PROBLEMY EKSPLOATACJI 189



Podobne dokumenty
Wysokosprawna chromatografia cieczowa dobór warunków separacji wybranych związków

BADANIE OBECNOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH W TŁUSZCZACH PO PROCESIE SMAŻENIA

ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II

BADANIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH (OZNACZANIE ANTRACENU W PRÓBKACH GLEBY).

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ

Zastosowanie węgla aktywnego i krzemionki jako adsorberów benzo(a)pirenu i antracenu

OZNACZENIE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE w HPLC

Monitorowanie stabilności oksydacyjnej oleju rzepakowego na

Badania trwałości i jednorodności wytworzonych materiałów referencyjnych gleby i kormorana

Badanie selektywności rozpuszczalników organicznych stosowanych w procesach ciągłej ekstrakcji rozpuszczalnikowej wysokoaromatycznych olejów naftowych

Cz. 5. Podstawy instrumentalizacji chromatografii. aparatura chromatograficzna w skali analitycznej i modelowej - -- w części przypomnienie -

Numer CAS: o C (101,3 kpa)

Oznaczanie wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) w biogazie

CERTYFIKOWANE MATERIAŁY ODNIESIENIA - WWA I PCB W GLEBIE I TKANCE KORMORANA

Ekstrakcja WWA z osadów wydzielonych

OD HPLC do UPLC. Prof. dr hab. inż. Agata Kot-Wasik. Katedra Chemii Analitycznej Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska

n-pentanal Numer CAS:

WPŁYW METODYKI PRZYGOTOWANIA PRÓBEK NA OZNACZANIE INDEKSU OLEJU MINERALNEGO ZGODNIE Z NORMĄ PN-EN ISO

RP WPROWADZENIE. M. Kamiński PG WCh Gdańsk Układy faz odwróconych RP-HPLC, RP-TLC gdy:

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Chromatogramy Załącznik do instrukcji z Technik Rozdzielania Mieszanin

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 325

IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Doświadczenia IChPW w badaniach energetyczno-emisyjnych kotłów c.o. według normy PN-EN 303-5:2012

GraŜyna Chwatko Zakład Chemii Środowiska

4. WYZNACZENIE IZOTERMY ADSORPCJI METODĄ ECP

ZASTOSOWANIE CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ W BIOTECHNOLOGII ŚRODOWISKOWEJ

Sprawozdanie z badania potwierdzających tożsamość substancji Oliwa Ozonowana

Ćwiczenie 4 Zastosowanie metody wzorca wewnętrznego do analizy ilościowej techniką GC-FID

WPŁYW ILOŚCI MODYFIKATORA NA WSPÓŁCZYNNIK RETENCJI W TECHNICE WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ

-- w części przypomnienie - Gdańsk 2010

2-Metyloazirydyna. metoda oznaczania UWAGI WSTĘPNE

WYNIKI POMIARÓW W ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA W OTOCZENIU STACJI TECHNICZNO-POSTOJOWEJ KABATY

4-Chlorofenol. metoda oznaczania UWAGI WSTĘPNE. Najważniejsze właściwości fizykochemiczne 4-chlorofenolu:

Oznaczanie herbicydów z grupy triazyn z zastosowaniem techniki HPLC

Raport początkowy w aspekcie nowych uregulowań prawnych na przykładzie Wałbrzyskich Zakładów Koksowniczych Victoria S.A.

Warszawa, Prof. dr hab. inż. Zygfryd Witkiewicz Instytut Chemii WAT

PORÓWNANIE FAZ STACJONARNYCH STOSOWANYCH W HPLC

Paration metylowy metoda oznaczania

Ślesin, 29 maja 2019 XXV Sympozjum Analityka od podstaw

Wpływ ilości modyfikatora na współczynnik retencji w technice wysokosprawnej chromatografii cieczowej

2.1. Charakterystyka badanego sorbentu oraz ekstrahentów

Kreacja aromatów. Techniki przygotowania próbek. Identyfikacja składników. Wybór składników. Kreacja aromatu

Chlorek chloroacetylu

Oznaczenie zawartości antracenu w próbkach gleby pobranej z Ojcowskiego Parku Narodowego

