2 Unia Polski z Litwą Cele lekcji Wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością. II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, mapy, ilustracji; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych. III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić. IV. Zainteresowanie problematyką społeczną. Uczeń ma nawyk dociekania w kontekście społecznym zadaje pytanie dlaczego jest tak, jak jest? oraz próbuje odpowiedzieć na to pytanie. V. Współdziałanie w sprawach publicznych. Uczeń współpracuje z innymi planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Wymagania szczegółowe Po zakończonych zajęciach uczeń: zna daty: 1370, 1384, 1385, 1386, 1399; postacie: Ludwika Węgierskiego, Jadwigi, Władysława Jagiełły; postanowienia umowy w Krewie, rozumie pojęcia: unia, dynastia Jagiellonów; dlaczego Jadwigę nazywa się królem Polski; konsekwencje unii dla relacji między Polską, Litwą a zakonem krzyżackim, potrafi: scharakteryzować osobę Jadwigi i wymienić jej zasługi dla kultury polskiej; wskazać na mapie Krewo i Wielkie Księstwo Litewskie; przedstawić najważniejsze informacje o państwie litewskim w II połowie XIV wieku; wyjaśnić przyczyny unii polsko-litewskiej; ocenić znaczenie unii z punktu widzenia interesów Polski ilitwy. Środki dydaktyczne podręcznik (s. 14 20), zeszyt ćwiczeń (s. 9 11), płyta CD Wehikuł czasu 5. Opowiadania, mapy ścienne: Polski w czasach Kazimierza Wielkiego oraz Polski i Litwy w XIV w., karta pracy nr 2, tabela Unia polsko-litewska, karta Identyfikator postaci historycznej. 1
Metody i techniki nauczania opowiadanie, opis, rozmowa nauczająca, praca pod kierunkiem, praca z mapą, runda bez przymusu, dyskusja. Formy zajęć praca w grupach, praca indywidualna. Czas zajęć 1 godzina lekcyjna. Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Odczytujemy (podręcznik, s. 14 15) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie Decyzja królowej, a następnie prosimy uczniów o udzielenie odpowiedzi na zamieszczone pod nim pytania. Wyjaśniamy, że decyzja podjęta przez Jadwigę zapoczątkowała nowy rozdział w historii Polski i Litwy, a jej skutki uczniowie będą poznawać na kolejnych lekcjach dotyczących dziejów naszego kraju. II. Rozwinięcie W krótkim opisie przedstawiamy okoliczności wstąpienia Jadwigi na tron Polski, zwracając uwagę na jej pozycję jako faktycznego władcy państwa polskiego. Przybliżamy postać władczyni, podkreślając wpływ średniowiecznej obyczajowości oraz interesów politycznych państwa polskiego na życie Jadwigi. Wieszamy na tablicy tabelę Unia polsko-litewska (materiał nr 1) oraz mapy ścienne Polski w czasach Kazimierza Wielkiego i Polski i Litwy w XV w. W rozmowie nauczającej przypominamy sytuację Polski po śmierci ostatniego Piasta oraz najważniejsze problemy państwa (relacje z sąsiadami, utracone ziemie). Zadajemy pytanie 2 (podręcznik, s. 16). Zebrane informacje zapisujemy we właściwej rubryce tabeli. Informujemy uczniów, że ich zadaniem będzie uzupełnienie pozostałych rubryk tabeli. W ten sposób poznają oni drogę Polski i Litwy do unii oraz okoliczności, w jakich została zawarta. Dzielimy uczniów na cztery grupy i rozdajemy instrukcje. Grupa I Jesteście doradcami Jadwigi. Waszym zadaniem będzie przygotowanie krótkiej charakterystyki państwa litewskiego. Powinna ona zawierać informacje o położeniu Litwy, rządzącym tam władcy, prowadzonej przez niego polityce i mieszkańcach kraju. Wykorzystajcie informacje z podręcznika (s. 17) oraz mapę (podręcznik, s. 19). Grupa II 2 Jesteście doradcami Jadwigi. Waszym zadaniem będzie przekonanie władczyni, aby wyraziła zgodę na zawarcie unii Polski z Litwą. Przygotujcie listę argumentów. Wykorzystajcie informacje z podręcznika (s. 16 17) oraz mapę (podręcznik, s. 19).
