Determinanty dochody narodowego. Analiza krótkookresowa
Ujęcie popytowe Według Keynesa, dosyć częstą sytuacją w gospodarce rynkowej jest niepełne wykorzystanie czynników produkcji. W związku z tym produkcja w gospodarce rynkowej wyznaczona jest nie przez rozmiary zdolności wytwórczych istniejących w gospodarce, lecz przez stopień ich wykorzystania. Produkcja (dochód narodowy) faktycznie wytwarzana w gospodarce zależy od łącznego (globalnego) popytu na dobra.
Ujęcie popytowe
Model keynesowski założenia wszystkie ceny i płace są ustalone na danym poziomie są sztywne (lepkie), przy tym poziomie cen i płac w gospodarce istnieją niewykorzystane zasoby bezrobocie przymusowe, analiza w krótkim okresie.
Model keynesowski Równowaga w gospodarce występuje (na rynku towarowym) gdy łączne zamierzone (planowane) wydatki są równe wartości produkcji tych towarów. Y = APp
Model uproszczonej gospodarki Y = C + I Gdzie: C wydatki konsumpcyjne I wydatki inwestycyjne Y wielkość produktu Popyt globalny (APp) W gospodarce uproszczonej (G=0, Eksport=0, Import=0), przyjmujemy, że APp = C + I
Funkcja konsumpcji Dochody gospodarstw domowych mogą być przeznaczane na wydatki konsumpcyjne lub na oszczędności: Y = C + S 3 hipotezy zależności konsumpcji od dochodu: hipoteza dochodu absolutnego hipoteza dochodu relatywnego hipoteza dochodu permanentnego
Funkcja konsumpcji funkcja konsumpcji związek między bieżącymi dochodami a wydatkami konsumpcyjnymi; określa ona poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodów: C = Ca + ksk Y Ca autonomiczny popyt konsumpcyjny; ksk krańcowa skłonność do konsumpcji, określa, jaką część dodatkowego dochodu gospodarstwa domowe przeznaczają na konsumpcję: ksk = C/ Y, gdzie: C zmiana konsumpcji, Y zmiana dochodu.
Funkcja konsumpcji oszczędności Oszczędności nieskonsumowana część dochodu jest oszczędzana. Funkcja konsumpcji wyznacza więc funkcję oszczędności. S = Ca + kso Y gdzie: Ca = Sa oszczędności autonomiczne kso krańcowa skłonność do oszczędności; kso = S/ Y, gdzie: S zmiana oszczędności, Y zmiana dochodu ksk + kso = 1
Inwestycje Popyt inwestycyjny (I) zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa wydatki na powiększenie lub utrzymywanie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów. Inwestycji wpływają na: zmiany popytu globalnego; wzrost zdolności produkcyjnych i poziomu produkcji potencjalnej. determinanty inwestycji: stopa procentowa; oczekiwania konsumentów i producentów; przewidywana stopa zysku; prognozy co do zmian poziomu popytu konsumpcyjnego; koszty zakupu kapitału rzeczowego; ryzyko.
Inwestycje Zakładamy, że inwestycje mają charakter autonomiczny: I = Ia Funkcja agregatowego popytu: APp = Ca + Ia + ksk Y
Równowaga Równowaga na rynku dóbr sytuacja, w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką ilość towarów, jaką producenci chcą wytworzyć; oznacza to, że nie występuje nadwyżkowy popyt ani nadwyżkowa podaż. Punkt równowagi wyznaczany jest przez popyt globalny. Warunek równowagi: planowany popyt globalny = produkcja, czyli: APp = Y
Nierównowaga procesy dostosowawcze Sytuacja na rynku Zapasy Produkcja Y<APp Maleją Rośnie Y=APp Brak Stała Y>APp Rosną Maleje Nieplanowane zmiany stanu zapasów są sygnałem dla producentów do zmiany poziomu produkcji. W ten sposób gospodarka zmierza do równowagi, choć nawet w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce produkcyjne i bezrobocie.
