Model Keynesa. Makroekonomia. Edyta Ropuszyńska-Surma 1

Transkrypt

1 Model Keynesa Makroekonomia Edyta Ropuszyńska-Surma 1

2 Zwróć uwagę na: Funkcje: konsumpcji, inwestycji, oszczędności. Wielkości autonomiczne, Krańcowa skłonność do konsumpcji, krańcowa skłonność do oszczędności, Równowaga i nierównowaga w gospodarce, Mnożnik i efekt mnożnikowy, Akcelerator, efekt akceleratora. Paradoks zapobiegliwości Edyta Ropuszyńska-Surma 2

3 Przesłanki akceptacji ekonomii keynesowskiej ( ) Rynki nie są zrównoważone, nie ma pełnego zatrudnienia (por. poglądy klasyków), Wielki Kryzys (Great Depression): Globalny spadek produkcji (PKB), Długotrwałe bezrobocie, inflacja Edyta Ropuszyńska-Surma 3

4 Ekonomia klasyczna a keynesizm Rozwijała się do 1930, Przedmiot analizy indywidualna firma i konsument Ceny elastyczne ( giętkie ) (poglądy Smitha; prawo Saya) Od okresu Wielkiego kryzysu Przedmiot analizy: DN, fluktuacje w gospodarkach, bezrobocie, inflacja, Ceny sztywne ( lepkie ) Edyta Ropuszyńska-Surma 4

5 Ceny wg Keynesa Keynes uważa, że płace i ceny są bardzo nieelastyczne, szczególnie w kierunku ich obniżania. Tak więc nie sądził on aby zmiany ceny i stóp procentowych mogły naprowadzić gospodarkę na drogę pełnego zatrudnienia. Edyta Ropuszyńska-Surma 5

6 Wydatki i produkcja wg Keynesa To wydatki indukują produkcję (są motywacją dla firm do dostarczania dóbr i usług) Wniosek im mniejsze wydatki, tym mniejsza produkcja Edyta Ropuszyńska-Surma 6

7 Zagregowana produkcja i zagregowany dochód (Y) Zagregowana produkcja jest to suma dóbr i usług wytworzonych (lub dostarczonych) w gospodarce w określonym czasie. Zagregowany dochód jest to suma dochodów uzyskanych przez wszystkie czynniki produkcji w określonym czasie. Edyta Ropuszyńska-Surma 7

8 Dochód gospodarstw domowych (simply model) Cały dochód gospodarstw domowych jest albo wydany na konsumpcję albo zaoszczędzony (w gospodarce, w której nie ma podatków). Edyta Ropuszyńska-Surma 8

9 Zagregowana produkcja i zagregowany dochód (Y) Zagregowana produkcja (dochód) (Y) jest połączonym terminem użytym dla przypomnienia o dokłądnej równości między zagregowaną produkcją i zagregowanym dochodem. Gdy mówimy o produkcji (Y), mamy na myśli wartości realne produkcji a nie nominalne. Produkcja oznacza ilości wytworzone dóbr i usług, a nie odnosi się do ilości pieniądza w cyrkulacji. Edyta Ropuszyńska-Surma 9

10

11 Wyjaśnienie zachowań wydawania dochodów Co określa konsumpcję gospodarstw? 1. Dochód gospodarstwa 2. Zamożność gospodarstwa 3. Stopy procentowe 4. Oczekiwania gospodarstw odnośnie przyszłości Keynes uważa, że konsumpcja gospodarstw jest wprost zależna od ich dochodów. Edyta Ropuszyńska-Surma 11

12 Przykładowe hipotezy dotyczące przyczyn wielkości wydatków konsumpcyjnych / oszczędzania 1. Hipoteza dochodu absolutnego (J.M. Keynes), 2. Hipoteza dochodu relatywnego (J.S. Duesenberry), 3. Hipoteza dochodu permanentnego (M. Friedman), 4. Hipoteza cyklu życia (Albert Ando, Franco Modigliani) 5. Efekt majątkowy / efekt bogactwa (A.C. Pigou). Edyta Ropuszyńska-Surma 12

13 Hipoteza dochodu absolutnego (John Maynard Keynes), Y( ) C ( ) Jednak wydatki gospodarstw domowych (konsumpcja) rosną coraz wolniej, tzw. malejąca skłonność do konsumpcji Edyta Ropuszyńska-Surma 13

