Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 133, ISSN 1230-1043 - - - - - PRÓBA OCENY POSTAWY CIAŁA NA TLE WYBRANYCH PARAMETRÓW KRĄŻENIOWO ODDECHOWYCH AN ATTEMPT TO EVALUATE BODY POSTURE AGAINST SELECTED CIRCULATORY AND RESPIRATORY PARAMETERS Agnieszka Pawlicka- Lisowska, Jacek Lisowski, Sławomir Motylewski Maciej Gątkiewicz, Aleksandra Zientala Elżbieta Poziomska Piątkowska Zakład Metodyki Nauczania Ruchu Katedra Biomedycznych Podstaw Fizjoterapii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 90-647 Łódź, Pl. Gen. J. Hallera 1 Streszczenie: Badaniami objęto 126 uczennic klas maturalnych, wybranych losowo, łódzkich liceów ogólnokształcących. Oznaczono wybrane wskaźniki krążeniowo oddechowe (tętno, ciśnienie tętnicze skurczowe i rozkurczowe krwi, rozmach klatki piersiowej oraz natężoną pojemność życiową płuc). Wszystkie dziewczęta poddano ocenie postawy ciała przeprowadzonej punktową metodą według Kasperczyka. Badanie przeprowadzono każdorazowo w porannej porze dnia z zachowaniem zaleceń autora metody. Stwierdzono występowanie postawy złej u 75% dziewcząt, głównie w postaci nieprawidłowego ustawienia barków 81,7%, skolioz 79,2%, wadliwego ustawienia łopatek 72,5% oraz wad stóp 69,2%. Badanie statystyczne nie wykazało wysokich lub pełnych korelacji pomiędzy występowaniem wad postawy a oznaczanymi parametrami krążeniowo oddechowymi. Jednak badane wskaźniki krążeniowe są znacząco wyższe od średniej populacyjnej dziewcząt łódzkich. Wyniki pracy oraz dane literaturowe wskazują na konieczność podjęcia działań mających na celu ograniczenie zjawiska kształtowania się wadliwej postawy ciała w populacji młodzieży łódzkiej. Summary: The study included 126 female students of the final year of randomly chosen secondary schools in Łódź. Selected circulatory and respiratory parameters were designated (heart rate, systolic and diastolic blood pressure, chest expansion and lungs forced vital capacity). All subjects underwent body posture assessment by Kasperczyk visual-point method. The study was conducted in the morning each time in accordance with recommendations of the author of the method. Poor body posture was identified in 75% of girls, mostly in the form of incorrect shoulders setting 81.7%, scoliosis 79.2%, faulty positioning of shoulder blades 72.5%, and foot deformities 69.2%. Statistical analysis has not revealed high or complete correlation between the presence of postural deformities and designated circulatory and respiratory parameters. However, the studied circulatory indices are significantly higher than in the average population of girls in Łódź. Study results and literature data indicate the necessity of taking action to limit the phenomenon of defective body posture formation in Łódź youth population. 133
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 134, ISSN 1230-1043 - - - - - Słowa kluczowe: budowa ciała, wady postawy. Key words: body posture, postural deformities Wstęp Kształtowanie się wad postawy pogłębia się wraz z wiekiem i rozwojem dziecka, utrudniając jego funkcjonowanie w dorosłym życiu [1]. Dlatego też w odpowiednim momencie przeprowadzenie badań o znaczeniu profilaktycznym w celu wykrycia wad postawy zwiększa szansę na uniknięcie postępu nieprawidłowości [2]. Niedostatecznie ukształtowane mechanizmy adaptacyjne często nie nadążają za dynamiką zmian cywilizacyjnych, a ich skutki odbijają się przede wszystkim na młodych organizmach. Efektem tego są poważne odchylenia w budowie i postawie ciała oraz zmniejszenie sprawności układu ruchu, także krążeniowo - oddechowego, a stany przeciążenia doprowadzają do zmian zwyrodnieniowych [3, 4, 5]. Wzrastający z roku na rok odsetek dzieci z wadami postawy ciała zmusza do głębszego i szerszego zainteresowania się problematyką profilaktyki i analizy występowania wad postawy. Materiał i metody Celem pracy jest diagnoza wad postawy ciała u uczennic klas maturalnych liceów ogólnokształcących w Łodzi i ustalenie