Autorzy Index
Prezentacje wykonali: Sebastian Chadryś Piotr Dolata
Demokryt Epikur Tales z Miletu Heraklit Pitagoras Platon Sokrates Arystoteles
Całe swoje życie podporządkował zdobyciu wiedzy. Wiele podróżował. Zwiedził Egipt, Babilonię, Persję, Indie czyli cały ówczesny cywilizowany świat. Efektem tych podróży, nauk pobieranych od mędrców w różnych krajach i własnej pracy badawczej powstał system obejmujący całokształt ówczesnej wiedzy. Demokryt był twórcą atomizmu. Wszystko jest zbudowane z atomów, które są wieczne, niepodzielne i niezmienne. Ludzie również są atomami. Różnorodność rzeczy powstaje z różnych układów atomów. Rzeczy giną, bo choć same atomy są wieczne, ale ich układy ulegają rozpadowi. "Jedne światy rosną, inne znajdują się w stanie rozkwitu, jeszcze inne ulegają zagładzie." Poza atomami i próżnią nie ma w zasadzie nic stałego. Postrzeganie zmysłowe jest niepełne. Prawdziwa wiedza to poznanie zmysłowe plus poznanie rozumowe. Demokryt w swoim wyjaśnianiu świata pominął bogów. Społeczeństwo, prawa, moralność są wytworem czysto ludzkim, oparte na "wzajemnym układzie". Żyjąc we wspólnocie nie należy krzywdzić innych, aby samemu nie zostać skrzywdzonym. Trzeba panować nad emocjami i pragnieniami, bo "z dobra wyrasta zło, jeśli ktoś nie umie dobrem kierować i właściwie się nim posługiwać." Umiar, powściągliwość w zaspokajaniu zmysłów i szacunek dla dóbr duchowych oto zalecenia Demokryta. O przypadku Demokryt mówi, iż jest on naszą niewiedzą. Wszystko we wszechświecie bowiem wynika z konieczności (determinizm). System stworzony przez Demokryta był więc racjonalistyczny, materialistyczny i laicki. Nauki Demokryta przetrwały wieki. Boecjusz określił Demokryta mianem "Arystotelesa przed Arystotelesem".
Jest pierwszym znanym z nazwiska greckim mędrcem. O jego życiu wiemy niewiele. Starożytni pisarze nazwali go "pierwszym" filozofem, fizykiem, matematykiem, astronomem. Wyrósł w bujnej atmosferze życia małoazjatyckich kolonii, w których element grecki odgrywał rolę pośrednika w handlu między Wschodem a Grecją właściwą, następnie zaś między Wschodem a Zachodem. Z kontaktów handlowych wywodzi się zapewne i oddziaływanie kultury babilońskiej i egipskiej na małoazjatyckich Greków. Platon wspomina, że gdy Tales obserwował gwiazdy, wpadł do studni i piękna niewolnica miała się wyrazić żartem, iż chciał zobaczyć, co się dzieje na niebie, a nie dostrzegł, co znajduje się pod jego nogami. Anegdota ta jednak nie charakteryzuje postawy Talesa. Nie był on oderwanym od życia myślicielem, lecz człowiekiem nad wyraz praktycznym, który umiał wykorzystać posiadaną wiedzę w swoich transakcjach handlowych. Proklos, komentator pierwszej księgi Elementów Euklidesa w oparciu o zaginioną Historię geometrii Euklidesa, przypisuje Talesowi autorstwo następujących twierdzeń geometrycznych: Dowód, że średnica dzieli koło na połowy. Odkrycie, obok szeregu innych twierdzeń, że kąty przypodstawne w trójkącie równoramiennym są równe. Twierdzenie o równości kątów wierzchołkowych i o przystawaniu trójkątów o równym boku i przyległych dwu kątach. Talesowi przypisuje się również autorstwo twierdzenia, że kąt wpisany w półokrąg jest prosty. Jego imieniem nazwano twierdzenie o proporcjonalności odcinków, jakie dwie równoległe odcinają na ramionach kąta.
Pitagoras (ok. 572 497p.n.e) pochodził z wyspy Samos, czyli wschodniej kolonii jońskiej. Był greckim matematykiem i filozofem, który przyczynił się znacznie do rozwoju matematyki i astronomii. Niestety nie pozostawił żadnych prac i o jego działalności wiadomo niewiele. Trudno jest wyodrębnić odkrycia samego Pitagorasa spośród tych, których dokonali jego uczniowie i następcy, nazywający siebie pitagorejczykami. Pitagoras wiele podróżował. W Fenicji i Babilonie miał okazję poznać dokonania tamtejszych matematyków i przenieść myśl matematyczną Egipcjan i Babilończyków do Grecji. Najbardziej twórczy okres swego życia spędził Pitagoras w Krotonie, w Wielkiej Grecji (Italia Południowa), i tam też powstała filozoficzna szkoła pitagorejska, która ma wielkie zasługi w rozwoju matematyki greckiej. Pitagoras sądził, że podstawą ładu wszechrzeczy jest liczba. Zainteresowania Pitagorasa i jego szkoły własnościami liczb było źródłem późniejszej teorii liczb. Pitagoras szukał związków liczbowych w utworach geometrycznych.wprowadził pojęcie podobieństwa figur, odkrył niewspółmiernośc boku i przekątnej kwadratu, przypisywał magiczne własności liczbom. Jak świadczą zachowane tabliczki z pismem klinowym, twierdzenie zwane twierdzeniem Pitagorasa znane było Babilończykom na długo przed Pitagorasem. Nie był on więc odkrywcą tego twierdzenia, ale prawdopodobnie je udowodnił. Niektórzy jednak uważają, że dokonali tego jego uczniowie już po śmierci mistrza.
