Finansowanie Open Access Jolanta Stępniak Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej
W skrócie Biznes model systemu komunikacji naukowej wczoraj i dziś Strategia a modele finansowania Koszty czasopism OA Źródła finansowania Perspektywy na przyszłość Wnioski 2
Biznes model systemu komunikacji naukowej Pracownik naukowy wykonuje prace badawcze za określone honorarium (za pracę, nie za artykuł) efektem jest publikacja (obowiązkowa, aby praca została zaliczona do dorobku) Wydawca komercyjny zleca innemu pracownikowi naukowemu wykonanie recenzji (zwykle bezpłatnie) inwestuje w redakcję tekstu i jego udostępnienie (koszty platformy elektronicznej, coraz rzadziej druku i transportu) Wydawca SPRZEDAJE innym pracownikom naukowym (instytucjom, bibliotekom) zredagowany tekst - bez wypłacania honorarium autorom Biblioteki płacą np. koszty realizacji zamówienia na artykuł + koszty praw autorskich (funkcjonowanie organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi) Koszty publikacji dwukrotnie ponosi instytucja finansująca badania raz ponosząc koszty badań, a drugi raz kupując u wydawcy wyniki własnych badań w formie publikacji 3
Czasopisma naukowe OPEN ACCESS Autor / instytucja finansuje publikację artykułu, bo to on jest zainteresowany w promocji i przekazywaniu wyników badań Wydawca nie pobiera za korzystanie z czasopisma żadnych opłat od czytelnika ani instytucji jaką on reprezentuje Użytkownik publikacji OPEN ACCESS może: czytać, pobierać wersję elektroniczną, kopiować, drukować, upowszechniać, łączyć linkami pełne teksty artykułów zamieszczanych w tych czasopismach pod warunkiem informowania o źródle i uznania warunków licencji Creative Commons Czasopismo OA spełnia wszystkie warunki czasopisma naukowego, musi być w dostępne w wersji cyfrowej 4
Strategia polityka wdrażania Instytucja prowadząca lub finansująca badania oraz organizacja promująca OA powinna określić strategie działania w formule OA: Model Green (repozytoria) lub Gold (na platformie wydawcy lub wskazanej przez wydawcę) Warunki dla modelu Green: czas okres, po którym powinny być udostępnione wyniki badań prowadzonych ze środków publicznych (okres embarga dla repozytoriów), warunki dla zachowania praw autorskich (honorarium dla autora) i warunki udzielanych licencji na udostępnianie (kopiowanie, modyfikowanie np. odpowiedni poziom Creative Commons) Model i źródła finansowania 5
Modele finansowania czasopism OA APC Article Processing Charge (płatne z grantu autora lub z wyodrębnionych na Uczelni funduszy na ten cel) Institutional membership scheme przedpłaty instytucji na poczet planowanych publikacji własnych autorów Community publishing głównie w obrębie jednej instytucji, większość prac wykonywana w ramach wolontariatu Czasopisma finansowane z reklam lub przez sponsorów Czasopisma finansowane z dodatkowych wpływów Sprzedaż wersji drukowanej Współpraca międzynarodowa (dla wąskich dziedzin) - np. SCOAP3 Sponsoring Consortium for Open Access Publishing in Particle Physics 6
Wydawcy czasopism OA [1] Acta Palaeontologica Polonica (PAN) - IF = 1.577 dofinansowanie MNiSzW do 10 stron bezpłatnie, w tym czarno-białe ilustracje odpłatnie: kolejne strony (każda 30 Euro), materiał ilustracyjny kolorowy 85 Euro sztuka możliwość prenumeraty wersji drukowanej Richard van Noorden: The True Costs of Science Publishing. Nature 2013 vol 495 27 March 2013 s. 426-429) 7
Wydawcy czasopism OA [2] Hindawi Publishing Corporation powstało w 1998 r. w Kairze (z siedzibą obecnie w USA), wydaje ponad 500 czasopism w modelu OA Cennik koszt publikacji artykułu - bezpłatnie, $ 500-1000 Możliwość prenumeraty wersji drukowanej (cennik) PeerJ i PeerJ PrePrints model: life time publishing plan 1 artykuł rocznie - $ 99 (+ 40 po akceptacji tekstu) 2 artykuły - $ 199 (+40) nielimitowana liczba artykułów - $299 Scenariusz kosztów publikacji (1 rocznie, 2 rocznie) 8