zależności między wybranymi parametrami krążeniowo oddechowymi, a częstością występowania wad postawy w badanej grupie. Badaniom poddano 100% populacji uczennic klas maturalnych, w liczbie 126 osób. Badane dziewczęta wszystkie w wieku 18 lat, uczęszczały do trzech różnych liceów ogólnokształcących w Łodzi. Były to VIII, XXI, XXVI LO, szkoły te zostały dobrane losowo, spośród średnich szkół ogólnokształcących w Łodzi. W pracy oznaczono wybrane parametry krążeniowo oddechowe. Do pomiaru częstości tętna użyto ciśnieniomierza nadgarstkowego, umieszczonego na tętnicy promieniowej. Ciśnienie skurczowe i rozkurczowe krwi mierzono przestrzegając skrupulatnie procedur i zaleceń związanych z pomiarami ciśnienia tętniczego [6]. Badanie było zapowiadane wcześniej, a przed samymi pomiarami objaśniano uczniom sposób ich wykonania. Pomiary przeprowadzono w godzinach przedpołudniowych. Przed rozpoczęciem pomiaru badana przebywała w spoczynku w pozycji siedzącej przez około 5 min. Pomiary ciśnienia tętniczego wykonywano 3- krotnie po ok.10 min okresie w spoczynku w pozycji siedzącej, na prawym ramieniu. Wartości uzyskanych pomiarów ciśnienia tętniczego interpretowano w oparciu o rozkłady centylowe (siatki) ciśnienia tętniczego uwzględniając wiek, płeć oraz wysokość ciała [6]. Parametry oddechowe obejmowały natężoną pojemność życiową płuc oraz ruchomość klatki piersiowej. Pierwszego pomiaru dokonano przy użyciu spirometru Easy one 2001. Natomiast ruchomość klatki piersiowej oznaczono przy pomocy taśmy mierniczej z dokładnością do 1 mm [7]. Do oceny postawy ciała wykorzystano powszechnie stosowaną w badaniach przesiewowych metodę punktowania według Kasperczyka (2004). 134
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 135, ISSN 1230-1043 - - - - - Badanie postawy ciała przeprowadzono każdorazowo o tej samej porze dnia w godzinach porannych w szkolnej sali gimnastycznej. Badane uczennice ustawione były w miejscu dobrze oświetlonym, w odległości około 2 m od badającego, w pozycji swobodnej, bez okrycia wierzchniego. Przedmiotem oceny było 10 elementów, oglądanych z trzech stron: z przodu, z boku i z tyłu. Ocenie podlegały: ustawienie głowy, barków, łopatek, brzucha, kolan, ukształtowanie klatki piersiowej, kifozy piersiowej, lordozy lędźwiowej, boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza) oraz wysklepienie stóp. O jakości postawy decydowała suma uzyskanych punktów. Im większa liczba punktów, tym gorsza postawa. Postawa ciała oceniana była według następujących kategorii: postawa bardzo dobra (1 3) postawa dobra (4-6) postawa zła (7 i więcej punktów) Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej wyznaczając: średnią arytmetyczną, zakres zmienności, odchylenie standardowe oraz współczynnik korelacji Pearsona. Natomiast oceny jakościowej badanych parametrów dokonano przy pomocy siatek centylowych wg Ostrowskiej Nawarycz (2006). Wyniki badań Wyniki badań w zakresie oceny wartości skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi oraz częstości tętna w spoczynku u badanych uczennic przedstawiono w tabeli nr 1. Tabela 1. Wartości średnie parametrów układu krążenia i ich ocena jakościowa. Parametr Skurczowe ciśnienie tętnicze krwi [mm Hg] Rozkurczowe ciśnienie tętnicze krwi [mm Hg] Częstość tętna [ud./min.] _ X δ 135 X max. X min. Ocena jakościowa 124,8 10,7 146 89 C90-C95 80,7 8,5 99 59 C90-C95 82,0 14,7 121 50 norma Średnia wartość pomiaru skurczowego ciśnienia tętniczego krwi w grupie badanych dziewcząt wynosi 124,8 ±10,7 mm Hg, osiągając poziom 90 95 centyla populacji dziewcząt łódzkich. Zakres zmienności obejmuje wartości zawarte w przedziale od 89 do 146 mm Hg. Średnio rozkurczowe ciśnienie tętnicze krwi przyjmuje wartość 80,7 ±8,5 mm Hg, w zakresie zmienności między 50 a 121 mm Hg, mieszcząc się w granicach 90 95 centyla. Częstość tętna spoczynkowego wynosi średnio 82 ±14,7 ud./min., mieszcząc się w normie populacyjnej. Zakres zmienności cechy wynosi 50 121 ud./min.
