Konspekt lekcji wychowawczej zawierającej elementy genderowe Temat: Stop! stereotypom płci w społeczeństwie Grupa docelowa: młodzież ponadgimnazjalana pierwsza klasa technikum Cele: -zwiększenie wśród uczniów świadomości istnienia nierówności płci, - zwrócenie uwagi na to, że każdy człowiek jest inny i stereotypy często nie mówią prawdy o kimś, kto przynależy do danej grupy, - wprowadzenie pojęć płeć biologiczna oraz płeć kulturowa, - refleksja nad tym jak stereotypy związane są z płcią, - uwrażliwienie na problem dyskryminacji kobiet. Czas trwania zajęć: 1 godzina lekcyjne Materiały: mazaki arkusze papieru, samoprzylepne karteczki dla każdego ucznia. Metody pracy: dyskusja, burza mózgów, praca indywidualna, praca w grupie Po zakończeniu zajęć uczeń/ uczennica umie: - określić definicje stereotypu, -omówić na przykładach, czym jest stereotypizacja, -zastosować w praktyce sposoby przełamywania stereotypów. - rozróżnić pojęcia płeć biologiczna i płeć społeczno- kulturowa, -omówić na przykładach czym jest, a czym nie jest dyskryminacja. Przebieg zajęć: 1. Wprowadzenie do lekcji - 5 minut Nauczyciel stwarza nową sytuację wychowawczą: informuje uczniów o temacie i celu zajęć, podaje krótką informację na temat stereotypów płci i ich spostrzegania przez społeczeństwo. Stereotypy płci w życiu człowieka mogą mieć niekorzystny wpływ na rozwój intelektualny oraz psychospołeczny dzieci i młodzieży. Niestety już od najmłodszych lat dzieci wychowywane są w duchu dyskryminacji i nierówności płci. Kolory ubranek i zabawek dla małych dzieci są podzielone płciowo. Dla dziewczynek przeznaczony jest kolor różowy, chłopcom przeznaczono kolor niebieski. Dziewczynkom i chłopom narzucane są role życiowe przypisywane do danej płci. W tym względzie szkoła również przyczynia się do
powielania stereotypów. Dyskusje nad charakterem płci trwają od wielu lat. Badaczki feministyczne posługują się podziałem na płeć biologiczną (ang. sex) i płeć społecznokulturową (ang. gender). Płeć biologiczna to cielesny wymiar płciowości, natomiast płeć społecznokulturowa to zespół cech płciowych, które jednostka nabywa w toku wychowania i przebywania w określonej kulturze. W ramach tego podziału określana jest różnica płci. Kobiety określane są poprzez pryzmat kobiecych cech narządów rozrodczych, kobiecej budowy ciała itd., posiadające dodatkowo określone cechy społeczno-kulturowe. Analogicznie definiuje się mężczyzn. Dzisiejszy temat zajęć jest ważny, ponieważ, w relacjach międzygrupowych bardzo często patrzymy na siebie przez pryzmat stereotypów. A stereotyp to wyidealizowany, uproszczony obraz własnej grupy oraz równie jednostronna, upraszczająca i negatywna wizja innych grup. Stereotyp wprowadza nieufność i wrogość oraz wiedzie do uprzedzeń i dyskryminacji między ludźmi. 2. Ćwiczenie: Stereotyp co to takiego?- jak im przeciwdziałać? 10 minut Cel : Wypracowanie definicji stereotypu, uświadomienie inności każdego człowieka, zwrócenie uwagi na fakt, że posługiwanie się stereotypami płci, często spycha człowieka do uproszczeń w ocenie. Przebieg ćwiczenia: Dzielimy uczniów na pary, każda para otrzymuje dwie kartki na jednej uczniowie zapisują wypracowaną definicję stereotypu, na drugiej kartce podany jest przykład stereotypu. Przykłady stereotypów: 1 Osoby rude są zawsze fałszywe. 2. Wszyscy Murzyni są czarni. 3. Wszyscy Niemcy są fałszywi. 4. Wszyscy chudzi są niejaki. 5. Wszyscy Żydzi mają żyłkę do interesów. 6. Kobiety są mniej sprawne intelektualnie od mężczyzn. 7. Murzyni mają wrodzone poczucie rytmu. 8. Baby do garów. Polecenie nauczyciela: Na podstawie przeprowadzonej rozmowy w parze, wypracuj definicję stereotypu oraz argumenty, które udowodnią, że podany przykład stereotypu jest krzywdzący
