Prof. dr hab. inż. Józef DUBIŃSKI Prof. dr hab. inż. Marian TUREK GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA

Transkrypt

1 Prof. dr hab. inż. Józef DUBIŃSKI czł. koresp. PAN Prof. dr hab. inż. Marian TUREK GŁÓWNY INSTYTUT GÓRNICTWA Węgiel skarb czy przekleństwo dla gospodarki Polski? Komitet Górnictwa Polskiej Akademii Nauk, Kraków, 11 czerwca 2012

2 1. Wprowadzenie 2. Aktualny stan górnictwa węgla kamiennego w Polsce 3. Uwarunkowania funkcjonowania górnictwa 4. Determinanty funkcjonowania przedsiębiorstw górniczych 5. Szanse i zagrożenia w ujęciu lokalnym i europejskim 6. Prognozowane kierunki zmian 7. Podsumowanie i wnioski 2

3 Górnictwo węgla kamiennego -9. pozycja w świecie -1. pozycja w UE Węgiel kamienny wraz z brunatnym są fundamentem i stabilizatorem polskiego bezpieczeństwa energetycznego, 54% udział w produkcji energii elektrycznej, 100% udział w produkcji koksu, Znaczący lecz b. słabo wykorzystywany potencjał chemiczny, 140 tys. miejsc pracy w kopalniach i ponad 300 tys. w ich otoczeniu. 3

4 AKTUALNY STAN GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE 4

5 AKTUALNY STAN GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE Lp. Wskaźnik L A T A Produkcja węgla, mln ton 177,4 135,4 102,2 97,1 76,2 75,7 2. Zatrudnienie, tys Liczba kopalń Liczba czynnych ścian , Wydajność t/rdn. 3,957 4,869 6,635 8,010 6,543 7, Śr. głębokość eksploatacji

6 OTOCZENIE ZEWNĘTRZNE czynniki globalne, czynniki makroekonomiczne, czynniki mikroekonomiczne. OTOCZENIE WEWNĘTRZNE elementy strategii rozwojowych, możliwości zwiększenia zdolności produkcyjnych, poprawa efektywności. GÓRNICTWO 6

7 koniunktura gospodarcza na rynkach światowych, poziom zasobów i produkcji węgla kamiennego, geografia ich lokalizacji, poziom cen oraz konkurencyjność węgla, rozwój nauki, technologiczne zaplecze branży górniczej. 7

8 zmiany w systemie gospodarczym państwa, tempo wzrostu gospodarczego, przepisy prawne, polityka rządu, interwencjonizm państwowy, dotacje, subwencjonowanie kredytów, polityka podatkowa - ulgi podatkowe, kwestie związane ze środowiskiem naturalnym i jego ochroną. 8

9 polityka rządu wobec górnictwa węgla kamiennego, rządowe programy restrukturyzacji, poziom podaży węgla na rynku wewnętrznym, poziom zadłużenia sektora górniczego, stopień płynności finansowej przedsiębiorstw górniczych, poziom cen węgla i rentowności górnictwa, stosunek poziomu zatrudnienia do wydajności produkcyjnej, stopień oddziaływania związków zawodowych, majątek nieprodukcyjny przedsiębiorstw górniczych, zróżnicowanie uwarunkowań naturalnych w poszczególnych kopalniach. 9

10 Lokalizacja odbiorców Lokalizacja kopalń Zasoby węgla (ilość, jakość i warunki zalegania) Kwalifikacje pracowników Relacje ze społecznością lokalną Przedsiębiorstwo górnicze Relacje z odbiorcami Oddziaływanie na środowisko Poziom kompetencji kadry kierowniczej Jakość zarządzania Pozycja rynkowa Technologia produkcji 10

11 ZASOBY WĘGLA KAMIENNEGO Zasoby bilansowe 45,14 mld ton Zasoby bilansowe w polach zagospodarowanych 16,85 mld ton (100%) Całkowite zasoby geologiczne 68,4 mld Mg Udokumentowane zasoby pozabilansowe 17,86 mld ton Zasoby bilansowe w polach niezagospodarowanych 27,51 mld ton Zasoby przemysłowe 4,26 mld Mg Zasoby operatywne 3,49 mld Mg 11

12 Jastrzębska Spółka Węglowa Kompania Węglowa Katowicki Holding Węglowy Południowy Koncern Węglowy Lokalizacja Lokalizacja odbiorców 12

13 Pracownicy dozoru w Górnictwie Węgla Kamiennego według przedziału wieku lat 21,1% Kwalifikacje pracowników lat 7,6% lat 1,4% 61 i więcej lat 0,2% do 25 lat 0,8% lat 7,9% lat 13,1% Górnicy oraz pracownicy na stanowiskach wymagający szczególnych kwalifikacji w Górnictwie Węgla Kamiennego według przedziału wieku lat 16,6% lat 0,3% lat 2,2% 61 i więcej lat 0,0% do 25 lat 2,7% lat 4,9% lat 12,7% lat 26,4% lat 21,7% lat 32,9% lat 27,7% stan na