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 646

ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII I GOSPODARKA ODPADAMI STUDIA STACJONARNE

Zakresy analiz WWA w elementach środowiska

Techniki immunochemiczne. opierają się na specyficznych oddziaływaniach między antygenami a przeciwciałami

Zanieczyszczenia naftowe w gruncie. pod redakcją Jana Surygały

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 1704

Oznaczanie WWA w ściekach koksowniczych

Strategia w gospodarce odpadami nieorganicznymi przemysłu chemicznego

Bifenylo-4-amina. metoda oznaczania UWAGI WSTĘPNE. mgr inż. ANNA JEŻEWSKA 1 prof. dr hab. BOGUSŁAW BUSZEWSKI 2 1 Centralny Instytut Ochrony Pracy

2-Nitronaftalen. metoda oznaczania II

ROLA INSPEKCJI WETERYNARYJNEJ W ZAPEWNIENIU BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI NA PRZYKŁADZIE WERYFIKACJI ZAWARTOŚCI WWA

WSTĘPNE BADANIA NAD MOŻLIWOŚCIĄ WYKORZYSTANIA PRZEPRACOWANYCH OLEJÓW JAKO KOMPONENTÓW DO PRODUKCJI PALIWA. 1. Wstęp

Analiza profili zawartości WWA w olejach smarowych eksploatowanych w pojazdach z silnikiem wysokoprężnym

WPŁYW DODATKU NA WŁASNOŚCI SMAROWE OLEJU BAZOWEGO SN-150

4,4 -Metylenodianilina

12 ZASAD ZIELONEJ CHEMII

Instytutu Ceramiki i Materiałów Budowlanych

Lista badań prowadzonych w ramach zakresu elastycznego nr AB 550

RP WPROWADZENIE. M. Kamioski PG WCh Gdaosk 2013

Zastosowanie zeolitów typu A do oczyszczania ścieków komunalnych z wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych

Adsorpcja wybranych jonów metali ciężkich na biowęglu pochodzącym z komunalnych osadów ściekowych

TECHNOLOGIE OCHRONY ŚRODOWISKA. (studia II stopnia) Ocena zawartości węgla całkowitego i nieorganicznego w próbkach rzeczywistych (gleba, woda).

Noty wyjaśniające do Nomenklatury scalonej Unii Europejskiej (2018/C 7/03)

4,4 -Metylenodianilina

Materiał obowiązujący do ćwiczeń z analizy instrumentalnej II rok OAM

VARIANT S.A. Projekt olejowy recykling olejów przepracowanych

Nauka i Biznes. Redaktorzy Wydania: Marcin Kuczera, Krzysztof Piech. Projekt graficzny okładki: Marcin Kuczera

WYKAZ METOD BADAWCZYCH W WKJ 4

Laboratorium Utylizacji Odpadów (Laboratorium Badawcze Biologiczno Chemiczne)

WPŁYW PROMIENIOWANIA ULTRAFIOLETOWEGO NA LEPKOŚĆ OLEJÓW SMAROWYCH

WYZNACZANIE ZAKRESU WYKLUCZANIA DLA WYPEŁNIEŃ STOSOWANYCH W WYSOKOSPRAWNEJ CHROMATOGRAFII WYKLUCZANIA (HPSEC)

ROZDZIELENIE OD PODSTAW czyli wszystko (?) O KOLUMNIE CHROMATOGRAFICZNEJ

Ilościowa analiza mieszaniny alkoholi techniką GC/FID

ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II. OznaczanieBTEX i n-alkanów w wodzie zanieczyszczonej benzyną metodą GC/FID oraz GC/MS 1

Powstają w wyniku niecałkowitego spalania materii organicznej.

