Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie 11 czerwca 2012 r. otwarta debata pt.: Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Wpływ polityki Unii Europejskiej na sytuację górnictwa węgla kamiennego (w ujęciu historycznym) Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo Handlowa 1
Ważniejsze decyzje i inne akty prawne Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Unii Europejskiej odnoszące się bezpośrednio do górnictwa węgla kamiennego
Rok 1951 - Traktat Paryski powołujący Europejską Wspólnotę Węgla i Stali ochrona zasad wolnorynkowej konkurencji na wspólnym rynku europejskim, zakazana wszelka pomoc dla górnictwa węglowego, górnictwo ma być rentowne, czas obowiązywania lipiec 2002. 3
Produkcja węgla kamiennego w niektórych krajach obecnej Unii Europejskiej w 1960 r. - mln t 200 180 160 140 120 100 80 60 40 198 143 56 26.4 13.8 22.5 104 20 0 Anglia Niemcy Francja Czechy Hiszpania Belgia Polska 4
Rok 1965 decyzja nr 3/65/EWWIS straty górnictwa poważnie zagrażają sytuacji ekonomicznej i społecznej regionów, konieczne jest uregulowanie tempa procesów restrukturyzacyjnych, dopuszczalna jest pomoc publiczna aby pokryć wynikające z tych procesów koszty, czas obowiązywania do 1970r. 5
200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 198 147 Produkcja węgla kamiennego w niektórych krajach obecnej Unii Europejskiej w 1960 i 1970 r. - mln t 143 111 56 37.8 26.4 Anglia Niemcy Francja Czechy Hiszpania Belgia Polska 28.2 13.8 10.8 22.5 11.4 104 140 1960 1970 6
Rok 1971 decyzja nr 3/71/EWWIS przedłużenie dotychczasowych zasad pomocy publicznej o 5 lat Rok 1976 decyzja nr 528/76/EWWIS przedłużenie okresu udzielania pomocy publicznej do roku 1985, rozszerzenie zakresu pomocy publicznej (oprócz środków przeznaczonych na łagodzenie sytuacji na rynku pracy, dopuszczono bezpośrednie dotowanie produkcji węgla). 7
Produkcja węgla kamiennego w niektórych krajach obecnej Unii Europejskiej w 1960-1980 r. - mln t 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 198 193 147 143 140 130 111 94.5 104 56 37.8 28.2 20.2 26.4 28.2 13.8 13.1 22.5 10.8 11.4 6.3 Anglia Niemcy Francja Czechy Hiszpania Belgia Polska 1960 1970 1980 8 Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo Handlowa
W roku 1974 została zakończona likwidacja przemysłu węglowego w Holandii. Tani węgiel pochodzący z USA, Australii, Kanady i RPA stał się na rynku wspólnotowym bezkonkurencyjny. W latach 1975-1985 wydobycie węgla we Wspólnocie spadło z 257 mln ton do 201 mln ton rocznie, przy jednoczesnym wzroście importu z krajów trzecich z poziomu 41 mln do 81 mln ton. 9
Rok 1986 decyzja nr 2064/86/EWWiS kolejne rozszerzenie zakresu pomocy publicznej dla górnictwa, stwierdzenie, że przemysł węglowy stanowi element poprawiający bezpieczeństwo energetyczne UE, dopuszczenie tworzenia nowych zdolności produkcyjnych, czas obowiązywania 8 lat. 10
Produkcja węgla kamiennego w niektórych krajach obecnej Unii Europejskiej w 1960-1990 r. - mln t 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 198 147 143 130 111 94.4 94.5 76.6 104 56 37.8 28.2 22.5 20.2 26.4 28.2 22.2 13.8 14.9 13.1 11.2 11.4 10.8 6.3 2.4 193 148 140 Anglia Niemcy Francja Czechy Hiszpania Belgia Polska 1960 1970 1980 1990 11 Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo Handlowa
Rok 1993 decyzja nr 3632/93/EWWiS poprawa sytuacji ekonomicznej górnictwa przy uwzględnieniu światowych cen węgla, wspomaganie przemysłu węglowego w dopasowaniu się do wymagań ochrony środowiska, docelowe obniżanie wielkości udzielanej pomocy, czas obowiązywania do 2002r. 12
Pomoc publiczna dla przemysłu węglowego UE w latach 1994-2001 mln EURO 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Niemcy 5 027,20 4 890,90 5 466,60 5 330,20 4 787,40 4 700,50 4 693,60 4 156,20 Hiszpania 954,60 1 055,40 728,20 1 068,30 1 159,30 1 071,30 1 121,10 1 069,10 Francja 912,80 669,20 679,90 956,10 998,60 984,70 1 010,20 991,40 Wielka Brytania 890,10 1 622,80 512,80 512,30 1 317,20-151,50 76,20 Portugalia 5,40 0,90 0,90 - - - - - Razem 7 790,10 8 239,20 7 388,40 7 866,90 8 262,50 6 756,50 6 976,40 6 292,90 Ogółem 59 572,90 Źródło: Raporty Komisji Europejskiej, 2001, 2002
Udział importu w zaspokajaniu potrzeb na surowce energetyczne w UE 57% 52% 52% 45% 71% 82% 56% 53% 66% 67% 86% 68% gaz ropa węgiel 2001 2010 2020 Źródło: Materiały Komisji Europejskiej, 1999 14 Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo Handlowa
