Niskoemisyjna Polska 2050

Transkrypt

1 Niskoemisyjna Polska 2050 Jaka będzie Polska w 2050 r.? 1 Maciej Bukowski Andrzej Kassenberg

2 Niskoemisyjna transformacja jako część szerszej modernizacji 2

3 PKB per capita względem USA Pułapka średniego dochodu Liniami przerywanymi zaznaczono strefę średniego dochodu ulokowaną orientacyjnie w granicach proc. PKB per capita USA 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Strefa średniego dochodu Izrael Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Polska Węgry Źródło danych: Total Economy Database Dotychczasowe źródła wzrostu polskiej gospodarki się wyczerpują Niedługo wpadniemy w pułapkę średniego dochodu spowolnienie wzrostu bez szans na dogonienie liderów 3

4 PKB per capita względem USA Polsce potrzebne są nowe motory rozwoju 100% 80% Strefa średniego dochodu Hiszpania Polska Korea Płd Finlandia 60% 40% 20% 0% Źródło danych: Total Economy Database Innowacyjność, efektywniejsze wykorzystanie kapitału ludzkiego i surowców naturalnych oraz poprawa jakości regulacji pomogą uniknąć pułapki Modernizacja to nie tylko wyższy wzrost gospodarczy lecz także bezpieczeństwo surowcowe, czyste środowisko i zdrowi obywatele 4

5 Czy niskoemisyjność jest sprzeczna z rozwojem? Szybki wzrost gospodarczy Innowacje Efektywność wykorzystania pracy i dostępnych zasobów Ekoinnowacje Efektywność energetyczna, zielone miejsa pracy, poprawa zdrowia Nowoczesna, rozwinięta, niskoemisyjna gospodarka Instytucje Przewidywalne otoczenie niskoemisyjnych inwestycji Polityka rozwoju i klimatyczna mogą się uzupełniać Konkurencyjna Polska przyszłości będzie także Polską niskoemisyjną 5

6 Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? 6

7 Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? 175% 150% 125% 100% 75% 50% 25% 0% Wzrost PKB i emisji GHG w Polsce względem roku 2010 w scenariuszu odniesienia % 150% 125% 100% 75% 50% 25% 0% PKB Emisje GHG Źródło: opracowanie własne Do 2050 roku polska gospodarka urośnie niemal trzykrotnie Długookresowe trendy technologiczne oraz gospodarcze niezależne od polityki klimatycznej ograniczą tempo wzrostu emisji gazów cieplarnianych, jednak nie doprowadzą do jej spadku 7

8 Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? Rozważane w raporcie działania obejmują 5 głównych obszarów: 1. Efektywność energetyczna w budynkach głęboka termomodernizacja, stopniowe przejście do budownictwa pasywnego, efektywny sprzęt RTV/AGD 2. Transport 4 poziomy poprawy efektywności paliwowej samochodów z napędem konwencjonalnym, zastosowanie biopaliw II generacji, pojazdy hybrydowe 3. Przemysł i odpady poprawa efektywności wykorzystania energii oraz innych zasobów w przemyśle ciężkim, usprawnienie gospodarki odpadami 4. Rolnictwo upowszechnienie się zrównoważonych praktyk rolniczych 5. Energetyka dywersyfikacja sektora, wzrost znaczenia technologii niskoemisyjnych, w szczególności źródeł rozproszonych Ze względu na dużą niepewność dotyczącą technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS) była ona rozpatrywana oddzielnie: 6. Energetyka CCS zastosowanie technologii CCS w energetyce. 7. Przemysł CCS zastosowanie technologii CCS w przemyśle. 8

9 MtCO2e Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? 600 Emisje gazów cieplarnianych w Polsce Transport Budynki 200 Przemysł i odpady Rolnictwo 171 Energetyka bez CCS 100 CCS - energetyka CCS - przemysł Źródło: opracowanie własne Redukcja emisji o ponad połowę względem 1990 r. jest nie tylko możliwa, ale i nie wymaga uciekania się do technologii kosztownych, takich jak CCS Zastosowanie CCS zwiększa potencjał redukcyjny do ponad 60% 9

10 MtCO2e Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? 500 Emisje gazów cieplarnianych w Polsce Mniejsza produkcja w petrochemii i górnictwie -63% -80% Zeroemisyjna energetyka 200 Szybsza poprawa efektywności budynków Niskoemisyjne samochody Zmiana miksu w przemyśle lekkim 100 Zmiana miksu w przemyśle ciężkim Scenariusz modernizacji 0 Emisje po dodatkowej redukcji Źródło: opracowanie własne 80% redukcji emisji wymaga rozwoju tanich, niskoemisyjnych technologii energetycznych pozwalających na głęboką zmianę miksu energetycznego Obecne duże inwestycje w ekoinnowacje energetyczne zwiększają prawdopodobieństwo przełomu w tym obszarze 10

