejszych pomysłach tworzenia nowych instytucji, ciał konsultacyjnych i procedur, których celem ma być usprawnienie działalności organizacji pozarządowych 12. Oceniając stan tej debaty, można z przykrością stwierdzić, że rezultatem wprowadzenia ustawy o działalności pożytku publicznego stało się przede wszystkim upodobnienie prawa sektora pozarządowego do innych gałęzi polskiego prawa prawa powszechnie krytykowanego za niestabilność, niespójność, inflację i brak klarownej wizji aksjologicznej 13. Przyłączając się do tej krytyki, muszę jednak zauważyć, że jej ad- 9 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw. Projekt z 9 kwietnia 2008 r., DPP-I-073-17-MB/08. 10 Instytut Spraw Publicznych, Stanowisko Instytutu Spraw Publicznych przygotowane przez Program Polityki Społecznej, dotyczące projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Internet: http://www.ngo.pl. 11 Fundacja Rozwoju Wsi, Opinia na temat ustawy o działalności pożytku publicznego i proponowanych zmian, Internet: http://www.ngo.pl. 12 Zob. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego ; zobacz też stanowisko Forum Darczyńców przestrzegające przed wprowadzaniem nowych i zawiłych konstrukcji prawnych w proponowanej nowelizacji do ustawy. Forum Darczyńców, Opinia Forum Darczyńców w Polsce na temat rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 kwietnia 2008 r., Internet: http://www.forumdarczyncow.pl. 13 Zob. np. A. Stelmachowski, Problem stabilności prawa, w: Prawo i ład społeczny, Katedra Socjologii Prawa Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000; Krytyka sposobu stanowienia prawa jest też niemal stałym elementem corocznego wystąpienia Prezesa Trybunału Konstytucyjnego w Sejmie RP dotyczącego problemów wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału. Szczególnie dobitne było tu wystąpienie M. Safjana w 2005 r. Prezes Trybunału stwierdził w nim, między innymi, iż powszechną świadomością [ ] jest to, że w tej chwili przeżywamy moment, który można by określić [ ] swoistym kryzysem prawa. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV Kadencji, Sprawozdanie stenograficzne ze 108 posiedzenia (dzień 2, pkt 13), Internet: http://www.sejm.gov.pl. 17
W poszukiwaniu modelu prawa sektora pozarządowego resatem, co najmniej w tym samym stopniu, co parlamentarzyści bądź urzędnicy publiczni, powinna być nauka prawa. Szczególnie bowiem w obszarze prawa publicznego nauka wydaje się w coraz mniejszym stopniu odgrywać dziś rolę intelektualnego moderatora procesów prawotwórczych, wyznaczającego kierunki jego długofalowego rozwoju. Celem niniejszej pracy jest zaproponowanie takiego kierunku w obszarze prawa sektora pozarządowego. Jednocześnie jednak zaprezentowana analiza ma stanowić głos w dyskusji na temat zmian w metodach badania prawa, koniecznych do przywrócenia nauce prawa jej społecznej roli. W szczególności prezentowana praca jest, wedle mojej wiedzy, pierwszą przygotowaną na polskim gruncie całościową aplikacją współczesnego funkcjonalizmu prawnego nurtu badawczego, którego zwolennicy zajmują stanowisko, że interpretacja prawa bądź poszukiwanie sposobów jego ulepszania muszą opierać się na analizie funkcji, jakie prawo to ma spełniać w społeczeństwie. Funkcjonalizm, stojący w wyraźnej opozycji do powszechnie