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 136, ISSN 1230-1043 - - - - - Natomiast wyniki zbiorcze pomiarów obwodów klatki piersiowej osób badanych dziewcząt i wyliczonego w oparciu o nie zakresu ruchomości klatki piersiowej oraz pomiaru natężonej pojemności życiowej płuc ujęte zostały w tabeli nr 2. Tabela 2. Wartości średnie parametrów układu oddechowego. Parametr _ X δ X max. X min. Obwód wdechowy [cm] 80,7 5,1 97 70 Obwód wydechowy [cm] 74,9 5,4 94 65 Ruchomość klatki piersiowej [cm] 5,8 1,9 11 2 Natężona pojemność życiowa płuc [dm 3 ] 2,87 0,72 5,38 1,26 Wartość średnia obwodu wydechowego w badanej populacji wynosi 80,7 ±5,1 cm, przyjmując wielkości zawarte między 70 a 97 cm. Obwód wydechowy średnio kształtuje się na poziomie 74,9 ±5,4 cm, w zakresie zmienności od 65 do 94 cm. Ruchomość klatki piersiowej osiąga wartość średnią 5,8 ±1,9 cm, przy minimalnej wartości 2 i maksymalnej 11 cm. Średnia wartość pomiaru natężonej pojemności życiowej płuc w badanej populacji wynosi 2,87 ±0,72 dm3, mieszcząc się w przedziale zmienności cechy od 1,26 do 5,38 dm3. Ilościowy i procentowy rozkład występowania poszczególnych wad postawy ciała w badanej populacji obrazują odpowiednio ryciny nr 1 i 2. Liczba badanych 120 100 80 60 40 20 0 61 ustawienie głowy 98 ustawienie barków 83 ustawienie łopatek 56 klatka szewska Rycina 1. Ilościowy rozkład występowania wad postawy ciała w badanej populacji. 22 klatka kurza 87 ustawienie brzucha 136 69 kifoza zmniejszona 40 kifoza zwiększona 80 pogłębiona lordoza 95 skolioza 50 kolana szpotawe 17 kolana koślawe 83 wady stóp
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 137, ISSN 1230-1043 - - - - - Do najczęściej występujących w badanej populacji przypadków wadliwego ukształtowania się elementów postawy ciała należą: ustawienie barków (n=98, 81,7 %) i skoliozy (n=95, 79,2 %). Najmniejszy udział wad postawy w grupie tegorocznych maturzystek mają: kolana koślawe (n=17, 14,2 %) i klatka piersiowa kurza (n=22, 18,3 %). 41,7 79,2 66,7 14,2 33,3 69,2 57,5 137 50,8 69,2 81,7 18,3 72,5 46,7 ustawienie głowy ustawienie barków ustawienie łopatek klatka szewska klatka kurza ustawienie brzucha kifoza zmniejszona kifoza zwiększona pogłębiona lordoza skolioza kolana szpotawe kolana koślawe wady stóp Rycina 2. Procentowy rozkład występowania wad postawy ciała w badanej populacji. Skład populacji ze względu na uzyskaną ogólną punktową wartość oceny postawy ciała przedstawia rycina nr 3. 75% 3% bardzo dobra dobra zła Rycina 3. Skład populacji ze względu na ogólną ocenę postawy ciała. 22%
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 138, ISSN 1230-1043 - - - - - Bardzo dobrą postawę ciała posiada 3% badanej populacji, postawą dobrą charakteryzuje się 22%, u zdecydowanej większości 75% zdiagnozowano postawę klasyfikowaną przez Kasperczyka jako zła. Wykryte zależności między kolejnymi składowymi oceny postawy ciała metodą punktowania według Kasperczyka i jej sumaryczną oceną punktową a badanymi parametrami układów: oddechowego i krążenia zawiera tabela nr 3 (A J). Tabela 3. Wykryte zależności między elementami postawy ciała i jej oceną ogólną a charakterystyką oznaczanych wskaźników. A Cechy korelowane: r α Ciśnienie skurczowe krwi 0,1077 - Ustawienie głowy Ciśnienie rozkurczowe krwi 0,1206 - Ruchomość klatki piersiowej 0,1164 - Ustawienie głowy koreluje słabo dodatnio z ciśnieniem tętniczym skurczowym i rozkurczowym