Platon żył w Atenach w latach 427347 p.n.e. Był obok Arystotelesa najwybitniejszym filozofem greckim i jednym z największych myślicieli w dziejach ludzkości. Jego mistrz, Sokrates, uważał, że powinnością filozofa jest zadawanie pytań, które pomagają słuchaczowi w samodzielnym rozwiązywaniu ważnych problemów. Dlatego pisma Platona nie mają formy uczonych traktatów, lecz dialogów, w których rozmówcy roztrząsają zawiłe kwestie filozoficzne. Platon sądził, że rzeczywiście istnieją tylko idee, czyli oderwane pojęcia. Ludzie mają wrodzoną wiedzę o ideach, toteż poznają rzeczywistość przez uświadamianie sobie tej wrodzonej wiedzy, nie zaś przez obserwację. Dlatego na przykład człowiek może przez rozumowanie dojść do poznania praw geometrii, choćby nawet nigdy nie studiował tej nauki. Platon stworzył też teorię państwa, w myśl której jednostki muszą być podporządkowane zbiorowości. Państwo ma być zorganizowane w sposób hierarchiczny: rządzić nim mają filozofowie decydujący o tym, co jest dobre dla wszystkich. Nauka Platona o ideach wywarła wielki wpływ na filozofię, między innymi w późnej starożytności i w czasach renesansu (w średniowieczu przeważała myśl Arystotelesa). Zdania są podzielone co do oceny wpływów myśli politycznej Platona. Często ceniono ją wysoko, lecz Karl Popper, jeden z najwybitniejszych filozofów XX w., uważał, że polityczne koncepcje Platona przyczyniły się do powstania dwudziestowiecznych systemów.
Sokrates (469399 p.n.e.), filozof grecki. Źródłem wiedzy o życiu i poglądach Sokratesa są Dialogi jego ucznia Platona oraz pisma Ksenofonta. W kwestiach politycznych był zwolennikiem demokracji. W etyce, która stanowiła główną dziedzinę jego zainteresowań (nie prowadził w ogóle dociekań ontologicznych), stał na stanowisku intelektualizmu etycznego, uznając, że prawdziwa wiedza o tym, co słuszne i sprawiedliwe, zawsze prowadzi do cnoty, ta zaś jest warunkiem dobra i szczęścia. Twierdził, w przeciwieństwie do sofistów, że istnieje powszechna i obiektywna prawda. Wyrocznia w Delfach obwieściła, że jest on najmądrzejszym człowiekiem na świecie, choć Sokrates uważał, iż "wie, że nic nie wie". Stosował dwie metody: elenktyczną, polegającą na zbijaniu w dyskusji też przeciwnika poprzez doprowadzanie jego wywodów do absurdu, i majeutyczną (jak twierdził, odziedziczył ją po matce, która była położną) uważał, że sam niczego nie wie, ale dyskutując pozwala, aby w rozmówcy "narodziła się" wiedza, co jest możliwe, ponieważ każdy człowiek ma w swym umyśle wiedzę wrodzoną (natywizm, racjonalizm genetyczny) i przez odpowiednie pytania można ją z niego wydobyć. Sokrates pierwszy zastosował rozumowanie indukcyjne, a także ustalił warunki metodologiczne definicji. Naraziwszy się niektórym Ateńczykom, został oskarżony o bezbożność i chociaż w mowie obrończej udowodnił swą niewinność, skazano go na śmierć przez wypicie cykuty. Nie skorzystał z możliwości przygotowanej ucieczki, lecz, powołując się na powagę praw ateńskich, zażył truciznę. Dyskutował do końca z uczniami, uzasadniając koncepcję nieśmiertelności duszy.
