Wykład: INFORMATION MATTERS INFORMACJA JAKO CZYNNIK PRODUKCJI
Asymetria informacji Asymetria informacji fakt, iż różne osoby dysponują różnymi wiadomościami. Asymetria informacji jest nie do uniknięcia, jej rozmiary i konsekwencje zależą od struktury rynku. Niedoskonałość informacji jest w gospodarce zjawiskiem powszechnym. Rynki, na których informacja nie jest doskonała, nie są efektywne. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
William Vickrey (1914-1996) James Mirrlees (ur. 1936) Nagroda Nobla (1996) "for their fundamental contributions to the economic theory of incentives under asymmetric information"
Joseph Stiglitz (ur. 1943) George Akerlof (ur. 1940) Michael Spence (ur. 1943) Nagroda Nobla (2001) "for analyses of markets with asymmetric information"
Asymetria informacji - rynek samochodów używanych INFORMACJE KUPUJĄCY SPRZEDAJĄCY CENY TRANSAKCYJNE LICZBA TRANSAKCJI średnie i niskie niezbyt wysoka EFEKTYWNOŚĆ RYNKU ograniczona WIELE OSÓB NIEZADOWOLONYCH; NABYWCÓW ZNAJDUJĄ GORSZE PRODUKTY
Asymetria informacji na rynku ubezpieczeń Zakład ubezpieczeniowy nie jest w stanie śledzić stopnia uzależnienia od papierosów, który ma negatywny wpływ na zdrowie. Osoby, które są najmniej narażone na wypadek, mogą się nie zdecydować na wykupienie polisy. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Asymetria informacji - rynek ubezpieczeń na życie INFORMACJE UBEZPIECZYCIEL UBEZPIECZONY CENY UBEZPIECZEŃ LICZBA TRANSAKCJI rosną maleje EFEKTYWNOŚĆ RYNKU mała Z UBEZPIECZEŃ REZYGNUJĄ OSOBY NAJZDROWSZE; FIRMY UBEZPIECZENIOWE ZACZYNAJĄ PONOSIĆ STRATY
Niedoskonałe informacje a rynek kredytowy
Liczba podmiotów gospodarczych, REGON 31.01.2013 Grupa Liczba % RAZEM 3 971 598 100,0% 0-9 3 792 386 95,5% 10-49 144979 3,7% 50-249 29673 0,7% 250-999 3775 0,1% 1000 i więcej 785 0,0% Źródło: GUS
Wynik finansowy brutto w sektorze przedsiębiorstw, 2003 2008 (w mld zł) MSP Duże firmy Źródło: PARP, 2010.
Wartość rynku kredytów dla MSP Okres Kredyty dla dużych firm (w mld PLN) Kredyty dla sektora MSP (w mld PLN) VIII 2009 100,3 127,4 VIII 2010 95,4 125,9 VIII 2011 101,0 142,6 VIII 2012 108,4 166,1 VIII 2013 114,9 166,7 Źródło: NBP.
Wskaźnik przeżycia do 2009 r. przedsiębiorstw powstałych w latach 2004 2008 (w %) Wskaźniki przeżycia pierwszego roku Źródło: PARP, 2010.
Kredyty z utratą wartości MSP oraz firmy duże Okres Kredyty z utratą wartości dla dużych firm (w mld PLN) % ogółu kredytów Kredyty z utratą wartości dla sektora MSP (w mld PLN) % ogółu kredytów VIII 2009 7,9 7,9% 13,9 10,9% VIII 2010 9,0 9,4% 17,8 14,1% VIII 2011 8,0 7,9% 18,6 13,0% VIII 2012 10,1 9,3% 20,3 12,2% VIII 2013 10,8 9,4% 22,0 13,2% Źródło: NBP.
Wysokość oprocentowania nowych kredytów Okres Kredyty o wartości do 1 mln PLN Kredyty o wartości powyżej 4 mln PLN Kredyty dla przedsiębiorców indywidualnych VIII 2010 6,4% 6,3% 8,1% VIII 2011 6,7% 6,8% 8,7% VIII 2012 7,0% 6,5% 9,3% VIII 2013 4,5% 4,6% 7,0% Źródło: NBP.
