JANUSZ SARNOWSKI EDWARD KIREJCZYK ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM TURYSTYCZNYM



Podobne dokumenty
ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna Warszawa, ul. Wolska 43

Organizacja i Zarządzanie

Redaktor naukowy Danuta Dudkiewicz. wydanie II

Joanna Jasińska ZMIANY. w organizacjach. sprawne zarządzanie, sytuacje kryzysowe i warunki osiągania sukcesu

ZARZĄDZANIE W GOSPODARCE POSTINDUSTRIALNEJ. Red. nauk. Kazimierz Piotrkowski, Marek Świątkowski

Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu

INFORMATYKA. AMADEUS Selling Platform. AMADEUS Selling Platform. Jerzy Berdychowski. Materiały do zajęć z wykorzystaniem systemu.

Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia)

Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia)

SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA

SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA

Mieczysław Prystupa. WYCENA NIERUCHOMOŚCI I PRZEDSIĘBIORSTW w podejściu kosztowym

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTU MARKETING W HOTELARSTWIE

Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia)

Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku ZARZĄDZANIE (studia I stopnia)

Opis szkolenia. Dane o szkoleniu. Program. BDO - informacje o szkoleniu

Mieczysław Prystupa. Wycena nieruchomości i przedsiębiorstw w podejściu dochodowym

HOTELARSTWO część I. Podstawy Hotelarstwa

SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA

Spis treści. 00 Red. Spis tresci. Wstep..indd :52:08

Zestaw zagadnień egzamin dyplomowy kierunek EKONOMIA

Jerzy Berdychowski. Informatyka. w turystyce i rekreacji. Materiały do zajęć z wykorzystaniem programu. Microsoft Excel

Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej

SZKOLENIA DOSKONALĄCE KOMPETENCJE DOT. WDROŻENIA DANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ INNOWACYJNYCH

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)

Spis treści. O autorze. Wstęp

Hotelarstwo część III Hotelarstwo w gospodarce turystycznej

Przedmiot nauk o zarządzaniu Organizacja w otoczeniu rynkowym jako obiekt zarządzania Struktury organizacyjne Zarządzanie procesowe

słuchaczom uzyskanie praktycznych rozwiązań i wskazówek będących skutkiem zdobytych doświadczeń w pracy z wieloma spółkami giełdowymi.

społeczno-gospodarczymi na świecie, które wywierały istotny wpływ na funkcjonowanie

Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku EKONOMIA (studia I stopnia)

3. Sprawozdawczość finansowa S E 4. Zastosowanie komputerów w rachunkowości

CZĘŚĆ I. ŚRODOWISKO I UWARUNKOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA. Rozdział 1. Przedsiębiorstwo jako podmiot życia gospodarczego Mariusz Cielemęcki

opis Wstęp str Wprowadzenie do metod i technik zarządzania str. 13 Katarzyna Szymańska 1.1. Ewolucja metod i technik zarządzania str.

PODSTAWY FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW

SPIS TREŚCI. Od Autora TOM I MONOGRAFIA STRATEGICZNA PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYCZNEGO ROZWAŻANIA TEORETYCZNE

KATALOG PRZEDMIOTÓW (PAKIET INFORMACYJNY ECTS) KIERUNEK ZARZĄDZANIE STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA

Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotów podstawowych

Spis treści. WPROWADZENIE Jarosław Stanisław Kardas 13

PYTANIA NA EGZAMIN MAGISTERSKI KIERUNEK: ZARZĄDZANIE STUDIA DRUGIEGO STOPNIA

Finanse i Rachunkowość

Wydawnictwo PLACET zaprasza Państwa do zapoznania się z naszą ofertą.

ZARZĄDZANIE Specjalności

Podyplomowe Studia Menedżerskie

PROGRAM KSZTAŁCENIA DLA STUDIÓW II STOPNIA

Konsument. na rynku usług. Grażyna Rosa. Redakcja naukowa. Wydawnictwo C.H.Beck

SPOŁECZNA AKADEMIA NAUK WYDZIAŁ ZAMIEJSCOWY W SZCZECINKU

SUBDYSCYPLINY W NAUKACH O ZARZĄDZANIU I JAKOSCI 2.0

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia II stopnia)

4.1.Wprowadzenie i krótki opis planowanego przedsięwzięcia,

Spis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08

5.5. Pytania i polecenia 5.6. Ćwiczenie

Turystyka i Rekreacja pytania na egzamin dyplomowy

SPIS TREŚCI. Przedmowa

6 Metody badania i modele rozwoju organizacji

Spis treści. Wstęp... 9

STUDIA PODYPLOMOWE. Administrowanie kadrami i płacami (miejsce:wrocław) Komunikacja społeczna i public relations (miejsce: Wrocław)

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Specjalność ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI

Spis treści WSTĘP. Rozdział 1 CHARAKTERYSTYKA WIEDZY O ZARZĄDZANIU

SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. Jerzy Apanowicz ( ), Ryszard Rutka (1.6.)