14 Hipoteza dochodu relatywnego (względnego)(the relative-income hypothesis) (J.S. Duesenberry), Bieżąca konsumpcja nie zależy tylko od bieżącego dochodu, ale również od historii dochodu. Istotny wpływ na poziom wydatków konsumpcyjnych mają grupy odniesienia (np. znajomi, sąsiedzi). Edyta Ropuszyńska-Surma 14

15 Efekt rygla (efekt zapadki) C=0,8*Yd C E' E1 E'' E2 E3 C Yd Edyta Ropuszyńska-Surma 15

16 Efekt rygla /efekt zapadki/ - jeżeli dochód realny się zmniejsza, to konsumenci chcąc zachować dotychczasowy poziom wydatków (standardu życia) utrzymują, przez pewien czas, ten sam poziom wydatków (w tym struktury spożycia). Zjawisko rygla charakteryzuje się sekwencyjnością, występuje: efekt szoku efekt oswojenia (por. wykład z mikroekonomii; temat: Popyt nietypowe zachowania konsumentów, np.: paradoks Veblena; Giffena, efekt zapadki). Edyta Ropuszyńska-Surma 16

17 Hipoteza dochodu permanentnego (Miltona Friedmana) Jednostki traktują różnie dochód stały i dochód tymczasowy (extra) Jednostki oszczędzają więcej (konsumują mniej), jeżeli dochody extra rosną (dochody z dodatkowej pracy; dochody z zaangażowania kapitału na giełdzie, itp.). Jedna z teorii przewidującego konsumenta Edyta Ropuszyńska-Surma 17

18 Hipoteza cyklu życia (Albert Ando, Franco Modigliani) Jednostki wyrównują konsumpcję w ciągu całego życia (długookresowe plany konsumpcji) Oszczędności rosną i maleją wraz z S wiekiem (istotne są wahania dochodu). 0 Age Jedna z teorii przewidującego konsumenta Edyta Ropuszyńska-Surma 18

19 Efekt majątkowy/bogactwa (Arthur Cecil Pigou) Większy majątek implikuje większe wydatki konsumpcyjne Edyta Ropuszyńska-Surma 19

20 Funkcja konsumpcji gospodarstw domowych wg Keynesa Relacja między konsumpcja a dochodem jest nazywana funkcją konsumpcji. Funkcja konsumpcji indywidualnego gospodarstwa pokazuje poziom konsumpcji dla każdego poziomu dochodu gospodarstwa. Edyta Ropuszyńska-Surma 20

21 Funkcja konsumpcji gospodarstw domowych Upraszczając, załóżmy że punkty agregowanej konsumpcji względem agregowanego dochodu leżą wzdłuż linii prostej. C = a + by Nachylenie funkcji konsumpcji (b) nosi nazwę krańcowej skłonności do konsumpcji [marginal propensity to consume (MPC)], lub udział w zmianie dochodu. 0 < b < Edyta Ropuszyńska-Surma 21 1

22 C KSK = Y KSK (MPC) a PSK (APC) Stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu nazywamy krańcową skłonnością do konsumpcji (KSK) KSK = C Y Przeciętna skłonność do konsumpcji (PSK) jaka część dochodu przeznaczona jest na konsumpcję. PSK = C Y Edyta Ropuszyńska-Surma 22

23 Funkcja konsumpcji gospodarstw domowych C = Y Dla dochodu narodowego równego zero, konsumpcja wynosi $100 billion (a). Dla każdych $100 billion wzrostu dochodu ( Y), konsumpcja wzrasta o $75 billion ( C). Edyta Ropuszyńska-Surma 23

24 Funkcja konsumpcji uzyskana z równania C = Y DOCHÓD, Y KONSUMPCJA , Edyta Ropuszyńska-Surma 24

25 Konsumpcja i oszczędności Ponieważ są tylko dwie możliwości zadysponowania dochodem: konsumpcja lub oszczędności, część dodatkowego dochodu, która nie została skonsumowana jest częścią zaoszczędzoną. Część przyrostu [zmiany] dochodu która jest zaoszczędzona nazywa się marginalną skłonnością do oszczędzania (MPS marginal propensity to save). MPC+MPS = 1 Ponieważ wiemy jaka wielkość konsumpcji jest rezultatem określonego poziomu dochodu, znamy tym samym jakie duże będą oszczędności. Zatem, S Y C Edyta Ropuszyńska-Surma 25

26 Przeciętna skłonność do oszczędzania Przeciętna skłonność do oszczędzania (PSO) jest to część dochodu przeznaczana przez konsumenta na oszczędności (UWAGA!!! NIE MYL Z KSO). PSO wzrasta wraz ze wzrostem dochodu. PSO = S Y Edyta Ropuszyńska-Surma 26

