prof. dr hab. med. Mirosław Jarosz Warszawa, 17 marca 2015 r. Klinika Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Instytutu Żywności i Żywienia ul. Kondratowicza 8 03-242 Warszawa tel.: 22326 5657 email: jarosz.klinika@izz.waw.pl Raport Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie gastroenterologii za rok 2014 I. Ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na obszarze województwa, w tym: W województwie mazowieckim prowadzi działalność ponad 350 klinik i oddziałów o profilu gastroenterologicznym, poradni i gabinetów konsultacyjnych. W woj. mazowieckim jednostkami akredytacyjnymi są kliniki: Centrum Onkologii, Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, MSW, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Instytutu Żywności i Żywienia, Wojskowego Instytutu Medycznego, Centrum Zdrowia Dziecka, szpitala przy ul. Działdowskiej), które reprezentują wysoki, europejski poziom. Kierowane są do nich najcięższe przypadki kliniczne wymagające bardziej pogłębionej diagnozy oraz dłuższego i bardziej kosztownego leczenia. Powinny one mieć zabezpieczone większe środki finansowe na leczenie pacjentów. Dostępność do świadczeń przez pacjentów przyjmowanych w trybie pilnym, z ciężkimi powikłaniami, jest zapewniona. Natomiast wielomiesięczne kolejki w opiece ambulatoryjnej zdecydowanie wydłużają procesy diagnostyczne w większości działają sprawnie. Problem stanowi brak wymiany wyeksploatowanego sprzętu diagnostyczno-terapeutycznego na nowy. W wielu ośrodkach brakuje pieniędzy na powyższe działania, co może w najbliższej
2 przyszłości spowodować ograniczenia w diagnostyce i leczeniu (opóźnienia i wzrost ilości powikłań). Kolejnym problemem są dysproporcje w rozmieszczeniu oddziałów i poradni gastroenterologicznych w całym województwie mazowieckim. W olbrzymiej większości znajdują się one w Warszawie i jej najbliższej okolicy. Natomiast istotny niedobór opieki gastroenterologicznej występuje w Kozienicach, Płocku, Ostrowi Mazowieckiej, czy w Mławie. Wielu chorych z tych miast jest transportowanych do ośrodków warszawskich i tam później leczonych. Z punktu widzenia zabezpieczenia kadry specjalistycznej (gastroenterologicznej) dla całego województwa oceniam sytuację jako dobrą (ponad 120 lekarzy). Kadra ta jednak nie jest równomiernie rozmieszczona, co wiąże się z wyżej wspomnianym rozmieszczeniem podmiotów leczniczych. Kontraktowanie świadczeń gastroenterologicznych było w większości ośrodków sprawne. W powszechnej opinii i ocenie najbardziej niedoszacowane są konsultacje gastroenterologiczne. W dalszym ciągu niedostateczna jest liczba kontraktowanych licznych procedur kosztochłonnych, zawłaszcza w ośrodkach referencyjnych, do których kierowane są najbardziej skomplikowane i ciężkie przypadki (ciężkie, ostre zapalenia trzustki, ciężkie rzuty wrzodziejącego zapalenia jelita grubego oraz krwawienia do przewodu pokarmowego). Istotnym problemem do załatwienia jest zapewnienie całodobowej dostępności endoskopowego leczenia krwawienia do przewodu pokarmowego. Wskazane byłoby rozpatrzenie tego problemu we współpracy z NFZ (w kwestii zabezpieczenia finansowego tego typu leczenia). Chciałbym zwrócić uwagę, że w dalszym ciągu pomimo rekomendacji Agencji Oceny Technologii Medycznych nie został uruchomiony program lekowy nowoczesnego leczenia biologicznego wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. II. Nadzór nad szkoleniem kadr medycznych Nadzór nad nauczaniem specjalizacyjnym i monitorowanie jego jakości prowadzone są bezpośrednio w ośrodkach statutowo zobowiązanych do realizacji dydaktyki. W woj. mazowieckim działania te prowadzą kliniki gastroenterologii: Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, MSW, Instytutu Żywności i Żywienia, Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Wojskowego Instytutu Medycznego oraz szpitala przy ul. Działdowskiej. Ogromny wkład w nauczanie lekarzy specjalizujących się i już wyspecjalizowanych ma Polska Fundacja Gastroenterologii. W 2014 r. była współorganizatorem Warszawskich
