Wolna kultura a wolny dostęp do wiedzy

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wolna kultura a wolny dostęp do wiedzy"

Błażej Nowicki
8 lat temu
Przeglądów:

1 Wolna kultura a wolny dostęp do wiedzy Jakub Szprot, Alek Tarkowski j.szprot@icm.edu.pl a.tarkowski@icm.edu.pl Informacja w świecie cyfrowym Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej

2 kontekst system własności intelektualnej Creative Commons (CC) licencje CC ruch Open Access projekt DIR

3 1710 Statut Anny w Anglii w obronie przed monopolami wydawniczymi 1789 Rewolucja Francuska dekrety 1791, 1793

4 Prawo autorskie służy - w tradycji anglosaskiej: wspieraniu rozwoju nauk i sztuk - w tradycji europejskiej: ochronie osobistych i majątkowych praw autora Równowaga osiągnięta poprzez: Wymóg uzyskania zgody na użycie + idea dozwolonego użytku / fair use

5 Zmiany okresu obowiązywania prawa autorskiego w USA : lat : lat : lat : życie + 50 lat : życie + 70 lat

6 %

7 100% 2008

8 Zmiany okresu obowiązywania prawa autorskiego w Polsce 1926: 50 lat 1952: 25 lat po śmierci twórcy Po 1989 roku Polska zaczęła dostosowywać system prawa autorskiego do standardów europejskich i międzynarodowych (ustalanych przez WIPO - World Intellectual Property Organization). 1994: 50 lat po śmierci twórcy 2000: 70 lat po śmierci twórcy

9 Formy zmian okres - od pierwotnych 14 lat do 70 lat po śmierci twórcy zakres autor nie musi podejmować żadnych działań, aby utwór został objęty ochroną forma kontroli - nowe metody - komputery zasięg - każde działanie w obrębie Internetu to kopia

10 Zmiany prawa autorskiego równowaga zachwiana na rzecz właściciela interes prywatny bierze górę nad interesem publicznym (własność, zysk) kultura ulega technologii

11 Creative Commons Początki / cele CC jako próba odzyskania utraconej równowagi Sonny Bono Copyright Term Extension Act / nieudany proces Eldred v. Ashcroft

12 Creative Commons Początki / cele od kultury tylko do odczytu do kultury do odczytu i zapisu trzecia droga commons - dobro wspólne (i domena publiczna) wolne / otwarte oprogramowanie

13 Wszystkie prawa zastrzeżone

14 Brak praw zastrzeżonych

16 Pewne prawa zastrzeżone

17 licencje CC zestandaryzowane narzędzia prawne dostępne za darmo oparte na systemie prawa autorskiego dobrowolne - twórca decyduje o licencjonowaniu swojej twórczości uzupełniają, a nie zastępują system pr. aut.

18 licencje CC Uznanie autorstwa Użycie niekomercyjne Na tych samych warunkach Bez utworów zależnych

19 licencje CC

20 licencje CC Kod prawniczy + wersja zrozumiała dla ludzi + metadane

21 licencje CC

23 ruch Open Access Inicjatywa Budapesztańska (2001): Tradycja naukowa wraz z nowymi technologiami umożliwiają stworzenie dobra wspólnego w postaci elektronicznej publikacji czasopism typu peer-reviewed oraz zapewnienie całkowicie darmowego i nieograniczonego dostępu do tego dobra

24 ruch Open Access Samodzielna archiwizacja (self-archiving) Umieszczanie tekstów naukowych przez ich autorów Przed procesem recenzowania (pre-prints) Po ich publikacji drukiem (post-prints) w repozytoriach archiwach online Repozytoria instytucjonalne (np. uniwersyteckie) Repozytoria tematyczne (np. ArXiv: fizyka / matematyka / informatyka / biologia)

25 ruch Open Access Publikacje OA Publikowanie artykułów w czasopismach, których redakcje w całości przyjęły model OA czysty model OA Model hybrydalny Otwarty dostęp do części tekstów wykupiony przez autorów (płacone z grantów badawczych lub przez instytucje) Model opóźnionego OA Otwarty dostęp po okresie embargo (6 miesięcy, rok)

26 ruch Open Access 10-15% z ok. 2,5 mln artykułów typu peer-review wydawanych rocznie dostępnych na zasadzie OA 93% spośród 25,000 tytułów typu peer-review wyraża zgodę na samodzielną archiwizację przez naukowców kilka tysięcy czasopism publikuje w modelu OA 80-90% naukowców gotowych archiwizować teksty po zapewnieniu odpowiedniej infrastruktury

27 ruch Open Access Postulat wolnego dostępu do badań finansowanych ze środków publicznych Rekomendacja OECD Principles and Guidelines for Access to Research Data from Public Funding (2007) Decyzja w sprawie badań finansowanych przez NIH w USA

28 BOA Blog o Open Access /

29 Projekt DIR otwarty dostęp do wiedzy Dystrybucja internetowa jako rozwiązanie problemów z obiegiem wiedzy w Polsce Platforma YADDA Creative Commons Polska w ICM UW DIR projekt otwarty Teksty w modelu Open Access Otwarte dane Otwarte oprogramowanie

30 Dziękuję za uwagę

Podobne dokumenty

Projekt DIR jako przykład praktycznej realizacji idei Open Access. Marek Niezgódka, Alek Tarkowski ICM UW marekn@icm.edu.pl altar@icm.edu.

Projekt DIR jako przykład praktycznej realizacji idei Open Access Marek Niezgódka, Alek Tarkowski ICM UW marekn@icm.edu.pl altar@icm.edu.pl Konferencja EBIB, Toruń, 7 grudnia 2007 Rozwój napędzany przez