NAJWYśSZA IZBA KONTROLI Delegatura w Zielonej Górze u l. Podgórn a 9A 65-213 Zi e lona G óra tel. 329-76-00, fax 329-76-39 Zielona Góra, 2007-04-04 LZG-41001-4/2007, P/06/160 Pan Maciej Fleischer Dyrektor Zarządu Drogowych Przejść Granicznych w Gorzowie Wlkp. WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Zielonej Górze przeprowadziła w Zarządzie Drogowych Przejść Granicznych w Gorzowie Wlkp. (cyt. ZDPG lub Zarząd), kontrolę w ramach tematu Wykonanie budŝetu państwa w 2006 r. w części 85/08 - województwo lubuskie. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli podpisanym w dniu 16.03.2007 r., na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuję Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia wykonanie planu finansowego ZDPG, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości, które nie miały jednak zasadniczego wpływu na kontrolowaną działalność. Nieprawidłowości polegały głównie na obciąŝaniu jednostki macierzystej kosztami prognozowanymi zamiast rzeczywistymi, wyŝszymi od faktycznie ponoszonych i odprowadzaniu do budŝetu państwa przychodów zamiast dochodów z najmu i dzierŝawy składników majątkowych Skarbu Państwa. Stwierdzono takŝe nieprawidłowości związane z prowadzeniem ksiąg rachunkowych. 1 j.t. Dz. U. z 2001 r. Nr 85, poz. 937 ze zm.
2 PowyŜszą ocenę ogólną uzasadniają przedstawione niŝej ustalenia i oceny szczegółowe: 1. W 2006 r. przychody ogółem Zarządu wyniosły 9.957,9 tys. zł i były wyŝsze o 0,3% od kwoty ujętej w planie finansowym po zmianach. W przychodach tych największy udział (8.503,6 tys. zł) miała sprzedaŝ usług na rzecz jednostki macierzystej, tj. Lubuskiego Urzędu Wojewódzkiego (LUW) w Gorzowie Wlkp. Wydatki ogółem wyniosły 9.729,6 tys. zł i były niŝsze od kwoty planowanej o 2,0%. Wprowadzone w ciągu roku zmiany w planie, zatwierdzone przez jednostkę nadrzędną, nie spowodowały zmniejszenia wpłat do budŝetu. Zysk za 2006 r. wyniósł 145,6 tys. zł. Z osiągniętego za 2005 r. zysku w wysokości 334,3 tys. zł, stosownie do art. 26 ust. 7 ustawy z dnia 30.06.2005 r. o finansach publicznych 2, połowę odprowadzono do budŝetu państwa w dniu 14.04.2006 r., tj. w wymaganym terminie. W Ŝadnym paragrafie klasyfikacji budŝetowej wydatki w 2006 r. - w odniesieniu do planu po zmianach - nie zostały przekroczone. We wszystkich badanych zamówieniach publicznych, dotyczących prac remontowych, zakupu oleju opałowego i ubezpieczenia mienia, zostały zachowane procedury określone ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych 3. Przeciętne zatrudnienie w ZDPG w 2006 r. wynosiło 171,5 osób i w porównaniu do 2005 r. było niŝsze o 1,2%. Plan wydatków na wynagrodzenia, ustalony na 2006 r. w wysokości 4.049,3 tys. zł, zrealizowano w 99,9%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 2006 r. na jednego pełnozatrudnionego wyniosło 2.113 zł i było wyŝsze o 2,8% w porównaniu do 2005 r. Zarząd terminowo regulował składki na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na poczet podatku dochodowego od osób fizycznych oraz wpłaty na PFRON. 2. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie z zastrzeŝeniami ocenia organizację systemu rachunkowości i kontroli finansowej ZDPG. Pan Dyrektor określił wprawdzie zasady rachunkowości oraz procedury kontroli finansowej, jednak nie zobowiązywały one do prowadzenia ewidencji memoriałowej, tj. ewidencji z wykorzystaniem kont rozrachunkowych. Tym samym Pan Dyrektor pozbawił się moŝliwości bieŝącej analizy wielkości zobowiązań, co mogło stanowić zagroŝenie zaciągnięcia zobowiązań przewyŝszających posiadane środki. Aktualizacja planu kont dokonana została z miesięcznym opóźnieniem, a ponadto numery i nazwy niektórych kont (m.in. konta nr 030, 135, 400, 401) 2 Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm. 3 j.t. z 2006 r. Dz. U. Nr 164, poz. 1163 ze zm.
