Dlaczego warto publikować w otwartych czasopismach i archiwizować dorobek naukowy w repozytoriach?

Transkrypt

1 Dlaczego warto publikować w otwartych czasopismach i archiwizować dorobek naukowy w repozytoriach? Na przykładzie platformy czasopism PRESSto i repozytorium AMUR. Emilia Karwasińska Biblioteka Uniwersytecka Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Konferencja szkoleniowa: Efektywna komunikacja naukowa. Jak doskonalić sztukę pisania tekstów naukowych oraz ich promocję 17 maja, Poznań

2 OTWARTY DOSTĘP Jak to się zaczęło? Kryzys cenowy czasopism wzrost cen od ponad 40 lat ( o 227%) Transakcje pakietowe Wynajmowanie zasobów (ograniczony dostęp, problem z ochroną treści) Podwójne finansowanie badań i dostępu do wyników badań. Akademicka wiosna 2012 r. Timothy Gowers (Cambridge) - bojkot wydawnictwa Elsevier. The Cost of Knowledge (ponad 16 tys. podpisów). Bunt na Harvardzie (3,5 mln dol. na czasopisma).

3 OTWARTY DOSTĘP Najważniejsze deklaracje wspólne założenia BBB Deklaracja Budapeszteńska(Budapeszt Open Access Initiative, luty 2002 r.) Deklaracja z Bethesda (Bethesda Statement on Open Access Publishing, czerwiec 2003 r.) Deklaracja Berlińska (Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities, październik 2003 r.)

4 Przez otwarty dostęp rozumiemy dostępność treści za darmo w publicznym Internecie, zezwalającą każdemu użytkownikowi na czytanie, ściąganie, kopiowanie, rozpowszechnianie, drukowanie, wyszukiwanie i linkowanie do pełnych wersji tekstów, indeksowanie, przekazywanie danych do oprogramowania lub wykorzystywanie ich w dowolnym innym, zgodnym z prawem celu bez finansowych, prawnych czy technicznych barier, innych niż te związane z samym dostępem do Internetu. Jedynym ograniczeniem kopiowania i rozpowszechniania treści oraz ochrony wynikającej z prawa autorskiego w tym aspekcie powinno być zapewnienie autorom kontroli nad integralnością ich utworów oraz zachowania prawa do odpowiedniego uznania ich autorstwa i cytowania ich prac. Budapeszt, 2002 złota zielona otwarte czasopisma repoztoria

5 OTWARTY DOSTĘP inne deklaracje Deklaracja Haska 2014 r. Zbiór zasad wspierających otwarty dostęp do wiedzy Podpisana przez ponad 700 podmiotów Big Data, analiza maszynowa (text and data mining) Apel o zmianę prawa autorskiego (przepływu danych, faktów i pomysłów) Rola bibliotek, LIBER Stowarzyszenie Europejskich Bibliotek Naukowych - rozwój i kontrola Right to Research Coalition (Koalicja na Rzecz Prawa do Badań) 2009 r. The Student Statement on The Right to Research 77 organizacji studenckich 7 mln studentów Promocja OD Ponad 100 innych deklaracji wspierających otwarty dostęp (Open Access Directory - Declarations in support of OA:

6 MODEL ZAMKNIĘTY Artykuł Przeniesienie praw Wydawca Droga zamknięta Czasopismo zamknięte subskrypcja Uprawniony użytkownik Wszystkie prawa zastrzeżone Biblioteka

7 MODEL OTWARTY Autor Wydawca Czasopismo otwarte Opłata (APC- Article Processing Charge) Bez opłat Złota droga Hybrydowe Platynowe Każdy użytkownik Niektóre prawa zastrzeżone

8 Uznanie autorstwa Użycie niekomercyjne Na tych samych warunkach Bez utworów zależnych

9 MODEL OTWARTY Autor Szara literatura Raporty Sprawozdania Dysertacje Pre-printy Czasopismo otwarte Wydawca Czasopismo zamknięte embargo Autor samoarchiwizacja Zielona droga Repozytorium Każdy użytkownik Instytucjonalne Dziedzinowe

10 Otwarty dostęp zalecenia Zaleceniem Komisji Europejskiej z dnia 17 lipca 2012 r. w sprawie dostępu do informacji naukowej i jej ochrony (należy dążyć do upowszechniania publikacji powstałych w wyniku badań finansowanych ze środków publicznych) r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyjął: Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce (dokument zawiera założenia polityki otwartego dostępu oraz zalecenia dotyczące wprowadzania otwartego dostępu do publikacji przez podmioty finansujące badania (NCN, NCBR, MNiSW), jednostki naukowe, uczelnie i wydawców). Program Horyzont 2020 (wyniki badań, które finansowane są w ramach programu Horizon 2020, muszą być udostępnione poprzez otwarte czasopisma lub repozytoria).