2-Cyjanoakrylan metylu metoda oznaczania

Anilina. Numer CAS: anilina, metoda analityczna, metoda chromatografii cieczowej, powietrze na stanowiskach

EKOLOGISTYKA Z A J Ę C I A 2 M G R I N Ż. M A G D A L E N A G R A C Z Y K

Kontrola produktu leczniczego. Piotr Podsadni

Cyjanamid. Numer CAS: N C N

Pytania z Wysokosprawnej chromatografii cieczowej

OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS

Euro Oil & Fuel Biokomponenty w paliwach do silników Diesla wpływ na emisję i starzenie oleju silnikowego

5. WYZNACZENIE KRZYWEJ VAN DEEMTER a I WSPÓŁCZYNNIKA ROZDZIELENIA DLA KOLUMNY CHROMATOGRAFICZNEJ

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego O O

HPLC? HPLC cz.1. Analiza chromatograficzna. Klasyfikacja metod chromatograficznych

Zapewnienie jakości przy oznaczaniu WWA w cząstkach stałych emitowanych z silników wysokoprężnych

Rys. 1. Chromatogram i sposób pomiaru podstawowych wielkości chromatograficznych

Deproteinizacja jako niezbędny etap przygotowania próbek biologicznych

Profil zawartości WWA w eksploatowanych olejach smarowych i spalinach emitowanych z pojazdów z silnikiem benzynowym

OZNACZENIE ZAWARTOŚCI WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH W KAWACH NATURALNYCH PALONYCH METODĄ HPLC-FLD/DAD*

1.Wstęp. Ćwiczenie nr 9 Zatężanie z wody związków organicznych techniką SPE (solid phase extraction)

Spis treści PRZEDMOWA

Transkrypt:

3-2008 PROBLEMY EKSPLOATACJI 189 Jarosław MOLENDA Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Radom Janusz HOJDA Politechnika Radomska, Radom OCENA EFEKTYWNOŚCI USUWANIA WIELOPIERŚCIENIOWYCH WĘGLOWODORÓW AROMATYCZNYCH Z RERAFINATÓW MINERALNYCH OLEJÓW PRZEPRACOWANYCH ZA POMOCĄ NATURALNEGO SORBENTU NIEORGANICZNEGO Słowa kluczowe Oleje przepracowane, rerafinacja, recykling, kancerogenność, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), sorpcja. Streszczenie Celem pracy było zbadanie efektywności usuwania wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) z rerafinatów mineralnych olejów przepracowanych, które oczyszczano za pomocą naturalnego sorbentu typu Jeltar 100. W artykule przedstawiono wyniki badań analitycznych, przeprowadzonych za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej, w odwróconym układzie faz z detekcją w ultrafiolecie. Na podstawie oznaczonych stężeń poszczególnych związków z grupy WWA w próbkach przed sorpcją i po sorpcji oceniano efektywność usuwania tych związków z rerafinatu. Stwierdzono, że adsorpcja przy pomocy Jeltaru 100 umożliwia wysoko efektywną redukcję zawartości WWA w zakresie od 40 do 90%, co jest zależne od rodzaju związku. W przypadku benzo(a)pirenu możliwe było obniżenie jego stężenia w rerafinacie o ponad 78%.

190 PROBLEMY EKSPLOATACJI 3-2008 Wprowadzenie Rozwój maszyn i urządzeń technicznych, a także motoryzacji, wynikający z ogromnego postępu cywilizacyjnego, spowodował jednak nasilenie szeregu zjawisk negatywnych, wpływających na stan środowiska naturalnego. Jednym z nich jest zwiększenie ilości olejów smarowych (szczególnie silnikowych i przekładniowych) wycofanych z użycia na skutek granicznego pogorszenia ich właściwości eksploatacyjnych. Ilość tego typu odpadów jest kształtowana przez poziom technologiczny i stan liczebny parku samochodów i maszyn oraz jakość stosowanych środków smarowych [1, 2]. W czasie eksploatacji oleju, w wyniku różnego rodzaju przemian chemicznych (termooksydacji, polimeryzacji, kondensacji), wzrasta jego toksyczność, która wynika m.in. z powstawania w nim wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) [3, 4]. Niektóre z tych związków, zawierające od trzech do siedmiu skondensowanych pierścieni aromatycznych, znane są jako rakotwórcze, a Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska wytypowała szesnaście związków z tej grupy, których zawartość w środowisku naturalnym powinna być monitorowana. Wśród tych związków: benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten i benzo(k)fluoranten uznane zostały jako związki o najwyższej kancerogenności. Ich wzory chemiczne przedstawiono na rys. 1. benzo(a)piren benzo(b)fluoranten benzo(k)fluoranten Rys. 1. Struktury cząsteczkowe WWA o najwyższej kancerogenności Zawartość WWA w olejach przepracowanych uzależniona jest od czasu ich użytkowania. Przykładowo, w oleju silnikowym eksploatowanym na dystansie 9800 km obserwowany jest ponad dwudziestokrotny wzrost zawartości benzo(k)fluorantenu w odniesieniu do zawartości tego związku w oleju świeżym. Natomiast dla benzo(a)pirenu, stężenie którego uznawane jest jako wskaźnik kancerogonności, możliwe jest blisko czterdziestokrotne podwyższenie jego zawartości w oleju, tj. z 0,5 µg/g w badanym oleju świeżym do 19,5 µg/g w oleju eksploatowanym na dystansie 9800 km [5, 6]. Oleje przepracowane, m.in. ze względu na obecność w nich rakotwórczych WWA, stanowią więc jeden z najbardziej masowych odpadów niebezpiecznych, zarówno w skali globalnej, jak i lokalnej. Odpowiednio zebrane i przetworzone mogą jednak stać się cennym surowcem, pod warunkiem zminimalizowania podczas ich przeróbki, zawartości związków kancerogennych, a przede wszystkim WWA [7 10].