14 Relacje ze społecznością lokalną CSR NOWOCZESNYM NARZĘDZIEM KSZTAŁTOWANIA WIZERUNKU PRZYJAZNEGO GÓRNICTWA 14

15 Relacje z odbiorcami Rynek wewnętrzny Rynek zewnętrzny Elektroenergetyka Koksownie Górnictwo Eksport Przemysł Gospodarstwa domowe 15

16 Pozycja bilansowa Produkcja [mln ton] 135,4 102,2 94,4 87,4 77,1 77,4 76,2 75,7 Sprzedaż krajowa, w tym: 99,1 79,0 77,8 74,8 68,8 58,9 64,8 70,5 energetyka zawodowa 39,4 37,3 41,4 41,7 37,6 33,4 36,6 41,0 ciepłownictwo 4,0 2,7 4,7 4,9 3,9 5,2 5,1 5,6 koksownie 14,5 11,4 11,1 11,4 9,9 6,9 9,6 9,7 inni odbiorcy przemysłowi pozostali odbiorcy w kraju 1,4 1,0 0,9 0,81 0,32 0,5 0,5 41,2 26,2 18,1 14,6 15,6 11,7 13,0 13,7 Eksport 32,2 23,0 15,8 12,1 8,3 8,7 10,6 5,7 16

17 Jakość zarządzania ZARZĄDZANIE BHP Ocena i kontrola jakości zarządzania Ocena ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą Analizowanie potencjalnych zagrożeń i narażeń w miejscu pracy Zapoznawanie współpracowników i nowych pracowników z procedurami bezpiecznej pracy i zasadami bhp PARTYCYPACJA PRACOWNICZA Analizowanie wypadków i zdarzeń niebezpiecznych SKUTECZNE ZARZĄDZANIE BHP 17

18 Pozycja rynkowa KONKURENCYJNOŚĆ - warunek rozwoju przedsiębiorstwa ceny i jakość oferowanego surowca, moce produkcyjne, możliwości transportowe, koszty, szybkość realizacji zamówień. 18

19 TECHNOLOGIA Sposób udostępnienia irozcięcia złoża Stosowany system i natężenie eksploatacji Stosowany system zwalczania zagrożeń Technologia produkcji ZWALCZANIE ZAGROŻEŃ NATURALNYCH TECHNIKA Kształtowanie właściwości górotworu Sposób urabiania i odstawy urobku Wyposażenie techniczne procesów technologicznych ORGANIZACJA Obowiązujący system prawny Organizacja procesu produkcyjnego Organizacja służb prewencji i zwalczania zagrożeń Wyposażenie techniczne systemów prewencji Stosowanie osiągnięć naukowo-technicznych 19

20 Poziom kompetencji kadry kierowniczej Przewidywany niedobór pracowników dozoru w Górnictwie Węgla Kamiennego według wykształcenia Przewidywany niedobór górników oraz pracowników na stanowiskach wymagających szczególnych kwalifikacji średnie wyższe

21 Oddziaływanie na środowisko Czym jest idea zrównoważonego rozwoju w górnictwie? reakcją na dynamiczny rozwój górnictwa powodowany rosnącym zapotrzebowaniem świata na surowce mineralne oraz na związane z tym znaczące zmiany antropogeniczne środowiska naturalnego na terenach górniczych podstawą polityki surowcowej wielu światowych gospodarek i organizacji międzynarodowych (UNEP, UNDP, EU). 21

22 Konkurencyjność w wymiarze globalnym wysoką efektywność produkcji oraz ciągłe dążenie do racjonalnego obniżania jej kosztów Wysokie standardy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy Spełnianie norm środowiskowych Społeczną akceptację dla prowadzenia działalności górniczej Stabilność produkcji gwarantującą zaplanowane dostawy danego surowca. 22

23 CO JEST BARDZIEJ A CO MNIEJ WAŻNE DLA ZBUDOWANIA SILNEJ POZYCJI KONKURENCYJNEJ PRZEDSIĘBIORSTW GÓRNICZYCH? 23

24 GÓRNICTWO NAUKA PRZEDSIĘBIORSTWA GÓRNICZE (WYDOBYWCZE) PRZEMYSŁ GÓRNICZY FABRYKI MASZYN I URZĄDZEŃ GÓRNICZYCH 24

25 Wydobycie węgla kamiennego [mln Mg] Bułgaria Niemcy Rumunia Wielka Brytania Republika Czeska Polska Hiszpania UE 27 UE 27 Wydobycie węgla kamiennego [mln Mg] Chiny Świat 25 Źródło: Euracoal, IEA