Spis treści 5. Spis treści. Część pierwsza Podstawy projektowania systemów organizacyjnych przedsiębiorstwa

Zarządzanie Studia stacjonarne Stopień studiów: Iº Rok studiów: II

PLANY STUDIÓW I 0 STACJONARNYCH 6 SEMESTRÓW 1800 godz punktów ECTS I ROK STUDIÓW (od roku akademickiego 2012/2013) studia 3 - letnie

WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH. Studia II stopnia stacjonarne i niestacjonarne Kierunek Zarządzanie Specjalność ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI

Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie

Zapraszamy do lektury. Wydawnictwo PLACET zaprasza Państwa do zapoznania się z naszą ofertą.

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

KARTA PRZEDMIOTU. Organizacja i Zarządzanie B7

Spis treści CZĘŚĆ I WPROWADZENIE DO MARKETINGU W TURYSTYCE I REKREACJI

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE. Zarządzanie E. Logistyka (inżynierskie) niestacjonarne. I stopnia. ogólnoakademicki. podstawowy

Specjalność - Marketing i zarządzanie logistyczne

Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat

Przegląd problemów doskonalenia systemów zarządzania przedsiębiorstwem

ZARZĄDZANIE KIERUNEK. Specjalności:

W gospodarce rynkowej szczególnie ważną rolę odgrywają małe i średnie. firmy, tworzone przez indywidualnych przedsiębiorców.

Liczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia

Głównym celem opracowania jest próba określenia znaczenia i wpływu struktury kapitału na działalność przedsiębiorstwa.

WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA. Kierunek Zarządzanie. Specjalność: FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW I CONTROLLING

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

2. Analiza strategiczna otoczenia organizacji dla projektowania DSZ

Zdzisław Cygan. Metody i modele zarządzania w warunkach społeczeństwa wiedzy

STUDIA PODYPLOMOWE Zarządzanie Projektami

Analiza finansowa dla zakładów ubezpieczeń

Zestawy zagadnień na egzamin magisterski dla kierunku EKONOMIA (studia drugiego stopnia)

DR GRAŻYNA KUŚ. specjalność: Gospodarowanie zasobami ludzkimi

Doskonalenie systemu zarządzania finansami

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Zarządzanie Studia stacjonarne Stopień studiów: Iº Rok studiów: II

EKONOMIKA. Plan dydaktyczny. Klasa II nr programu 341[02]/MEN/ Rok szkolny... Przewidywane osiągnięcia ucznia. Uwagi.

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

EKONOMIKA I FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

Ramowy program zajęć dydaktycznych Standardy ISO i zarządzanie przez jakość (TQM) (nazwa studiów podyplomowych)

PROGRAM PODYPLOMOWYCH STUDIÓW STUDIA MENADŻERSKIE Rok akademicki 2011/2012

[26A] Ekonomika Przedsiębiorstwa i Zarządzanie

Redaktor naukowy Danuta Dudkiewicz

EFEKTY KSZTAŁCENIA ORAZ MACIERZE POKRYCIA KIERUNKU LOGISTYKA obowiązuje od roku akad. 2017/18

Transkrypt:

JANUSZ SARNOWSKI EDWARD KIREJCZYK ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM TURYSTYCZNYM Warszawa 2007

RECENZENCI Prof. dr hab. Kazimierz Pieńkos Prof. dr hab. inż. Wojciech Werpachowski AUTORZY: Dr Edward Kirejczyk: rozdz. III, IV, VII, VIII: 1, 2, 3, 4, 5, IX, X: 1, 2, 3 Dr Janusz Sarnowski: Wstęp, rozdz. I, II, V, VI, VII: 2, 5, VIII: 6, X: 4, OPRACOWANIE REDAKCYJNE Joanna Warecka OPRACOWANIE GRAFICZNE Tomasz Fabiański PROJEKT OKŁADKI Krzysztof Birkholc SKŁAD I ŁAMANIE Tomasz Fabiański Copyright by ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2007 ISBN 978-83-60197-52-3 DRUK I OPRAWA Zakład Wydawniczy DrukTur sp. z o.o. 01 201 Warszawa, ul. Wolska 43 tel. 022 321 85 03 e-mail: wydawnictwo@druktur.com.pl

