22 Pierwszy król Polski

Transkrypt

1 22 Pierwszy król Polski Cele lekcji Wymagania ogólne I. Chronologia historyczna. Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej. II. Analiza i interpretacja historyczna. Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych. III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić. V. Współdziałanie w sprawach publicznych. Uczeń współpracuje z innymi planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich. Wymagania szczegółowe Po zakończonych zajęciach uczeń: zna daty: 992, 997, 1000, 1025; postacie: biskupa Wojciecha, Bolesława Chrobrego, Ottona III, rozumie pojęcia: wyprawa misyjna, zjazd gnieźnieński, diadem, arcybiskupstwo, biskupstwo; znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego; znaczenie symbolicznej (dokonanej przez Ottona III) i właściwej koronacji Bolesława Chrobrego, potrafi: wyjaśnić przyczyny zorganizowania przez Bolesława Chrobrego wyprawy misyjnej do Prus; scharakteryzować postać biskupa Wojciecha; omówić przebieg i skutki wyprawy misyjnej do Prus; opowiedzieć historię zjazdu gnieźnieńskiego; wymienić decyzje ogłoszone podczas zjazdu; zlokalizować na mapie grody, które ogłoszono w 1000 r. biskupstwami; wskazać na mapie zmiany terytorialne państwa polskiego w czasie panowania Bolesława Chrobrego i wyjaśnić, w jakich okolicznościach nastąpiły. Środki dydaktyczne podręcznik (s i 149), zeszyt ćwiczeń (s ), płyta CD Wehikuł czasu 4. Opowiadania, karta pracy nr 22, rekwizyty (np. ozdobny arkusz papieru, kolorowe tkaniny, tekturowe lub plastikowe: kielichy, talerze, diadem, miecze, grot włóczni, cztery korony). 128

2 Metody i techniki nauczania opowiadanie, opis, praca pod kierunkiem, praca z tekstem źródłowym, drama stop-klatka, praca z mapą. Formy zajęć praca zbiorowa, praca w grupach, praca indywidualna. Czas zajęć 1 godzina lekcyjna. Struktura i opis lekcji I. Wprowadzenie Podajemy temat i cele lekcji. Odczytujemy (podręcznik, s ) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie Śmierć biskupa, a następnie prosimy uczniów o udzielenie odpowiedzi na zamieszczone pod nim pytania. Informujemy, że tragiczna historia biskupa miała wielkie znaczenie dla młodego państwa polskiego. II. Rozwinięcie Opisujemy początki panowania Bolesława Chrobrego i jego plany polityczne. Następnie prosimy uczniów, aby przyjrzeli się ilustracji w podręczniku (s. 144 góra) ukazującej władcę i odpowiedzieli na pytanie: Jakie symbole władzy posiadał Bolesław? Wyjaśniamy, że przedmioty te (włócznia i korona) symbolizują dwa najważniejsze wydarzenia z czasów jego panowania: zjazd gnieźnieński i koronację królewską. Polecamy uczniom zapoznać się z fragmentem podrozdziału Wyprawa biskupa Wojciecha (podręcznik, s. 144) i prosimy, aby odpowiedzieli na pytanie 2 (podręcznik, s. 145). Następnie omawiamy przebieg wyprawy biskupa do Prus. Zwracamy uwagę, że została ona zorganizowana przy wsparciu Bolesława, który chciał w ten sposób zrealizować swój plan polityczny. Przypominamy z treści opowiadania, jaki był skutek wyprawy misyjnej, oraz informujemy o konsekwencjach śmierci biskupa Wojciecha dla państwa polskiego i jego władcy. Mówimy też o reakcji dwóch najważniejszych postaci ówczesnej Europy: papieża, który ogłosił Wojciecha świętym, i cesarza Ottona III, który postanowił przybyć do Polski. Te decyzje doprowadziły do wydarzenia nazwanego przez historyków zjazdem gnieźnieńskim. Kolejną część lekcji rozpoczynamy od wyjaśnienia uczniom, na czym polega praca metodą dramy stop-klatki. Prosimy, aby wyobrazili sobie, że są pracownikami Muzeum Niezwykłej Historii Polski i właśnie otrzymali polecenie przygotowania figur woskowych na wystawę Zjazd gnieźnieński bohaterowie i decyzje. Następnie dzielimy klasę na cztery grupy i rozdajemy instrukcje. Grupa I Przygotujcie scenkę przedstawiającą moment przybycia Ottona III do Gniezna. Pamiętajcie, że każda z figur po dotknięciu przez nauczyciela ożyje i będzie musiała odpowiedzieć na pytania: 129

