Niskoemisyjna Polska 2050 Mit czy rzeczywistość? 1 Maciej Bukowski Fundacja IBS
2 O projekcie
Zakres prac Przygotowanie makroekonomicznego scenariusza odniesienia Ocena technologicznego potencjału redukcji emisji do roku 2050 Analiza efektywności kosztowej i potencjału redukcyjnego poszczególnych technologii na poziomie mikroekonomicznym (micro-mac) Alternatywne scenariusze redukcji emisji do roku 2050 Przeprowadzenie symulacji makroekonomicznych scenariuszy (macro-mac, wariantowe analizy wpływu przy wykorzystaniu modelu IBS MEMO 2) Analizy uzupełniające i towarzyszące (m.in. ekoinnowacje, finansowanie, instrumenty polityki) 3
Wyniki projektu Discussion Papers (4 edycje), lipiec 2012 - luty 2013 Raport Niskoemisyjna mapa drogowa dla Polski 2050, marzec kwiecień 2013 Prezentacje i materiały konferencyjne Bazy danych technologicznych i wyniki symulacji 4
Podstawowe przesłanki 5
PKB per capita względem USA Pułapka średniego dochodu porażki 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Strefa średniego dochodu Izrael Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Polska Węgry Liniami przerywanymi zaznaczono strefę średniego dochodu ulokowaną orientacyjnie w granicach 50-70 proc. PKB per capita USA Źródło danych: Total Economy Database 6
PKB per capita względem USA Pułapka średniego dochodu sukcesy 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Strefa średniego dochodu Austria Finlandia Irlandia Japonia Korea Płd Chiny Polska Liniami przerywanymi zaznaczono strefę średniego dochodu ulokowaną orientacyjnie w granicach 50-70 proc. PKB per capita USA Źródło danych: Total Economy Database 7
Co decyduje o sukcesie lub porażce kraju o średnim dochodzie? Innowacje Rynek pracy Instytucje Ponad pułapką W pułapce Przed pułapką Wydatki na B+R jako proc. PKB, 2000-2010 Zatrudnienie w grupie 15-64 lat (proc.), 2000-2010 Miejsce w rankingu Doing Business 2012 Austria 2.38 70.7 32 Finlandia 3.53 69.5 11 Irlandia 1.31 67.1 10 Japonia 3.26 75.6 20 Korea Płd. 2.75 67.1 8 Izrael 4.50 58.8 34 Włochy 1.14 57.8 87 Hiszpania 1.15 62.3 44 Grecja 0.58 60.5 100 Portugalia 1.03 72.2 30 Polska 0.60 56.2 62 Węgry 0.98 56.8 51 Źródła: Eurostat, OECD, Bank Światowy 8
9 Scenariusz odniesienia
Wzrost a emisje perspektywa business-as-usual Rozważane trzy scenariusze wzrostu różna akceptacja dla wysiłku modernizacyjnego, różny kształt reform, różne wykorzystanie szans Nowy renesans Niedokończone reformy Utracona szansa 10
Wzrost gospodarczy 90% PKB per capita Polski względem USA 80% 70% 60% 50% 40% 30% 2000 2010 2020 2030 2040 2050 Strefa średniego dochodu Utracona szansa Niedokończone reformy Nowy renesans Źródło: IBS Scenariusze różnią się tempem wzrostu produktywności (inne scenariusze innowacji i efektywności regulacji) oraz rozwojem sytuacji na rynku pracy (różne reformy w reakcji na demografię). 11
Proste rezerwy wzrostu i efektywności Energochłonność przemysłu ciężkiego (TOE/mld euro) Emisyjność przemysłu ciężkiego (tco2e/mld euro) 600 3000 400 2000 200 1000 0 1998 2011 2024 2037 2050 Polska - dane historyczne Polska - projekcja 0 1998 2011 2024 2037 2050 UE - dane historyczne UE - projekcja Źródło: IBS Proste rezerwy efektywności wyczerpują się potencjał czysto imitacyjnej poprawy energochłonności i emisyjności polskiej gospodarki jest dziś znacznie mniejszy niż w przeszłości. 12
MtCO2e Czy uniknięcie pułapki średniego dochodu musi oznaczać wyższe emisje? 700 600 500 400 300 200 453 (1990) Emisje GHG w Polsce Ogółem, bez LULUCF 377 (2009) 100-80 procent względem 1990 0 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050 654 571 465 Pomimo znaczącej poprawy energochłonności i emisyjności wynikającej z kontynuacji przeszłych trendów niezwiązanych z polityką klimatyczną (technologie, restrukturyzacja gospodarki) emisje w wariancie BAU będą rosły. Utracona szansa Niedokończone reformy Nowy renesans Źródło: IBS Zależność szybszy wzrost większe zużycie energii i emisje co nie musi jednak mieć miejsca przy odejściu od business-as-usual 13