Równowaga W punkcie równowagi planowany popyt i produkcja są sobie równe; oznacza to, że planowane inwestycje są równe produkcji na poziomie równowagi, pomniejszonej o planowaną konsumpcję. Równowaga zostaje osiągnięta, gdy planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom. I = S
Zmiany popytu globalnego i dochodu narodowego Zmiana preferencji konsumentów: krańcowej skłonności do konsumpcji krańcowej skłonności do oszczędności Zmiana wielkości autonomicznych: zmiana konsumpcji autonomicznej zmiana inwestycji
Mnożnik Wpływ zmiany wydatków autonomicznych na gospodarkę Mnożnik o ile zwiększy się dochód na skutek zmiany popytu autonomicznego o jednostkę. Formuła mnożnika (m): m = 1/1 ksk = 1/kso Mnożnik jest większy od 1, gdyż każda zmiana popytu autonomicznego wpływa na wielkość produkcji. Zmiana produkcji pociąga za sobą zmianę popytu konsumpcyjnego, co z kolei powoduje dalszą zmianę produkcji.
Paradoks zapobiegliwości Jeśli gospodarstwa domowe decydują się na zwiększenie swoich Sa przy każdej wielkości dochodu, co oznacza, że muszą ograniczyć swoją Ca. To zmniejsza C i APp i poprzez mechanizm mnożnika, powoduje spadek produkcji w punkcie równowagi. Paradoks zapobiegliwości wzrost planowanych oszczędności nie zmienia wartości oszczędności w punkcie równowagi, a prowadzi jedynie do spadku dochodu.
Model rozszerzonej gospodarki Podmioty: gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa budżet państwa zagranica Y = C + I + G + X
Wydatki rządowe Wydatki z budżetu państwa (G) na dobra i usługi zwiększają popyt globalny (AD=C+I+G). Zakładamy, że G mają charakter autonomiczny względem wielkości produkcji. Dlatego uwzględnienie wydatków państwa w modelu keynesowskim powoduje zwiększenie popytu globalnego i produktu w punkcie równowagi. Państwo poprzez podatki wypływa na popyt globalny. Zakładam, że podatki są proporcjonalne do dochodu, jako t oznaczamy stawkę podatkową, a T to wielkość wpływów podatkowych do budżetu. Uwzględnienie w analizie podatków sprawia, że dochód rozporządzalny jest mniejszy od wytwarzanego produktu. Tym samym mniejsza jest konsumpcja, gdyż maleje jej część zależna od rozmiarów dochodu.
Równowaga: Y = APp I + G = S + T C = Ca + ksk Yd Yd = Y T T = Ta + ty Y = Ca + kskyd + Ia + Ga Y = 1/1 ksk(1 t) (Ca kskta + Ia + Ga) Mnożnik: m = 1/1 ksk(1 t) Mnożnik podatkowy: mt = ksk/1 ksk(1 t)
Gospodarka otwarta Y = C + I + G + X Równowaga Y = APp I + G + Ex = S + T + Im I + G + X = S + T + R R transfery płatności dla zagranicy X = Xa ksiy Y = Ca + ksk(y T) + Ia + Ga + Xa ksiy Y = 1/1 ksk(1 t)+ksi (Ca kskta + Ia + Ga + Xa) Mnożnik gospodarki otwartej: m = 1/1 ksk(1 t)+ksi
Podsumowanie Model keynesowski dochód i produkcja zależą od popytu globalnego. Zmiany popytu nie powodują dostosowań poziomu cen, ale wpływają na wielkość produkcji i zmiany stanu zapasów. Nawet w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce produkcyjne.
Podsumowanie Państwo jest ważnym podmiotem na rynku, który dokonuje wydatków rządowych, finansowanych z dochodów (głównie podatków). Wpływ rządu poprzez politykę fiskalną na stabilizację koniunktury gospodarczej. Zmiany eksportu i importu mogą znacząco wpłynąć na wielkość produkcji krajowej.