Udział sektora MSP w tworzeniu miejsc pracy Źródło: PARP.
Korzyści osób posiadających dostęp do informacji Posiadanie informacji może mieć skutki redystrybucyjne: zyski tych, którzy dysponują informacją, mogą być osiągane kosztem pozostałych. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Lepszy dostęp do informacji dla wybranych
Porównanie wartości giełdowej i wartości fundamentalnej akcji na rynku w USA w latach 1925 1999 Źródło: Shefrin, 2000
Zachowania menedżerów w warunkach asymetrii informacji Menedżerowie mogą podejmować działania nastawione na realizację własnych interesów kosztem interesów udziałowców. Właściciele nie tylko nie są w stanie monitorować swoich pracowników i menedżerów, ale z uwagi na asymetrię informacji zazwyczaj nie wiedzą nawet, co ci ludzie, którzy działają w ich imieniu, powinni robić. Skłonność swoich (osób zaangażowanych w przedsiębiorstwie) do sprzedaży papierów wartościowych własnego przedsiębiorstwa po określonych cenach, zawiera informację o ich poglądzie na temat faktycznej wartości tych papierów. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Problem pryncypała i agenta Właściciele majątków przedsiębiorstw i zarządzający nimi to zupełnie inne osoby. Interesy obu grup zazwyczaj pozostają rozbieżne. W przypadku własności majątkowej, charakterystyczne jest jej rozproszenie wśród wielu akcjonariuszy, którzy preferują delegowanie codziennego zarządzania wyspecjalizowanemu zespołowi. Menedżerowie, którzy są wówczas zatrudniani, wynagradzani są za maksymalizację zysku akcjonariuszy. Relacja pomiędzy tymi dwoma podmiotami nie jest wolna od napięć, pochodzących z niedoskonałej korelacji pomiędzy zyskami generowanymi przez menedżera i jego wynagrodzeniem. W niektórych przypadkach konstrukcja płac skłania menedżera do przeprowadzania ukrytych działań, które zwiększają jego własne zyski, a zmniejszają zyski akcjonariuszy. Grupa ta nie posiada potrzebnych informacji i mocy do kontrolowania działań delegata.
Wynagrodzenie dyrektorów generalnych Citigroup, 2005-2011 Rok Wynagrodzenie Premia Nagrody w postaci akcji Nagrody w postaci opcji Inne bonusy Suma 2011 1,671,370 5,331,452 0 7,839,581 14,700 14,857,103 2010 1 0 0 0 0 1 2009 125,001 0 0 0 3,750 128,751 2008 958,333 0 28,830,000 8,432,911 16,193 38,237,437 2007 250,000 0 2,914,320 0 0 3,164,320 2006 1,000,000 13,200,000 10,633,333 746,607 258,338 25,975,719 2005 1,000,000 12,000,000 b/d b/d 328,062 13,328,062 Vickram Pandit pracował w 2010 jako CEO za symbolicznego dolara, ale wcześniej (w 2008 r.) otrzymał łącznie 38,2 mln USD. Źródło: U.S. Securities And Exchange Commission Washington D.C. Citigroup Inc. Proxy Statement 2005-2011.
Ryzyko w warunkach asymetrii informacji Brak ostrożności ze strony jakiegoś podmiotu, rodzi negatywne efekty zewnętrzne dla pozostałych; tego rodzaju efekty zewnętrzne stają się silne wówczas, gdy informacja nie jest doskonała. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Richard Fuld CEO Lehman Brothers, 1994-2008 W okresie 1993-2007 zarobił w Lehman Brothers prawie 500 mln USD (w 2007 r. 22 mln USD).