oraz ruchomością klatki piersiowej. Są to zależności nieistotne statystycznie. B Cechy korelowane: r α Ustawienie barków Tętno spoczynkowe 0,1314 - Ustawienie barków słabo koreluje nieistotnie dodatnio z częstością tętna spoczynkowego. C Cechy korelowane: r α Częstość tętna spoczynkowego - 0,1734 - Klatka piersiowa Natężona pojemność życiowa płuc - 0,1131 - kurza Ruchomość klatki piersiowej - 0,1165 - Klatka piersiowa kurza słabo, ujemnie i nieistotnie koreluje z częstością tętna spoczynkowego, natężoną pojemnością wydechową płuc i ruchomością klatki piersiowej. D Cechy korelowane: r α Ciśnienie skurczowe krwi - 0,1370 - Ustawienie Częstość tętna spoczynkowego - 0,1421 - brzucha Ruchomość klatki piersiowej - 0,2336 0,05 Ustawienie brzucha słabo koreluje ujemnie, nieistotnie statystycznie ze skurczowym ciśnieniem tętniczym krwi i częstością tętna spoczynkowego oraz istotnie na poziomie α 0,05 z ruchomością klatki piersiowej. E Cechy korelowane: r α Zmniejszona kifoza piersiowa Ciśnienie skurczowe krwi - 0,1068 - Zmniejszona kifoza piersiowa słabo koreluje nieistotnie ujemnie ze skurczowym ciśnieniem tętniczym krwi. 138
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 139, ISSN 1230-1043 - - - - - F Cechy korelowane: r α Zwiększona kifoza Natężona pojemność życiowa płuc - 0,1423 - piersiowa Ruchomość klatki piersiowej - 0,1849 - Zwiększona kifoza piersiowa słabo i ujemnie koreluje nieistotnie z natężoną życiową pojemnością płuc i ruchomością klatki piersiowej. G Cechy korelowane: r α Natężona pojemność życiowa płuc - 0,1307 - Kolana szpotawe Ruchomość klatki piersiowej 0,1062 - Kolana szpotawe nieistotnie ujemnie korelują z natężoną pojemnością życiową płuc, a dodatnio z i ruchomością klatki piersiowej. H Cechy korelowane: r α Ciśnienie skurczowe krwi - 0,1152 - Kolana koślawe Ciśnienie rozkurczowe krwi - 0,1203 - Częstość tętna spoczynkowego - 0,1643 - Kolana koślawe nieistotnie ujemnie korelują ze skurczowym i rozkurczowym ciśnieniem tętniczym krwi oraz z częstością tętna spoczynkowego. I Cechy korelowane: r α Ciśnienie skurczowe krwi - 0,1417 - Wady stóp Natężona pojemność życiowa płuc - 0,1771 - Ruchomość klatki piersiowej - 0,1611 - Wady stóp korelują słabo i nieistotnie ujemnie z wysokością ciała, skurczowym ciśnieniem tętniczym krwi, natężoną pojemnością życiową płuc i ruchomością klatki piersiowej. J Cechy korelowane: r α Ciśnienie skurczowe krwi - 0,1291 - Ogólna ocena Natężona pojemność życiowa płuc 0,1281 - postawy ciała Ruchomość klatki piersiowej - 0,2154 0,05 Ogólna postawa ciała wyrażona sumą punktów Kasperczyka słabo koreluje ujemnie istotnie na poziomie α 0,05 z ruchomością klatki piersiowej. Dyskusja Zaburzenia statyki ciała pod postacią nieprawidłowej sylwetki i wad postawy stają się we współczesnym świecie problemem społecznym. Przyczyniają się do pogorszenia zdrowia, zaburzeń funkcji układu oddechowego i układu krążenia, upośledzając wydolność fizjologiczną dziecka, a potem osoby dorosłej. W badanej populacji dziewcząt łódzkich klas maturalnych widoczne jest wyraźne zróżnicowanie występowania wad postawy. Najczęściej pojawiającą się wadą jest nieprawidłowe ustawienie barków, cecha ta występuje u zdecydowanej większość przebadanych dziewcząt i wynosi 81,7%. 139
