Opis treści Wstęp 13 Część pierwsza DEFICYT MIŁOŚCI JAKO PROBLEM BADAŃ W PEDAGOGICE 15 Wprowadzenie 17 ROZDZIAŁ I Eksplikacja zjawisk deficytu miłości 19 1. Teoria potrzeb Abrahama H. Masłowa 19 2. Teorie przywiązania 22 3. Teoria przywiązania według J. Bowlby'ego 24 4. Miłość w kontekście sensu życia 25 4.1. O sensie życia w świetle literatury 25 4.2. Sens życia jako problem ludzki 30 4.3. Wartości jako wyznaczniki sensu życia 33 4.4. Miłość sensem życia 37 Karykatury miłości konsekwencją deficytu miłości 41 1. Deprywacje w zjawiskach miłości 41 2. Wielość form pseudomiłości 43 3. Narcyzm jako patologia miłości 46 4. Miłość deklarowana a nie przeżywana 48 5. Rodzaje analfabetyzmu miłości 49 I Wybrane zjawiska deficytu miłości 53 1. Wybrane problemy badań deficytu miłości 53 2. Kłopoty z wielorakością form miłości 54 3. Kombinacje uzależnień od miłości 57 3.1. Uzależnienia w miłości 57 3.2. Związek uzależnionego od miłości narcystycznej z uzależnionym od miłości symbiotycznej 58 3.3. Zmiana formy uzależnienia od miłości 59 4. Uzależnienie od związków 60 4.1. Miłość narcystyczna 60 4.2. Miłość ambiwalentna 60 5. Współuzależnienie a obsesyjna miłość 61 5.1. Miłość obsesyjna. x <-r7.7.7f>jw^x---- 64
5.2. Komponenty obsesyjnej miłości 65 5.3. Miłość symbiotyczna 67 6. Nałogowa miłość 67 6.1. Strach przed odpowiedzialnością 70 6.2. Przedmiotowe traktowanie osoby 70 7. Przyczyny i formy miłości nałogowej 71 7.1. Ucieczka przed uczuciami 71 7.2. Dążenie do rekompensaty deficytu 72 7.3. Zagubienie poprawnych relacji 72 8. Stalking 72 Skutki deficytu miłości w życiu dzieci 78 1. Niedostatek miłości w rozwoju dzieci 78 2. Wybrane skutki deficytu miłości w życiu dzieci 81 3. Niektóre postępowania dzieci spowodowane deficytem miłości 83 3.1. Lęki i postępowania dzieci odczuwających deficyt miłości 83 3.2. Ucieczki dzieci z domów 84 3.3. Niektóre konsekwencje braku miłości 86 3.4. Choroba sieroca dzieci a deficyt miłości 88 ROZDZIAŁ V Deficyt miłości w życiu człowieka dorosłego 90 1. Człowiek pozbawiony miłości w opinii badanych 90 2. Niezdrowa miłość - zazdrość w związku kobiety i mężczyzny 94 3. Brak zaufania wzajemnego wyrazem deficytu miłości 97 4. Problematyka badań deficytu miłości osób żyjących samotnie 98 4.1. Miłość w życiu osób samotnych z wyboru 98 4.2. Miłość w życiu wdów i wdowców 101 4.2.1. Strata, smutek, żałoba, nowa tożsamość 101 4.2.2. Proces rekonstrukcji stylu życia 106 ROZDZIAŁ VI Samotność w życiu dorosłego człowieka 108 1. Samotność owocem deficytu miłości 108 1.1. Istota zjawiska samotności 108 1.2. Poziomy samotności 109 1.3. Przyczyny wyboru i pozostawania w samotności 111 1.4. Osamotnienie 116 2. Samotność w okresie dzieciństwa człowieka 118 3. Samotność w okresie młodości człowieka 120 4. Samotność w wieku wczesnej dorosłości 121 4.1. Życie singla" jako przejaw samotności 123 5. Samotność w starości życia człowieka 125 5.1. Samotność w okresie wczesnej starości 125 5.2. Samotność w życiu ludzi starych 126