27 C DOCHÓD, Y Funkcja oszczędności = Y S Y C KONSUMPCJA, C (ALL IN BILLIONS OF DOLLARS) OSZCZĘDN OŚCII S , Edyta Ropuszyńska-Surma 27

28 Funkcja oszczędności S Pl = KSO Y d Gdzie: Spl oszczędności planowane KSO Krańcowa skłonność do oszczędzania Yd dochód do dyspozycji Ca konsumpcja autonomiczna C a Edyta Ropuszyńska-Surma 28

29 Planowane inwestycje (I) Inwestycje trwałe = inwestycje rzeczowe: Majątek trwały (przedsiębiorstwa), Mieszkania (gospodarstwa domowe), zapasy. Jeden komponent inwestycji zapasy jest częściowo determinowany przez decyzje gospodarstw odnośnie zakupów, które to nie są pod pełną kontrolą firm. Zmiana zapasów = produkcja sprzedaż Edyta Ropuszyńska-Surma 29

30 Planowane inwestycje (I) Załóżmy, że planowane inwestycje są stałe, One nie ulegają zmianie gdy dochody rosną lub maleją. Gdy zmienna, tak jak planowane inwestycje, nie jest zależna od stanu gospodarki, wtedy mówimy, że jest to zmienna autonomiczna. Edyta Ropuszyńska-Surma 30

31 Planowane zagregowane wydatki (AE) Aby określić planowane zagregowane wydatki (AE), dodajemy wydatki konsumpcyjne (C) do planowanych inwestycji (I) ma każdym poziomie dochodu. Edyta Ropuszyńska-Surma 31

32 Równowaga produkcji i dochodów W makroekonomii równowagą na rynku dóbr jest punkt w którym planowane zagregowane wydatki są równe zagregowanej produkcji. Edyta Ropuszyńska-Surma 32

33 Równowaga produkcji i dochodów Zagregowana produkcja Y zagregowane planowane wydatki AE = C + I równowaga: Y = AE, or Y = C + I Stany nierównowagi w gospodarce: Y > C + I Zagregowana produkcja > planowane zagreegowane wydatki Aktualne inwestycje są większe niż inwestycje zaplanowane (nieplanowane zapasy, tj. I pl <S pl). C + I > Y planowane wydatki > produkcja inwestycje są mniejsze niż planowane. (dezinwestycje, jeżeli nie ma zapasów przymusowe oszczędności, tj. I pl >S pl Edyta Ropuszyńska-Surma 33

34 Dostosowanie zapasów Edyta Ropuszyńska-Surma 34

35 Grafik planowanych wydatków. C = Y I = 25 Grafik planowanych wydatków i znajdowanie punktu równowagi. Liczby w kol. 2 bazują na równaniu C = Y. (1) (2) (3) (4) (5) (6) PRODUKCJA (DOCHÓD) (Y) KONSUMPCJA (C) PLANOWANE INWESTYCJE PLANOWANE WYDATKI (AE) C + I NIEPLANO WANA ZMIANA ZAPASÓW Y (C + I) RÓWNOWAG A? (Y = AE?) No No No Yes No No Edyta Ropuszyńska-Surma 35 1, No

36 Znajdowanie równowagi algebraicznie (1) (2) (3) Y = C + I C Y = Y I = 25 Podstawiając (2) oraz (3) do (1) otrzymamy: = Y + 25 Y = Y + 25 Jest tylko jedna wartość Y dla której równanie jest prawdziwe. Możemy to znaleźć przez przekształcenie wyrażeń: Y.75Y = Y.75Y = Y = Y = = Edyta Ropuszyńska-Surma 36

37 Oszczędności/Inwestycje Przybliżenie do równowagi Oszczędzanie jest wyciekiem ze strumienia wydatków. Jeżeli planowane inwestycje są dokładnie równe oszczędnościom, wtedy planowane zagregowane wydatki są dokładnie równe zagregowanej produkcji. W gospodarce jest równowaga. Edyta Ropuszyńska-Surma 37

38 S = I przybliżenie równowagi Zagregowana produkcja będzie równa planowanym zagregowanym wydatkom tylko wtedy gdy oszczędności są równe planowanym inwestycjom (S = I). Edyta Ropuszyńska-Surma 38

39 Efekty wywołane zmianą inwestycji: Efekt popytowy inwestycji polega na tym, że inwestycje powodują wzrost popytu na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne z chwilą rozpoczęcia inwestycji. Efekt podażowy inwestycji polega na tym, że inwestycje przyczyniają się do powiększenia możliwości kreowania podaży dóbr poprzez rozbudowę zdolności wytwórczych gospodarki. Efekt mnożnika Edyta Ropuszyńska-Surma 39

