Podróż do przyszłości

Transkrypt

1 Podróż do przyszłości Jaka będzie Polska w 2050 r.? Maciej Bukowski Instytut Badań Strukturalnych 1 Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju

2 2 Czy Polsce potrzebne są nowe motory rozwoju?

3 Czy Polsce potrzebne są nowe motory rozwoju? Kontynuacja Na tle innych państw europejskich dobrze radzimy sobie w czasach kryzysu potwierdza to siłę naszej gospodarki Obecny model polskiego rozwoju wymaga usprawnień, ale powinien być kontynuowany, skoro dobrze sprawdzał się w przeszłości Nie stać nas na kosztowne eksperymenty z polityką rozwojową. Wzrost innowacyjności nastąpi z czasem samoistnie, gdy wymusi to rynek Skupmy się na poprawie konkurencyjności dziś zamiast snuć piękne plany na jutro 3

4 Czy Polsce potrzebne są nowe motory rozwoju? Niskoemisyjna modernizacja Sukcesy z przeszłości nie znaczą, że Polska już zawsze będzie szybko się rozwijać Im nowsze technologie, tym droższe naśladownictwo. Wyczerpuje się potencjał prostego nadrabiania zapóźnienia wobec Zachodu. Dalsze konkurowanie kosztami, a nie jakością i nowatorskością utrwali naszą rolę poddostawcy Europy sprawnego, ale trwale biedniejszego od liderów Właśnie dziś jest czas na inwestowanie w przyszłe motory rozwoju ich budowa zajmuje bowiem długie lata 4

5 PKB per capita względem USA Pułapka średniego dochodu Niskoemisyjna modernizacja 100% 90% 80% Strefa średniego dochodu Izrael Liniami przerywanymi zaznaczono strefę średniego dochodu ulokowaną orientacyjnie w granicach proc. PKB per capita USA 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Włochy Hiszpania Grecja Portugalia Polska Węgry Źródło danych: Total Economy Database 5

6 6 Czy niskoemisyjność jest sprzeczna z rozwojem?

7 Czy niskoemisyjność jest sprzeczna z rozwojem? Kontynuacja W kontekście zagrożenia stagnacją gospodarzą tym bardziej nie możemy się godzić na tak kosztowne pomysły jak polityka klimatycznoenergetyczna UE Nie uwzględnia ona naszej specyfiki oraz dodatkowo utrudni nam modernizację gospodarki Obniżanie emisji stoi w sprzeczności ze zwiększaniem dobrobytu Udział UE w światowej emisji GHG spada i ograniczenie jej nawet do zera nie rozwiąże problemu, a inni nie są chętni do zdecydowanych działań redukcyjnych 7

8 Czy niskoemisyjność jest sprzeczna z rozwojem? Niskoemisyjna modernizacja Szybki wzrost gospodarczy Innowacje Efektywność wykorzystania pracy i dostępnych zasobów Ekoinnowacje Efektywność energetyczna, zielone miejsa pracy, poprawa zdrowia Nowoczesna, rozwinięta, niskoemisyjna gospodarka Instytucje Przewidywalne otoczenie niskoemisyjnych inwestycji Polityka rozwoju i klimatyczna mogą się uzupełniać 8

9 Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? 9

10 Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Kontynuacja Zależność polskiej energetyki od węgla wynika z bazy surowcowej naszego kraju i sama w sobie nie jest problemem Należy się skupić na inwestycjach w ograniczenie strat przesyłowych oraz efektywniejsze bloki węglowe Pozostałe opcje energetyczne nie mają większego sensu w warunkach polskich Rewolucyjne zmiany w energetyce są niemożliwe lub po prostu zbyt ryzykowne, a taką właśnie zmianą byłoby odejście od elektrowni węglowych 10

11 Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Niskoemisyjna modernizacja Dominacja węgla nie jest jedyną możliwą opcją dla Polski Ewolucyjne zmiany mogą przez 40 lat całkowicie odmienić energetykę w Polsce, tak jak kiedyś w Danii czy Wielkiej Brytanii Już teraz trzeba zdecydować o strategicznych kierunkach rozwoju energetyki Kluczowe są pytania o stopień centralizacji oraz otwartości tego sektora 11