SPIS TREŚCI Wstęp....................... 9 Rozdział I Przedsiębiorstwo turystyczne istota, formy............ 11 1.1. Pojęcie przedsiębiorstwa............... 11 1.2. Formy prawno-organizacyjne przedsiębiorstw......... 13 1.3. Typy i rodzaje przedsiębiorstw turystycznych......... 20 1.4. Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym........ 27 1.4.1. Istota zarządzania przedsiębiorstwem.......... 27 1.4.2. Cele przedsiębiorstwa.............. 31 Pytania kontrolne.................. 33 Zalecana literatura.................. 34 Rozdział II Otoczenie zewnętrzne przedsiębiorstwa turystycznego......... 35 2.1. Pojęcie i istota otoczenia zewnętrznego........... 35 2.2. Makrootoczenie.................. 37 2.2.1. Otoczenie demograficzne............. 38 2.2.2. Otoczenie ekonomiczne.............. 39 2.2.3. Otoczenie technologiczne............. 41 2.2.4. Otoczenie kulturowe............... 43 2.2.5. Otoczenie polityczno-prawne............ 44 2.2.6. Otoczenie naturalne............... 45 2.3. Mikrootoczenie.................. 47 2.3.1. Nabywcy.................. 49 2.3.2. Dostawcy wyrobów i usług............. 50 2.3.3. Pośrednicy handlowi............... 51 2.3.4. Konkurenci................. 54 2.3.5. Instytucje finansowe............... 58 3

4 2.3.6. Instytucje badawcze i agencje reklamowe......... 58 Pytania kontrolne.................. 60 Zalecana literatura.................. 60 Rozdział III Zarządzanie strategią i planowanie strategiczne........... 61 3.1. Istota i cele planowania strategicznego........... 61 3.2. Misja, wizja i przewaga strategiczna........... 63 3.3. Rodzaje strategii działania............... 67 3.4. Wybrane metody analizy strategicznej........... 72 3.4.1. Analiza SWOT................ 73 3.4.2. Benchmarking................. 75 3.4.3. Analiza ABC................. 76 3.4.4. Macierz BCG................. 77 3.5. Układ typowego biznes planu............. 80 3.6. Procedura planowania................ 83 Pytania kontrolne.................. 84 Zalecana literatura.................. 85 Rozdział IV Projektowanie struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa turystycznego... 87 4.1. Struktury organizacyjne, ich elementy i rodzaje......... 87 4.1.1. Formalizacja organizacji.............. 87 4.1.2. Struktury i schematy organizacyjne oraz ich elementy..... 89 4.1.3. Typy struktur organizacyjnych............ 92 4.1.4. Procedura budowy struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa.. 95 4.2. Kryteria podziału zadań............... 96 4.3. Liczbowe parametry struktur organizacyjnych........ 98 4.4. Rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych........... 100 4.5. Przydzielanie zadań pracownikom............ 102 Pytania kontrolne.................. 104 Zalecana literatura.................. 104 Rozdział V Marketingowe zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym....... 107 5.1. Istota marketingu a zarządzanie............. 107 5.2. Strategia marketingowa, treść, proces formułowania i wyboru.... 109 5.3. Miejsce strategii marketingowych w strukturze strategii przedsiębiorstwa 113 5.4. Rodzaje strategii marketingowych............ 114 5.5. Strategiczny plan marketingowy............ 122