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 140, ISSN 1230-1043 - - - - - Olbrzymi procent bo aż 79,2% to uczennice z bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Natomiast 72,5% to przypadki osób z nieprawidłowym ustawieniem łopatek. Dość dużą grupę, bo aż 69,2% stanowią dziewczęta z wadliwy ustawieniem stóp i brzucha. Problem pogłębionej lordozy lędźwiowej zaobserwować można u 66,7% przebadanych uczennic. Znaczny procent badanych 57,5% to osoby ze zmniejszoną kifozą piersiową. Następną w kolejność wadą jest nieprawidłowe ustawienie głowy i grupę tą stanowi 50,8% badanych uczennic. Prawie połowa dziewcząt 46,7% posiada klatkę szewską. Duży procent stanowią uczennice z kolanami szpotawymi 41,7% oraz ze zwiększoną kifozą piersiową 33,3%. Natomiast najmniejszy udział w kształtowaniu postawy nieprawidłowej w grupie badanych dziewcząt mają klatka piersiowa kurza 18,3% i kolana koślawe 14,2%. Najczęściej pojawiająca się nieprawidłowością w postawie ciała u przebadanych dziewcząt jest wadliwe ustawieni barków, natomiast w piśmiennictwie na pierwszym miejscu klasyfikuje się boczne skrzywienie kręgosłupa, wady klatki piersiowej i nieprawidłowości w ustawieniu stóp [8,9,10]. Dane literaturowe nie potwierdzają również tak dużej częstotliwości w nieprawidłowym ustawieniu barków [11,12,13,14,15,16,17]. Wady w budowie klatki piersiowej często wiążą się z bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Ich genezą jest słabość narządu ruchu przede wszystkim mięśni i więzadeł grzbietowych. Wyniki przeprowadzonych badań własnych wykazują, że drugą co do częstotliwości wadą jest boczne skrzywienie kręgosłupa i wynosi 79,2%. Według Finlaya i wsp. obecności skolioz towarzyszą zaburzenia wentylacji płuc związane z uciskiem zniekształconego kręgosłupa i żeber na narządy wewnętrzne. Przyczyna tego zjawiska jest związana bezpośrednio ze zmniejszaniem się wymiaru przednio tylnego klatki piersiowej, a objaw ten jest następstwem zmniejszonej kifozy piersiowej [17]. We własnych badaniach zaobserwowano występowanie właśnie tej wady u ponad połowy przebadanych dziewcząt i grupę tą stanowi 57, 5%. Zdaniem wielu autorów boczne idiopatyczne skrzywienia są odchyleniem wielopłaszczyznowym osi kręgosłupa od stanu prawidłowego, co przynosi ze sobą wiele niekorzystnych zmian w układzie ruchu, w układzie krążeniowo oddechowym, w narządach wewnętrznych, co również prowadzi do obniżenia sprawności i wydolności fizycznej [18,19,20,21,22,23,24]. Cieślewicz Dybała i wsp., uważają że boczne skrzywienie kręgosłupa pociąga za sobą zmiany w miednicy, narządach wewnętrznych i zmiany w układzie ustawienia klatki piersiowej, [12]. W badaniach własnych nieprawidłowości w ustawieniu klatki piersiowej przedstawiają się następująco: klatkę szewską zdiagnozowano u 46,7%, zaś klatkę kurzą u 18,3% przebadanych dziewcząt. Należy podkreślić fakt, że większość prac nad rozwojem wadliwej postawy ciała dotyczy dzieci w młodszych klasach szkolnych, a omawiane badania własne dotyczą dziewcząt 18 letnich. Tak dużą nieprawidłowość w ustawieniu barków może tłumaczyć fakt, że dziewczęta w okresie dojrzewania płciowego mają tendencję do wysuwania barków do przodu i zaokrąglenia pleców w celu ukrycia rozwijających się piersi. Potwierdzeniem tych reakcji mogą być badania Kaźmierczak i wsp. przeprowadzone wśród dzieci i młodzieży w wieku 9 16 lat (305 dziewcząt i 275 chłopców), które wykazują, że najczęstszymi wadami są: asymetria barków, łopatek i trójkątów talii [25]. 140