3 Spotkań Gastroenterologicznych oraz konferencji Ciekawe problemy kliniczne w praktyce gastroenterologicznej. Łącznie uczestniczyło w nich blisko 1600 lekarzy. Spotkania te, obok Kongresu PTGE, mają wysoką rangę dydaktyczną. Należy też podkreślić ogromną i ważną aktywność konsultanta krajowego, Pana Prof. Jarosława Reguły. Aktywność ta i jej wysoki poziom są bardzo korzystne dla Mazowsza. Jako konsultant wojewódzki sprawowałem kontrolę nad organizacją i poziomem merytorycznym poprzez uczestniczenie w wielu zajęciach szkoleniowych jako obserwator, współtwórca programów, wykładowca, czy też członek komitetów naukowych. Na podkreślenie zasługuje również fakt, że jedyna w Polsce Szkoła Kolonoskopii działa w Klinice Gastroenterologii CMKP. Bez niej niemożliwa byłaby realizacja programu badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego w Polsce. Jej skuteczność dydaktyczną oceniam bardzo wysoko. Ważnym wydarzeniem była też koordynacja cyklu konferencji Post ECCO (z udziałem konsultanta wojewódzkiego). Celem jest prawie natychmiastowe przenoszenie do Polski najnowszych informacji z kongresów ECCO (European Crohn and Colitis Organisation). Konferencja ta organizowana jest przez Klinikę Gastroenterologii CMKP i Centrum Onkologii oraz Polską Fundację Gastroenterologii. W województwie mazowieckim odbywają się następujące ogólnopolskie kursy specjalizacyjnej: 1) wybrane zagadnienia gastroenterologii, 2) nowotwory przewodu pokarmowego, wątroby i trzustki, 3) endoskopia zabiegowa, 4) leczenie chorób wątroby, 5) promocja zdrowia, 6) zdrowie publiczne, 7) gastroenterologia podsumowujący szkolenie kurs atestacyjny. Liczba miejsc do specjalizacji jest wystarczająca. W 2014 r. specjalizację odbywało 37 lekarzy. Proponuję, aby wnioski o wydłużenie czasu specjalizacji były opiniowane także przez konsultanta wojewódzkiego, a nie tylko kierownika specjalizacji. Nadal obserwuje się trudności w realizowaniu planu dyżurów w programie specjalizacji. Ich przyczyny są różne w różnych ośrodkach i wynikają z rywalizacji (dyżur jako źródło dodatkowych zarobków), niechęci do podpisywania umów z lekarzami z zewnątrz, niewiary w kompetencję w początkowym okresie specjalizacji. Próbą rozwiązania są
4 dyżury pełnione pod nadzorem etatowych pracowników klinik. Nowy program specjalizacji znosi wymóg pełnienia dyżurów, problem ten powinien więc wkrótce zniknąć. Zaopiniowałem pozytywnie wniosek o stworzenie 8 miejsc specjalizacyjnych w klinikach: Instytutu Żywności i Żywienia (3 miejsca), Centrum Onkologii (2 miejsca), MSW (2 miejsca) i Centrum Zdrowia Dziecka (1 miejsce). III. Kontrola podmiotów wykonujących działalność leczniczą W 2014 r. nie zostały zlecone kontrole zakładów opieki zdrowotnej. IV. Udzielone opinie i konsultacje 1. Zaopiniowałem działalność leczniczą 4 ośrodków endoskopowych w zakresie możliwości udziału w programie badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. 2. Zaopiniowałem 10 wniosków na zaopatrzenie importu docelowego. 3. Przygotowałem opinię produktu leczniczego Ursopol. 4. Zaopiniowałem uruchomienie miejsc rezydenckich. 5. Zaopiniowałem uruchomienie miejsc szkoleniowych w dziedzinie gastroenterologii. 6. Na prośbę Rzecznika Praw Pacjenta wydałem opinię dotyczącą postępowania diagnostycznego i leczenia pacjenta w związku z toczącym się postępowaniem. 7. Na prośbę NFZ Oddział Mazowiecki wydałem opinię o wykonaniu badania molekularnego genu PTEN pod kątem zespołu Cowden w ośrodku w Belgii. V. Prognozowanie potrzeb zdrowotnych populacji. Główne problemy, które należy uwzględnić w polityce zdrowotnej, to: 1) wysoka zapadalność na raka jelita grubego, 2) przewlekłe zapalenia wątroby typu C i rak wątroby, 3) choroby czynnościowe przewodu pokarmowego, 4) choroba refluksowa, 5) choroba trzewna, 6) otyłość i alkoholizm, 7) ważne nowe zjawiska, jakimi są poantybiotykowe zapalenie jelit i zespół przerostu bakteryjnego w następstwie stosowania inhibitorów pompy protonowej.
5 VI. Podsumowanie ogólnej sytuacji w zakresie danej dziedziny medycyny, farmacji, pielęgniarstwa, innej dziedziny mającej zastosowanie w ochronie zdrowia na terenie województwa (uwagi, problemy, wnioski). Poziom gastroenterologii na terenie woj. mazowieckiego oceniam jako dobry. Wyrazem tego jest m.in. udział przedstawicieli tej dziedziny medycyny w kierowniczych gremiach międzynarodowych towarzystw i organizacji gastroenterologicznych oraz liczne zaproszenia do udziału w ważnych wydarzeniach naukowo-dydaktycznych w Europie. W dalszym jednak ciągu brakuje rzetelnych badań epidemiologicznych w zakresie chorób przewodu pokarmowego, co utrudnia wyznaczanie najważniejszych kierunków polityki zdrowotnej. Ważną też sprawą jest fakt, że NFZ nie przewiduje refundacji kosztów związanych z wymianą sprzętu na nowy. Kłopotliwe są również częste zmiany w refundacji leków.