Filozofia i medytacja buddyjska z punktu widzenia kognitywistyki i badao nad mózgiem Andrzej Jankowski Mózg, umysł, religia 2014
Plan prezentacji 1. Buddyzm i nauka- relacja i cel 2. Filozofia buddyjska a kognitywistyka 3. Medytacja i neuronalne korelaty
1. Buddyzm i nauka- relacja i cel Dlaczego nauka interesuje się buddyzmem i medytacją? Jaką formę przybiera dialog między buddyzmem i nauką? Jakie jest miejsce badao nad medytacją w nauce?
Dlaczego nauka interesuje się buddyzmem? Status buddyzmu jest bardziej epistemologiczny lub ontologiczny w przeciwieostwie do duchowy Buddyjska filozofia bardziej przypominana psychologię lub filozofię, aniżeli religię Buddyzm wykazuje wiele podobieostw do nowoczesnej nauki i filozofii
Relacja- dialog, komplementarnośd Buddyzm i kognitywistyka poruszają te same kwestie- ja, ucieleśnienia, umysłu, świadomości, natury rzeczywistości Wiedza buddyjska opiera się na empirycznym badaniu, tak jak wiedza naukowa Mimo tego, istnieje wiele różnic w podejściu filozofii buddyjskiej i kognitywistyki
Dlaczego badamy praktykujących medytację? Medytujący rozwijają specyficzne funkcje dzięki treningowi medytacyjnemu Osiągają określone powtarzalne i stabilne stany umysłu (mózgu) Dzięki nim możemy uzyskad dane, które bez nich nie powstałyby Są w stanie dad dokładniejsze raporty pierwszo-osobowe w porównaniu do osób które nie praktykują medytacji
Miejsce badao nad medytacją w nauce Neurofenomenologia- połączenie perspektywy pierwszo i trzecio osobowej - doświadczenie jest nieredukowalne - badanie bez odrzucenia subiektywności - raport badanego + obiektywny pomiar - oba te składniki są konieczne
2. Filozofia buddyjska a kognitywistyka czym według filozofii buddyjskiej jest umysł i świadomośd? jak ma się to do neuronauki i kognitywistyki? co jest obiektywne i mierzalne, a co jest kwestią metafizyki i tradycji?
Podstawy filozofii buddyjskiej Pustka, współzależnośd, nietrwałośd - Wszystkie zjawiska są warunkowane przez inne i biorą udział w warunkowaniu innych - Nic nie istnieje autonomiczny, odrębny, trwały byt - Nasz umysł to strumieo doświadczenia, zmieniający się z chwili na chwilę - Ja to złudzenie i przyczyna cierpienia
Cierpienie- wyzwolenie Cierpienie wynika z błędnego określenia perceptów i treści umysłu jako absolutnie realnych, które są tworem jakiegoś ja, które jest oddzielone od środowiska Medytacja prowadzi do trwałej zmiany: przeżywania swojego doświadczenia nie będąc uwarunkowanym jego treścią
Dwa aspekty buddyzmu Filozofia buddyjska posiada dwa aspekty ( fact-value distincion ) - co jest - medytacja zmienia doświadczenie - co z tego wynika - to absolutna rzeczywistośd i wyzwolenie od cierpienia Potrzeba odseparowad weryfikowalne aspektów tej wiedzy od opisów metafizycznych i filozoficznych.
Filozofia buddyjska a kognitywistyka Kognitywistyka: - różnica między obecnością i nieobecnością świadomości - świadomośd nie może byd przedmiotem poznania - trudny problem świadomości Chalmersa Filozofia buddyjska - różnica między grubą świadomością i subtelną świadomością - doświadczenie świadomości samej w sobie rezultatem medytacji
3. Medytacja i neuronalne korelaty Jaki jest cel badao nad medytacją? Czym jest medytacja i jakie doświadczenie generuje? Jak medytacja wpływa na umysł i mózg? Czym różnią się mózgu początkujących i zaawansowanych medytujących?
