Co wiemy???
Określenie astma pochodzi od słowa greckiego, oznaczającego świszczący oddech. Świsty nad płucami słyszane przez chorego lub jego otoczenie są podstawowym objawem średniociężkiego napadu astmy. Innymi objawami są: kaszel, duszność, uczucie braku powietrza i ściśnięcia klatki piersiowej. W ciężkim napadzie astmy oddychanie jest prawie niemożliwe. Wówczas najczęściej konieczne jest leczenie w warunkach szpitalnych.
Nadwrażliwe oskrzela reagują często na tak niewielkie bodźce, jak zimne powietrze lub wysiłek fizyczny. Mięśnie ściany oskrzela kurczą się, przekrój oskrzeli staje się węższy, a powietrze przedostaje się przez nie z trudem. Wysiłkowi przy oddychaniu zaczyna towarzyszyć uczucie braku powietrza. Czasami dochodzi do niego bardzo szybko, o czym każdy z chorych na astmę wie z własnego doświadczenia.
W napadzie astmy przez oskrzela przedostaje się znacznie mniej powietrza niż u osoby zdrowej. Światło oskrzeli jest zwężone, mięśnie kurczą się, błona śluzowa jest obrzęknięta, lepki śluz dodatkowo zaczopowuje drogi oddechowe.
Błona śluzowa oskrzeli, będąca w stanie ciągłego zapalenia, jest obrzęknięta, co dodatkowo ogranicza światło oskrzeli. Śluz wyścielający oskrzela jest u chorych na astmę szczególnie lepki, ciągliwy i zatyka drobne drogi oddechowe.
Zwężenie światła oskrzeli odczuwane jest jako brak powietrza. Uczucie to może w ciągu kilku minut narastać, aż do wrażenia duszenia się. Uczuciu całkowitego braku powietrza nie towarzyszy utrudnienie w zaczerpnięciu wdechu, lecz wysiłek przy wydychaniu powietrza z płuc. Zbyt duża ilość powietrza pozostaje w płucach i nie udaje się jej usunąć. To jest przyczyną odczucia, że nie można nabrać tak głębokiego wdechu, jak ma się ochotę: płuca są już częściowo wypełnione powietrzem.
Powietrze przepływające przez zwężone drogi oddechowe wydaje typowy, świszczący odgłos spotykany u wielu chorych na astmę. Osoba mająca silną duszność i uczucie, że klatka piersiowa jest ściśnięta, usiłuje oddychać coraz szybciej. To tylko pogarsza sytuację, szybsze oddychanie wymaga bowiem więcej wysiłku. U wielu astmatyków w trakcie silnego napadu pojawia się zasinienie twarzy. Powodem sinicy jest zbyt mała ilość powietrza docierająca do pęcherzyków płucnych, a co za tym idzie - niedostateczna ilość tlenu we krwi.
???
Strach
Postrzeganie ruchów oddechowych
Koncentracja na rękach : - gładzenie kończyn - pytania o temperaturę rąk - działania receptorowe
Hamulec wargowy
Pozycja ułatwiająca oddychanie
Manualna pomoc wydechowa
Stłumienie bodźca kaszlowego
- Odwracanie uwagi - świadome oddychanie - postrzeganie ciała - świadome ruchy
- oddychanie ziewające - samodzielne chwyty za dolny brzeg żeber - pozycje ułatwiające oddychanie
Po wielu latach trwania choroby dochodzi do zmian degeneracyjnych w błonie śluzowej oskrzeli. Stwierdza się dużą ilość płynu gromadzącą się w błonie śluzowej, co zwiększa jeszcze jej obrzęk. Rzęski, które u osób zdrowych wyściełają powierzchnię błony śluzowej, są nieruchome lub w ogóle ulegają zanikowi. W ciężkiej astmie, powiększony obraz powierzchni oskrzela przypomina pusty krajobraz księżycowy z licznymi kraterami.
Dziecko Szkoła WF Sport Nadopiekuńczość
Częstość występowania EIA (astma wysiłkowa) u sportowców waha się w granicach 15-30%. Częstszą zapadalność notuje się u sportowców trenujących sporty zimowe. Astma wysiłkowa u sportowców wyczynowych występuje znacznie częściej (49%) niż u osób nietrenujących (28%). Najwięcej chorych na astmę sportowców odnotowujemy w narciarstwie biegowym, pływaniu, kolarstwie. Najrzadziej objawy EIA występują u trenujących nurkowanie i podnoszenie ciężarów. Dane: Astma i Sport Wacław Droszcz
Mechanizm skurczu oskrzeli w astmie wysiłkowej nie został do końca wyjaśniony. Wiadomo że istotną rolę w jego patomechanizmie odgrywa nasycenie wdychanego powietrza parą wodną oraz jego temperatura. Natomiast ciężkość występujących dolegliwości w głównej mierze zależy od utraty wody w drogach oddechowych. Wyróżniamy dwie teorie mechanizmu skurczu oskrzeli.