Część druga KONSEKWENCJE DEFICYTU MIŁOŚCI W ŻYCIU CZŁOWIEKA 129 Wprowadzenie 131 ROZDZIALI Zdrada i jej znaczenie w miłości 132 1. Zdrada jako wskaźnik deficytu miłości 132 2. Językowy obraz zdrady w rozumieniu osób dorosłych 133 2.1. Opinie nieżonatych mężczyzn na temat zdrady w miłości 133 2.2. Opinie samotnych kobiet na temat zdrady w miłości 133 2.3. Opinie mężczyzn żonatych na temat zdrady w miłości 134 2.4. Opinie zamężnych kobiet na temat zdrady w miłości 134 3. Znaczenie zdrady dla rozwoju i trwałości miłości 135 Nienawiść, jej oblicza i znaczenie w miłości 137 1. Nienawiść, antywartość miłości. Istota nienawiści 137 2. Językowy obraz nienawiści w poglądach badanych 140 2.1. Nienawiść, jej oblicza w kontekście miłości w opinii mężczyzn nieżonatych 141 2.2. Nienawiść, jej oblicza w kontekście miłości w opinii samotnych kobiet 142 2.3. Nienawiść, jej oblicza w kontekście miłości w opinii mężczyzn żonatych 142 2.4. Nienawiść, jej oblicza w kontekście miłości w opinii kobiet zamężnych 142 3. Znaczenie nienawiści dla rozumienia miłości 143 I Deficyt miłości czynnikiem rozpadu związku 144 1. Agresja w miłości 144 2. Przemoc w rodzinach koń sekwencją deficytu miłości małżeńskiej 147 3. Rozpad związku a miłość 149 4. Najczęstsze przyczyny rozwodów 153 5. Ból i cierpienie konsekwencją deficytu miłości 154 Deficyt miłości w starości człowieka 157 1. Problematyka deficytu miłości w starości człowieka 157 2. Źródła deficytu miłości w życiu osób starszych 160 3. Miłość w rozumieniu i życiu ludzi w domach opieki społecznej 162 3.1. Ogólna charakterystyka 162 3.2. Życie codzienne w domach opieki społecznej 163 3.3. Odrzucenie i samotność 163 3.4. Przedmiotowe traktowanie 164 3.5. Znieczulica 165 3.6. Miłość w życiu ludzi w domach starców 165 3.6.1. Prezentacja przykładu 165 3.6.2. Na miłość nigdy nie jest za późno 166
Część trzecia TEORIA I PRAKTYKA PEDAGOGICZNA WOBEC DEFICYTU MIŁOŚCI 169 Wprowadzenie 171 ROZDZIALI Miłość zjawiskiem pedagogicznym 172 1. Miłość wychowuje 172 2. Miłość jako zadanie człowieka i jako cel wychowania 173 Nauczyciel w procesach wychowania ku miłości 176 1. Aksjologiczna dojrzałość nauczycieli do przekazywania wartości uczniom w szkole 176 2. Nauczyciel autorytetem w przekazywaniu wartości 179 3. Podmiotowość nauczyciela jako podstawa do realizacji aksjologicznego modelu wychowania 182 4. Rozpoznawanie, rozumienie, akceptowanie i respektowanie wartości przez nauczycieli 184 I Introcepcja wartości 186 1. Znaczenie introcepcji w procesach wychowania do wartości 186 2. Wartości a rozumienie człowieka 186 3. Internalizacja i introcepcja wartości. Eksplikacja i znaczenie zjawiska 187 4. Introcepcja wyrazem upodmiotowienia człowieka 190 5. Introcepcja a procesy wychowania. Od heterotelii do autotelii 190 5.1. Ukierunkowanie na doświadczenie wewnętrzne 192 5.2. Samorozwój w procesach introcepcji wartości 192 5.3. Introcepcja a odpowiedzialność osoby 195 6. Introcepcja wartości w praktyce wychowania 196 6.1. Trudności w procesach introcepcji wartości. Zniewolona świadomość 196 6.2. Ideologia genderowa dyktaturą relatywizmu 197 6.3. Zagrożenia w procesach dochodzenia do dojrzałości aksjologicznej człowieka 199 Wychowanie przez miłość ku miłości 202 1. Wychowanie do miłości jako droga budowania stylu życia 202 1.1. Wychowanie jako kategoria odniesienia 202 1.2. Styl życia jako idea teleologiczna 203 1.3. Znaczenie wartości w wychowaniu 204 2. Wychowanie ku miłości dziedziną wychowania do wartości 206 2.1. Poznanie i rozumienie wartości 208 3. Wychowanie ku miłości dziedziną wychowania człowieka 211 3.1. Aktywność w miłości 214 3.2. Cele wychowania do życia w cywilizacji miłości 217 3.3. Procesy i reguły wychowania przez miłość ku miłości 218