Rok 2000 Zielona Księga Komisji Europejskiej Ku Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa Podaży Energetycznej ze względu na uzależnienie od zewnętrznych źródeł energii UE powinna utrzymać swoją bazę tradycyjnych nośników energii, w tym węgla kamiennego, konieczne jest podjęcie środków umożliwiających zagwarantowanie dostępu do zasobów węgla kamiennego, KE podejmie w najbliższym czasie decyzję o przyszłości górnictwa węgla kamiennego, mając na uwadze niemożliwość osiągnięcia w tej branży konkurencyjności na rynku światowym. 15
200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 198 147 130 94.4 31.2 Produkcja węgla kamiennego w niektórych krajach obecnej Unii Europejskiej w 1960-2000 r. - mln t 143 111 94.5 76.6 37.3 56 37.8 28.2 20.2 26.4 20.2 13.8 13.1 28.2 11.3 22.5 11.2 22.2 14.9 10.8 11.4 3.8 Anglia Niemcy Francja Czechy Hiszpania Belgia Polska 6.3 2.4 0.4 104 140 193 148 103 1960 1970 1980 1990 2000 16
Źródła gazu w mld m 3 Źródło: 1999: Erdöl, Erdgas, Kohle, 2001 EURACOAL
Prognozowane zasoby gazu w 2025 r. Źródło: 1999: Erdöl, Erdgas, Kohle, 2001 EURACOAL 18 Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo Handlowa
900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Osiągalne światowe zasoby podstawowych nośników energii - 1.194 mld tce 250 lat 60 lat 40 lat węgiel - 67% ropa - 17% gaz ziemny - 16% Źródło: IEA, 2002 19 Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo Handlowa
Rok 2002 rozporządzenie Rady (WE) nr 1407/2002 przemysł węglowy w krajach UE nie jest i nie będzie w stanie konkurować z węglem importowanym, węgiel uzyskał miano paliwa strategicznego, którego produkcja będzie subsydiowana w celu łagodzenia ewentualnych kryzysów energetycznych, jednostki produkcyjne muszą móc korzystać z pomocy dla złagodzenia społecznych i regionalnych konsekwencji ich zamykania, ilość dotowanego węgla ma pomóc zachować wyjątkową pozycję europejskiego górnictwa i technologii czystego spalania węgla, państwa członkowskie obowiązane są opracować iprzedstawić do notyfikacji KE plany zachowania dostępu do zasobów i plany zamykania potencjału wydobywczego. czas obowiązywania do 2011 r. 20
200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 198 147 130 94.4 31.2 18.4 Produkcja węgla kamiennego w niektórych krajach obecnej Unii Europejskiej w 1960-2010 r. - mln t 143 111 94.5 76.6 37.3 12.9 56 37.8 28.2 20.2 26.4 13.8 20.2 28.2 22.2 22.5 14.9 11.4 13.1 8.4 6.3 11.2 10.8 11.3 11.4 3.8 0.4 0 2.4 0 Anglia Niemcy Francja Czechy Hiszpania Belgia Polska 104 140 193 148 103 76.6 1960 1970 1980 1990 2000 2010 21 Janusz Olszowski Górnicza Izba Przemysłowo Handlowa
Decyzja Rady UE z dnia 10 grudnia 2010 r. w sprawie pomocy państwa ułatwiającego zamykanie niekonkurencyjnych kopalń węgla (2010/787/UE) pomoc publiczna jest dopuszczalna jedynie na pokrycie kosztów likwidacji kopalń do roku 2018 oraz tzw. skutków przeniesionych do roku 2026 (np. niektóre świadczenia socjalne, szkody górnicze wywołane przez zlikwidowane kopalnie, zabezpieczenie sąsiednich kopalń przed zagrożeniem wodnym), wykluczona jest pomoc na inwestycje początkowe i zapewnienie dostępu do zasobów, nieograniczona czasowo pomoc państwa dla przemysłu węglowego nie jest zgodna z ogólnymi celami Komisji, zwłaszcza jeśli przeciwdziała ona wysiłkom na rzecz zwiększania konkurencyjności lub przejścia na odnawialne źródła energii. 22
Podsumowanie, wnioski w okresie ostatniego półwiecza Zjednoczona Europa kilkukrotnie diametralnie zmieniała politykę kreowaną wobec górnictwa węglowego, przy czym ostatni zwrot tej polityki ukierunkowany jest wyraźnie na wspieranie likwidacji kopalń węgla kamiennego, w latach 2000 zapoczątkowana została unijna kampania na rzecz redukcji zużycia węgla w miksie energetycznym pod pretekstem ochrony klimatu; działania te stwarzają wokół górnictwa węglowego nieprzychylną atmosferę, wpływając tym samym pośrednio na jego sytuację, 23
Podsumowanie, wnioski (cd) Polska dysponuje bogatymi zasobami węgla oraz nowoczesnym górnictwem, które wspierane firmami i instytucjami działającymi w jego otoczeniu daje krajowi wysoki poziom bezpieczeństwa energetycznego oraz napędza koniunkturę gospodarczą; dlatego unijna antywęglowa i antygórnicza polityka jest sprzeczna zarówno z naszymi interesami gospodarczymi, jak i polską racją stanu. 24
25
Dziękuję za uwagę