12 mld euro Czy warto coś zmieniać w polskiej energetyce? Niskoemisyjna modernizacja 30 Koszty produkcji energii elektrycznej Pełna dywersyfikacja Opłaty za emisje 25 Import Bez CCS Redukcja emisji 70% Koszty paliwa Koszty utrzymania - zmienne Koszty utrzymania - stałe Moce rezerwowe Z CCS Redukcja emisji 90% I wyższe koszty / / / /50 Koszty sieciowe Nakłady kapitałowe - elektrownie Scen. odniesienia bez opłat ETS Scen. odniesienia z opłatami ETS Przy porównywaniu kosztów technologii należy brać pod uwagę faktyczny czas pracy elektrowni wynikający z sytuacji na rynku energii Elektrownie węglowe będą wypychane z rynku przez instalacje o niskich kosztach operacyjnych, co już dziś obniża ich atrakcyjność inwestycyjną 12

13 Czy węgiel pozostanie kluczowym paliwem? 13

14 Polski węgiel w 2050 r.? Kontynuacja Węgiel jest naszym bogactwem i gwarancją bezpieczeństwa energetycznego Jest to tanie, stabilne i sprawdzone źródło energii. Dlatego w przyszłości jego udział w miksie energetycznym musi być znaczny. Energia elektryczna z węgla brunatnego jest najtańsza i dlatego należy ją rozwijać. 14

15 Polski węgiel w 2050 r.? Niskoemisyjna modernizacja Krajowe wydobycie, mln ton Węgiel kamienny Węgiel brunatny bez nowych odkrywek Węgiel brunatny utrzymanie wydobycia Węgiel brunatny zwiększenie wydobycia tona węgla kamiennego = 0,57 toe 1 tona węgla brunatnego = 0,20 toe Źródło: opracowanie własne Możliwe do wykorzystania krajowe zasoby węgla kamiennego będą się szybko kurczyć, problem z kosztami wydobycia Węgiel brunatny utrzymanie go w miksie wymaga nowych odkrywek 15

16 Polski węgiel w 2050 r.? Niskoemisyjna modernizacja Inwestycje w nowe kopalnie odkrywkowe węgla brunatnego Za Przeciw 16

17 Mtoe Polski węgiel w 2050 r.? Niskoemisyjna modernizacja Saldo handlu surowcami energetycznymi scenariusz odniesienia Węgiel Ropa Saldo Gaz Węgiel z nowymi odkrywkami Saldo z nowymi odkrywkami Źródło: opracowanie własne Krajowa energetyka nadal może się opierać na węglu, będzie to jednak węgiel zagraniczny (pogorszenie bezpieczeństwa) Nawet podwojenie wydobycia węgla brunatnego tego nie zmieni 17

18 Mtoe Polski węgiel w 2050 r.? Niskoemisyjna modernizacja Saldo handlu surowcami energetycznymi w jednym ze scenariuszy modernizacji Węgiel Gaz Ropa Paliwo jądrowe Biopaliwa En. elektryczna Saldo Źródło: opracowanie własne Możliwym wyjściem jest ograniczenie roli węgla w miksie energetycznym wydłuży to okres wykorzystania złóż krajowych i pozwoli uniknąć eksplozji importu tego surowca 18

19 19 Czy OZE mogą być alternatywą?

20 Czy OZE mogą być alternatywą? Kontynuacja Energetyka odnawialna jest droższa niż energetyka konwencjonalna; wymaga silnego wsparcia finansowego W polskich warunkach naturalnych OZE nigdy nie będą w pełni opłacalne Z tego powodu źródła odnawialne nie mogą odegrać istotnej roli w miksie energetycznym 20

21 Nasłonecznienie Czy OZE mogą być alternatywą? Niskoemisyjna modernizacja kwh/m 2 /rok Spadek kosztów PV MT PT IT ES CY Fotowoltaika tańsza od prądu "z gniazdka" AT PL 2013 PL 2020 PL 2050 Fotowoltaika droższa od prądu "z gniazdka" LCOE 2020 LCOE ,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30 Cena energii elektrycznej, koszty produkcji z PV EUR/kWh Uwaga: Ceny energii elektrycznej dla Polski w roku 2020 i 2050 na podstawie scenariusza odniesienia, bez ETS Źródło: opracowanie własne na podstawie Breyer i Gerlach (2011) oraz własnych prognoz dla lat 2020 i 2050 Rozproszona fotowoltaika w perspektywie dekady stanie się w Polsce konkurencyjna Instalacje rozproszone nie konkurują z ceną hurtową, ale dużo wyższą ceną detaliczną energii DE DK 21