i niesprawiedliwy w odniesieniu do grupy, której dotyczy. Opracowana definicja i argumenty zostaną umieszczone na tablicy i przedstawione na forum klasy. Podsumowując Po wypracowaniu przez uczniów jednej wspólnej definicji stereotypu, argumentów,które mogą obalić stereotypowe przekonania, prosimy o zastanowienie się i udzielenie odpowiedzi na postawione pytania: Czym jest stereotyp dotyczący płci? Proszę o przykłady, Skąd przychodzą nam do głowy stereotypy płci? Czy zdarzają się ludzie wolni od stereotypów? Czy stereotypy są zjawiskiem pozytywnym czy negatywnym? Dlaczego stereotypy w określonej społeczeństwie są tak mocno zakorzenione? 2. Ćwiczenie: Pielęgniarze i hydrauliczki 10 minut Przebieg ćwiczenia: Dzielimy tablicę na dwie kolumny. Jedna kolumna jest męska, druga jest kobieca. Polecenie nauczyciela: wymień zawody i czynności, które tradycyjnie przypisywane są do określonej płci. Wpisz zawody do odpowiednich kolumn. Postaraj się, żeby wśród czynności kobiecych znalazło się rodzenie dzieci i karmienie piersią( uczniowie powinni wymienić przynajmniej 10 czynności uznawanych za kobiece oraz 10 uznawanych za męskie).zamień nazwy kolumn. Zajęcia i zawody, które dotychczas były podpisane jako męskie podpisz kobiece i odwrotnie. Przyjrzyj się obu kolumnom i skomentuj efekty. Przykładowe pytania do dyskusji Czy na tej liście są zajęcia, których nie mogą wykonywać kobiety? Czy na tej liście są zajęcia, których nie mogą wykonywać mężczyzn? Jeśli na tej liście są czynności, których nie mogą wykonywać kobiety lub mężczyźni, to podaj przyczynę? To ćwiczenie służy wprowadzeniu pojęć płeć kulturowa (ang. gender) i płeć biologiczna (ang. sex).. Podsumowując to ćwiczenie podkreślamy, że różnice w traktowaniu kobiet, mężczyzn i ocenianie ich predyspozycji, co do określonych czynności, zawodów wynikają najczęściej ze stereotypów. 3. Ćwiczenie: plakat dotyczące równości płci 20 minut Cel: Ustalenie niezbędnych warunków, w których możemy mówić o dyskryminacji.
Przebieg ćwiczenia Dzielimy uczniów na kilka grup 3-4- osobowych. Rozdajemy markery oraz papier, który może być wykorzystany do pisania. Polecenia nauczyciela: Wyobrażamy sobie, że jesteśmy słynnymi reżyserami i reżyserkami, i mamy zaprojektować plakat, który promowałby równość płci. Po skończonej pracy każda grupa na forum klasy przedstawia efekt swoich działań. (można zrobić wystawę prac) Podsumowanie: ćwiczenie zamyka w pozytywny sposób zajęcia, uświadamia uczniom, że cechy przypisane często tylko jednej płci, sprawdzają się doskonale jako cechy płci odmiennej. Przykładowe pytania do dyskusji: Czy wymienione cechy różnicujące płeć są widoczne kiedy je nie przypiszemy konkretnej płci? Podaj przykłady? Co można zrobić, aby przeciwdziałać dyskryminacji ze względu na płeć? Podsumowanie lekcji: Pozytywne myślenie o drugiej osobie często sprawia nam wiele problemów. Dlatego burzenie stereotypów jest tak pracochłonne. Nasze zajęcia uświadomiły nam, że myślenie oparte na stereotypach, zmniejsza nasze możliwości życiowe. Nie pozwólmy, aby stereotypy nas ograniczały, kierujmy się w życiu własną wiedzą i umiejętnościami. Konspekt opracowano na podstawie: Poradnik dla nauczycielek i nauczycieli pt. Równa szkoła-edukacja wolna od dyskryminacji autorstwa Ewy Majewskiej, Ewy Rutkowskiej,Małgorzaty Jonczy- Adamskiej, Anny Wołosik Podręcznik trenerski. Zarządzanie firmą równych szans, EQUAL, Fundacja Feminoteka, 2008. Gender - kulturowa tożsamość płci. Podręcznik dla trenerów, Amnesty International, Warszawa 2005. Opracowała: Wanda Pawluk - pedagog