Powłoki ciała Skóra Wytwory naskórka Paznokcie Włosy Gruczoły (potowe, łojowe, gruczoł mlekowy) Funkcja: Protekcyjna (mechaniczna, przed zewnętrznymi czynnikami uszkadzającymi) Bariera zabezpieczająca przed ubytkiem wody Bariera przed mikroorganizmami Termoregulacja Wydalanie soli Synteza witaminy D Zmysłowa (dotyk, ciepło, ucisk, ból) Wydzielanie ochronnie działających lipidów, mleka
> 5 mm grubości 1 2 mm grubości SKÓRA Skóra gruba (podeszwa) Skóra cienka (np. z ramienia)
SKÓRA GRUBA SKÓRA CIENKA Listewki (sople) naskórkowe
Naskórek Nabłonek wielowarstwowy płaski ROGOWACIEJĄCY Keratynocyty Melanocyty Komórki Langerhansa Komórki Merkla Keratynocyty 1. Warstwa podstawna 2. Warstwa kolczysta 3. Warstwa ziarnista 4. Warstwa jasna 5. Warstwa zrogowaciała
NASKÓREK - WARSTWA PODSTAWOWA (PODSTAWNA) Cytokeratyny (filamenty pośrednie) Desmosomy Błona podstawna Hemidesmosomy Połączenia ogniskowe Błona podstawna Komórki niezębate macierzyste Komórki zębate Blaszka jasna Blaszka gęsta Komórka nabołnkowa Lamnina Blaszka jasna Blaszka gęsta (ciemna) Blaszka siateczkowata Kolagen typu IV Kolagen typu VII Kolagen typu I i III Włókienka kotwiczące (VII)
Połączenie skórno-naskórkowe Zapalenie pęcherzowe skóry
Regeneracja uszkodzenia Dzielące się komórki warstwy rozrodczej naskórka Przesuwanie się komórek w kierunku ubytku dzięki błonie podstawnej Warstwa powierzchniowa Naskórkowy Czynnik Wzrostu (EGF) Czynnik Wzrostu Keratynocytów Retinol (wit. A) prekursor kwasu retinojowego [brak wit. A downregulation ekspresji genów] Błona podstawna Warstwa rozrodcza Nieprawidłowa kontrola proliferacji komórek warstwy podstawowej łuszczyca
NASKÓREK WARSTWA KOLCZYSTA Cytoplazma keratynocytów cytokeratyny Ziarna z błoniastym rdzeniem ciała blaszkowate (wieloblaszkowate) Tonofibryle płytka desmoplakinowa (desmosom) Desmosomy Warstwa podstawna Formujące się ciała wieloblaszkowate
NASKÓREK WARSTWA ZIARNISTA Cytokeratyny Tworzenie agregatów filamentów cytokeratynowych Synteza profilagryny, SPR (small prolin-rich protein), lorykryna, kornifina, inwolukryna (ziarnistości keratohialiny) Ciała wieloblaszkowate (keratynosomy) zwiększają swoją objętość i liczbę, i uwalniają swoją zawartość glikolipid (acyloglukoceramid) do przestrzeni międzykomórkowej, powodując uszczelnienie naskórka i wytworzenie bariery nieprzepuszczalnej dla wody
Warstwa jasna i zrogowaciała Komórki nie zawierają jąder Warstwa zrogowaciała Uwolniony materiał (lipidy) z ciał wieloblaszkowatych tworzy wielowarstwową strukturę otaczającą keratynocyty w-wy jasnej (eleidynowej) od zewnątrz. Cytoplazma keratynocytów zawiera zagregowane filamenty keratynowe połączone z filagryną (filament matrix complex) Kompleks białek koperta wewnętrzna. Keratynizacja Proces różnicowania keratynocytów, co prowadzi do wytworzenia jednorodnej warstwy zrogowaciałej. Regeneracja naskórka Jest procesem stałym podziały komórek macierzystych warstwy podstawnej. Czas przejścia keratynocytów w warstwy podstawnej do rogowej wynosi 26 28 dni.