40 Zasadę mnożnika po raz pierwszy sformułowali Kahn i Keynes. Istotnym założeniem przy rozpatrywaniu zasady mnożnika jest występowanie w gospodarce stanu niepełnego wykorzystania czynników wytwórczych, a więc istnienia: bezrobocia, rezerw aparatu wytwórczego. W celu uruchomienia rezerw musi pojawić się pewien impuls, o charakterze autonomicznym, np.: inwestycje, wydatki rządowe, eksport netto. Edyta Ropuszyńska-Surma 40

41 Mnożnik inwestycyjny Mnożnik Mnożnik inwestycyjny m i jest to współczynnik określający o ile wzrośnie dochód (Y) (=poziom produkcji) w stanie równowagi, w wyniku zrealizowania nowych inwestycji (I). A więc m i jest liczbą, która jest równa stosunkowi zapewniającej utrzymanie krótkookresowej równowagi zmiany wielkości produkcji Y, do będącej jej przyczyną początkowej zmiany wydatków I, czyli wydatków o charakterze autonomicznym. Edyta Ropuszyńska-Surma 41

42 Mnożnik ogólnie m = Y A A wydatki autonomiczne, do których zalicza się C a, I, G, X Edyta Ropuszyńska-Surma 42

43 Mnożnik Wartość mnożnika zależy od nachylenia linii planowanych zagregowanych wydatków. Krańcową skłonność do oszczędzania zapisujemy jako: S MPS = Y Ponieważ S musi być równe I aby równowaga została przywrócona, możemy podstawić I za S i rozwiązać: MPS I = Y multiplier zatem, Y = I 1 MPS 1 MPS 1, lub multiplier = 1 MPC Edyta Ropuszyńska-Surma 43

44 Mnożnik Po wzroście planowych inwestycji punkt równowagi przesuwa się w prawo. I = 25 powoduje wzrost produkcji o 100. Edyta Ropuszyńska-Surma 44

45 Runda 1 Runda 2 Runda 3 Runda 4 Runda 5 pozostałe Mnożnik Dodatkowy dochód (dolary 1,000, , , , , ,219 Dodatkowa konsumpcja (dolary) 750, , , , , ,914 Total 4,000,000 3,000,000 Dodatkowy dochód jest albo wydawany albo oszczędzany Marginalna skłonność do konsumpcji 75% = 3/4). Marginalna skłonność do konsumpcji Tutaj $1,000,000 jest wydawane, otrzymywane jako zapłata, oszczędzane i wydawane, etc. Ostatecznie, $4 miliony zostały wydane w gospodarce. 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 3/4 Edyta Ropuszyńska-Surma 45

46 Wyższa KSK oznacza większy mnożnik KSK 9/10 4/5 3/4 2/3 1/2 1/3 Wartość mnożnika Gdy KSK wzrasta to coraz więcej pieniędzy z każdego inicjującego wydatku jest wydawane (i również otrzymywane jako zapłata i znów wydawane etc.). W efekcie dla wyższej KSK, otrzymujemy wyższy mnożnik, stosownie do poniższego równania (por. ciąg geometryczny, gdzie g <1: 1 m = 1 - KSK Edyta Ropuszyńska-Surma 46

47 Mnożnik W dzisiejszej rzeczywistości gospodarki amerykańskiej wartość mnożnika wynosi 1,4. Tak więc, wzrost autonomicznych wydatków o $10 mld powoduje wzrost PKB w wysokości $14 mld. $10 mld są to wydatki pierwotne; $ 4 mld - są to wydatki wtórne. Edyta Ropuszyńska-Surma 47

48 Wnioski wynikające z analizy mnożnika (cz.1): Efekt mnożnikowy nie występuje, jeżeli cały dochód zostaje zaoszczędzony, Ponieważ tylko część dochodu jest przeznaczona na konsumpcję (KSK), efekt mnożnikowy będzie stopniowo malał (kolejne wyrazy ciągu geometrycznego są malejące) Jednorazowy wydatek inwestycyjny spowoduje tylko okresowe zwiększenie DN, następne przyrosty (impulsy) są coraz mniejsze. Jeśli dochód ma ciągle wzrastać, to stale należy zwiększać wydatki autonomiczne (np. Inwestycyjne) Edyta Ropuszyńska-Surma 48

