Polskie czasopisma naukowe w otwartym dostępie

Transkrypt

1 Polskie czasopisma naukowe w otwartym dostępie II Ogólnopolskie Seminarium użytkowników oprogramowania Uczelnianej Bazy Wiedzy OMEGA-PSIR Warszawa, października 2015 r. Agnieszka Celej Biblioteka Główna PW - PSIR

2 Ruch Open Access dystrybucja czasopism naukowych w formie subskrypcji prenumerata i udostępnianie czasopism naukowych przez biblioteki i instytucje naukowe komputeryzacja, rozwój Internetu, otworzyły nowe możliwości rozpowszechniania tekstów naukowych i stały się narzędziem usprawniającym pracę naukowców lata 80. i 90. XX wieku - zmiany na rynku wydawniczym podwyżka cen subskrypcji ograniczenie liczby prenumerowanych czasopism recepta na kryzys internetowe wydania czasopism dość wysokie opłaty za zakup pojedynczych artykułów ograniczony dostęp do wiedzy i wyników badań naukowych poszukiwanie innych źródeł informacji i nowych sposobów komunikacji naukowej początek lat 90. elektroniczne recenzowane czasopisma naukowe droga złota otwartego dostępu - zapewnienie otwartego dostępu do artykułu przez publikację w czasopiśmie naukowym

3 Otwarte czasopismo naukowe czasopismo zarejestrowane przez właściwy organ, czyli sąd przez redaktora naczelnego na wniosek wydawcy przy redakcji działa kolegium redakcyjne, jeżeli statut redakcji lub właściwe przepisy tak stanowią zdefiniowany zakres tematyczny funkcja czasopisma - przekazywanie i utrwalanie wyników badań publikowane w nim artykuły przeważnie podlegają recenzji naukowej dostępne dla czytelników w Internecie w całości lub części (równolegle może ( drukowaną oczywiście mieć wersję udostępnia bieżące numery w otwartym dostępie gratis lub libre, może stosować embargo względem numerów bieżących wersja elektroniczna musi być dostępna bezpłatnie dla czytelników i instytucji, z których pośrednictwa korzystają czytelnicy każdy może z tych czasopism skorzystać: czytać artykuły, drukować je, skopiować, przesłać innym, cytować autor zachowuje swoje prawa autorskie

4 Otwarty dostęp otwarty dostęp gratis - darmowy i otwarty dostęp rozpowszechnianie utworu lub przedmiotu prawa pokrewnego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym oraz możliwość nieodpłatnego i nieograniczonego technicznie korzystania z nich zgodnie z właściwymi przepisami o dozwolonym użytku lub o innych wyjątkach przewidzianych w przepisach prawa Kierunki rozwoju otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce 3fec4f1c8e.pdf otwarty dostęp libre - wolny i otwarty dostęp rozpowszechnianie utworu lub przedmiotu prawa pokrewnego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym wraz z udzieleniem każdemu licencji na nieograniczone, nieodpłatne i niewyłączne korzystanie z nich oraz z ich ewentualnych opracowań; licencja może zawierać postanowienia nakładające na korzystającego zobowiązania nienaruszające istoty uprawnienia do nieograniczonego, nieodpłatnego i niewyłącznego korzystania, takie jak obowiązek przekazania odbiorcy informacji o twórcy, producencie lub wydawcy, przedmiocie licencji oraz o jej postanowieniach, lub obowiązek udostępnienia odbiorcom przedmiotu licencji lub jego opracowania na takiej samej licencji.

5 Korzyści z publikowania w OA zwiększenie wydajności procesu naukowego, kręgu odbiorców i widoczności dorobku naukowego rozpoznawalność i budowanie własnego wizerunku naukowego łatwość tworzenia bibliografii własnego dorobku dostęp do wyników badań finansowanych z publicznych funduszy łatwiejsze znalezienie źródeł finansowania skrócenie czasu opublikowania, powszechność i szybkość dostępu do utworu, wyższa cytowalność i oddziaływanie publikacji nawiązanie kontaktów i współpracy - promocja współpracy międzynarodowej i nowe możliwości interdyscyplinarnych przedsięwzięć naukowych zachowanie kontroli nad utworem (nie przenoszenie praw majątkowych na ( wydawcę łatwiejsze wykrycie plagiatu utworu długoterminowe przechowywanie tekstów

6 Biblioteka Nauki - AGRO 1993 r. - baza bibliograficzna, 2009 r. - baza bibliograficzno-abstraktowa 1048 indeksowanych czasopism naukowych, popularnonaukowych i fachowych z zakresu nauk przyrodniczych, rolniczych i pokrewnych 84 umowy z wydawcami czasopism dotyczące udostępniania czasopism w wersji pełnotekstowej (stan na (. r dane wprowadzają pracownicy Biblioteki Głównej i Centrum Informacji Naukowej Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

7 Biblioteka Nauki - BazTech 1998 r. zakres chronologiczny, baza bibliograficzno-abstraktowa, 2002 r. - pełnotekstowa 768 indeksowanych czasopism z zakresu nauk technicznych i wybranych czasopism z zakresu nauk ścisłych i ochrony środowiska ponad 500 czasopism : z linkami do ich stron internetowych z nr DOI w indeksowanym artykule ponad 180 umów z wydawcami dotyczącymi udostępniania czasopism w wersji pełnotekstowej dane wprowadzają bibliotekarze z 23 bibliotek tworzących Konsorcjum BazTech