Open Access - z dofinansowaniem Czasopisma sponsorowane przez prywatne fundacje (PLoS Public Library on Science 2003 r. cennik $ 2.250-2.900) Lista krajów, z których autorzy nie płacą lub płacą 500 Czasopisma i archiwa sponsorowane przez agendy rządowe (PubMedCentral 2000 r.) Wydawcy komercyjni - czasopisma niedochodowe (BioMedCentral - UK) 207 tytułów, poradnik jak przekształcić tytuł na open access elife wydawany od 2012 roku, tymczasem bezpłatny dla autorów (i subskrybentów), wydawany wspólnie przez 3 prestiżowe organizacje finansujące badania biomedyczne: the Howard Hughes Medical Institute, the Max Planck Society, the Wellcome Trust 9
OA u wydawców komercyjnych Publishers with Paid Option for OA wg Sherpa/RoMEo Dominuje model hybrydowy (zwany double dipping) czasopisma są prenumerowane opłatę ponosi odbiorca autor decyduje, czy chce opłacić OA (pełny dostęp natychmiast), może publikować bez opłat, z prawem zamieszczenia w repozytorium po np. 12 miesiącach Pojedyncze tytuły w ofercie wydawcy są przekształcane w OA, podczas gdy inne pozostają w subskrypcji (ukryty model hybrydowy dla prenumeratorów) Obniżka cen dla krajów trzeciego świata 10
Koszt OA komercyjnych wydawców American Chemical Society - $ 1.000 3.000,- American Physical Society - $ 1.700 2.700 Audio Engineering Society - $ 600 1.200 Emerald $ 1.595 Elsevier / Springer-Kluwer / Wiley-Blackwell - $ 3.000,- Springer Open Choice w Polsce licencja narodowa od 2010 roku 2010 rok 183; 2011 rok 797; 2012 rok 1093 PW (WUT) łącznie ok. 85 artykułów Taylor & Francis Open Select and Routledge Open Select Standardowo $ 2.950 pełna polityka degruyer Versita (Europa Centralna i Wschodnia, Polska) koszt OA - Euro 1.750 11
Polityka OA - IEEE Ponad 100 czasopism w modelu hybrydowym IEEE ACCESS intedyscyplinarny, wydawany od marca 2013 całkowicie w formule OA ($ 1.750) 4 tytuły specjalistyczne: The IEEE Electron Devices Society $1,350-8 or fewer published pages $ 120 - Per page 8+ published pages IEEE Transactions on Emerging Topics in Computing $1,350 12 or fewer published pages $ 200 Per page 12+ published pages IEEE Photonics Journal - IF 2,356 $1,350 8 or fewer published pages $ 120 Per page 8+ published pages IEEE Journal of Translational Engineering in Health and Medicine's 12
Nature Publishing Group Nature Communications IF 10.015 For authors who choose the Creative Commons Attribution 3.0 Unported (CC BY) license 3,700 (Europe) For authors who choose the Creative Commons Attribution-NonCommercial-No Derivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND) or Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Unported (CC BY-NC-SA) licenses, 3,425 (Europe) 13
Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America IF 9.737 Model hybrydowy czasopismo w subskrypcji Koszt publikacji OA - $ 1 350 Autorzy z instytucji z licencja na dostęp obniżka kosztów o $1,000, PNAS automatically deposits the final, published version of all its content, regardless of funding, in PubMed Central (PMC) and makes it free at both PMC and PNAS just 6 months after publication 14
Open Access to nie jest wyeliminowanie kosztów wydawniczych to zmiana źródła finansowania Cena umieszczenia pojedynczego artykułu w czasopiśmie wynosi obecnie średnio 3000 USD Przewidywany wzrost cen 4.000 USD Koszty instytucji sponsorującej autorów publikujących w źródłach open access 4.500 artykułów x 1.500 USD = 6.750.000 USD - BG wystąpiła o DUN 100 artykułów x 2.500 $ (800.000,-zł) koszt prenumeraty czasopism w średniej wielkości uczelni USA wynosi ok. 6.000.000 USD Koszt prenumeraty w PW 2.800.000,zł 15
Źródła finansowania OA Gold Instytucje finansujące badania w kosztorysie projektu część dot. upowszechnienie wyników badań prowadzonych ze środków publicznych (koszt publikacji) - PR 7 grant na OA (?) Instytucje prowadzące badania odrębne fundusze na promocje / wdrożenia środki przeznaczane wcześniej na prenumeratę Autorzy promujący i upowszechniający swój dorobek [wzrost liczby cytowań] 16