Arystoteles żył w latach (384322 p.n.e.), filozof grecki. Pochodził ze Stagiry, stąd zwana bywa Stagirytą. Ok. 366347 p.n.e. kształcił się w Akademii Platońskiej. 343340 p.n.e. przebywał na dworze macedońskim jako wychowawca Aleksandra III Wielkiego, później w Stagirze. 335 p.n.e. powrócił do Aten, gdzie założył szkołę filozoficzną: Likejon. 323 p.n.e. zagrożony przez stronnictwo antymacedońskie schronił się w Chalcynie; spędził tu resztę życia. Początkowo zwolennik Platona, wykształcił szybko zręby własnej doktryny. Przeczył istnieniu jakiejkolwiek wiedzy wrodzonej źródeł poznania upatrywał w postrzeżeniach, na podstawie których drogą abstrakcji umysł buduje pojęcia, tzn. wydobywa to, co w rzeczach ogólne. Opracował teorię pojęć i sądów, zwłaszcza zasady sylogizmu (sylogistyka Arystotelesa), tworząc podstawy logiki. Filozofię podzielił na praktyczną, tj. etykę i politykę, oraz teoretyczną, czyli fizykę, matematykę i "filozofię pierwszą", zwaną później metafizyką, na polu której jego dokonania okazały się szczególnie doniosłe. Odrzuciwszy naukę o ideach, stwierdził, że istnieją tylko konkretne rzeczy jednostkowe, stanowiące samodzielne bytowo substancje, różne od niesamoistnych przypadłości. W substancji wyodrębnił formę: to, co mieści się w definicji danej rzeczy, a więc jej istotę, i materię: to, co poza nią wykracza (hylemorfizm); stworzył pojęcie absolutnie nieuformowanej i odwiecznej materii pierwszej, stanowiącej podłoże wszystkiego. Jest autorem klasycznej formuły teorii przyczynowości; obok formy i materii, traktowanych jako przyczyny wewnętrzne: formalna i materialna, wydzielił 2 przyczyny zewnętrzne: sprawczą i celową, czyli to, dzięki czemu, i to, ze względu na co coś zaistniało.
Epikur (341 p.n.e.270 p.n.e.) grecji filozof, twórca epikureizmu. Epikur jest jednym z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej w której dominowały zagadanienia filozofii życia czyli rozważania na temat jak osiągnąć pełne szczęście. Na temat życia Epikura nie wiadomo zbyt wiele, gdyż nie zachowały się do dzisiaj, żadne jego oryginalne dzieła, których ponoć napisał ponad 40. Głównym źródłem wiedzy o Epikurze i jego systemie są prace rzymskiego filozofa i poety Lukrecjusza. Epikur urodził się na wyspie Samos w dość zamożnej rodzinie kolonistów pochodzących oryginalnie z Aten. W wieku 19 lat został przez rodzinę wysłany do Aten aby służyć w armii ateńskiej jako efeb i jednocześnie kształcić się w Akademii Platona i gimnazjum Arystotelesa. W szkołach tych nie mógł się już zetknąć z ich założycielami, gdyż Platon zmarł przed jego przybyciem do Aten, a Arystoteles został właśnie wypędzony. W czasie studiów w Atenach szczególnie zainteresował go system atomistyczny Demokryta i hedonizm Arystypa, który poznał poprzez ich uczniów odwiedzających Akademię. Po odbyciu służby wojskowej i zakończeniu studiów Epikur prawdopodobnie podróżował po różnych koloniach ateńskich. Wiadomo na pewno, że w dwóch z nich Mytilene i Lampsacus założył szkoły filozoficzne. Ok. 306 r. p.n.e. był już na tyle zamożny, że stać go było na kupno dużego domu z ogrodem w Atenach, w którym założył swoją własną szkołę filozoficzną zwaną często "Ogrodem". "Ogród" skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali epikureizm, system filozoficzny, który konkurował ze stoicyzmem, aż do czasów rozwoju chrześcijaństwa. Zgodnie z tradycją przekazaną przez Lukrecjusza Epikur zmarł poprzez publiczne popełnienie samobójstwa, w wieku ok 70 lat, kiedy uznał, że cierpienia wieku starczego uniemożliwają mu już cieszenie się życiem.
Jeden wart tyle, co dziesięć tysięcy, jeśli jest najlepszy. W przeciwieństwie do Parmenidesa i eleatów (niezmienność) za praprzyczynę uznał ciągłe stawanie się i przemijanie. Teoria powszechnej zmienności nazywa się heraklityzmem. Jest to pierwsza wielka koncepcja wprowadzona do filozofii przez Heraklita. Panta rei (Wszystko płynie), nic nie trwa wiecznie. "Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki";. Nic nie istnieje bez swego przeciwieństwa, tak jak dzień i noc, jawa i sen, życie i śmierć. Jednocześnie między różnymi przeciwieństwami nie ma wyraźnych granic, wszysto się przenika, jest względne, relatywne. Heraklit był pierwszym filozofem, który "szukał samego siebie", który rozmyślał nad sobą, a nie tylko nad przyrodą, i przyrodę rozumiał poprzez analogię do własnych przeżyć. Heraklit był również pierwszym filozofem, który mówił o rozumie działającym we wszechświecie. Pogląd o rozumności wszechświata jest drugą wielką koncepcją jaką filozofia zawdzięcza Heraklitowi. Logos (rozum kosmiczny) kieruje wszystkimi przemianami. Jest on jednością przeciwieństw. Mądrość polega na poznaniu logosu. Logos jest tożsamy z bogiem.