n ROZDZIAŁ V Miłość i wychowanie do miłości w opinii nauczycieli 221 1. Nauczyciele o miłości. Założenia metodologiczne 221 2. Interpretacja pojęcia miłość przez wychowawców 222 2.1. Miejsce miłości w hierarchii wartości badanych nauczycieli 223 2.2. Sytuacje wychowawcze, w jakich nauczyciele dostrzegaj ą przejawy miłości 225 2.3. Tematy dotyczące miłości podejmowane przez nauczycieli 226 2.4. Opinia nauczycieli o roli miłości w wychowaniu 227 2.5. Konsekwencje braku miłości w wychowaniu w opinii badanych nauczycieli 229 2.6. Współpraca nauczycieli z rodzicami w kształtowaniu systemu wartości u dzieci 230 2.7. Wnioski wynikające z badań problematyki miłości wśród nauczycieli 232 Część czwarta MIŁOŚĆ W ŻYCIU I PROCESACH WYCHOWANIA W DOMACH DZIECKA 235 Wprowadzenie 237 ROZDZIAŁ I Miłość w życiu i procesach wychowania w domach dziecka 238 1. Deficyt miłości dzieci przebywających w placówkach opieki całkowitej 238 2. Samotność dzieci osieroconych 242 3. Zjawisko sieroctwa społecznego 245 Założenia metodologiczne badań rozumienia miłości przez wychowanków domów dziecka 248 1. Cele i problematyka badań nad rozumieniem miłości przez wychowanków domów dziecka 248 2. Założenia metodologiczne badań 249 3. Charakterystyka aksjologiczna wychowanków domów dziecka 250 I Wyniki badań wychowania do miłości wychowanków domu dziecka 253 1. Przygotowanie do życia w rodzinie jako efekt wychowania do miłości podopiecznych domu dziecka 253 1.1. Utożsamianie miłości z innymi wartościami 253 1.2. Poziom znajomości terminów bliskoznacznych do pojęcia miłość" 254 1.3. Miejsce miłości w hierarchii wartości badanych 255 1.4. Hierarchia wartości wychowanków domu dziecka 256 1.5. Zachowania, w których badani upatruj ą przejawy miłości ze strony najbliższych 257 1.6. Wzorcowy typ rodziny w opinii badanych 258 1.6.1. Wyobrażenia badanych na temat przyszłej rodziny 259 1.7. Decyzja o założeniu w przyszłości rodziny 259 1.7.1. Wartości, które czynią rodzinę szczęśliwą w opinii badanych 260 1.7.2. Chęć posiadania dzieci w opinii badanych 260
1.7.3. Kochający rodzice w opinii badanych 261 1.7.4. Rozumienie pojęcia rodzina" przez wychowanków 262 1.7.5. Przygotowanie do życia w rodzinie wychowanków 263 2. Wpływ częstotliwości kontaktów rodziców biologicznych z dziećmi na rozumienie przez nich istoty miłości 264 3. Sposoby okazywania miłości przez rodziców - wychowanków domu dziecka 265 3.1. Poczucie bycia kochanym przez rodziców w opinii badanych 266 3.2. Wpływ długości pobytu wychowanków w domu dziecka na degradacje w nich uczucia miłości 267 3.3. Częstotliwość rozmów o miłości wychowawców z wychowankami 268 4. Uogólnienie wyników badań nad wychowaniem do miłości w domu dziecka 270 Wyniki badań nad miejscem miłości w hierarchii wartości wychowanków domów dziecka 274 1. Językowy obraz pojęcia miłość" w świadomości wychowanków domów dziecka 274 2. Znaczenie deficytu miłości w życiu wychowanków domów dziecka 276 3. Miejsce miłości w indywidualnej hierarchii wartości wychowanków domów dziecka 278 4. Rozumienie miłości a funkcjonowanie wychowanków domów dziecka 280 5. Miłość w hierarchii wartości wychowanków domów dziecka 281 6. Miłość a wiara wychowanków 282 7. Wpływ doświadczenia życiowego wychowanków domów dziecka na rozumienie przez nich pojęcia miłości 284 8. Cechy osoby zakochanej według wychowanków domów dziecka 291 9. Uogólnienie wyników badań nad rozumieniem miłości przez wychowanków domów dziecka 292 Zakończenie 297 Bibliografia 299 Netografia 312