Cel badao nad medytacją Wpływ medytacji na mózg i umysł Neuroplastycznośd mózgu Relacja umysł-ciało Modelowanie technik medytacji w celach klinicznych (np. MBSR)
Definicja medytacji, rodzaje medytacji Istnieje mnóstwo praktyk nazywanych medytacją Najbardziej podstawowe rodzaje: Praktyka koncentracji i wglądu Medytacja współczucia i miłującej dobroci Ostatecznym celem medytacji jest wgląd- rozpoznanie natury umysłu
Praktyka koncentracji i wglądu Praktyka koncentracji- skupienie uwagi na obiekcie, zwiększanie stabilności i intensywności uwagi Praktyka wglądu (koncentracja bez obiektu)- badanie różnych aspektów rzeczywistości przy użyciu wcześniej wypracowanej umiejętności skupienia
Etapy medytacji koncentracji i wglądu 1. Koncentracja na obiekcie w celu uspokojenia umysłu 2. Ustabilizowanie koncentracji i pogłębienie spokoju 3. Porzucenie obiektu bez porzucania stanu umysłu 4. Obserwacja treści doświadczenia bez modyfikacji 5. Spoczywanie w stabilności (koncentracja) i przejrzystości (świadomośd doświadczenia bez modyfikacji) Inny przykład- faza budowania i rozpuszczania
Cel medytacji- wgląd Jednolity i niezmienny stan spokoju umysłu wraz z odczuciem obecności Niezmienny aspekt świadomości, będący podstawą dla zmiennych treści umysłu Postrzeganie bez modyfikacji doświadczenia Otwarta świadomośd, bez skupienia na niczym konkretnym Meta-świadmośd- przeniesienie koncentracji z treści umysłu na pole uwagi, świadomośd własnej świadomości
Medytacja a uwaga Nauka umiejętności medytacji przyjmuje kształt odwróconego U Średnio-zaawansowani medytujący wykazują największą aktywnośd obszarów związanych ze skupieniem uwagi Najbardziej zaawansowani wykazują najmniejszą aktywnośd w tych obszarach Wniosek- im więcej treningu, tym utrzymywanie uwagi wymaga mniej wysiłku i zaangażowania
Neural correlates of attentional expertise in long-term meditation practitioners J.A. Brefczynski-Lewis et. al, PNAS, 2007
Medytacja a aktywnośd spoczynkowa mózgu Mniejsza aktywnośd spoczynkowa mózgu Łącznośd funkcjonalna pomiędzy obszarami sieci spoczynkowej Regulacja spontanicznej aktywności umysłowej Mniejszy wysiłek aby utrzymad koncentrację Przebywanie w chwili obecnej bez fantazjowania i błądzenia myślami
Meditation experience is associated with differences in default mode network activity and connectivity Judson A. Brewera et. al., PNAS, 2011
Medytacja a emocje U początkujących uważnośd obniża aktywnośd ciała migdałowatego związanego z przetwarzaniem emocji U zaawansowanych- dezaktywacja sieci domyślnej wraz ze zwiększeniem odczuwaniem emocji Uważnośd stanowi skuteczną strategię utrzymania stabilności emocjonalnej
Impact of mindfulness on the neural responses to emotional pictures in experienced and beginner meditators, V. Taylor et. al., NeuroImage 2011
Współczucie i miłująca dobrod Miłująca dobrod- stan szczerego pragnienia szczęścia i dobrobytu dla innych Współczucie- chęd wyzwolenia innych z cierpienia
Praktyka współczucia a empatia Wzrost aktywności obszarów związanych z przetwarzaniem emocji, empatią, moralnością, teorią umysłu Wzrost współczucia- reakcji na dźwięki o emocjonalnym znaczeniu
Regulation of the Neural Circuitry of Emotion by Compassion Meditation: Effects of Meditative Expertise A. Lutz, J. Brefczynski-Lewis, T. Johnstone3, R. J. Davidson, PLOS ONE, 2008
Fale gamma Zsynchronizowane fale gamma o wysokiej amplitudzie (świadomośd percepcyjna, integracja modalności sensorycznych) Najprawdopodobniej odzwierciedlają zmianę jakości świadomości raportowanej przez badanych (a) Scalp distribution of gamma activity during meditation. (Left) Controls. (Right) Practitioners. (b)interaction between the subject and the state factors for this ratio Long-term meditators self-induce high-amplitude gamma synchrony during mental practice A. Lutz et. al., PNAS 2004
Medytacja w celach klinicznych Chroniczne lęki Depresja Uzależnienia Anoreksja, bulimia Przewlekły ból
Dziękuję za uwagę