Grupa III Grupa IV Jesteście doradcami Jagiełły. Waszym zadaniem będzie przedstawienie korzyści wynikających z zawarcia unii Litwy z Polską. Przygotujcie listę argumentów. Wykorzystajcie informacje z podręcznika (s. 17) oraz mapę (podręcznik, s. 19). Jesteście szpiegami wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Waszym zadaniem będzie przygotowanie sprawozdania z wydarzeń na terenie Polski i Litwy w latach 1384 1386. Szczególną uwagę zwróćcie na warunki unii polsko-litewskiej oraz konsekwencje, jakie może ona mieć dla państwa krzyżackiego. Wykorzystajcie informacje z podręcznika (s. 16, 18) oraz mapę (podręcznik, s. 19). Uczniowie pracują w grupach. Po upływie wyznaczonego czasu reprezentanci przedstawiają efekty pracy swoich zespołów i umieszczają je w odpowiednich rubrykach tabeli (reprezentanta grupy I prosimy dodatkowo o wskazanie na mapie ściennej położenia Wielkiego Księstwa Litewskiego, a reprezentanta grupy IV o wskazanie Krewa). Aby sprawdzić stopień opanowania wiedzy uczniów, zadajemy pytania 4 i 5 (podręcznik, s. 19), a następnie, wykorzystując technikę rundy bez przymusu, zachęcamy ich do oceny omówionych wydarzeń z punktu widzenia interesów Polski ilitwy. WkolejnejczęścilekcjirozdajemyIdentyfikator postaci historycznej (materiał nr 2) i wyjaśniamy, że ma on umożliwić zebranie najważniejszych informacji o Jadwidze. Polecamy uczniom zapoznać się z podrozdziałem Święta Jadwiga (podręcznik, s. 19 20) oraz wpisać odpowiedzi na pytania 3, 4 i 5 (odpowiedzi na pytania 1 i 2 uczniowie już znają i mogą je wpisać od razu). Sprawdzamy poprawność wykonania zadania, a następnie inicjujemy krótką dyskusję wokół pytań 6 oraz C (podręcznik, s. 20). Po jej zakończeniu polecamy uczniom wykonać ćwiczenie 3 (zeszyt ćwiczeń, s. 10 11). III. Podsumowanie W podsumowaniu lekcji przywołujemy współczesny odpowiednik związku zawartego przez Polskę i Litwę, tj. Unię Europejską. Prosimy uczniów, aby zastanowili się, jakimi cechami będą musieli wykazać się Polacy i Litwini, by zawarta w Krewie umowa przetrwała próbę czasu. Następnie rozdajemy karty pracy i polecamy wykonać zadania A i B. Poprawność ich wykonania sprawdzamy, prosząc chętne osoby o podanie prawidłowych rozwiązań. Metody kontroli Ćwiczenie 2 (zeszyt ćwiczeń, s. 10). Praca domowa Ćwiczenie 1 (zeszyt ćwiczeń, s. 9). 3
Materiały dla nauczyciela Materiał nr 1 Tabela Unia polsko-litewska wersjadouzupełnienia. UNIA POLSKO-LITEWSKA Charakterystyka państw Dlaczego unia? Warunki unii Jak unia polsko-litewska może wpłynąć na sytuację zakonu krzyżackiego? 4
Tabela Unia polsko-litewska wersja uzupełniona. UNIA POLSKO-LITEWSKA Charakterystyka państw potrzebowała wzmocnienia, aby pokonać wrogów (zakon krzyżacki, ). Poza granicami państwa znajdowały się Pomorze Gdańskie i Śląsk. Państwo pozbawione było dynastii rządzącej. była krajem słabym. Państwo to zajmowało dwukrotnie większy obszar niż. Sąsiedzi Litwy (Wielkie Księstwo Moskiewskie, Krzyżacy, ) byli do niej wrogo nastawieni. Kraj zamieszkiwali Litwini i Rusini. Litwini, którzy stanowili zdecydowaną mniejszość, byli poganami, natomiast Rusini byli chrześcijanami. Dlaczego unia? zyska sprzymierzeńca, który pomoże odzyskać Pomorze Gdańskie iśląsk. Sojusz z Litwą uczyni ten kraj przyjacielem i ułatwi rozprawę z zakonem krzyżackim. Unia sprawi, że stanie się silniejsza i będzie miała większe znaczenie weuropie. Warunki unii przyjmie chrzest i włączy się do kultury zachodnioeuropejskiej. Sojusz z Polską uczyni ten kraj przyjacielem i ułatwi rozprawę z zakonem krzyżackim. Unia sprawi, że stanie się silniejsza i będzie miała większe znaczenie weuropie. Po przyjęciu chrztu przez Litwę zakon krzyżacki straci pretekst do ataków na to państwo. Jagiełło i Litwini nawrócą się na chrześcijaństwo. Wielki książę poślubi królową Jadwigę i zostanie koronowany na króla Polski. Państwo litewskie pomoże Polsce odzyskać utracone ziemie. Jak unia polsko-litewska może wpłynąć na sytuację zakonu krzyżackiego? Unia Polski z Litwą sprawi, że państwo krzyżackie może stać się obiektem ataku połączonych sił polsko-litewskich. Zakon krzyżacki może utracić posiadane ziemie, a także dochody z handlu morskiego. Przegrana wojna z Polską i Litwą może doprowadzić do osłabienia, a nawet zniszczenia państwa krzyżackiego. 5
Materiał nr 2 Karta Identyfikator postaci historycznej. 6