praktykowanej w Polsce formalnodogmatycznej metody badawczej, jest niezwykle dynamicznie rozwijającym się prądem w światowej nauce prawa. W świetle tak nakreślonych celów niniejszej pracy, zaprezentowana analiza może szczególnie zainteresować trzy grupy czytelników. Pierwszą z nich są liderzy organizacji pozarządowych, szczególnie ci, którzy aktywnie uczestniczą w toczącej się dyskusji nad reformami prawa trzeciego sektora. Mam nadzieję, że znajdą oni w tej pracy szerokie spojrzenie na funkcje sektora pozarządowego we współczesnym społeczeństwie demokratycznym, a także praktyczne wskazówki, jak można by te funkcje efektywniej wcielać w życie za pomocą regulacji publicznoprawnej. Drugą grupą są badacze prawa zainteresowani alternatywnym wobec prawniczego dogmatyzmu spojrzeniem na zadania i narzędzia współczesnych nauk prawnych. Liczne odniesienia do najnowszych pozycji literatury funkcjonalistycznej z całego świata mogą wreszcie uczynić tę pracę przydatną dla wykładowców kursów ze wstępu do prawoznawstwa, a także seminariów magisterskich. 18
Skorowidz pojęć i autorów Ackerman, Bruce A. 31, 78, 93 Altruizm 94, 113, 122, 123 124, 151, 170, 308, 322 Arrow, Kenneth A. 28, 75 76 Asymetria informacyjna 50, 89, 96, 100, 106, 136, 156, 172, 328 Autotransakcje (self-dealing) 43, 163, 188, 230 231, 233, 235, 255, 354, 357, 369 Awersja do ryzyka (risk aversion) 160 Ben-Ner, Anver 97 100, 108, 165 Bittker, Boris I. 74, 136 143, 145, 169, 223 Blicharz, Jolanta 33, 115 Calabresi, Guido 31, 90, 147, 150, 155 156, 340, 356 366 Cioch, Henryk 27, 51 52, 197 Clotfelter, Charles 329 331, 359 Cohen, Felix 27, 30, 39 Czarna skrzynka (black box) 153, 176, 332 Dahl, Robert A. 80, 133 Darowizna 21, 23, 24, 42, 44 46, 67 71, 84, 93 95, 113, 122 125, 137 140, 145, 162, 166, 169 171, 196, 213, 226, 229, 230, 233 236, 242, 244, 245, 261, 266, 275, 276, 286, 288, 292, 323, 330, 341, 347, 351, 353, 354, 356 358, 360 Dobro mieszane zdefiniowane 73 74, 98 preferowane prywatne zdefiniowane 74 preferowane publiczne zdefiniowane 74 prywatne zdefiniowane 73 publiczne/kolektywne zdefiniowane 73 Doktryna cypres 188 189 Downs, Anthony 28, 75 76, 83, 121 Dworkin, Ronald 128 130, 195 Działająca fundacja prywatna 229 230 Działalność komercyjna organizacji pozarządowych akcesoryjna 273 274, 316, 362 model społecznikowski 259 260, 272 276, 278 279, 312 model usługowy 258 264, 268 269, 274 275, 277 279, 282, 312 niezwiązana 87, 168, 234, 263, 265 267, 275, 279, 313, 314, 342, 348, 349 Działalność statutowa organizacji pozarządowych 40, 240, 241, 247 249, 251, 254, 270, 272 277, 295, 313 315, 347, 353 Efektywność techniczna zdefiniowana 90 91 w sensie Pareto zdefiniowana 91 400
Skorowidz pojęć i autorów For-profit w przebraniu (for-profit in disguise) 87 88, 304, 305, 309 Fremont-Smith, Marion R. 24, 38, 180, 181, 183, 184, 186, 288, 297 299, 302 Fundacja prywatna (w prawie amerykańskim) 151, 161, 222, 229 232, 235, 256, 311, 327 w prawie polskim 16, 17, 19, 20, 23, 26, 27, 40, 195, 197, 198, 208, 210, 211, 214 216, 240, 241, 244, 251, 270, 272, 273, 275, 282, 285, 286, 288, 290, 291, 292, 293, 295, 296, 299, 300, 306, 307, 310, 312, 343, 355 Fundraising (zbiórka) 266, 267, 353 Funkcjonalizm 18, 30 31, 147, 152, 153, 154, 155, 156, 174 Hansmann, Henry B. 34, 36, 51, 53, 