Wysiłek fizyczny wzrost wentylacji utrata wody ochłodzenie dróg oddechowych wzrost stężenia jonów wzrost osmolarności wydzieliny oskrzelowej degranulacja mastocytów i bazofilów w błonie śluzowej oskrzeli uwalnianie mediatorów Reakcja skurczowa oskrzeli
Wysiłek fizyczny wzrost wentylacji utrata ciepła ochłodzenie dróg oddechowych kompensacyjny skurcz naczyń krwionośnych w czasie wysiłku wazodylatacja po zaprzestaniu wysiłku obrzęk i przekrwienie błony śluzowej oskrzeli Zaburzenia wentylacji
Objawy astmy wysiłkowej są zazwyczaj takie same, jak w przypadku astmy alergicznej, lecz występują w trakcie lub po zakończeniu wysiłku i po skończonej aktywności fizycznej utrzymują się przez kilkanaście minut. Napady choroby występują częściej wtedy, gdy powietrze jest zimne i suche lub przy wysokim stężeniu alergenów wziewnych (np. pyłków roślinnych lub zanieczyszczeniu powietrza). Osoby ze słabą kondycją fizyczną i z częstymi infekcjami płuc bardziej narażone są na wystąpienie astmy wysiłkowej. Może jednak zdarzyć się, że choroba nie będzie wykryta przez długi czas, z powodu nietypowego przebiegu.
Próbę wysiłkową można wykonywać przy wykorzystaniu biegu, marszu, jazdy na rowerze, biegu na bieżni ruchomej. Bieganie, bardziej niż jazda rowerem, wywołuje powysiłkowy skurcz oskrzeli u dzieci - optymalny czas trwania próby od 4 do 8 minut.
Astmy nie można wyleczyć, ale prawidłowe leczenie zazwyczaj pozwala kontrolować chorobę.
Jeszcze 20 lat temu choremu na astmę wysiłkową zakazywano większych wysiłków, a tym bardziej przekreślano szanse na karierę sportową, gdyż aktywność fizyczna w astmie powoduje ostre napady duszności. Z czasem stwierdzono, że sport wyczynowy jest możliwy, dzięki stosowaniu się do pewnych zasad.
Tonja Harding : amerykańska mistrzyni w łyżwiarstwie figurowym z krótką karierą bokserską
Gary Roberts : kanadyjski hokeista, 21sezonów w NHL
W 1997r. u polskiego chodziarza, Roberta Korzeniowskiego, wtedy już złotego medalisty z Atlanty, stwierdzono astmę wysiłkową. Ataki duszności pojawiały się głównie podczas treningów. Nie przeszkodziło mu to jednak w zdobyciu jeszcze trzech złotych medali olimpijskich (20km i 50km w Sydney w 2000r.; 50km w Atenach w 2004r.) Obecnie jest inicjatorem wielu akcji pod hasłem: wygraj z astmą promujących podejmowanie wysiłku sportowego u dzieci chorych na astmę.
- Mark Spitz dziewięciokrotny medalista olimpijski w pływaniu. - Amy Van Dyken złota medalistka w pływaniu (Atlanta 1996). Musiała ona, co najmniej raz w roku byd hospitalizowana z powodu zaostrzenia astmy. Zastanawiające jest też i to, że Amy Van Dyken miała, jak na pływaczkę, stosunkowo niskie wskaźniki spirometryczne, szczególnie te, które świadczą o oporach w drogach oddechowych (35-69% normy). - Otylia Jędrzejczak mistrzyni olimpijska, podwójna wicemistrzyni olimpijska, mistrzyni Świata i Europy, trzykrotna rekordzistka świata, rekordzistka Europy - Tom Dolan trzykrotny medalista olimpijski, wielokrotny rekordzista świata, specjalista stylu zmiennego
Musimy wygrać!!!
Kuna P., Kupczyk M., Astma wysiłkowa i powysiłkowy skurcz oskrzeli diagnostyka i leczenie [w:] Przewodnik Lekarza, nr 10, 2000r., str. 64-71. Gawlik R., Pitsch T., Astma wysiłkowa [w:] Alergia, nr 4/15, 2002r. Carlsen K., Delgado L., Astma, nadwrazliwosc oskrzelowa i uprawianie sportu http://www.alergosan.pl/teksty/beta2-mimetyki.html http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ Obrazy: www.getyourpics.com Wacław Droszcz Astma wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2007 Radosław Gawlik, Paweł Pitsch Patofizjologia, leczenie i zapobieganie napadom astmy powysiłkowej Alergia Astma Immunologia 2003 (83-88)
Opr. mgr Marek Gerlic