Dlaczego gospodarka niskoemisyjna 14
Wzajemna zależność między wzrostem i niskoemisyjnością Szybki wzrost gospodarczy Innowacje Rynek pracy Ekoinnowacje Zielone miejsca pracy, poprawa zdrowia Nowoczesna, rozwinięta, niskoemisyjna gospodarka Instytucje Przewidywalne otoczenie niskoemisyjnych inwestycji 15
Bułgaria Czechy Rumunia Estonia Słowacja Polska Belgia Grecja Luksemburg Niemcy Słowenia W.Brytania Francja Malta Holandia Węgry Hiszpania Cypr Włochy Irlandia Finlandia Litwa Portugalia Austria Dania Szwecja Łotwa UE-27 UE-15 Zielona transformacja i kapitał ludzki 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Koszty zewnętrzne największych emitentów w Europie w 2009 roku, euro per capita Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa dbanie o zdrowie a więc też redukcja emisji coraz bardziej się opłaca, szczególnie w starzejącym się społeczeństwie. Szacowany przedział kosztów zdrowotnych (bez CO2) Koszt CO2 (zmiany klimatu) Źródło: EEA 16
Spadek cen OZE 12 Koszt budowy 1 MW mocy elektrowni PV w USA (mln dol.) 3 Koszt budowy 1 MW mocy elektrowni wiatrowych w USA (mln dol.) 10 2.5 8 2 6 1.5 4 1 2 0.5 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 0 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródła danych: LBNL, SEIA/GTM, Bloomberg New Energy Finance. Ceny energii ze źródeł odnawialnych wykazują długoterminowy trend spadkowy osiągnięcie niesubsydiowanego grid parity dla technologii wiatrowych i solarnych w wybranych lokalizacjach możliwe będzie przed rokiem 2020, a w wypadku Polski do roku 2030. 17
mln ton Polski węgiel w 2050? 18 Rynek węgla kamiennego w Polsce 15 12 9 6 3 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 (prognoza) Eksport Import Zapasy Źródła danych: MG, prognoza IBS Kosztowne wydobycie węgla kamiennego Polska importer netto. Eksploatacja nowych złóż węgla brunatnego wiąże się z wysokimi kosztami zdrowotnymi, społecznymi i środowiskowymi. 18
Wstępne wyniki oceny opcji redukcyjnych 19
Przemysł i odpady potencjał redukcyjny odpady chemia Oszczędności hutnictwo Koszt 0-30 euro/tco2e Koszt 30-100 euro/tco2e cement Koszt 100+ euro/tco2e CCS ropa i gaz 0 2 4 6 8 10 MtCO2e Źródła: IBS, FEWE hutnictwo branża oczekuje korzyści (popyt na nowe materiały) z transformacji w innych sektorach wydobycie i przetwórstwo ropy i gazu jedynie niewielkie redukcje możliwe bez CCS przemysł chemiczny istotny potencjał w krakingu etylenu, ale wysokie koszty Przemysł sceptycznie nastawiony do CCS (szczególnie petrochemia) 20
Rolnictwo kosztowna redukcja Analizowane działania w użytkowaniu gruntów i hodowli zwierząt Wysokie koszty jednostkowe i zagregowane Brak oszczędności w długim okresie Wdrożenie na większą skalę istotnie i na stałe obciąża gospodarkę Opcje kosztujące poniżej 100 euro/tco2e: Zarządzanie użytkami zielonymi(16.35 MtCO2e w 2050) Rewitalizacja gleb organicznych (0.1 MtCO2e w 2050) 21
Efektywność energetyczna w budynkach 120 Redukcja emisji, MtCO2e Budynki 100 80 60 40 20 0 niskoemisyjnych 2011 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Uwaga: uwzględnione emisje pośrednie z generacji elektryczności i ciepła LED CFL Panele słoneczne - ogrzewanie wody HVAC modernizacja mieszkalne RTV mieszkalne AGD mieszkalne Nowe budynki mieszkalne Termomodernizacja mieszkalne 2 Termomodernizacja mieszkalne 1 Nowe budynki komercyjne Termomodernizacja komercyjne 2 Termomodernizacja komercyjne 1 RTV komercyjne AGD komercyjne Źródła: IBS, FEWE Oszczędność energii (zużycie 50-85 kwh/mkw) opłacalność działań redukcyjnych 22
Efektywność paliwowa w transporcie 25 Redukcja emisji, MtCO2e Transport 20 15 10 5 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 LDV, przejście na gaz Biopaliwa II generacja Biopaliwa I generacja MDV benzyna 1-4 MDV diesel 1-4 Hybryda plug-in, benzyna Hybryda, benzyna LDV benzyna 1-4 Hybryda plug-in, diesel Hybryda, diesel LDV diesel 1-4 HDV diesel 1-4 Źródło IBS Oszczędność paliw (ponad 50% samochodów hybrydy) opłacalność działań redukcyjnych 23