22 Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? 22

23 Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? Kontynuacja Indeks energochłonności PKB, 2010 = Scenariusz odniesienia Źródło: opracowanie własne Od ponad 20 lat Polska szybko się rozwija prawie bez wzrostu zużycia energii Polska już teraz szybko poprawia efektywność energetyczną. Przy utrzymaniu obecnych trendów spadnie ona o połowę do 2050 roku, nie ma więc potrzeby forsowania dodatkowych oszczędności 23

24 Mtoe Jak skutecznie poprawiać efektywność energetyczną? Niskoemisyjna modernizacja Indeks energochłonności PKB, 2010 = Scenariusz odniesienia 120 Scenariusz modernizacji Zużycie energii finalnej w Polsce 60-27% Źródło: opracowanie własne Budynki Transport Pozostałe obszary Scenariusz odniesienia Scenariusz modernizacji Źródło: opracowanie własne Brak dodatkowych działań doprowadzi do dużego wzrostu całkowitego zapotrzebowania Polski na energię Postawienie na dwa kluczowe obszary efektywnie energetycznie budynki oraz paliwooszczędny transport pozwoli tego uniknąć 24

25 25 Wyzwania transportowe

26 Wyzwania transportowe Kontynuacja Zużycie paliw w transporcie na mieszkańca kgoe W. Brytania Niemcy Portugalia Hiszpania Polska Źródło: Bank Światowy Budowa dróg i rozwój transportu drogowego stanowią o krwioobiegu gospodarki i ich ograniczanie będzie działać niekorzystnie. Wzrost zużycia paliw jest nieunikniony po prostu dogonimy pod tym względem Europę Zachodnią. 26

27 Emisja CO 2 (g/km) Wyzwania transportowe Niskoemisyjna modernizacja Emisyjność nowych samochodów Wzrost mobilności nie musi oznaczać więcej zużycia ropy. Cały świat ogranicza paliwochłonność. To kwestia strategiczna. Inne działania promowanie transportu publicznego, świadome planowanie przestrzenne, zmiana zachowań komunikacyjnych USA UE-27 Japonia Chiny Źródła: ICCT, EEA, EIA 27

28 Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? 28

29 Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? Kontynuacja 175% 150% 125% 100% 75% 50% 25% 0% Wzrost PKB i emisji GHG w Polsce względem roku 2010 w scenariuszu odniesienia % 150% 125% 100% 75% 50% 25% 0% PKB Emisje GHG Źródło: opracowanie własne Do 2050 roku polska gospodarka urośnie niemal trzykrotnie Znaczące obniżenie emisji jest w tych warunkach nierealne Sukcesem byłoby raczej ograniczenie tempa ich wzrostu 29

30 MtCO2e Czy głęboka redukcja emisji jest osiągalna? Niskoemisyjna modernizacja Emisje gazów cieplarnianych w Polsce Transport Budynki 200 Przemysł i odpady Rolnictwo 171 Energetyka bez CCS 100 CCS - energetyka CCS - przemysł Źródło: opracowanie własne Redukcja emisji o ponad połowę względem 1990 r. jest nie tylko możliwa, ale i nie wymaga uciekania się do technologii kosztownych, takich jak CCS Zastosowanie CCS zwiększa potencjał redukcyjny do ponad 60% 30

31 31 Ile będzie kosztowała nas niskoemisyjność? A może zyskamy?