11 Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? 11

12 Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? Indeks energochłonności PKB, 2010 = Scenariusz odniesienia Polska już teraz szybko poprawia efektywność energetyczną. Przy utrzymaniu obecnych trendów spadnie ona o połowę do 2050 roku, jednak proces ten ulegnie spowolnieniu 12

13 Mtoe Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? Indeks energochłonności PKB, 2010 = Scenariusz odniesienia 120 Scenariusz modernizacji Zużycie energii finalnej w Polsce 60-27% Źródło: opracowanie własne Budynki Transport Pozostałe obszary Scenariusz odniesienia Scenariusz modernizacji Źródło: opracowanie własne Brak dodatkowych działań na rzecz efektywności energetycznej doprowadzi do dużego wzrostu całkowitego zapotrzebowania na energię Postawienie na dwa kluczowe obszary efektywnie energetycznie budynki oraz paliwooszczędny transport pozwoli tego uniknąć 13

14 Ograniczenie ubóstwa energetycznego 10% Udział wydatków na energię elektryczną i ogrzewanie w budżetach gospodarstw domowych 8% Energetyka BAU + Energetyka BAU + 6% Energetyka MOD bez CCS + 4% Źródło: opracowanie własne To koszty ogrzewania, a nie energii elektrycznej są głównym czynnikiem odpowiedzialnym za ubóstwo energetyczne Polaków Poprawa efektywności energetycznej budynków jest lepszym rozwiązaniem tego problemu niż promowanie tanich źródeł energii, za które wszyscy płacimy zdrowiem 14

15 Wyzwania transportowe Zużycie paliw w transporcie na mieszkańca kgoe W. Brytania Niemcy Portugalia Hiszpania Polska Źródło: Bank Światowy Pod względem mobilności doganiamy Europę Zachodnią Przekłada się to na szybki wzrost zużycia paliw w transporcie 15

16 Emisja CO 2 (g/km) Wyzwania transportowe Emisyjność nowych samochodów USA UE-27 Japonia Chiny Źródła: ICCT, EEA, EIA Dalszy wzrost mobilności nie musi oznaczać więcej zużywanej ropy. Cały świat ogranicza emisyjność (=paliwochłonność) samochodów Inne działania promowanie transportu publicznego, świadome planowanie przestrzenne, zmiana zachowań komunikacyjnych 16

17 Wyzwania transportowe Zużycie energii przez transport drogowy 25 Mtoe BAU 2050 MOD Paliwa kopalne Biopaliwa Energia elektryczna Źródło: opracowanie własne Sprawniejsze silniki + alternatywne napędy + biopaliwa II generacji pomogą obniżyć zużycie ropy naftowej o połowę nawet bez upowszechnienia się samochodów elektrycznych 17

18 Energetyka - siła dywersyfikacji 18

19 Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Już teraz trzeba zdecydować o strategicznych kierunkach rozwoju energetyki Kluczowe są pytania o stopień centralizacji oraz otwartości tego sektora 19

20 Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? MOD Rozproszona integracja MOD Rozproszona samowystarczalność MOD Europejski węgiel MOD Model francuski MOD Pełna dywersyfikacja BAU Scenariusz odniesienia 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Węgiel/Węgiel+CCS Gaz/Gaz+CCS Biomasa/Biomasa+CCS Jądrowa Wodna Rozproszone - dyspozycyjne Rozproszone - ograniczona dyspozycyjność (w tym PV) Wiatr Import Źródło: opracowanie własne Dominacja węgla nie jest jedyną możliwą opcją dla Polski Ewolucyjne zmiany mogą przez 40 lat całkowicie odmienić energetykę w Polsce, tak jak kiedyś w Danii czy Wielkiej Brytanii. Udział energetyki węglowej może stopniowo spadać wraz z wycofywaniem starych elektrowni i wyczerpywaniem się krajowych zasobów tego surowca Energetyka gazowa jest ważną technologią pomostową, wymaga jednak dywersyfikacji dostaw tego surowca do Polski. W razie sukcesu krajowej rewolucji łupkowej może stać się ważną częścią miksu 20