3 nie były zgodne z załącznikiem nr 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości... 4. W celu oceny skuteczności systemu księgowości i kontroli finansowej (badanie zgodności) oraz oceny rzetelności ksiąg rachunkowych (badanie wiarygodności), z przyjętej populacji 2.305 zapisów księgowych na kontach kosztów, z wyłączeniem kosztów osobowych, o wartości 4.931.515,27 zł, metodą monetarną, 5 przy pomocy programu komputerowego Pomocnik Kontrolera ver. 4.1., wylosowano 143 zapisy, na łączną kwotę 2.770.247,69 zł. Badaniu poddano odpowiadające tym zapisom faktury i dokumenty równowaŝne fakturom. Z próby tej wyłączono 10 zapisów/dowodów, które wraz z kolejnymi 22 dowodami zbadano w ramach doboru celowego. Ogólna kwota zapisów/dowodów badanych w ramach doboru celowego wynosiła 1.389.828,84 zł. W badanej próbie zapisów/dowodów w zakresie ich poprawności formalnej (badanie zgodności) stwierdzono, Ŝe 104 zapisy księgowe o ogólnej wartości 1.605.028,43 zł oraz wszystkie dowody badane w ramach doboru celowego, posiadały na skutek ewidencjonowania dowodów w ostatnim dniu miesiąca, po dokonaniu zapłaty i wpisaniu do ewidencji cech wyciągu bankowego - inną, niŝ wynikającą z dowodu źródłowego datę operacji gospodarczej i datę dowodu. Ponadto dekretacja na dowodach źródłowych była odmienna od zapisów w ewidencji. Z treści art. 20 ust.1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości 6 wynika, Ŝe do ksiąg rachunkowych okresu sprawozdawczego naleŝy wprowadzić, w postaci zapisu, kaŝde zdarzenie, które nastąpiło w tym okresie sprawozdawczym. Z treści art. 24 tej ustawy wynika m.in., Ŝe księgi rachunkowe uznaje się za rzetelne, jeŝeli dokonane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty, a za prowadzone bezbłędnie, jeŝeli wprowadzono do nich kompletnie i poprawnie wszystkie zakwalifikowane do zaksięgowania w danym miesiącu dowody księgowe. Pan Dyrektor, poinformowany w toku kontroli o powyŝszych nieprawidłowościach, wprowadził od 7 marca 2007 r. obowiązek ewidencji memoriałowej (księgowanie faktur na kontach rozrachunkowych) oraz bezpośredniego księgowania faktur wraz z datą operacji gospodarczej i datą tych dowodów, a ponadto dokonał zmiany obiegu dokumentów 4 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 lipca 2006 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budŝetu państwa, budŝetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 142, poz.1020). 5 W metodzie monetarnej prawdopodobieństwo wyboru zapisu/dowodu księgowego do kontroli jest wprost proporcjonalne do jego wielkości wyraŝonej w złotówkach - im większa wartość, tym większa moŝliwość, Ŝe zostanie wylosowany do kontroli. 6 j.t. Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.
4 księgowych, aby okres pomiędzy otrzymaniem dokumentu, a zaksięgowaniem umoŝliwiał jego ujęcie w odpowiadającym mu okresie. Badanie wiarygodności ww. próby zapisów/dowodów nie wykazało nieprawidłowości w zakresie wpływu zapisów na sprawozdawczość bieŝącą (półroczną) i roczną. Przy załoŝonych parametrach ekstrapolacji 7, powyŝsze nieprawidłowości są podstawą do wydania przez NajwyŜszą Izbę kontroli następujących opinii: w zakresie wiarygodności ksiąg rachunkowych w odniesieniu do sprawozdawczości bieŝącej opinia pozytywna, w zakresie wiarygodności ksiąg rachunkowych w odniesieniu do sprawozdawczości rocznej opinia pozytywna, w zakresie poprawności formalnej dowodów (badanie zgodności) opinia negatywna. Roczne sprawozdania: z wykonania planu finansowego gospodarstwa pomocniczego (Rb-31), o zatrudnieniu i wynagrodzeniach (Rb-70), stanie naleŝności (Rb-N) oraz o stanie zobowiązań (Rb-Z) sporządzone zostały rzetelnie, tj. dane w nich zawarte wynikały z ewidencji księgowej. 3. Przez cały rok budŝetowy ZDPG obciąŝał LUW za świadczone na jego rzecz usługi na drogowych przejściach granicznych, miesięcznymi kosztami prognozowanymi 8, co było niezgodne z art. 26 ust. 6 ustawy o finansach publicznych. Przepis ten stanowi, iŝ gospodarstwo pomocnicze dokonuje sprzedaŝy usług na rzecz macierzystej jednostki budŝetowej według kosztów własnych, tj. rzeczywistych a nie prognozowanych. W ten sposób Zarząd zafakturował w 2006 r. łącznie, jak juŝ wspomniano, 8.503,6 tys. zł, a do wyliczenia tych prognoz przyjmował m.in. koszty osobowe w pełnej wysokości (wynagrodzenia z pochodnymi). Oznacza to, iŝ z góry zakładano, Ŝe LUW będzie pokrywał wydatki związane z obsługą administracyjną świadczoną przez ZDPG takŝe na rzecz innych podmiotów, tj. dzierŝawców na przejściach granicznych, którzy najmowali 26,44% całkowitej 7 Populacja objęta oceną 9 729 400 zł, ryzyko statystyczne do losowania i ekstrapolacji 5%, dopuszczalny błąd w badaniu zgodności 5%. 8 Faktury za dany miesiąc wystawiane były na początku tego miesiąca, a do faktur załączano sposób obliczenia prognozowanej kwoty, przy czym dla pierwszych 6 miesięcy wyliczone kwoty były wyŝsze od zafakturowanych łącznie o 1.195.597 zł, a Zarząd pod tymi wyliczeniami dokonywał następującego zapisu: Niedobór środków finansowych zostanie pokryty z przychodów własnych.