Bariera naskórkowa 1. Filament-matrix kompleks Filamenty cytokeratynowe spojone filagryną 2. Koperta - involukryna, lorikryna, keratolinina 3. Cement - uwolniona do przestrzeni międzykomórkowych zawartość ciał wieloblaszkowatych
MELANOCYTY Warstwa podstawna naskórka
MELANOCYTY Pochodzenie grzebienie nerwowe (neuroektodermalne) Melanoblast melanocyt SCF + c-kit-r Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami Liczne wypustki pomiędzy keratynocytami Jako pierwsze komórki napływowe pojawiają się w naskórku
MELANOCYTY Tyrozyna Tyrozynaza DOPA (dihydroksyalanina) Dopachinon Melanina Melanosomy Premelanosomy Cytokrynia
NASKÓRKOWA JEDNOSTKA MELANINY MELANOCYT + 36-38 OBSŁUGIWANYCH PRZEZ NIEGO KERATYNOCYTÓW
KOMÓRKI LANGERHANSA Pochodzenie szpikowe (mezenchymatyczne) Komórki dendrytyczne naskórka (w-wa kolczysta) Udział w odpowiedzi immunologicznej (prezentacja antygenów limfocytom T komórka APC) Brak połączeń desmosomalnych z keratynocytami Wywędrowują z naskórka do węzłów chłonnych Przybywają do naskórka 4 5 tygodni później, niż melanocyty Ziarnistości Birbecka
Układ SALT Skin Associated Lymphoid Tissue Keratynocyty Komórki Langerhansa Limfocyty T wykazujące epidermotropizm Pełni nadzór immunologiczny nad komórkami zarażonymi wirusem lub transformowanymi nowotworowo
KOMÓRKI MERKLA Przypominają zmodyfikowane keratynocyty, w w-wie podstawnej. Liczne w opuszkach palców mechanoreceptory, łączące się desmosomami z keratynocytami Cytoplazma zawiera liczne ziarnistości neurotransmitery? Mogą pełnić funkcję endokrynną Pochodzenie grzebienie nerwowe Pojawiają się ok. 8 12 tygodnia rozwoju
SKÓRA WŁAŚCIWA
SKÓRA WŁAŚCIWA Warstwa brodawkowata tkanka łączna luźna Warstwa siateczkowa tkanka łączna zwarta o utkaniu nieregularnym
TKANKA PODSKÓRNA Zraziki tkanki tłuszczowej, otoczone pasmami tkanki łącznej Głębsze odcinki przydatków skóry
Gruczoły skóry Potowe Łojowe Łojowe Potowe
GRUCZOŁY POTOWE małe Funkcjonują od urodzenia Występują prawie w całej skórze, szczególnie licznie w grubej Gruczoły cewkowe, pojedyncze o skłębionym odcinku wydzielniczym Wydzielają merokrynowo
Komórki jasne liczne mitochondria, na powierzchni mikrokosmki (wydzielają wodę i elektrolity) Komórki ciemne RER i aparat Golgiego (gromadzenie ziaren wydzielniczych o charakterze glikoprotein) Komórki mioepitelialne oplatają komórki wydzielnicze
GRUCZOŁY POTOWE duże Zaczynają funkcjonować w okresie dojrzewania Występują w pewnych okolicach: doły pachowe, pachwiny, okolica narządów płciowych, odbytu, otoczki brodawki sutkowej, przewodu słuchowego zewnętrznego Mają budowę cewkową Wydzielają merokrynowo
GRUCZOŁY ŁOJOWE Towarzyszą korzeniom włosów, jako boczne uwypuklenia pochewki zewnętrznej Krótkie i proste przewody wyprowadzające Wielopokładowe (kształt woreczków) Na obwodzie komórki macierzyste Wydzielanie holokrynowe
Włosy
WŁOS Łodyga włosa Pochewka włosa Cebulka włosa Brodawka włosa Cebulka włosa Brodawka włosa
WŁOS Powłoczka włosa Włos właściwy Pochewka wewnętrzna pochodna komórek cebulki Powłoczka pochewki Warstwa ziarnista Warstwa jasna Pochewki włosa Pochewka zewnętrzna W górnej części włosa z 3 pokładów komórek: w-wy podstawna, kolczysta i ziarnista W dolnej części na wysokości cebulki 2 w-wy komórek: w-wy podstawnej i kolczystej
PAZNOKIEĆ Rogowe wytwory naskórka na grzbietowej powierzchni paliczków Skeratynizowana płytka paznokcia Macierz paznokcia (komórki dzielą się wzrost paznokcia) Wał paznokciowy (wał skórny)
GRUCZOŁ PIERSIOWY Zmodyfikowany gruczoł potowy, cewkowo-pęcherzykowy złożony 15-25 płatów oddzielonych od siebie tkanką łączną zwartą płaciki. U kobiety dojrzałej płciowo- nieliczne nieaktywne pęcherzyki wydzielnicze otoczone przez komórki mioepitelialne oraz system przewodów wyprowadzających: przewody końcowe odchodzące od pęcherzyków, przewody śródpłacikowe (nabłonek 1-w-wy sześcienny), międzypłatowe (walcowaty), w kierunku brodawki rozszerzone zatoki mlekowe (dwuwarstwowy wielow-wy płaski). Tkanka łączna, limfocyty, plazmocyty IgA. Budowa histologiczna różni się w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego (gruczoł nieczynny, gruczoł czynny). Gruczoł czynny - pod wpływem estrogenów i progesteronu, prolaktyny (początkowy okres wzrostu) komórki pęcherzyków dzielą się (zwiększa się ich liczba), zwiększa się liczba odgałęzień przewodów mlekonośnych. Tkanka tłuszczowa zanika, niewiele tkanki łącznej.
Nabłonek pęcherzyków Jednowarstwowy sześcienny Jednowarstwowy walcowaty (czynny) Ciążą W ostatnich tygodniach siara Po porodzie Podjęcie syntezy składników mleka składniki białkowe oraz cukry egzocytoza tłuszcze, jako kule tłuszczowe apokrynowo IgA w formie dimerów - plazamocyty Regulacja hormonalna Estrogeny proliferacja komórek pęcherzyków, wzrost przewodów Progesteron wspólnie z estrogenami, organizacja zrazikowa Prolaktyna organizacja gruczołu, stymulacja syntezy i sekrecji Oksytocyna skurcz komórek mioepitelialnych Insulina, somatotropina kosmówkowa, hormon wzrostu, kortykosteroidy i czynniki wzrostu funkcja fizjologiczna w czasie ciąży i laktacji.
ZAKOŃCZENIA NERWOWE W SKÓRZE WOLNE ZAKOŃCZENIA NERWOWE CIAŁKA VATERA-PACINIEGO CIAŁKA MEISSNERA KOMÓRKI MERKLA
ZAKOŃCZENIA NERWOWE W SKÓRZE