11 Open Journal Systems 46 czasopism 5325 artykułów

12 Jak zgłosić czasopismo do PRESSto? Wypełnić ankietę Tylko czasopisma UAM

13 W czym pomagamy? Korzyści dla czasopism. tworzymy nowe czasopisma przenosimy wersje drukowaną na elektroniczną przenosimy czasopisma ze stron internetowych nowe instancje nowe szablony graficzne

14 Wdrażamy licencje Creative Commons

15 Przygotowujemy i zgłaszamy czasopisma do bazy DOAJ i SCOPUS

16 Zwiększamy cytowania artykuły z PRESSto cytowane w bazie SCOPUS Źródło: baza Scopus

17 Zwiększamy indeksacje czasopism OAI-PMH (Open Access Initiative Protocol for Metadata Harvesting)

18

19 Dbamy o unikalność publikacji DOI (digital object identifier) cyfrowy identyfikator dokumentu elektronicznego) Dbamy o oryginalność publikacji Aktywacja Analiza raportów (poprawność metadanych) Opłaty Innowacyjny system antyplagiatowy (porównuje dokumenty z największą na świecie bazą treści naukowych pochodzących od wielu wydawców) sprawdzamy wszystkie artykuły opublikowane od 2016 r.

20 Śledzimy artykuły w mediach społecznościowych Źródło: Altmetric

21 Publikujemy nowe i archiwalne numery, kontrolujemy metadane (standard opracowania metadanych - Dublin Core)

22 Szkolimy, wdrażamy kompleksowy system zarządzania czasopismem Źródło: opracowanie własne

23 Korzyści dla użytkownika

24 Wszystkie czasopisma Z PRESSto są recenzowane, I mają punkty MNiSW

25 Inne platformy otwartych czasopism ocenia i indeksuje otwarte czasopisma (8,828 czasopism, 129 państw, 373 z Polski, blisko 2 mil artykułów) wydawca ponad 270 otwartych czasopism z nauk ścisłych, technicznych i medycznych, opłata APC, licencje CC PLoS (Public Library of Science) wydawca 7 czasopism z zakresu nauk ścisłych i medycznych, wszystkie czasopisma mają wysoki IF

26 pl Nowa odsłona repozytorium AMUR DSpace 5.4

27 Dlaczego warto archiwizować dorobek naukowy w repozytorium uczelnianym? 1. Wzrost widoczności dorobku naukowego. 2. Wzrost wskaźników cytowań. 3. Interoperacyjność i unikalność. 4. Długoterminowe przechowywanie treści (wszystkie publikacje w jednym miejscu). 5. Możliwość śledzenia statystyk pobrań dokumentów. 6. Wzrost prestiżu uczelni.

28 Liczba dokumentów udostępnianych w AMUR (wg rodzajów) Artykuły naukowe Dysertacje Razem Książki, rozdziały Inne Szara literatura 10% Recenzje Sprawozdania Publikacje 90% Materaiły konferencyjne 58 Preprinty, postprinty 36 Materiały dydaktyczne Źródło: statystyki AMUR

29 Użytkownicy repozytorium Ranking Top 10 autorów, którzy zamieścili najwięcej swoich prac. Użytkownicy subskrybenci powiadomień; 123 Użytkownicy zarejestrowani (autorzy, pracownicy UAM); 1851 Źródło: statystyki AMUR

30 Dlaczego w AMUR dostęp do pełnych tekstów niektórych dysertacji jest ograniczony? Obligatoryjna archiwizacja. Dysertacje dostęp otwarty; 398; 30% Powody ograniczania dostępu: brak zgody potencjalnego wydawcy plagiat Dysertacje dostęp ograniczony; 909; 70% Źródło: statystyki AMUR

31 Wzrost widoczności dorobku naukowego OAI-PMH (Open Access Initiative Protocol for Metadata Harvesting)

32 Wzrost wskaźników cytowań (Google Scholar Citations) Źródło: Google Scholar Citations

33

34 Liczba pobrań dokumentów z AMURa w latach Źródło: statystyki AMUR

35 Ranking TOP 10 autorów, których dokumenty były najczęściej pobierane Źródło: statystyki AMUR

36 AMUR w Ranking Web of Repositories Źródło:

37 Repozytoria w Polsce (19) Źródło:

38 Repozytoria na świecie (3071) Źródło:

39 Dziękuję Emilia Karwasińska