26 Chiny USA Indie UE 26 źródło: Euracoal, IEA, BP Konsumpcja węgla [mln toe]

27 Węgiel kamienny Węgiel brunatny Import węgla kamiennego IMPORT Słowenia Irlandia Węgry Portugalia Austria Belgia Szwecja Słowacja Rumunia Bułgaria Grecja Czechy PRODUKCJA Dania Finlandia Holandia Hiszpania Polska Francja Włochy Wlk. Brytania Niemcy Produkcja i import w krajach UE w 2010 r. [mln Mg] źródło: Euracoal, 27 IEA, BP

28 Handel węglem drogą morską Handel węglem drogą morską Węgiel energetyczny Węgiel koksowy Handel węglem ogółem Ceny UE na przywóz węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego, 1985 do

29 29

30 Istniejąca i rozwinięta struktura produkcyjna paliwa węglowego i wytwórcza sektora energetycznego Produkcja energii elektrycznej w 2009 [TWh] 33% 13% 54% węgiel kamienny wegiel brunatny reszta 30

31 Malejące zasoby Bezpieczeństwo pracy Wymagania środowiskowe Akceptacja społeczna dla działalności górniczej Rosnące koszty pracy Malejąca konkurencyjność Ryzyko w otoczeniu rynkowym. 31

32 ciągły wzrost głębokości eksploatacji wielopokładowy charakter złoża występowanie wytrzymałych i grubych kompleksów skał stropowych duże natężenie działalności górniczej występowanie pozostawionych filarów, resztek węglowych i krawędzi eksploatacji w sąsiednich pokładach skłonność pokładów węgla do tąpań, samozapalenia, wysoka metanonośność, itp. Średnia gł. eksploatacji [m] Lata 32

33 33

34 Główne priorytety badawczo - wdrożeniowe bardziej efektywne wykorzystanie złóż surowców mineralnych, ciągła poprawa bezpieczeństwa i komfortu pracy górniczej, ograniczanie negatywnych oddziaływań działalności górniczej na środowisko geologiczne i naturalne, przetwórstwo surowców mineralnych prowadzące do zwiększenia ich wartości oraz obszaru wykorzystania. Dla realizacji tych priorytetów niezbędne jest: Podejmowanie nowatorskich i innowacyjnych zadań badawczych Szybki transfer rozwiązań technicznych i technologicznych z nauki do przemysłu 34

35 Poprawa efektywności górnictwa Bezpieczeństwo produkcji i pracy Ochrona zasobów naturalnych i środowiska Doskonalenie i rozwój nowych technologii eksploatacji Poprawa niezawodności pracy maszyn i urządzeń Wydłużenie efektywnego czasu pracy kompleksów zmechanizowanych Rozwój środków transportu Rozpoznanie ciągłości pokładu Eksploatacja pokładów cienkich Skuteczne obniżanie stanu zagrożenia w tym spowodowanego zagrożeniami naturalnymi, wzrostem głębokości eksploatacji. Minimalizacja zakłóceń przebiegu procesu wydobywczego Efektywność ekonomiczna Rozwiązania techniczno organizacyjne w zakresie stosowania nowoczesnych maszyn i urządzeń. Nowe niekonwencjonalne rozwiązania w zakresie zarządzania bezpieczeństwem pracy Górnictwo przyjazne dla środowiska (odpady, wody, rekultywacja terenu, emisja gazów i pyłów) Racjonalne gospodarowanie złożem, w szczególności ochrona zasobów, wybieranie pokładów resztkowych Poprawa jakości węgla 35

36 krajowa i globalna sytuacja gospodarcza, dostępność, wydajność i koszt środków transportu, dekoniunktura gospodarcza, spadek popytu na węgiel, krajowe i zagraniczne regulacje prawne i podatkowe, zmniejszenie wolumenu kupowanego przez odbiorców węgla, nieprzedłużenie przez nich umów na dostawy surowca bądź też nieterminowe realizowanie płatności. Rentowność branży górnictwa węgla kamiennego w Polsce jest w znacznym stopniu zdeterminowana przez rynki unii europejskiej 36

37 37

38 CZYNNIKI SPOŁECZNE CZYNNIKI EKONOMICZNE PODAŻ GÓRNICTWO WĘGLA KAMIENNEGO PRZEDSIĘBIORSTWO GÓRNICZE KONKURENCJA CZYNNIKI EKOLOGICZNE POPYT ODBIORCY WĘGLA CZYNNIKI GÓRNICZO TECHNICZNE CZYNNIKI ORGANIZACYJNE CZYNNIKI GEOLOGICZNE 38

39 Jaka przyszłość.? Dziękuję za uwagę!!! LUB

40 .p l du.e gh.a go w w w.k Dziękuję za uwagę!!!