3-2008 PROBLEMY EKSPLOATACJI 191 Celem pracy było zbadanie efektywności usuwania WWA z produktów rerafinacji olejów przepracowanych za pomocą naturalnego sorbentu nieorganicznego typu Jeltar. 1. Obiekty i metodyka badań Obiektem badań był produkt rerafinacji przepracowanych olejów mineralnych, przeprowadzonej według technologii Viscolube, bez poddawania go hydrorafinacyjnemu oczyszczaniu. Rerafinat poddano pięciokrotnej obróbce sorpcyjnej, metodą kontaktowania, z dostępnym komercyjnie sorbentem naturalnym typu Jeltar 100 (prod. Siarkopol, Tarnobrzeg), który był zastosowany w ilości ok. 5% w stosunku do masy każdej partii oleju. Następnie przeprowadzono oznaczenia ilościowe WWA za pomocą wysokosprawnej chromatografii cieczowej zarówno dla odpowiednio przygotowanych próbek, pozyskanych z rerafinatu przed sorpcją oraz po sorpcji i oddzieleniu sorbentu stałego od oleju metodą dekantacji. Węglowodory aromatyczne ekstrahowano z próbek rerafinaru w postaci kompleksów typu charge-transfer, za pomocą 15-procentowego roztworu kofeiny w stężonym kwasie mrówkowym. Na uzyskany kompleks działano następnie silnym elektrolitem, w postaci 2-procentowego wodnego roztworu chlorku sodowego, co umożliwiło wydzielenie związków aromatycznych na drodze ekstrakcji cykloheksanem. Dalszą ekstrakcję WWA z otrzymanego roztworu prowadzono w u- kładzie ciało stałe-ciecz, stosując jako eluent cykloheksan oraz żel krzemionkowy jako sorbent wypełniający kolumienkę. Następnie cykloheksan odparowano, a analit rozpuszczono w 1 cm 3 acetonitrylu i poddano badaniom chromatograficznym. Analizy chromatograficzne prowadzono w odwróconym układzie faz, w następujących warunkach: kolumna: LiChrospher PAH (25 cm), objętość nastrzyku: 20 µl, temp. pracy kolumny: 30 C, rozpuszczalniki: woda/acetonitryl (odgazowane za pomocą ultradźwięków), przepływ rozpuszczalników: 1 ml/min, detekcja: UV przy długości fali 254 nm. Optymalne parametry prowadzenia rozdziału chromatograficznego dobrano eksperymentalnie, ustalając następujący gradient eluentów: 0 min woda (40%) : acetonitryl (60%), 3 min woda (40%) : acetonitryl (60%), 15 min woda (0%) : acetonitryl (100%), 35 min woda (0%) : acetonitryl (100%). Do identyfikacji czasów retencji poszczególnych związków i sporządzenia krzywych kalibracyjnych zastosowano wzorce chromatograficzne firmy Baker. 2. Wyniki badań i ich dyskusja Zestawienie chromatogramów próbek, otrzymanych z wyjściowego produktu rerafinacji oraz po sorpcji z wykorzystaniem Jeltaru 100, przedstawiono na rys. 2.