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 141, ISSN 1230-1043 - - - - - Ogólna ocena postawy ciała przebadanych dziewcząt budzi niepokój. Olbrzymi odsetek, bo aż 75% uczennic posiada postawę złą, postawę dobrą charakteryzuje 22%, natomiast postawę bardzo dobrą obserwuje się zaledwie u 3% przebadanej grupy dziewcząt. Wilczyński uważa, że wadę postawy wykazuje co trzecie dziecko [26], według Kasperczyka 70% dzieci posiada już błędy lub wady w postawie ciała [27], natomiast doniesienia zagraniczne dowodzą, że 71% dzieci posiada przynajmniej jedno odchylenie od wartości prawidłowych w postawie ciała [28,29]. Wielokrotnie wspominano, że na kształtowanie się postawy ciała mogą mieć wpływ różnorodne czynniki. Czynniki wewnątrzustrojowe związane są niewątpliwie z prawidłowym funkcjonowaniem układów czynnościowych człowieka. W pracy realizowano wybrane wskaźniki określające działanie układu oddechowego i układu krążenia. Z pomiarów parametrów układu oddechowego wynika, że średnia wartość obwodu wydechowego przebadanych uczennic wynosi 74,92 cm, a obwodu wdechowego 80,72 cm. Roślak przeprowadziła podobne badania na studentkach nauczania początkowego Uniwersytetu Łódzkiego w Łodzi w roku akademickim 1991/92, gdzie średnia wartość obwodu wdechowego wynosiła 82,11 cm, natomiast obwodu wydechowego 75,81 cm. Wartości Roślak są więc zbliżone do wyników uzyskanych w pracy. Za pomocą spirometru dokonano pomiarów natężonej życiowej pojemności płuc. Uzyskana wartość średnia 2,87 dm3 mieści się w zakresie norm populacyjnych, ponieważ natężona pojemność życiowa jest nieco mniejsza od pojemności życiowej i jest to, spowodowane warunkami pomiaru [30]. Kolejnymi pomiarami były objęte parametry układu krążenia. Wartość średnia skurczowego ciśnienia tętniczego krwi przebadanych dziewcząt wynosi 124,79 mm Hg, co klasyfikuje ją w przedziale między 90 a 95 centylem. Oznacza to, że średnio ciśnienie skurczowe krwi jest znacząco wyższe od średniej wartości populacyjnej dziewcząt łódzkich.według Ostrowskiej Nawarycz wartość ta dla uczennic 18 letnich powinna wynosić 110,5 mm Hg [6]. Również wartość średnia rozkurczowego ciśnienia tętniczego krwi w przeprowadzonych badaniach jest znacząco wyższa od średniej wartości populacyjnej dziewcząt łódzkich i wynosi 80,7 mm Hg. Według Ostrowskiej Nawarycz średnio rozkurczowe ciśnienie tętnicze dla kobiet 18 letnich powinno wynosić 66,5 mm Hg [6]. Średnia wartość częstości tętna u badanych dziewcząt wynosi 82 uderzenia na minutę. Wartość ta mieści się w normie, aczkolwiek jest lekko podwyższona. Wzrost tych wartości należy tłumaczyć faktem, że u dziewcząt w tym wieku nie jest ostatecznie wykształcony nerw błędny, który w pełni dojrzewa między 19-20 rokiem życia. Podczas zwiększonego napięcia układu współczulnego, układ przywspółczulny, w tym nerw błędny jest hamowany i w związku z tym częstość rytmu wzrasta. Wydaje się również, że na uzyskaną wartość wpłynąć mógł również stres powodowany u uczennic przystąpieniem do badania. Według Kaplana u większości ludzi wartości ciśnienia tętniczego w pomiarach uzyskanych w gabinetach lekarskich są wyższe od wartości pomiarów w innych warunkach. Samo wykonywanie pomiaru ciśnienia tętniczego może wywołać reakcję pogotowia. Ten efekt może być częściowo związany z okolicznościami badania, lecz najczęściej jest wynikiem oddziaływania osoby dokonującej pomiaru i określa się go mianem nadciśnienia białego fartucha [31]. Badanie statystyczne w obrębie określenia współzależności pomiędzy oznaczanymi parametrami wykazało różny stopień korelacji w zakresie występowania wad postawy ciała. Ustawienie brzucha i ogólna ocena postawa ciała korelują ujemnie statystycznie z ruchomością klatki piersiowej (tabl. 6D, 6J). 141