Bonusy otrzymywane przez kierownictwo wyższego szczebla w Lehman Brothers (w USD) Rok Całkowita ilość części premiowej wynagrodzenia Premie gotówkowe Wpływy ze sprzedaży akcji Richard Fuld Pozostali dyrektorzy wysokiego szczebla Richard Fuld Pozostali dyrektorzy wysokiego szczebla 2000 10,728,811 9,870,506 57,136,184 16,137,797 2001 4,768,899 5,186,178 38,444,262 43,949,470 2002 1,232,352 3,695,883 31,088,600 34,432,387 2003 7,630,983 11,647,290 52,770,933 39,981,325 2004 11,456,939 18,275,215 20,329,964 62,903,572 2005 14,865,419 26,109,081 98,565,177 71,694,762 2006 6,545,852 15,657,678 108,651,865 57,873,403 2007 4,327,911 11,965,401 53,544,175 62,332,550 2008 642,454 10,630 Suma 61,557,166 102,407,232 461,173,614 389,315,896 Całkowita wartość bonusów 1,014,453,908 Źródło: Bebczuk, Cohen i Spamann 2010.
Zmiana wartości akcji Lehman Brothers w latach 1994-2008 W lutym 2007 r. wartość rynkowa Lehman Brothers wynosiła ok. 60 mld USD; wartość aktywów wynosiła 691 mld USD. 15.09.2008 r. ogłoszono upadłość Lehman Brothers. W wyniku kryzysu z 2008 r. kapitalizacja rynkowa firm notowanych na światowych giełdach zmniejszyła się o 10 bln USD.
Ograniczanie dostępu do informacji przez polityków Z punktu widzenia polityków istnieje jeszcze inny powód zabiegania o brak jawności: ograniczenie jawności jest równoznaczne ze sztucznie wykreowaną rzadkością informacji i pozwala, jak większość sztucznie stworzonych sytuacji, w których jakieś dobro staje się rzadkie, osiągać rentę, która w niektórych krajach jest zdobywana na drodze nieskrywanej korupcji (poprzez sprzedaż informacji). W innych sytuacjach renta może stać się częścią wymiany podarunków, jak w przypadku dziennikarzy, którzy oferują laurki i zniekształcone relacje w zamian za uprzywilejowany dostęp do informacji. Źródło: J.Stiglitz, Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, 2004.
Program naprawczy H. Paulsona Plan Paulsona program ratunkowy dla amerykańskiego sektora finansowego; głównym celem tego planu jest wykup z rynku złych długów udzielonych przez banki klientom, którzy nie mają możliwości ich spłaty. Kwota przeznaczona przez rząd USA na ten cel sięga 700 mld dolarów. Jako CEO Goldman Sachs zarobił w 2005 r. 37 mln USD, a w 2006 r. 16 mln USD; wartość netto majątku ponad 700 mln USD. Sekretarz Skarbu w rządzie G. Busha, 2006-2009 W ramach programu ratowania AIG Goldman Sachs otrzymał 12,9 mld USD.
Gospodarka informacyjna i społeczeństwo informacyjne "...OECD uznała, iż gospodarka jutra będzie, w dużym stopniu, "gospodarką informacyjną" a społeczeństwo będzie w rosnącym stopniu "społeczeństwem informacyjnym". Oznacza to, że informacja będzie stanowiła dużą część wartości dodanej większości dóbr i usług a działalności informacyjnie intensywne będą, w rosnącym stopniu, charakteryzować gospodarstwa domowe i obywateli." (ICCP 1998)
Społeczeństwo informacyjne definicje Społeczeństwo informacyjne - [ang. information society] - nowy system społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji." e-polska - Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001-2006, Ministerstwo Łączności, 2001 "Termin społeczeństwo informacyjne jest używany do określenia społeczeństwa, w którym jednostki - jako konsumenci, czy też pracownicy - intensywnie wykorzystują informację." Kubicek 1999
Społeczeństwo informacyjne - podstawy U podstaw społeczeństwa informacyjnego leżą dwa kolejne przełomowe wynalazki techniczne: komputery i telekomunikacja. Ich rola jest podobna do tej, jaką odegrały: maszyna parowa i elektryczność w rewolucji przemysłowej. Źródło: W. Cellary, w opracowaniu: Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego, 2002
Przedsiębiorstwa wykorzystujące komputery w niektórych krajach europejskich w 2012 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2009-2013
Gospodarstwa domowe wyposażone w komputery w krajach europejskich 74,7% w Polsce w 2013 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2009-2013