3 s ), przygotowane rekwizyty i otrzymany materiał (materiał nr 1). Grupa II Grupa III Grupa IV Przygotujcie scenkę przedstawiającą przebieg spotkania Ottona III z Bolesławem Chrobrym i podjęte w tym czasie przez cesarza decyzje. Pamiętajcie, że każda z figur po dotknięciu przez nauczyciela ożyje i będzie musiała odpowiedzieć na pytania: s ), mapę (podręcznik, s. 147), przygotowane rekwizyty oraz otrzymany materiał (materiał nr 2). Przygotujcie scenkę przedstawiającą postać Ottona III i stworzoną przez niego ideę polityczną. Pamiętajcie, że każda z figur po dotknięciu przez nauczyciela ożyje i będzie musiała odpowiedzieć na pytania: s ), przygotowane rekwizyty oraz otrzymane materiały (materiał nr 3). Przygotujcie scenkę przedstawiającą ucztę, w której uczestniczyli Otton III i Bolesław Chrobry. Pamiętajcie, że każda z figur po dotknięciu przez nauczyciela ożyje i będzie musiała odpowiedzieć na pytania: s ), ilustrację (podręcznik, s. 149), przygotowane rekwizyty oraz otrzymany materiał (materiał nr 4). Uczniowie pracują w grupach, a następnie przedstawiają scenki. Rekwizyty wybierają spośród wszystkich leżących na jednej ławce, a potem je odkładają, aby mogły zostać wykorzystane przez kolejne grupy. W razie potrzeby uzupełniamy odpowiedzi uczniów. W kolejnej części lekcji omawiamy wydarzenia, które nastąpiły po zjeździe gnieźnieńskim: śmierć Ottona III, wybór wrogiego Polsce cesarza, wybuch wojen między Polską a Niemcami. Prosimy uczniów, aby zapoznali się z mapą w podręczniku (s. 147), i pytamy, jak z tymi problemami poradził sobie polski władca. 130

4 Opisując okoliczności, w jakich doszło do wyniesienia na tron królewski Bolesława Chrobrego, szczególną uwagę zwracamy na znaczenie aktu koronacji. Informujemy też, że była ona zwieńczeniem panowania Bolesława, który zmarł niedługo po tym wydarzeniu. III. Podsumowanie Wspólnie z uczniami zastanawiamy się nad konsekwencjami śmierci biskupa Wojciecha i zjazdu gnieźnieńskiego dla państwa polskiego oraz jego władcy. Metody kontroli Rozdajemy uczniom karty pracy i polecamy wykonać zamieszczone w nich zadania. Następnie sprawdzamy poprawność wykonania zadań. Praca domowa Ćwiczenia 1 i 4 (zeszyt ćwiczeń, s. 88 i 90 91). Materiały dla nauczyciela Materiał nr 1 Cesarz Otto przybył do [grobu] św. Wojciecha dla modlitwy i pojednania, a zarazem w celu poznania sławnego Bolesława. Bolesław przyjął go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadło przyjąć cesarza rzymskiego. Na przybycie cesarza przygotował przedziwne [wprost] cuda; najpierw [oddziały] przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojące [oddziały] wyróżniała odmienna barwa strojów. Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, s Przyczyny przybycia Ottona III do Gniezna. 2. Sposób, w jaki Bolesław Chrobry przywitał Ottona III. Materiał nr 2 Zważywszy chwałę, potęgę i bogactwo [Bolesława], cesarz rzymski zawołał w podziwie: Na koronę mego cesarstwa! to, co widzę, większe jest, niż wieść głosiła! Nie godzi się takiego i tak wielkiego męża, jakby jednego spośród dostojników, księciem nazywać lub hrabią, lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski i uwieńczyć koroną!. A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni, i dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego. Cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcem. Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, s Opinię Ottona III o Bolesławie Chrobrym. 2. Przyczyny tej opinii. 131

5 Materiał nr 3 Otton III ( ), król niemiecki od 983, cesarz od 996. Chciał oprzeć organizację średniowiecznego cesarstwa na tradycjach rzymskich, pragnął, by w skład cesarstwa wchodziły na równych prawach chrześcijańskie kraje Europy. Słownik szkolny postacie historyczne, Warszawa 1994, s Zanim cesarz Otton III wybrał się w 1000 r. z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie, miał wyraźnie ukształtowaną wizję cesarstwa. Świadczy o tym miniatura z jego modlitewnika, przedstawiająca zbliżające się do siedzącego na tronie Ottona III lekko pochylone postacie kobiet w koronach, nad którymi umieszczono napisy: Italia, Galia, Germania, Sclavinia [Italia, Francja, Niemcy, Słowiańszczyzna]. Alfred Znamierowski, Insygnia, symbole i herby polskie, Warszawa 2003, s. 7. Czytając teksty źródłowe, zwróć uwagę na: 1. Organizację i charakter państwa, na którego czele chciał stać Otton III. Materiał nr 4 Bolesław więc, tak chlubnie wyniesiony na królewski tron przez cesarza, okazał wrodzoną sobie hojność, urządzając podczas trzech dni prawdziwie królewskie i cesarskie biesiady i codziennie zmieniając wszystkie naczynia i sprzęty, a zastawiając coraz to inne i jeszcze bardziej kosztowne. Po zakończeniu bowiem biesiady nakazał zebrać ze wszystkich stołów z trzech dni złote i srebrne naczynia i ofiarował je cesarzowi dla uczczenia go. Rozkazał zebrać rozciągnięte zasłony i obrusy, dywany, kobierce, serwety, ręczniki i również znieść to wszystko do izby zajmowanej przez cesarza. Gall Anonim, Kronika polska, Wrocław 2003, s Sposób, w jaki Bolesław Chrobry ugościł Ottona III.