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 142, ISSN 1230-1043 - - - - - Oznacza to, że im mniejsza ruchomość klatki piersiowej tym więcej punktów za ustawienie brzucha i gorsza ogólna ocena postawy ciała. Cechy te wykazują zależność słabą. Podsumowując badanie dotyczące oceny postawy ciała u 18 letnich uczennic łódzkich liceów ogólnokształcących wykazuje na konieczność podjęcia intensywnych działań mających na celu zahamowanie procesu kształtowania się złej postawy ciała u dzieci i młodzieży. Dlatego też, niezmiernie ważnym elementem korekty u dzieci jest profilaktyka połączona z kształtowaniem odruchu prawidłowej postawy [32, 33]. Należy zachęcać dzieci i młodzież do większej aktywności ruchowej i stwarzać warunki sprzyjające kształtowaniu postawy prawidłowej. Podsumowanie 1. W badanej populacji 18 letnich dziewcząt klas maturalnych łódzkich liceów ogólnokształcących wykazano występowanie dużej liczby wad postawy ciała manifestującej się głównie w postaci: nieprawidłowego ustawienia barków bocznych skrzywień kręgosłupa wadliwego ustawienia łopatek 2. Nie stwierdzono wysokich lub pełnych korelacji statystycznych w zakresie związku oznaczanych wskaźników krążeniowo oddechowych z częstością występowania wad postawy ciała. 3. Istnieje potrzeba podjęcia działań mających na celu ograniczenie ilości wad postawy ciała występujących u młodzieży. Piśmiennictwo 1. Chojnacka Szawłowska G., Szawłowski K. Rehabilitacja medyczna. Agencja Wydawniczo Informacyjna, Warszawa 1994 2. Olszewska M. Żołyński K., Olszewski S. Wady postawy u siedmiolatków a ich aktywność ruchowa w życiu codziennym. Kwart. Ortop. 2006, 1, 35. 3. Fajdasz A. Ukształtowanie kręgosłupa u młodzieży trenującej pływanie. Med. Sport. 2000, 16, 7, 23 4. Laurentowska M., Szczepanowska E., Głowacki M., Rychlewski T. A report on physical performance in female patients dideased for idiopathic scoliosis. W: Przegl. Antropol., 2001, 64, 109 5. Żórawska Banaś E. Analiza progresji skolioz u dzieci w okresie przedpokwiataniowym. Rehab. Med. 2003, tom 7, nr 1, 61 67 6. Ostrowska Nawarycz L., Nawarycz T. Ciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży łódzkiej w wieku 7 19 lat. Normy i postępowanie diagnostyczne. UM., Łódź 2006. 7. Tuzinek S. Postawa ciała. Fizjologia, patologie i korekcje.radom 2004. 8. Hadała M., Bieganowski K., Sołek D., Rzuciło K., Jachym Ł., Snela S., Wady postawy i boczne skrzywienie kręgosłupa w populacji dzieci klas szóstych Szkół Podstawowych na terenie miasta Rzeszowa. Fizjoter. Pol., 2006; 3(4); 6, 233-237. 9. Nissinen M. Spinal posture during pubertal growth. Acta Paedriat. 1995 Mar; 84 (3): 308 12 10. Sanders JO, Browne RH, Cooney TE, Finegold DN, McConnell SJ, Margraf SA. Correlates of the peak height velocity in girls with idiopathic scoliosis. Spine, 2006, Sep 15; 31 (20): 2289 95 142