8 Biblioteka Nauki - BazEkon bibliograficzno-abstraktowa baza z zakresu nauk ekonomicznych i pokrewnych 2010 r. BazEkon - połączenie 2 baz (Gospodarka i Nauki Społeczne) tworzonych przez Bibliotekę Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie od 1993 r. ok. 500 indeksowanych czasopism artykułów z pełnym tekstem (. r (stan na dane wprowadzają bibliotekarze z 7 bibliotek uczelni ekonomicznych, które utworzyły w 2012 r. Konsorcjum BazEkon

9 Biblioteka Nauki CEJSH The Central European Journal of Social Sciences Humanities czasopisma z zakresu nauk społecznych i humanistycznych, które ukazują się, głównie w językach narodowych, wydawanych w Republice Czeskiej, na Węgrzech, w Polsce, Słowacji, a także w Bośni i Hercegowinie, Estonii, Łotwie, Litwie, Serbii, Słowenii i Ukrainie 2003 r. - utworzenie bazy ; 2013 r. pierwsze pełne teksty 338 czasopism polskich w otwartym dostępie (stan: r. - ( dane wprowadzają redaktorzy indeksowanych czasopism

10 Biblioteka Nauki DML-PL The Polish Digital Mathematics Library 2002 r. udostępnia pełne teksty czasopism i książek matematycznych lub związanych z matematyką 11 czasopism zdigitalizowanych najstarszy tom 1888 r. 14 czasopism De Gruyter Open 3 serie wydawnicze współtworzy Europejską Matematyczną Bibliotekę Cyfrową EuDML

11 Biblioteka Nauki PSJD Polish Scientific Journals Database czasopisma z zakresu nauk fizycznych, chemicznych, medycznych, o zdrowiu i o kulturze fizycznej 119 indeksowanych czasopism 28 czasopism pełne teksty w dostępie lokalnym (stan na r. - ( dane wprowadzają redaktorzy indeksowanych czasopism

12 BazHum i Mazowieckie Czasopisma Regionalne 19 czasopism pełnotekstowych dotyczących Mazowsza - baza bibliograficzna naukowych czasopism humanistycznych i społecznych, rejestruje całą zawartość ok. 600 czasopism - od pierwszych numerów do bieżących wkrótce! - serwis z dostępem do pełnych tekstów artykułów z ponad kilkudziesięciu tytułów polskich czasopism

13 Otwartość wydawców Portal Czasopism Naukowych - prowadzony przez Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego ; 45 periodyków i czasopism wydawanych elektronicznie we współpracy z różnymi ośrodkami naukowymi w całej Polsce i recenzowanych oraz indeksowanych w międzynarodowych i krajowych bazach danych ; dostęp do artykułów : płatny i bezpłatny Czytelnia Czasopism PAN - prezentowane są pełne treści czasopism wydawanych lub współwydawanych przez komitety i oddziały PAN, a także wydawanych przez Biuro Upowszechniania i Promocji Nauki PAN Akademicka Platforma Czasopism cyfrowa platforma dla 57 czasopism udostępnionych przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

14 Strony internetowe wydawnictw numer czasopisma opublikowany w jednym pliku brakuje starannych metadanych opisujących artykuł niewielka widoczność artykułów w Internecie opublikowany numer podzielony na artykuły, które maja nr DOI staranne metadane opisujące artykuły zwiększają widoczność artykułu w sieci

15 Repozytoria pełnią często funkcję platform, na których udostępniane są czasopisma, wydawane przez daną instytucję czasopisma deponowane w całości hierarchiczna struktura tytuł, rocznik, numer, artykuł starannie przygotowane metadane artykułów dobra widoczność artykułów w Internecie

16 Biblioteki cyfrowe oprócz starszych, zdigitalizowanych pozycji zamieszczają w swoich kolekcjach także nowe czasopisma i prace naukowe tworzone w polskich uczelniach, instytucjach naukowych działają w modelu otwartym i realizują cele otwartego dostępu - tylko do niektórych zasobów dostęp jest kontrolowany i ograniczony do członków określonej instytucji bazy danych bibliotek cyfrowych oparte są w większości na protokole wymiany danych OAI PMH, co umożliwia transfer metadanych oprogramowanie umożliwia wyszukiwalność metadanych i tekstów - są one widziane przez wyszukiwarki naukowe

17 Arianta informacje oraz linki do ponad 4100 tytułów polskich czasopism elektronicznych - czasopisma z nieograniczonym dostępem do pełnych tekstów oraz czasopisma, które udostępniają na stronach www spisy treści lub/i abstrakty linki do stron internetowych czasopism, stron wydawców, wydawnictw, repozytoriów, bibliotek cyfrowych, baz czasopism pełnotekstowych baza tworzona od 2005 r. na Uniwersytecie Śląskim

18 CEEOL Central and Eastern European Online Library czasopisma z zakresu humanistyki i nauk społecznych z Europy Środkowej i Wschodniej kilkaset czasopism wydawanych w Polsce model płatnego dostępu do artykułów + udostępnianie treści w sposób otwarty

19 SHERPA/RoMEO - DOAJ DOAJ baza recenzowanych czasopism naukowych, do których dostęp jest darmowy