21 Polski węgiel w 2050 r.? Krajowe wydobycie, mln ton Węgiel kamienny Węgiel brunatny bez nowych odkrywek Węgiel brunatny utrzymanie wydobycia Węgiel brunatny zwiększenie wydobycia tona węgla kamiennego = 0,57 toe 1 tona węgla brunatnego = 0,20 toe Źródło: opracowanie własne Możliwe do wykorzystania krajowe zasoby węgla kamiennego będą się szybko kurczyć, dodatkowy problem z wysokimi kosztami wydobycia Węgiel brunatny utrzymanie go w miksie wymaga nowych odkrywek 21

22 Polski węgiel w 2050 r.? Inwestycje w nowe kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego Za Przeciw 22

23 2011 USD/W 2010 USD/W Czy OZE mogą być alternatywą? Koszt instalacji fotowoltaicznych w USA Koszt farm wiatrowych w USA i w Danii USA Dania Źródło: Lawrence Berkeley National Lab Źródło: IRENA Wieloletnie globalne inwestycje w rozwój OZE przynoszą widoczne efekty ich cena spada W Niemczech szybki rozwój energetyki odnawialnej stworzył 380 tys. miejsc pracy 23

24 Nasłonecznienie Czy OZE mogą być alternatywą? kwh/m 2 /rok Spadek kosztów PV MT PT IT ES CY Fotowoltaika tańsza od prądu "z gniazdka" AT PL 2013 PL 2020 PL 2050 Fotowoltaika droższa od prądu "z gniazdka" LCOE 2020 LCOE ,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 Cena energii elektrycznej, koszty produkcji z PV Rozproszona fotowoltaika w perspektywie dekady stanie się w Polsce konkurencyjna Instalacje rozproszone nie konkurują z ceną hurtową, ale dużo wyższą ceną detaliczną energii DE DK EUR/kWh Uwaga: Ceny energii elektrycznej dla Polski w roku 2020 i 2050 na podstawie scenariusza odniesienia, bez ETS Źródło: opracowanie własne na podstawie Breyer i Gerlach (2011) oraz własnych prognoz dla lat 2020 i

25 mld euro Ile kosztuje odejście od węgla? 30 Koszty produkcji energii elektrycznej Pełna dywersyfikacja Opłaty za emisje 25 Import Bez CCS Redukcja emisji 70% Koszty paliwa Koszty utrzymania - zmienne Koszty utrzymania - stałe Moce rezerwowe Koszty sieciowe Nakłady kapitałowe - elektrownie Scen. odniesienia bez opłat ETS / / / /50 Scen. odniesienia z opłatami ETS Przy porównywaniu kosztów technologii należy brać pod uwagę faktyczny czas pracy elektrowni wynikający z sytuacji na rynku energii Elektrownie węglowe będą wypychane z rynku przez instalacje o niskich kosztach operacyjnych, co już dziś obniża ich atrakcyjność inwestycyjną 25

26 mld euro Ile kosztuje odejście od węgla? Z CCS Redukcja emisji 90% Koszty produkcji energii elektrycznej Pełna dywersyfikacja 2010/ / / /50 Opłaty za emisje Import Wychwyt i składowanie CO2 Koszty paliwa Koszty utrzymania - zmienne Koszty utrzymania - stałe Moce rezerwowe Koszty sieciowe Nakłady kapitałowe - elektrownie Scen. odniesienia bez opłat ETS Scen. odniesienia z opłatami ETS Nakłady inwestycyjne nie są jedynymi kosztami w energetyce Istotne są też koszty operacyjne, które są niższe przy dywersyfikacji źródeł wytwarzania, oraz ryzyko związane z opłatami za emisje 26

27 EUR/MWh Ile kosztuje odejście od węgla? Cena energii elektrycznej dla przemysłu Niemcy Scenariusz odniesienia - bez ETS Scenariusz modernizacji - bez ETS i bez CCS Źródło: opracowanie własne Ceny energii w scenariuszu modernizacyjnym bez wdrażania CCS są porównywalne ze scenariuszem węglowym Rozłożenie kosztów redukcji emisji z uwzględnieniem narażenia poszczególnych sektorów na ryzyko ucieczki emisji (carbon leakage) przeciwdziała jej wystąpieniu 27

28 28 Ile zyskamy na niskoemisyjności?