56, 73, 89, 90, 93 97, 101 103, 106, 107, 108, 110, 151, 169, 190, 302, 310, 311, 349, 358 Hart, H.L.A. 153 Herzlinger, Regina E. 102, 103, 168, 303, 304 Interesariusze strony popytu (demand-side stakeholers) 100, 108, 110, 165 Izdebski, Hubert 32, 33, 40, 51 53, 56, 57, 59, 65, 74, 194, 204, 206, 209, 239, 251, 252, 335, 336 Kapitał społeczny (social capital) 116, 119 121, 122, 124, 125, 156, 163, 165, 170 172, 322, 361 Kapitał żelazny (endownment) 22, 68, 230, 358 Karta (charter) 185, 186, 281 Katolicka Nauka Społeczna 53 54, 59 Kidyba, Andrzej 194, 273 Korporatyzm 59 66, 77 80, 118, 163, 201 202, 212, 226, 252, 285, 341 Koszty transakcyjne 83 84, 87, 101, 103 105, 117, 118, 158, 190, 337 338 Koszty uzyskania przychodów 34, 69, 140, 226, 265, 267, 294, 311, 314, 353, 357 Kościelne osoby prawne 35, 177, 203 205, 241, 249, 250 Kościół katolicki 20, 177, 180, 203 204, 238, 250, 273 Krashinsky, Michael 74, 82, 83, 103 105, 158, 337 Kultura organizacji 292, 293, 316 320, 323, 348 Legutko, Ryszard 133, 341 Levine, Michael E. 31, 95, 368 Lobbing 76, 229, 334, 335, 337, 345 Logika działań kolektywnych (logic of collective action) 98, 99, 101, 333, 334, 335, 337 Logrolling 81 87, 103, 104, 169, 337, 338 Model elementy proponowanego modelu prawa 42 47, 162, 363 364 pozytywny i normatywny zdefiniowany 41 Nadzór nad organizacjami pozarządowymi 16, 23, 36, 40, 42, 44, 46, 47, 67, 71, 88, 107, 110, 162, 165, 169, 171, 172, 181, 189, 190, 196, 201, 215 219, 255, 283, 284, 289, 291 301, 310, 316, 333, 344, 351, 359 361, 362 Niepreferowane dobro prywatne 74 Niewspółmierność i nieporównywalność zdefiniowana 149 151 Odpis 1% 254 Odpis podatkowy w prawie amerykańskim 137, 138, 223 226, 233 235, 330 Olson, Mancur 98 101, 333, 334 Organizacja pozarządowa definicja funkcjonalna 32 36 definicja z ustawy o działalności pożytku publicznego 25 26 401
Skorowidz pojęć i autorów Organizacja pożytku publicznego w prawie amerykańskim [501(c)(3)] 225, 226 229, 230 236, 262, 268 w prawie polskim 17, 26, 206, 222, 237, 239, 251 256, 274, 275, 276, 313, 315 316, 322 Organizacje pożytku wzajemnego 139, 224 226, 229, 236, 245, 257, 281 Organizacje służby publicznej (public service organizations) 139, 140 Pasażer na gapę (free-rider) 74, 75, 83, 84, 86, 93, 99, 101, 104, 105, 109, 167, 318 Pius XI 53, 54 Pluralizm 50, 61, 72 73, 77 81, 82, 85 87, 89, 90, 103, 105, 111, 148, 149, 154, 156 159, 161 163, 166 169, 171, 184 186, 192, 210, 226, 231, 232, 246, 257, 259, 260, 279, 281, 282, 318, 328, 338, 342, 361 Posner, Richard A. 31, 148, 229 Przeworski, Adam 29 Publiczne organizacje charytatywne 229, 230, 233 236, 282, 313 Putnam, Robert 81, 116 120, 122, 124, 166, 171 Quid pro quo 51, 67, 113, 126, 220, 221, 245, 257, 267, 310, 341, 345, 347 Rawls, John 41, 93, 130, 151, 152, 162, 328 Raz, Joseph 149, 150, 152 154, 158, 159 Rose-Ackerman, Susan 66, 84, 89, 92, 114, 121, 122, 264, 303, 304, 348, 352, 353, 356, 368 Salamon, Lester M. 19, 20, 21, 24, 57, 58, 177, 289, 329 Shapiro, Ian 28, 76, 91, 332 Simon, John G. 21, 32, 51, 68, 81, 84, 114, 137, 138, 151, 221, 222, 225, 226, 230 233, 235 237, 269, 330, 359, 367 Składki członkowskie 21, 24, 46, 86, 139, 143, 163, 196, 226, 266, 351, 356 358 Skuteczność implementacyjna zdefiniowana 175 prawno-polityczna zdefiniowana 