OTWARTY DOSTĘP: REKOMENDACJE MNISW I PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ

Transkrypt

1 OTWARTY DOSTĘP: REKOMENDACJE MNISW I PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ Departament Innowacji i Rozwoju MNiSW ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ Warszawa \ tel. +48 (22) \ fax +48 (22)

2 Otwarta Nauka - nowy paradygmat Open Science Umbrella. Image credit: Flickr user 지우황 CC BY 2.0

3 Po co otwarty dostęp? Otwarty Dostęp (Open Access, OA) - dostępność pełnych treści publikacji w Internecie bez barier finansowych, prawnych czy technicznych Po co otwierać publikacje? Umożliwiamy innym dostęp do najnowszej wiedzy przyspieszamy obieg wiedzy Promujemy naszą instytucję budujemy własną markę Możemy przyciągać studentów, doktorantów, potencjalnych partnerów Wspomagamy tworzenie otwartych zasobów edukacyjnych, wspieramy edukację społeczeństwa Pokazujemy obywatelom, że pieniądze podatnika są wydawane na konkretne projekty zakończone określonym efektem (publikacja)

4 Stanowisko Komisji Europejskiej Zalecenie KE z dn. 17 lipca 2012 r. ws. dostępu do informacji naukowej oraz jej ochrony (2012/417/UE) Zapewnić otwarty dostęp (OD) do wyników badań naukowych finansowanych ze środków publicznych Umożliwić ponowne wykorzystanie wyników badań (otwarte dane) Poszanowanie praw autorskich Państwa UE powinny określić strategie OD OD jest wymogiem Komisji Europejskiej w Programie H2020

5 EOSC Europejska Chmura ON

6 Rekomendacje MNiSW MNiSW przyjęło w 2015 r. Kierunki rozwoju OD do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce Dokument zawiera rekomendacje dla głównych interesariuszy, w tym: jednostek naukowych i uczelni naukowców MNiSW krajowych podmiotów finansujących badania

7 Rekomendacje dla uczelni i jednostek naukowych Stworzyć własną politykę instytucjonalną OD Wyznaczyć pełnomocnika ds. OD Wprowadzić zapisy o OD do regulaminów własności intelektualnej Zapewnić OD do recenzowanych publikacji powstających dzięki finansowaniu lub współfinansowaniu ze środków publicznych Otwierać, na ile to możliwe, dane badawcze Publikować doktoraty w otwartym repozytorium Tworzyć repozytoria (własne / instytucjonalne lub wspólne / dziedzinowe) i transformować czasopisma do postaci otwartej Monitorować liczbę otwartych publikacji w danej instytucji

8 Rekomendacje dla agencji finansujących badania Stworzyć politykę instytucjonalną OD Promować OD, prowadzić działania informacyjne Uwzględniać OD w umowach grantowych Monitorować wypełnianie przez beneficjentów zobowiązań w zakresie OD Rozważyć kwalifikowalność kosztów związanych z publikacją w OD (gdy beneficjent wybierze drogę złotą)

9 Rekomendacje dla wydawców Wydawcy czasopism: Transformować do postaci otwartej czasopisma, które otrzymują dofinansowanie publiczne Optymalizować modele OD (kontekst: ekonomiczny, prawny i techniczny) Stosować odpowiednie systemy techniczne, które odpowiadają otwartym standardom międzynarodowym i wymogom systemowym nauki polskiej. Wydawcy książek: Rozważyć możliwość otwierania (niektórych) książek (embargo czasowe) Wymieniać się dobrymi praktykami, optymalizować modele biznesowe

10 Rekomendacje dla MNiSW Koordynacja strategiczna działań na rzecz OD, współpraca z KE Promocja OD, działania informacyjne Rozważyć zmiany w przepisach, by wspierać OD (np. obowiązek udostępnianie doktoratów w otwartych repozytoriach cyfrowych) Monitorować wdrażanie OD w skali kraju Stworzyć repozytorium sieroce dla tych jednostek, które nie mogą mieć swojego repozytorium oraz wspierać rozwój infrastruktury dla OD (możliwość wykorzystania istniejących infrastruktur np. PBN)

11 2017 r. List Ministra NiSW Ankieta MNiSW nt. OD

12 Polityki Open Access Czy instytucja posiada politykę OA? 24% 20% TAK, POSIADA PLANUJE (DO 12 M-CY) NIE PLANUJE, NIE MA LUB INNE 56%

13 Wydarzenia nt. Open Access Czy instytucja organizowała w 2016 r. wydarzenia nt. OA? 25% 75% NIE ORGANIZOWAŁA ORGANIZOWAŁA

14 Repozytoria Czy instytucja posiada repozytorium? 4% 13% NIE 8% 53% WŁASNE REP. OTWARTE REP. OTWARTE WSPÓLNE REP. ZAMKNIĘTE 22% INNE ODPOWIEDZI

15 Pełnomocnik ds. OA Kto powinien być Pełnomocnikiem ds. OA? 22% 32% Dyr. lub pracownik Biblioteki 6% Kierownik/Pracownik działu nauki/rektor ds. Nauki Osoba wskazana przez Rektora/Dyrektora 40% Inne

16 Procent publikacji w OA Ile publikacji danej instytucji jest dostępnych w OA (szacunkowo)? ponad 50% 24 40% 8 30% 21 20% 22 10% 33 0% 12 NIE WIEM

17 Główne bariery Główne bariery w realizacji zaleceń MNiSW Brak systemu w jednostkach 54 Brak repozytoriów 59 Niechęć do otwierania 72 Brak wiedzy nt. OA 80 Ryzyko prawne, prawa aut. 86 Brak finansowania 66 Brak osobnego strumienia fin

18 Działania jednostek naukowych Jakie działania powinny podjąć jednostki naukowe/uczelnie? Zaplanować środki fin. 47 Otwarty dostęp do czasopism 87 Tworzyć otwarte repozytoria 93 Współpracować (repozytoria) 76 Przyjąć polityki OA 86 Dzielić się wiedzą 63 Informować i szkolić

19 Podsumowanie ankiety PL jednostki naukowe są przeważnie na początku drogi związanej z OA % liczba publikacji w OA jest zwykle niska lub nieznana > 50% instytucji nie ma repozytoriów (nawet zamkniętych lub wspólnych) Tylko 20% respondentów posiada instytucjonalne polityki OA 75% jednostek nie organizowało żadnych wydarzeń dot. OA Główne bariery: finanse, czynnik ludzki (brak wiedzy, niechęć), prawa aut., brak infrastruktury i systemowego podejścia Zadania dla jednostek naukowych: szkolić i dzielić się wiedzą, przyjąć polityki OA, tworzyć repozytoria i ich sieć, otwierać dostęp do czasopism

20 Podsumowanie innych działań Według danych OPI PIB udział publikacji OA w Polsce wynosił 18% Działania informacyjne (regularne szkolenia) NCN włączyło się w ważne działania w zakresie OA Dzięki szkoleniom i listowi Ministra NiSW niektóre jednostki naukowe i uczelnie intensyfikują działania OA (pełnomocnicy OA, polityki OA lub przynajmniej dyskusja na ten temat) Konkursy PO PC Poddziałanie (udostępnianie ISP z zasobów nauki) Główne problemy Brak repozytorium krajowego Niewystarczające środki finansowe (szczebel krajowy i lokalny) Brak zachęt związanych z OA w ocenie parametrycznej Bariery mentalne, niechęć, niedocenianie OA, niski priorytet

21 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ ul. Hoża 20 \ ul. Wspólna 1/3 \ Warszawa \ tel. +48 (22) \ fax +48 (22)