millions Per 100 inhabitants Liczba i odsetek użytkowników internetu na świecie 2 500 100 90 2 000 80 1 500 Individuals using the Internet (in millions) Individuals using the Internet per 100 inhabitants 70 60 50 1 000 40 30 500 20 10 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0 W 2013 r. ponad 2,7 miliarda ludzi korzystało z internetu (co stanowi 39% światowej populacji). Źródło: ITU
Przedsiębiorstwa posiadające dostęp do internetu w krajach europejskich w 2012 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2009-2013
Firmy składające zamówienia przez sieci komputerowe w 2011 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2009-2013
Gospodarstwa domowe z dostępem do internetu w domu w krajach europejskich 71,9% w Polsce w 2013 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2009-2013
Zamawiający przez internet produkty do użytku prywatnego w krajach europejskich 30,3% w 2012 r. Źródło: GUS, Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2009-2013
Użytkownicy internetu w USA, 2007 Źródło: The Digital Economy Fact Book, 2008-2009
Gospodarstwa domowe korzystające z internetu, wg grup dochodowych (2011) Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
ICT sector - definicja WPIIS 1.Produkcja komputery, urządzenia biurowe światłowody, okablowanie urządzenia do przekazu telefonicznego, telewizyjnego i radiowego odbiorniki telewizyjne i radiowe urządzenia pomiarowe, testujące, nawigacyjne urządzenia kontrolne stosowane w procesach produkcyjnych 2.Usługi usługi telekomunikacyjne usługi komputerowe leasing / wynajem urządzeń (w tym komputerów) handel hurtowy urządzeniami komputerowymi i telekomunikacyjnymi Working Party on Indicators for the Information Society
Firmy z sektora ICT, 2011 Firma Wartość rynkowa (w mld USD) Obroty (w mld USD) Dochód netto (w mld USD) Apple 559,0 (1 m.) 108,6 25,9 Microsoft 270,6 (4 m.) 70,0 23,2 IBM 241,8 (5 m.) 106,9 15,9 Google 165,4 (25 m.) 37,9 9,7 Oracle 145,1 (32 m.) 35,6 8,5 Intel 140,5 (33 m.) 54,0 12,9 Źródło: Fortune 500.
Obieg okrężny w gospodarce informacyjnej Źródło: NZIER.
Średni wzrost wydajności w USA, 1973-2003 Źródło: Digital Economy, 2003, U.S. Department of Commerce.
Wkład sektora ICT w procesy wzrostu gospodarczego, 1985-2006 Źródło: The Digital Economy 2008, Statistics Netherlands, 2009
Tempo wzrostu wartości dodanej w sektorze ICT Źródło: OECD Information Technology Outlook 2010
Światowe wydatki na produkty i usługi sektora ICT (w mln USD, ceny bieżące) Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Wydatki na produkty i usługi sektora ICT w krajach OECD (w mln USD, ceny bieżące) Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Udział sektora ICT w inwestycjach (poza mieszkaniowymi) Źródło: OECD
Zatrudnienie w branży IT w USA, 1993-2002 Źródło: Digital Economy, 2003, U.S. Department of Commerce.
Udział sektora ICT w zatrudnieniu w sektorze przedsiębiorstw Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Wzrost zatrudnienia w sektorze ICT Źródło: OECD Information Technology Outlook 2010
Średni przychód na 1 zatrudnionego w 250 największych firmach sektora ICT (w tys. USD) Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
250 największych firmach ICT Obroty i zatrudnienie Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Osoby wykorzystujące internet do poszukiwania pracy, 2011 Źródło: OECD Internet Economy Outlook 2012
Wpływ branży IT na zmiany cen w USA, 1994-1998
Postrzeganie informacji jako kluczowego czynnika produkcji Opinie dotyczące informacji rynkowych Informacja może być traktowana jako czynnik produkcji (podobnie jak praca, kapitał i ziemia) Informacja rynkowa jest jednym z głównych czynników sukcesu firmy Dzięki informacjom rynkowym można znacznie zmniejszyć ryzyko podjęcia nietrafnych decyzji zdec. tak raczej tak ani tak ani nie raczej nie zdec. nie 52% 38% 7% 3% 0% 56% 32% 8% 3% 1% 62% 28% 3% 5% 2% Źródło: Szczepaniec, 1998.