WYKŁAD 8: ŚWIADOMOŚĆ. Psychologia poznawcza. dr Mateusz Hohol

Transkrypt

1 WYKŁAD 8: ŚWIADOMOŚĆ Psychologia poznawcza dr Mateusz Hohol

2 CO TO JEST ŚWIADOMOŚĆ? Medyczna koncepcja świadomości: pacjent przytomny to pacjent świadomy pacjent w stanie wegetatywnym to pacjent nieświadomy

3 BADANIA ADRIANA OWENA Czy medyczne ujęcie świadomości jest zasadne? Czyli: czy przytomność to świadomość? Czy możliwa jest komunikacja z pacjentem w stanie wegetatywnym?

4 BADANIA OGŁOSZONE W SCIENCE : OWEN ET AL, 2006 Metoda: funkcjonalny rezonans magnetyczny (fmri) Grupa: osoby w śpiączce Zadania: warunek kontrolny: leż nieruchomo, nie myśl o niczym konkretnym warunek eksperymentalny 1: wyobraź sobie, że grasz w tenisa warunek eksperymentalny 2: wyobraź sobie, że przechadzasz się po własnym domu

5 BADANIA OGŁOSZONE W SCIENCE : OWEN ET AL, 2006 Aktywacje mózgowe: gra w tenisa: dodatkowe pole ruchowe (SMA) przechadzanie się po własnym domu: zakręt hipokampa (PPA), tylna część płata ciemieniowego (PPC), kora przedruchowa (PMC)

6

7 BADANIA OGŁOSZONE W SCIENCE : OWEN ET AL, 2006 Wnioski: Niektórzy pacjenci w stanie śpiączki, a więc pacjenci nieprzytomni są świadomi Medyczne kryterium świadomości nie jest dobre dla psychologa

8 JAK MÓWIMY O ŚWIADOMOŚCI? W języku polskim wieloznaczne słowo: świadomość W języku angielskim: consciousness ~ świadomość awareness ~ przytomność

9 CO TO JEST ŚWIADOMOŚĆ? Świadomość składa się z tych stanów związanych z wrażeniami, doznaniami lub przytomnością, które rozpoczynają się rankiem, gdy budzimy się ze snu, i ciągną się aż do chwili gdy zapadniemy w śpiączkę, albo umrzemy, albo znów zaśniemy, albo jeszcze w inny sposób zapadniemy w stan nieświadomości John Searle

10 CO TO JEST ŚWIADOMOŚĆ? Świadomość to sprawa osobista subiektywna przeżywana pierwszoosobowo trudno opisać swoje świadome przeżycia

11 CO TO JEST ŚWIADOMOŚĆ? To świadomość czyni ze stosunku umysłu do ciała coś, z czym naprawdę trudno się uporać. ( ) Gdyby nie istniała świadomość, problem stosunku umysłu do ciała byłby mniej interesujący. Ze świadomością wydaje się beznadziejny. Thomas Nagel

12 CO TO JEST ŚWIADOMOŚĆ? Problem świadomości zajmuje niewygodne miejsce między nauką a filozofią łatwy problem świadomości: jak mózg łączy przetwarzane informacje w jedną całość? trudny problem świadomości: jak to się dzieje, że przetwarzaniu informacji towarzyszy świadome życie wewnętrzne? David Chalmers

13 ŚWIADOMOŚĆ JAKO QUALIA Qualia (liczba mnoga od quale): określenie techniczne stosowane przez psychologów, filozofów i neurokognitywistów. Świadomie przeżywane jakości, związane z doświadczeniami takimi jak odbieranie kolorów i zapachów czy też poczucie bólu. Kwintesencja świadomości: należą do perspektywy pierwszoosobowej. Być świadomym to nie tylko być, przytomnym, ale także mieć qualia. Niektórzy twierdzą, że qualia wymykają się całkowicie nauce, inni, że bardzo trudno jest je badać.

14 PO CO JEST ŚWIADOMOŚĆ Dwie skrajne odpowiedzi: po nic - świadomość jest epifenomenem, tzn. jedynie towarzyszy aktywności mózgu, ale nie wpływa na ludzkie zachowanie (człowiek-automat) jest bardzo ważna bo pozwala radzić sobie w nowych, trudnych, wymagających namysłu sytuacjach

15 POSZUKIWANIE NEURONALNYCH KORELATÓW ŚWIADOMOŚCI Neuronal Correlates of Consciousness (NCC) Program zapoczątkowany przez Francisa Cricka i Christopha Kocha W praktyce badane głównie w kontekście świadomości wzrokowej NCC to najmniejszy, konieczny i wystarczający zbiór procesów neuronalnych, koniecznych do wystąpienia świadomego perceptu.

16 Crick & Koch

17 METODOLOGIA POSZUKIWAŃ NCC Móżdżek: nie wiąże się ze świadomością. Pień mózgu: jest konieczny dla przytomności, ale nie generuje świadomego perceptu. V1, czyli pierwszorzędowa kora wzrokowa: wydaje się być konieczna dla świadomego perceptu, o czym świadczy zjawisko ślepowidzenia.

18 PARADYGMAT MASKOWANIA WSTECZNEGO Krótko po pojawieniu się bodźca wyświetlana jest w tym samym miejscu maska

19 PRZETWARZANIE SŁÓW WIDOCZNYCH I MASKOWANYCH (BADANIE FMRI: DEHAENE ET AL, 2001) => neuronalne korelaty świadomości słowa widoczne słowa maskowane

20 WSPÓŁZAWODNICTWO SIATKÓWEK: BADANIA NAD PROCESEM RYWALIZACJI OBUOCZNEJ Nikos Logothetis z Instytutu Maxa Plancka w Tybindze

21 WSPÓŁZAWODNICTWO SIATKÓWEK: BADANIA NAD PROCESEM RYWALIZACJI OBUOCZNEJ Aktywność części z komórek systemu wzrokowego, kodujących bodźce prezentowane do lewego lub prawego oka, pozostaje niezmienna tak długo jak nie zmienia się stymulacja Aktywność innych komórek z systemu wzrokowego zmienia się wraz ze zmianą świadomego obrazu. Komórki te są skorelowane ze zmianami treści świadomości (NCC)

22 ŚWIADOMOŚĆ A UWAGA Standardowy pogląd: uwaga jest bramą świadomości (aby uświadomić sobie coś, musimy najpierw zwrócić na to uwagę) Świadomość bez uwagi: Jochen Braun - istniej nieszczegółowa świadomość wzrokowa poza ogniskiem uwagi Christof Koch - świadomość pozauwagowa to tzw. percepcja sedna (gist)

23 PERCEPCJA SEDNA (GIST)

24 PERCEPCJA SEDNA (GIST) Percepcja sedna (gist) to ogólna, znaczeniowa reprezentacja scen lub obiektów już znanych i zakodowanych w pamięci. Bardzo szybka, zachodzi zanim zdamy sobie sprawę jakie szczegóły zawiera dany obraz. Przygotowuje umysł do percepcji uwagowej. Szybciej rozpoznajemy znane obiekty, a zbudowanie reprezentacji czegoś nieznanego zajmuje więcej czasu, podobnie jak uświadomienie sobie szczegółów każdego złożonego obrazu.