192 PROBLEMY EKSPLOATACJI 3-2008 350000 300000 250000 integracja 200000 150000 100000 1 50000 2 0 0 2 3 5 7 8 10 12 13 15 17 18 20 22 23 25 27 28 30 32 33-50000 czas retencji [min] Rys. 2. Porównanie chromatogramów ekstraktów z oleju rerafinowanego przed sorpcją (1) i po sorpcji za pomocą sorbentu Jeltar 100 (2) Analiza chromatogramów wskazuje jednoznacznie na usunięcie podczas sorpcji cięższych związków organicznych, prawdopodobnie żywic, które eluowane były w czasie retencji dłuższym niż 20 minut. Ponadto obserwuje się obniżenie intensywności poszczególnych sygnałów chromatogramu próbki po sorpcji w porównaniu do chromatogramu wyjściowego. Wskazuje to również na obniżenie zawartości innych niż żywicznych związków organicznych strukturze aromatycznej. W badanych próbkach zidentyfikowano obecność pięciu związków spośród 16 poszukiwanych substancji z grupy WWA, które wyeluowane zostały przy czasach retencji: benzo(a)antracen 15,3 min, benzo(b)fluoranten 17,6 min, chryzen 18,2 min, piren 20,4 min, benzo(a)piren 22,4 min (rys. 3 i 4). 350000 18,9 300000 integracja 250000 200000 150000 100000 15,3 18,2 17,6 20,4 22,4 50000 0 0 2 3 5 7 8 101213151718202223252728303233 czas retencji [min] Rys. 3. Chromatogram ekstraktu z rerafinowanego oleju przed sorpcją

3-2008 PROBLEMY EKSPLOATACJI 193 Integracja 180000 160000 18,9 140000 18,2 120000 17,6 100000 20,4 80000 15,4 60000 40000 22,4 20000 0 0 2 3 5 7 8 10 12 13 15 17 18 20 22 23 25 27 28 30 32 33 czas retencji [min] Rys. 4. Chromatogram ekstraktu z rerafinowanego oleju po sorpcji Na podstawie wyznaczonych wcześniej krzywych kalibracyjnych określono zawartość zidentyfikowanych WWA w badanych próbkach. Porównanie uzyskanych wyników badań ilościowych przedstawiono na rys. 5. przed sorpcją po sorpcji na Jeltarze 0,6 0,5 0,5150 stężenie [ug/g] 0,4 0,3 0,2 0,2126 0,1665 0,1 0 piren 0,0971 0,0507 0,0053 benzo(a)antracen 0,0411 0,0225 0,0246 0,0053 benzo(b)fluoranten chryzen benzo(a)piren Rys. 5. Wpływ procesu sorpcji na zawartość WWA w rerafinatach