175 176 systemowa zdefiniowana 175 Specjalistyczne organizacje pozarządowe izby gospodarcze 199, 200, 212, 214, 217, 225 226, 273, 333 ochotnicze straże pożarne 177, 193, 200, 216, 241 organizacje pracodawców 20, 199, 211, 214, 217, 244, 251 społeczno-zawodowe organizacje rolników 35, 180, 195, 199, 214, 274 związki zawodowe 20, 28, 35, 45, 124, 130, 177, 182, 195, 199, 201, 211, 214, 216, 217, 226, 241, 244, 251, 273, 275, 286, 292, 333, 335, 354 Społeczeństwo obywatelskie 50, 52, 59, 72, 111, 112, 114 116, 121 125, 129, 130, 132, 148, 156, 162, 163, 165, 166, 167, 169, 171, 196, 205, 259, 260, 269, 275, 278 279, 282, 318, 322, 342, 361 Spółka akcyjna 205 208 Spółka non profit (nonprofit corporation; w prawie amerykańskim) 182 186, 188 191, 225 226, 304, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (w prawie polskim) 164, 205 207, 356 Statut (articles) 34, 36, 43, 45, 46, 163, 185, 189, 198, 203, 207 210, 212 218, 227, 247, 249, 253, 274, 286, 290, 310, 357 Stelmachowski, Andrzej 13, 17, 367 Stowarzyszenie (w prawie polskim) 19, 20, 23, 26, 35 37, 40, 42, 45, 46, 402
Skorowidz pojęć i autorów 192 196, 198, 201, 202, 208 209, 210, 212 213, 215, 216, 241, 249, 252, 282, 288 291, 293, 296, 297, 299, 300, 306, 307, 310, 327, 333, 343, 346 Stowarzyszenie zwykłe (w prawie polskim) 42, 196 197 Subsydia celowe, bezpośrednie 67, 69, 84, 101, 109, 123, 124, 145, 221, 346 Subsydiarność 49, 50, 51 71, 72, 77, 85, 103, 104, 111, 122, 148, 161, 163, 164 167, 170 172, 184, 185, 190 192, 197, 201, 205, 210, 211, 220, 222, 224, 231, 232, 235, 245, 250, 253, 255 257, 259, 260, 275 279, 281, 282, 285 288, 290 296, 300, 301, 310, 311, 318 320, 322, 327, 333, 336, 338, 341 348, 350, 359, 361 Subsydiowanie skrośne (cross-subsidization) 258 Szkoła (teoria) racjonalnego wyboru 28, 75 77, 92, 121, 147, 176, 332, 333 Tocqueville, Alexis de 112, 119, 129, 130 Trójsektorowy podział zadań społecznych zdefiniowany 32 Trust 182, 186, 188 190, 225, 263 Trzaskowski, Roman 23, 52, 57, 211, 270, 272, 273, 295, 298, 307, 308, 325 Tyrania większości 80, 86, 185 Uczciwa (nieuczciwa) konkurencja 175, 264, 267, 280, 282, 284, 313, 324 327, 348, 352 Ułomność kontraktowa (contract failure) 89 90, 93 97, 100 111, 163, 168, 169, 172 Weisbrod, Burton A. 21, 22, 73 77, 81, 87, 87, 89, 97, 103, 143, 167, 267, 304, 314, 326, 348 Winczorek, Piotr 25, 159, 175, 294 Wolność negatywna zdefiniowana 134 pozytywna zdefiniowana 134 w Teorii Swobody Zrzeszeń 135 Wybór tragiczny 150 153, 155 159, 340 Young, Dennis R. 32, 38, 121, 304 306, 308, 310, 352 Zakaz dystrybucji (nondistribution constraint) 34 36, 43 47, 87, 96 97, 100, 101, 106 108, 110, 121, 162 163, 166, 171, 172,181, 183 184, 186 191, 207 209, 212 216, 218, 228, 239, 253, 255, 278, 284, 301, 302, 306 310, 333, 344, 350 354, 356, 357, 359 362 Zwolnienie podatkowe 37 38, 51, 67, 69, 71, 84 86, 101 103, 108, 109, 123, 137 139, 145, 162, 166, 168, 169, 170, 220, 221, 223 224, 232, 236, 237, 246 250, 254, 261, 263, 264, 267 269, 275, 289, 291, 293, 304, 310 314, 325, 327, 341, 345 347, 349, 358, 359 Zysk 12, 26, 33 35, 43, 69, 70, 97, 98, 100, 102, 109, 140, 163, 170, 171, 183, 199, 200, 205 209, 213, 214, 218, 228, 229, 238, 239, 264, 265, 268, 269, 271, 292, 302, 304, 306, 308, 314, 315, 326, 337, 352, 358, 363