Sześć scenariuszy rozwoju niskoemisyjnej energetyki 1. Pełna dywersyfikacja: wszystkie technologie zostają wykorzystane 2. Model francuski: energetyka jądrowa staje się podstawą mixu 3. Integracja europejska: krajowe OZE, wysoki import z UE 4. Rozproszona samowystarczalność: autarkia i duże znaczenie źródeł rozproszonych 5. Łupkowe eldorado: elektrownie gazowe stają się podstawą mixu 6. Niskoemisyjny węgiel: węgiel utrzymuje dominującą pozycję w mixie 24
Istota scenariuszy Otwartość Autarkia Zintegrowany rynek europejski Struktura energetyki Wielkoskalowa generacja Rozproszona generacja BAU Stary-nowy węgiel Model francuski Rozproszona samowystarczalność Pełna dywersyfikacja Łupkowe eldorado Integracja europejska 25
Porównanie scenariuszy Redukcja względem Produkcja energii elektrycznej wg technologii, 2050 1990 scenariusza odniesienia Scenariusz odniesienia Niskoemisyjny węgiel Łupkowe eldorado Rozproszona samowystarczalność Rynek europejski Model francuski Pełna dywersyfikacja wzrost 21% 0% 91% 93% 93% 94% 93% 94% 94% 95% 95% 96% 94% 95% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Węgiel Węgiel + CCS Gaz Gaz + CCS Biomasa Biomasa + CCS El. jądrowa Woda Geotermia Rozproszone dyspozycyjne Rozproszone, ogr. dysp. (w tym PV) Wiatr Import Źródło: IBS 26
Koszt niskoemisyjnej energetyki 30 25 20 15 10 5 Scenariusz Pełna Dywersyfikacja Koszty, mld euro/rok Cena CO2 Import Wychwytywanie CO2 Paliwa Utrzymanie sieci Zmienne operacyjne Stałe operacyjne Moce rezerwowe Inwestycje - sieć Inwestycje - elektrownie 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 Scenariusz odniesienia Scenariusz odniesienia bez ceny CO2 Źródło: IBS Cena uprawnień rosnąca liniowo do 45 euro w 2050 część scenariuszy tańsza po 2030. Dla scenariuszy bazujących na wysokim udziale CCS cena ta nie pokrywa kosztów obniżenia emisji. 27
Dodatkowe działania Analizowany pakiet pozwala na osiągnięcie redukcji emisji rzędu 55% w 2050 względem 1990. Jednak w perspektywie 2050 roku istnieje szereg innych możliwości redukcji: dodatkowa zmiana mixu paliwowego w ogrzewaniu budynków (elektryczność + gaz) samochody elektryczne (-85% emisji względem standardowego pojazdu) zmiana paliwa w przemyśle (elektryczność, biomasa; ½ mixu w przemyśle lekkim, ¼ w ciężkim) Mniejsze górnictwo i sektor paliw (-75% ze względu na niższy popyt na paliwa kopalne) Dodatkowe działania w rolnictwie (wdrożenie 1/3 obecnie kosztownych opcji) Dodatkowe działania pozwalają na redukcję emisji rzędu 80% w 2050 względem 1990. Ich powodzenie zależy od istotnego (i niepewnego) postępu technologii, przede wszystkim w generacji niskoemisyjnej elektryczności (np. lepsze baterie). Dlatego trudno jest podać wiarygodne szacunki kosztów tych działań zamiast tego przedstawiona zostanie analiza jakościowa. 28
MtCO2e Ogólny potencjał redukcyjny 600 przemysł i odpady 500 400 300 200 100 budynki energetyka transport rolnictwo dodatkowo - zmiana paliwa w budynkach dodatkowo - samochody elektryczne dodatkowo - zmiana paliwa w przemyśle dodatkowo - mniejsze górnictwo i sektor paliw dodatkowo - rolnictwo emisje po redukcji redukcja bazowa 0 2010 2030 2050 scenariusz odniesienia Źródło: IBS 29
30 Podsumowanie
Podsumowanie Projekt Niskoemisyjna Polska 2050 ma na celu wzbogacenie debaty publicznej oraz wsparcie administracji zarówno przy tworzeniu skutecznych rozwiązań krajowych, jak i prowadzeniu negocjacji międzynarodowych. Polska stoi przed wyzwaniem utrzymania tempa poprawy jakości życia obywateli. Nowy czynnik polityka klimatyczna i ekoinnowacje. Analizowany pakiet skupia się na poprawie efektywności energetycznej oraz paliwowej wraz z transformacją energetyki. Wstępne wyniki analizy wskazują, że działania z pozwalają na redukcję emisji rzędu 55% w 2050 roku. Redukcja 80% osiągalna pod warunkiem szybkiego rozwoju niskoemisyjnych technologii. Na efekt netto redukcji emisji istotny wpływ będzie miała nie tylko głębokość cięć, ale również forma stosowanych narzędzi i ich powiązanie z ogólną polityką rozwoju. 31
Dziękuję za uwagę! www.niskoemisyjnapolska2050.pl 32