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 143, ISSN 1230-1043 - - - - - 11. Cieplik M., Faustmann I., Hagner W., Lewandowski A. Sprawność fizyczna dzieci szkolnych z wadami postawy. Kwart. Ortop. 2006, 1, 5. 12. Cieślewicz Dybała E., Hagner W. Postępowanie terapeutyczne w leczeniu wad postawy ze szczególnym uwzględnieniem skolioz. Kawrt. Ortop. 2003, 3, 2 13. Demczuk Włodarczyk E. Budowa stopy w okresie rozwoju progresywnego. Wrocław 2003: Studia i Monografie AWF: 66 14. Lewandowski A., Hagner W., Wierzelewska J., Hagner M. Zmiany w poziomie gibkości kręgosłupa u osób realizujących ćwiczenia siłowe. Kwart. Ortop. 2006, 4, 265 15. Nowak D., Hagner W., Kowalski I. Program ćwiczeń korekcyjnych wad postawy dla dzieci w wieku przedszkolnym. Kwart. Ortop. 2006, 2 134. 16. Wilczyński J., Lateral spinal curvature measured among children and teenagers as a health problem of future employees,. Med. Prakt., 2007;58(5):419-22 17. Wilczyński J., The most common faulty postures among boys aged 13-16 years measured by MoirĂŠ's photogrammetric method, Med. Prakt., 2006;57(4):347-52. 18. Finlay G., Conncannon D., Mc Donnell T.I. Treatment of respiratory failure due to kyphoscoliosis with nasal intermittent positive pressure ventilation Ir. J. Med. Sci. 19956,28 19. Allard P., Chavet P., Barbier F., Gatto L., Labelle H., Sadeghi H. Effect of body morphology on standing balance in adolescent idiopathic scoliosis. Am J Phys Med Rehabil. 2004 Sep; 83 (9): 689 97 20. Białek M. Możliwość zastosowania terapii manualnej w leczeniu skolioz doświadczenia własne. Med. Man. 1997, 1, 4, 24 21. Lutyński R., Solecka I., Wójtowicz B. Ocena zmian w zakresie bocznych skrzywień kręgosłupa u uczniów szkół podstawowych w województwie krakowskim. Post. Rehab., 1997; 11: 79 84. 22. Nissinen M., Heliovaara M., Seitsamo J., Poussa M. Trunk asymmetry, posture, growth and risk of scoliosis. A three year follow up of Finnish prepubertal school children. Spine. 1993 Jan; 18 (1): 8 13 23. Nowotny J, Nowotny-Czupryna O, Czupryna K.,Various attitudes to the use of corrective exercises in conservative treatment of scoliosis,. Ortop Traumatol Rehabil. 2010 Jan-Feb;12(1):1-11. 24. Barczyk K, Zawadzka D, Hawrylak A, Bocheńska A, Skolimowska B, Małachowska-Sobieska M., Wpływ ćwiczeń korekcyjnych w środowisku wodnym na kształ przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa oraz status funkcjonalny układu ruchu wśród dzieci ze skoliozą idiopatyczną,. Ortop Traumatol Rehabil. 2009 May-Jun;11(3):209-21. 25. Pingot M., Czernicki J., Woldańska Okońska M. Ocena skuteczności metody fizjokinetycznej w zachowawczym leczeniu bocznych idiomatycznych skrzywień kręgosłupa. Doniesienie wstępne. Kwart. Ortop. 2004, 2, 117 26. Kaźmierczak U., Hagner W. Częstość występowania wad postawy i sposób spędzania czasu wolnego przez uczniów Zespołu Szkół nr 8 w Bydgoszczy, Fizjoterapia 2003, 11, 4, 12-15. 27. Wilczyński J. Korekcja wad postawy człowieka. Starachowice Anthropos 2001 28. Kasperczyk T. Wady postawy ciała, diagnostyka leczenia. Kraków 2004. 29. Hein V. Postural aligriment in different standing positions and the trunk muscles strength among girls aged 8-16 years. Biol. Sport 1999, 16: 125 138. 143
Kwart. Ortop. 2011, 2, str. 144, ISSN 1230-1043 - - - - - 30. Pereza G.A., Magallanes B.C. Valuation of posture defects in Varacruz children. Revista Mexicana de Medicina Fisica Rehabilitation 2004; 16: 23-25. 31. Kędziora J. Zarys Fizjologii, WAM, Łódź 1997 32. Kaplan N. Nadciśnienie tętnicze. Wydanie I pod redakcją Marii Witkowskiej. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1999 33. Nowak D., Hagner W., Kowalski I. Program ćwiczeń korekcyjnych wad postawy dla dzieci w wieku przedszkolnym. Kwart. Ortop. 2006, 2 134 144