5 powierzchni uŝytkowej budynków 9. Jednocześnie Zarząd nigdy nie rozliczał się z LUW (nawet na koniec roku), co do kosztów rzeczywiście poniesionych. W trakcie kontroli NIK Zarząd obliczył, Ŝe w 2006 r. LUW za usługi świadczone przez ZDPG zapłacił o 225.460 zł więcej niŝ wynikało to z podziału kosztów ponoszonych na rzecz jednostki macierzystej i innych podmiotów 10. Nieprawidłowości te były następstwem zaniechań w zakresie opracowania, w uzgodnieniu z jednostką macierzystą, zasad dotyczących sposobu podziału kosztów ponoszonych na rzecz LUW i pozostałych podmiotów. JuŜ w trakcie kontroli, główna księgowa ZDPG zobowiązała się do zmiany sposobu fakturowania ww. usług na rzecz macierzystej jednostki budŝetowej od marca 2007 r. Według wyjaśnień głównej księgowej brak powyŝszych zasad skutkował teŝ odprowadzaniem do budŝetu państwa przychodów od najemców i dzierŝawców, fakturowanych jako czynsz najmu, zamiast dochodów, o których stanowi art. 96 pkt 8 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z 58 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29.06.2006 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budŝetowych, zakładów budŝetowych i gospodarstw pomocniczych 11, dochodami budŝetu państwa winny być przychody z najmu i dzierŝawy składników majątkowych, pomniejszone o koszty ich uzyskania. Zarząd w 2006 r. nie pomniejszał ww. przychodów o koszty ich uzyskania, tj. o wspomniane wyŝej koszty administracyjne, wyliczone wstępnie przez ZDPG w wysokości 1.421.057 zł, jak wynika z wyjaśnień głównej księgowej, z uwagi na niewłaściwe zrozumienie postanowień ustawy. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, oraz uwzględniając działania podjęte w trakcie kontroli, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. Dostosowanie planu kont do wymagań ustalonych w rozporządzeniu Ministra Finansów. 2. ObciąŜanie jednostki macierzystej kosztami rzeczywiście ponoszonymi na jej rzecz, w oparciu o zasady podziału tych kosztów, opracowane w uzgodnieniu z ww. jednostką. 9 Zarząd, jako gospodarstwo pomocnicze LUW, realizuje zadania wynikające z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13.12.2005 r. w sprawie obowiązków wojewody w zakresie finansowania i utrzymywania przejść granicznych (Dz. U. Nr 256, poz. 2145). Według tych przepisów polskim organom kontrolnym przysługuje nieodpłatne korzystanie z pomieszczeń, sprzętu i urządzeń znajdujących się na granicy. Zarząd wynajmuje teŝ obiekty i pomieszczenia krajowym podmiotom oraz Niemieckiemu Urzędowi Celnemu ponosząc z tego tytułu koszty związane z ich administrowaniem w zakresie wynikającym z zawartych umów. 10 Koszty osobowe Zarządu wyniosły w 2006 r. 5.374.648 zł, stąd część tych kosztów, przypadająca na powierzchnię wynajmowaną (26,44%), wyniosła 1.421.057 zł i była wyŝsza o 225.460 zł od kwoty, którą ZDPG wykazał jako koszty ponoszone na rzecz LUW pokrywane z własnych przychodów (1.195.597 zł). 11 Dz. U. Nr 116, poz. 783
6 3. Odprowadzanie dochodów do budŝetu państwa z dzierŝawy składników majątkowych Skarbu Państwa we właściwych wysokościach, tj. po pomniejszeniu przychodów o koszty ich uzyskania. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Zielonej Górze, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora, w terminie 30 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego przysługuje Panu Dyrektorowi prawo zgłoszenia na piśmie do dyrektora Delegatury NIK w Zielonej Górze umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK w sprawie rozpatrzenia zastrzeŝeń. Otrzymują: 1. Dep. BudŜetu i Finansów NIK Warszawa 2. Adresat 3. a/a