5.5.1. Istota i funkcje planu marketingowego......... 122 5.5.2. Struktura planu marketingowego........... 123 5.5.3. Procedura planowania marketingowego......... 125 Pytania kontrolne.................. 127 Zalecana literatura.................. 127 Rozdział VI Finansowe zarządzanie przedsiębiorstwem............ 129 6.1. Istota i funkcje zarządzania finansowego.......... 129 6.2. Zarządzanie procesami finansowania........... 131 6.2.1. Główne problemy w procesie finansowania........ 131 6.2.2. Finansowanie działalności bieżącej........... 133 6.2.3. Finansowanie działalności inwestycyjnej......... 136 6.2.4. Kryteria wyboru sposobu finansowania......... 140 6.3. Zarządzanie procesami inwestycyjnymi........... 142 6.3.1. Metody statyczne................ 144 6.3.2. Metody dynamiczne............... 145 6.4. Zarządzanie majątkiem obrotowym........... 147 6.4.1. Istota majątku obrotowego i istniejących problemów zarządczych. 147 6.4.2. Zarządzanie zasobami pieniężnymi.......... 149 6.4.3. Zarządzanie należnościami............. 150 6.4.4. Zarządzanie zapasami.............. 151 6.5. Analiza finansowa jako instrument zarządzania zasobami finansowymi. 152 6.5.1. Rola i przedmiot analizy finansowej w procesach zarządczych.. 152 6.5.2. Wykorzystanie wskaźników dla oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.................. 153 Pytania...................... 158 Literatura zalecana.................. 158 Rozdział VII Zarządzanie zasobami ludzkimi............... 159 7.1. Przedmiot, cele i specyfika zarządzania kadrami........ 159 7.2. Budowa kadry przedsiębiorstwa............. 160 7.2.1. Planowanie w zarządzaniu kadrami.......... 161 7.2.2. Rekrutacja i selekcja kandydatów do pracy........ 165 7.2.3. Szkolenie i doskonalenie zawodowe.......... 169 7.2.4. Wspieranie więzi pozaformalnych........... 171 7.2.5. Marketing wewnętrzny.............. 171 7.3. Motywowanie.................. 174 7.3.1. Rodzaje i znaczenie motywacji............ 174 5

6 7.3.2. Praktyczne zasady motywowania........... 175 7.3.3. System wynagrodzeń............... 176 7.3.4. Wykorzystanie bodźców pozapłacowych......... 179 7.4. System ocen pracowniczych.............. 182 7.5. Zmiany kadrowe.................. 183 Pytania kontrolne.................. 185 Zalecana literatura.................. 186 Rozdział VIII Zarządzanie operacyjne w przedsiębiorstwie turystycznym....... 187 8.1. Przedmiot zarządzania operacyjnego........... 187 8.2. Rozkłady i plany pracy................ 188 8.3. Sterowanie operacyjne................ 190 8.4. Logistyka.................... 194 8.5. Zarządzanie projektami............... 196 8.6. Wykorzystanie komputerów i systemów informatycznych w zarządzaniu operacyjnym.................. 202 Pytania kontrolne.................. 210 Zalecana literatura.................. 211 Rozdział IX Zarządzanie jakością w przedsiębiorstwie turystycznym........ 213 9.1. Pojęcie i znaczenie jakości w przedsiębiorstwach turystycznych... 213 9.2. Kryteria oceny jakości produktu turystycznego........ 215 9.3. Kontrola a zarządzanie jakością............. 218 9.4. Współczesne systemy zarządzania jakością.......... 219 9.4.1. System Norm ISO 9000................ 220 9.4.2. Total Quality Management............. 222 9.4.3. HACCP.................. 223 9.5. Standardy jakości w wybranych sektorach branży turystycznej.... 225 9.5.1. Standardy jakości w biurach turystycznych........ 225 9.5.2. Hotelarstwo................. 228 9.5.3. Gospodarstwa agroturystyczne............ 234 Pytania kontrolne.................. 237 Zalecana literatura.................. 237 Rozdział X Kontrola i controlling w przedsiębiorstwie............ 239 10.1. Istota i cele kontroli................ 239 10.2. Proces kontroli................. 241

10.3. Rodzaje kontroli................. 243 10.3.1. Kryteria klasyfikacji kontroli............ 243 10.3.2. Kontrola strategiczna i operacyjna.......... 247 10.3.3. Kontrola majątku przedsiębiorstwa i jego ewidencji..... 250 10.4. Controlling................... 254 10.4.1. Istota................... 254 10.4.2. Podstawowe rodzaje controllingu........... 257 Pytania kontrolne.................. 259 Zalecana literatura.................. 259 Słownik....................... 261 Bibliografia...................... 285 Spis tabel...................... 291 Spis rysunków.................... 291 Spis przykładów.................... 292