29 mld EUR Wyższa efektywność duże oszczędności Skumulowane korzyści netto pakietu modernizacyjnego Z CCS Bez CCS Korzyści płynące z efektywności energetycznej oraz oszczędności operacyjnych w energetyce przeważają nad dodatkowymi nakładami już po 2030 roku. Niskoemisyjna modernizacja przynosi korzyści netto nawet z wdrożeniem CCS 29

30 Wyższa efektywność duże oszczędności Potencjał (oś pozioma) i koszty (oś pionowa) redukcji emisji dla roku 2050 Źródło: opracowanie własne Zdyskontowanie kosztów i korzyści z perspektywy indywidualnego inwestora daje średni koszt redukcji 6EUR/tCO2e, a bez CCS oszczędność 26 EUR/tCO2e 30

31 Pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy Średni wzrost PKB, r/r 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Scenariusz odniesienia Scenariusz modernizacji Źródło: opracowanie własne Negatywny wpływ na PKB i zatrudnienia występuje jedynie w pierwszych latach, gdy korzyści efektywności jeszcze się w pełni nie ujawniają W skali makroekonomicznej rozważane działania charakteryzują się niewielkim, ale dodatnim wpływem na PKB (1-1,5%) oraz zatrudnienie (0,2%) Jeżeli uda się połączyć niskoemisyjność z rozwojem krajowych innowacji, pozytywny wpływ na PKB ulegnie podwojeniu 31

32 Mtoe Większe bezpieczeństwo energetyczne Saldo handlu surowcami energetycznymi scenariusz odniesienia Węgiel Ropa Saldo Gaz Węgiel z nowymi odkrywkami Saldo z nowymi odkrywkami Źródło: opracowanie własne Krajowa energetyka nadal może się opierać na węglu, będzie to jednak węgiel zagraniczny Nawet podwojenie wydobycia węgla brunatnego tego nie zmieni 32

33 Mtoe Większe bezpieczeństwo energetyczne Saldo handlu surowcami energetycznymi w jednym ze scenariuszy modernizacji Węgiel Gaz Ropa Paliwo jądrowe Biopaliwa En. elektryczna Saldo Źródło: opracowanie własne Ograniczenie roli węgla w miksie energetycznym wydłuży okres wykorzystania złóż krajowych i pozwoli uniknąć eksplozji importu tego surowca 33

34 Korzyści zdrowotne niskoemisyjności 1,25% Koszty zdrowotne zanieczyszczeń jako proc. PKB w 2050 roku 1,00% 0,75% 0,50% 0,25% 0,00% Scenariusz odniesienia bez "oczyszczania" paliw kopalnych Scenariusz odniesienia z "oczyszczaniem" paliw kopalnych Scenariusz modernizacji Źródło: opracowanie własne Nawet przy założeniu znacznego oczyszczenia spalania paliw kopalnych, niskoemisyjna transformacja przynosi łączne korzyści rzędu 100 mld euro na przestrzeni 40 lat, głównie dzięki redukcji emisji z budynków oraz energetyki Koszty i potencjał oczyszczania paliw kopalnych są niepewne, niskoemisyjne technologie już są dostępne i szybko się rozwijają 34

35 Negocjacje klimatyczne a polityka gospodarcza Niechęć do zobowiązań w ramach międzynarodowego porozumienia klimatycznego nie oznacza rezygnacji z udziału w globalnym wyścigu ku niskoemisyjnej modernizacji tanim alternatywnym technologiom pozyskiwania energii oraz efektywnego wykorzystania zasobów. Oprócz Europy biorą w nim udział azjatyckie tygrysy oraz USA. Brak globalnego porozumienia w 2015 r. jest możliwy. Jednak czy tak samo będzie w 2020, 2030, 2050 roku? Gdzie wtedy znajdą się wysokoemisyjne kraje podobne do dzisiejszej Polski? 35

36 36 Podsumowanie

37 Podsumowanie Niskoemisyjna transformacja w perspektywie 2050 roku będzie wspierać wzrost gospodarczy Polski oraz poprawi sytuację na rynku pracy Nowe technologie już dziś przewartościowują obraz światowej energetyki, w Polsce są jednak niedoceniane Modernizacja sektora energetycznego musi doprowadzić do dywersyfikacji sposobów wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Podniesie to nasze bezpieczeństwo energetyczne Wykorzystanie dużego potencjału efektywności energetycznej pozwoli utrzymać zużycie energii na dzisiejszym poziomie Niskoemisyjność przyniesie duże korzyści zdrowotne mieszkańcom Polski Niskoemisyjna transformacja powinna być integralną częścią szerszej agendy modernizacyjnej 37

38 Zapraszamy na stronę Pełna wersja raportu Arkusze z danymi do wykresów Szczegółowy opis scenariuszy energetycznych Inne publikacje powstałe w ramach projektu Więcej informacji o projekcie 38