32 Ile nas będzie kosztowała niskoemisyjność? Kontynuacja Korzyści z poprawy efektywności energetycznej nie są w stanie zrównoważyć wyższych kosztów niskoemisyjnych technologii Wzrosną ceny energii wzrośnie też ubóstwo energetyczne, już teraz będące problemem Nastąpi ucieczka emisji część przemysłu się wyprowadzi z poważnymi konsekwencjami społecznymi 32

33 mld EUR Ile zyskamy na niskoemisyjności? Niskoemisyjna modernizacja Skumulowane korzyści netto pakietu modernizacyjnego Z CCS Bez CCS Korzyści płynące z efektywności energetycznej oraz oszczędności operacyjnych w energetyce przeważają nad dodatkowymi nakładami już po 2030 roku. Niskoemisyjna modernizacja przynosi korzyści netto nawet z CCS 33

34 Ile zyskamy na niskoemisyjności? Potencjał (oś pozioma) i koszty (oś pionowa) redukcji emisji dla roku 2050 Niskoemisyjna modernizacja Źródło: opracowanie własne Zdyskontowanie kosztów i korzyści z perspektywy indywidualnego inwestora daje średni koszt redukcji 6EUR/tCO2e, a bez CCS oszczędność 26 EUR/tCO2e 34

35 Ile zyskamy na niskoemisyjności? Niskoemisyjna modernizacja 10% Udział wydatków na energię elektryczną i ogrzewanie w budżetach gospodarstw domowych 8% Energetyka BAU + Energetyka BAU + 6% Energetyka MOD bez CCS + 4% Źródło: opracowanie własne To koszty ogrzewania, a nie energii elektrycznej są głównym czynnikiem odpowiedzialnym za ubóstwo energetyczne Polaków Poprawa efektywności energetycznej budynków jest lepszym rozwiązaniem tego problemu niż promowanie tanich źródeł energii, za które wszyscy płacimy zdrowiem 35

36 EUR/MWh Ile zyskamy na niskoemisyjności? Niskoemisyjna modernizacja Cena energii elektrycznej dla przemysłu Niemcy Scenariusz odniesienia - bez ETS Scenariusz modernizacji - bez ETS i bez CCS Źródło: opracowanie własne Ceny energii w scenariuszu modernizacyjnym bez wdrażania CCS są porównywalne ze scenariuszem węglowym Rozłożenie kosztów redukcji emisji z uwzględnieniem narażenia poszczególnych sektorów na ryzyko ucieczki emisji (carbon leakage) przeciwdziała jej wystąpieniu 36

37 Co z kosztami zewnętrznymi? Kontynuacja Koszty zdrowotne jako proc. PKB w Polsce 2,5% 2,0% Scenariusz odniesienia Scenariusz odniesienia bez nowych norm dla energetyki i transportu 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Źródło: opracowanie własne Koszty zewnętrzne da się ograniczyć poprzez regulacje niezwiązane z polityką klimatyczną i czystsze konwencjonalne technologie spalania paliw kopalnych 37

38 Co z kosztami zewnętrznymi? Niskoemisyjna modernizacja Koszty zdrowotne jako proc. PKB w Polsce Scenariusz odniesienia 2,5% 2,0% Scenariusz modernizacji Scenariusz odniesienia bez nowych norm dla energetyki i transportu 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Źródło: opracowanie własne Nawet przy założeniu znacznego oczyszczenia spalania paliw kopalnych, niskoemisyjna transformacja przynosi łączne korzyści rzędu 100 mld euro na przestrzeni 40 lat, głównie dzięki redukcji emisji z budynków oraz energetyki Koszty i potencjał oczyszczania paliw kopalnych są niepewne, niskoemisyjne technologie już są dostępne i szybko się rozwijają 38

39 39 Podsumowanie

40 PKB per capita względem USA Co dalej? 100% 80% Strefa średniego dochodu Hiszpania Polska Korea Płd Finlandia 60% 40% 20% 0% Źródło: opracowanie własne Nawet jeżeli niskoemisyjna modernizacja brzmi interesująco, to JAK TO ZROBIĆ W KONKRETNYCH WARUNKACH POLSKICH? Niskoemisyjna modernizacja jest możliwa i konieczna, ale WYMAGA DETERMINACJI WE WDRAŻANIU 40

41 Dziękujemy za uwagę! Zapraszamy na stronę Pełna wersja raportu Arkusze z danymi do wykresów Szczegółowy opis scenariuszy energetycznych Inne publikacje powstałe w ramach projektu Więcej informacji o projekcie 41