194 PROBLEMY EKSPLOATACJI 3-2008 Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że stężenie pirenu w rerafinacie maleje na skutek przeprowadzonej sorpcji i w badanych próbkach wynoszą odpowiednio: przed sorpcją 0,5150 ug/g, natomiast po sorpcji 0,2126 ug/g. W przypadku benzo(a)antracenu i chryzenu również stwierdzono spadek ich zawartości w próbce, a stężenia po sorpcji kształtują się na poziomie 0,0694 ug/g dla benzo(a)antracentu przy wartości w rerafinacie wyjściowym wynoszącej 0,1665 ug/g i 0,0186 ug/g dla chryzenu w stosunku do rerafinatu wyjściowego, w którym zawartość wynosiła 0,0411 ug/g. Stwierdzono także, iż zawartości benzo(a)pirenu, przyjmowane jako wskaźnik toksyczności i kancerogenności oleju, wyraźnie maleją i kształtują się na poziomie 0,0053 ug/g po sorpcji w porównaniu do 0,0246 ug/g oleju przed sorpcją. W przypadku benzo(b)fluorantenu jego zawartość w rerafinacie po sorpcji wynosi 0,0454 ug/g, a w rerafinacie przed sorpcją 0,0507 ug/g. Oznaczenia ilościowe wskazują, iż obróbka rerafinatu za pomocą sorbentu Jeltar 100 pozwala na redukcję zawartości związków chemicznych z grupy WWA nawet o 90%, co zaobserwowano dla benzo(b)fluorantenu. W przypadku najbardziej kancerogennego związku spośród oznaczanych WWA, tj. benzo(a)pirenu stwierdzono redukcję jego zawartości w rerafinacie, na skutek przeprowadzonej sorpcji o ponad 78%. Natomiat najsłabszy efekt adsorpcyjny stwierdzono w przypadku benzo(a)antracenu, którego zawartość w rerafinacie po sorpcji zmniejszyła się o około 40% w odniesieniu do stężenia w próbce przed obróbką sorpcyjną. Podsumowanie Przeprowadzone prace eksperymentalne wskazują na wysoką efektywność usuwania wielopierścieniowych związków aromatycznych z produktów rerafinacji olejów przepracowanych za pomocą sorbentu typu Jeltar 100. W wyniku zastosowania wytypowanego materiału sorpcyjnego istnieje możliwość obniżenia zawartości szkodliwych WWA maksymalnie o 90%, co jest jednak ściśle uzależnione od struktury chemicznej adsorbowanego związku. W przypadku najbardziej szkodliwego benzo(a)pirenu efektywność jego usuwania adsorpcyjnego kształtuje się na poziomie 78%. Bibliografia 1. Magiera J., Markiewicz M., Komorowicz T., Głuszek A.: Oleje przepracowane odpad niebezpieczny. Chemia i Inżynieria Ekologiczna, 2003, 1 2, 49 66. 2. Syrek H.: Trendy w recyklingu olejów odpadowych w UE. Systemy zbiórki oraz metody przemysłowego wykorzystania olejów odpadowych. Recykling, 2005, 2, 13 15.

3-2008 PROBLEMY EKSPLOATACJI 195 3. Kluska M.: Wpływ wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych na zachorowalność na choroby nowotworowe. Chemia i Inżynieria Środowiska, 2006, 13, S4, 555 565. 4. Matuszewska A., Mazurkiewicz A., Molenda J.: Mechanizm powstawania wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w mineralnych olejach silnikowych. Problemy Eksploatacji, 2002, 3, 167 178. 5. Korzysta E., Grądkowski M., Molenda J.: Wpływ utleniania oleju mineralnego na zawartość w nim wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Problemy Eksploatacji, 1999, 4, 37 46. 6. Mazurkiewicz A., Matuszewska A., Molenda J.: Wpływ czasu eksploatacji mineralnego oleju silnikowego na zawartość w nim wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych. Materiały konferencyjne Pojazd a środowisko, Radom, 2003, 291 298. 7. Magiera J.: Rerafinacja olejów przepracowanych. WNT, Warszawa, 2006. 8. Molenda J., Grądkowski M., Makowska M.: Ocena sposobów zagospodarowania odpadowych środków smarowych. Mat. konf. Problemy unieszkodliwiania odpadów, Warszawa, 2003, 128 131. 9. Syrek H.: Recykling olejów odpadowych nowoczesne procesy przeróbki. Recykling, 2005, 3, 19 21. 10. Wasiak W., Urbaniak W., Rykowska I., Fall J.: Oleje przepracowane i produkty ich destylacji. Chemia i Inżynieria Ekologiczna, 2000, 4, 357 364. Recenzent: Andrzej KULCZYCKI An evaluation of the effectiveness of polycyclic aromatic hydrocarbons removal from the reraffinates of used mineral oils by means of natural inorganic sorbent Key words Used oils, reraffination, cancerogenity, polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs), sorption. Summary This work aims at the investigation of the effectiveness of PAH removal from reraffinates of used mineral oils by means of natural sorbent (Jeltar 100). The paper presents the results of the research realized by reverse-phase high performance liquid chromatography (HPLC) with UV detection. Based on the determined concentrations of individual PAHs in specimens before and after sorption, the effectiveness of such compounds removal has been evaluated.

196 PROBLEMY EKSPLOATACJI 3-2008 The conclusion is that adsorption on Jeltar 100 enables a highly effective reduction of PAH content in the range of 40 90%, depending on the type of compound. In the case benzo(a)pyrene, it was possible to reduce its concentration in reraffinate by more than 78%.