WSTĘP Prowadzenie każdego podmiotu gospodarczego związane jest zawsze z ryzykiem. Ryzyko to szczególnie w branży turystycznej jest dość duże jako efekt łącznego wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstwa wielu czynników charakterystycznych dla tej branży. Są to m.in. specyficzne cechy produktu turystycznego, rodzaj i pilność potrzeb, które ten produkt zaspokajają, cechy społeczno-demograficzne turystów, duża sezonowość sprzedaży, znaczny wpływ na wielkość popytu tzw. otoczenia przedsiębiorstwa (pogoda, czynniki ekonomiczne, społeczne, kulturowe itp.). Ryzyka, które towarzyszy prowadzeniu działalności gospodarczej, nie można uniknąć, ale można je znacznie zmniejszyć poprzez podejmowanie właściwych decyzji w odpowiednim czasie. Aby jednak było to możliwe, osoby uczestniczące w procesie decyzyjnym i zarządczym muszą mieć odpowiednią wiedzę z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem turystycznym. Wiedza ta jest, niestety, znacznie rozproszona, a ponadto dość często w zbyt małym stopniu uwzględnia specyficzne problemy występujące w branży turystycznej. Przedmiot Zarządzanie przedsiębiorstwem turystycznym wykładany jest na wielu uczelniach w kraju. Jednakże do tej pory na rynku nie ma w zasadzie podręcznika, który by w sposób kompleksowy ujmował podstawowe problemy zarządcze występujące w podmiotach funkcjonujących w branży turystycznej. Próbę wypełnienia (choćby częściowego) tej luki podjęli autorzy niniejszego opracowania. Wykorzystali w związku z tym swoje wieloletnie doświadczenie nabyte zarówno w praktyce gospodarczej (obaj autorzy pełnili szereg funkcji kierowniczych w różnych typach przedsiębiorstw, w tym w przedsiębiorstwach konsultingowych), jak również w wieloletniej działalności dydaktycznej prowadzonej na wyższych uczelniach. Ujęcie wszystkich najważniejszych zagadnień (teoretycznych i praktycznych) dotyczących zarządzania przedsiębiorstwem turystycznym w jednym podręczniku nie było, zdaniem autorów, możliwe ze względu na złożoność, różnorodność i wielowątkowość problematyki. W związku z tym autorzy planują przygotowanie oddzielnego opracowania, które będzie zawierało wyłącznie różnorodne przykłady 9

z praktyki, a także zagadnienia do samodzielnego opracowania, zaprojektowania lub rozwiązania przez czytelników. Niniejsze opracowanie należy więc traktować jako pozycję bazową, zawierającą usystematyzowane i omówione najważniejsze zagadnienia wchodzące w obszar zarządzania przedsiębiorstwem turystycznym. W każdym z rozdziałów specjalnie zaznaczono definicje lub objaśnienia najważniejszych terminów, które w dalszej części książki są wykorzystywane. Dla osób chcących pogłębić swoją wiedzę z tej dziedziny przygotowano na końcu każdego rozdziału rekomendowaną przez autorów literaturę. Dwa pierwsze rozdziały stanowią niejako wprowadzenie do tematu, m.in. wyjaśniono w nich termin przedsiębiorstwo turystyczne, przedstawiono wady i zalety różnych form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw, a także scharakteryzowano najważniejsze uwarunkowania zewnętrzne funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Dalsze rozdziały książki to szczegółowe omówienie zasad skutecznego zarządzania przedsiębiorstwem turystycznym. Za punkt wyjścia do zarządzania przedsiębiorstwem przyjęto w podręczniku zdefiniowanie strategii, czyli określenie podstawowego, kompleksowego i długookresowego sposobu funkcjonowania przedsiębiorstwa, dotyczącego jego celów i najważniejszych sposobów ich osiągnięcia. Wybór właściwej strategii, obejmującej wybór docelowej grupy klientów i sposobu przekonania ich do zakupu oferowanego produktu, jest kluczem do powodzenia przedsiębiorstwa. W dalszej części książki omówiono inne ważne zagadnienia związane ze strategią przedsiębiorstwa, jak: zarządzanie marketingowe, zarządzanie finansowe, zarządzanie jakością, zarządzanie personelem czy funkcje i zadania kontroli i controlingu. Główną grupę odbiorców, z myślą o której podręcznik został napisany, stanowią studenci wszystkich kierunków studiów związanych z turystyką. Jednakże książka ta, zdaniem autorów, powinna być użyteczna także dla innych grup społeczno-zawodowych, które pragną uzupełnić, uporządkować czy pogłębić swą wiedzę z różnych zagadnień związanych z zarządzaniem przedsiębiorstwem turystycznym. Są to np. nauczyciele akademiccy, praktycy życia gospodarczego posiadający własne przedsiębiorstwa lub pragnący je założyć czy osoby zatrudnione w sektorze turystyki, zarówno na stanowiskach wykonawczych, jak i kierowniczych. Autorzy będą wdzięczni wszystkim czytelnikom za wszelkie uwagi czy postulaty związane z niniejszym podręcznikiem, pozwolą one bowiem bardziej dostosować publikację (pod względem edycyjnym i merytorycznym) do potrzeb odbiorców. Janusz Sarnowski