Model finansowania OA książek DOABooks ok. 1500 tytułów (54 wydawców) Nie dotyczy podręczników coraz częściej dot. pojedynczych rozdziałów Materiały z konferencji -?? Wydawca uzgadnia z głównymi odbiorcami [z bibliotekami] ile egz. planują zakupić dotyczy głównie nauk społecznych i humanistycznych oblicza się koszt wydania książki dzieląc go na potencjalnych nabywców planowane tantiemy dla autorów W PR-8 i Horizon 202 planowane jako obowiązek Rozdziały książek 17
Typ OA Green = Repozytoria Koszty ponoszone przez instytucje (sprzęt + oprogramowanie, administrowanie systemem, wieloletnia archiwizacja) Koszt wprowadzanie opisów i plików tekstowych ponosi autor lub instytucja [wysokość kosztów zależna od organizacji pracy, sprawności systemu] Koszty dublowania pracy (archiwa wydawców, archiwa krajowe) 18
Typ OA Green = Repozytoria Korzyści / Zysk Upowszechnianie informacji o dorobku instytucji / autora; Łatwiejsze nawiązywanie współpracy krajowej i międzynarodowej; Wzrost liczby cytowań (choć nie zawsze w źródłach komercyjnych); Łatwy system ewaluacji (również na potrzeby benchmarkingu), Wyższe notowania w rankingach Koszty działalności marketingowej w zakresie upowszechniania i promowania a efekty funkcjonowania repozytorium 19
Alma Swan: Policy Guidelinnes for the Development and Promotion of Open Access. UNESCO 2012. These economic studies have all indicated that moving to an Open Access literature, whatever the business model, would be cheaper overall due to efficiency gains and lower operational costs in research institutions, and would have a societal benefit The move to Open Access will therefore not only be more effective for communicating scientific knowledge, but will not require more money to be pumped into the dissemination system: indeed, there will be savings to be made 20
Komunikat prasowy Komisji Europejskiej IP/13/786 21.08.2013 otwarty dostęp osiąga obecnie swoje apogeum bezpłatnie jest teraz dostępnych około 50 proc. publikacji naukowych opublikowanych w 2011 r. To niemal dwa razy więcej niż zakładano w poprzednich analizach. W analizie przyjrzano się dostępności publikacji naukowych w 22 dziedzinach nauki w krajach Europejskiej Przestrzeni Badawczej, a także w Brazylii, Kanadzie, Japonii i USA. W wielu krajach i dziedzinach obecnie dostępnych jest bezpłatnie ponad 50 proc. publikacji. I tak bezpłatnie dostępna jest większość artykułów w dziedzinach nauk i technologii ogólnych, badań biomedycznych, biologii oraz matematyki i statystyki. Otwarty dostęp jest natomiast najbardziej ograniczony w dziedzinach nauk społecznych i humanistycznych, nauk stosowanych, inżynierii i technologii. 21
Przyszłość dla publikacji naukowych Model otwartość finansów publicznych Internet Łatwa komunikacja Szybka dostępność Powszechność Model otwartego Internetu determinuje otwartość dla źródeł naukowych finansowanych ze środków publicznych Funkcje portali społecznościowych dla komunikacji naukowej (ResearchGate ponad 3 mln zarejestrowanych użytkowników, Mendeley portal Elsevier) Upowszechnianie wyników badań danych bez potrzeby przygotowania publikacji 22
Plany Ze strony MNiSW, poniedziałek, 24 grudnia 2012 Publikacje naukowe powinny być dostępne za darmo w sieci - W połowie 2013 r. resort nauki zamierza przedstawić harmonogram przechodzenia polskich publikacji naukowych na model open access oraz szczegółowe zasady opłacania publikacji w otwartych czasopismach. Przy czym fundusze na ten cel będą mogły być zagwarantowane dopiero w budżecie na 2014 r wtorek, 26 lutego 2013 Rada UE ds. Konkurencyjności o badaniach naukowych - Począwszy od 2014 r. wszystkie artykuły opracowywane przy wykorzystaniu środków z programu Horyzont 2020 będą musiały być udostępniane (poprzez tzw. drogę złotą albo zieloną). 23
KRASP Stanowisko KRASP i Prezydium PAN Rekomendacje Repozytoria Stosowania zasady udzielania niewyłącznych licencji wydawniczych Brak stanowiska w sprawie zasad finansowania 24
Dziękuję za uwagę j.stepniak@bg.pw.edu.pl www.bg.pw.edu.pl