49 Wnioski wynikające z analizy mnożnika (cz.2): Efekty działania mnożnika (wzrost dochody, wzrost zatrudnienia) są obserwowane po pewnym czasie, Obliczanie mnożnika ma sens KSK=const i czynniki wytwórcze nie są w pełni wykorzystane (tj. produkcja nie jest równa produkcji potencjalnej). Edyta Ropuszyńska-Surma 49

50 Paradoks zapobiegliwości Gdy gospodarstwa są skoncentrowane na przyszłości i planują oszczędzać więcej, wówczas korespondująca obniżka konsumpcji prowadzi do obniżki wydatków i dochodów. W swoim usiłowaniu zwiększenia oszczędności, gospodarstwa spowodowały kontrakcję w produkcji i zatem w dochodach. Tak więc konsumują mniej, ale nie mogą więcej zaoszczędzić. Edyta Ropuszyńska-Surma 50

51 Równowaga w gospodarce zamkniętej z państwem (cz. 1) AE pl =C pl +I pl +G pl Pojęcia pomocnicze: NT podatki netto NT= T-B t=nt/y stopa podatkowa netto NT = t*y Edyta Ropuszyńska-Surma 51

52 Równowaga w gospodarce zamkniętej z państwem (cz. 2) C pl = KSK (1-t)*Y+C a Edyta Ropuszyńska-Surma 52

53 Co to jest mnożnik zrównoważonego budżetu? Co wiesz o Trygve Haavelmo Ur Ekonomista norweski Nagroda Nobla 1989 r. Edyta Ropuszyńska-Surma 53

54 Efekt Haavelma = efekt zrównoważonego (zbilansowanego) budżetu Założenie: wielkość podatków nie zależy od DN; Mnożnik zrównoważonego budżetu = 1, Dochód, a tym samym produkcja wzrastają o przyrost wydatków rządowych Edyta Ropuszyńska-Surma 54

55 Y = m* G m = 5 Przykład: KSK=0,8; t=0,2; G=50 mln zł Y = 250 mln zł = DN gdyby nie było podatków Jednak społeczeństwo zapłaciło 50 mln zł podatków, a więc 50 mln zł z dochodu zostało przekazane państwu. Gdyby społeczeństwo dysponowało tymi 50 mln zł, to 80% wydałoby na konsumpcję, a 20% na oszczędności Społeczeństwo ograniczyło konsumpcję o 0,8*50mln zł = 40 mln zł, zgodnie ze wzorem: C = KSK* T I co dalej???? Nastąpi zmniejszenie dochodu narodowego Y = m* C = 5*40 mln zł = 200 mln zł. W rzeczywistości DN wzrósł o 50 mln zł Y = T = G Edyta Ropuszyńska-Surma 55

56 Dane: KSK=0,8; t=0,2; KSI=0,1; I=50 mln zł Model gospodarki Zamknięta bez państwa Zamknięta z państwem Wzór na mnożnik Wartość Mnożnika Y [mln zł] m=1/(1-ksk) m=1/[1-ksk(1-t)] ok. 2, Otwarta m=1/[1-ksk(1- t)+ KSI] ok. 2, Edyta Ropuszyńska-Surma 56

57 Ingerencja rządu Popieranie inwestycji prywatnych Polityka taniego pieniądza Polityka podatkowa Popieranie konsumpcji Większe podatki dla tych członków społeczeństwa, którzy mają większą skłonność do oszczędzania [bogaci] Podatek spadkowy Interwencjonizm socjalny [zasiłki] Zwiększanie wydatków nieprodukcyjnych Podejmowanie inwestycji państwowych [drogi] Popieranie eksportu Edyta Ropuszyńska-Surma 57

58 Co się dzieje, gdy zasoby w gospodarce są wykorzystane? Przestaje występować efekt mnożnikowy, C inwestycje indukowane (I in ) Y (Efekt mnożnikowy) C? Edyta Ropuszyńska-Surma 58

59 Inwestycje indukowane (pobudzone; wzbudzone) I in =b* C Gdzie: b współczynnik kapitałowy, akceleracji C t+1 = KSK * Y t C = C t+1 - C t Edyta Ropuszyńska-Surma 59

60 Jak działa model mnożnikaakceleratora? KSK=0,5; b=2 Okres I a C I in Y= I a + C + I in , , ,75-87,5-68, ,37-106,25-140,62 Edyta Ropuszyńska-Surma 60

61 Okres I a C I in Y= I a + C + I in ,31-81,88-157, ,6-6,57-85, ,58 72,04 29, ,73 114,62 129,35 Edyta Ropuszyńska-Surma 61